anzpraktykat 4/2011 cyteroe

Sandro Chignola

Program polityczny dla dwudziestego pierwszego wieku

Rzecz-pospolita jest niezwykle istotn ksik, gdy pomimo tego, e cykl ekspansji globalizacji lat dziewidziesitych dobiega koca, uaktualnia ona i ulepsza analizy zawarte w Imperium i Multitude, radykalizujc ich teoretyczne i polityczne wnioski w horyzoncie wspczesnego kryzysu. Uwaam, e moemy w niej odnale przynajmniej trzy przeomowe elementy. Pierwszym z nich jest rozwinita w ramach pracy sieci badawczej UniNomade idea goszca, e renta staje si dzi nowym zyskiem. Wspczesny turbokapitalizm, ten, w ktrego ramach funkcjonuj midzynarodowe rynki finansowe, jest zwykym pasoytem. Na skutek walk, ktre poprzedziy logik rozwoju globalizacji kapitau globalizacji, ktra powinna by rozumiana jako odpowied na masowy exodus z fabrycznego reimu Zachodu (i reszty wiata) oraz prba poczenia stosunkw wytwrczych z kontrolowanym procesem pomnaania wartoci, nieredukowalnymi do jednego fordystycznego kierownictwa kapita, ktrego funkcjonowanie zostao ograniczone do marginesw spoecznej kooperacji, staje si finansami. Przypomina tym samym maszyn powszechnego zaduenia, zajmujc si wampirycznym przechwytywaniem biopolitycznej produkcji ywej pracy. Jest to transformacja, ktra powinna zosta uznana za decydujc dla wspczesnego kapitalizmu. Wyznacza ona bowiem swego rodzaju terytorium, czy wrcz pole walki, gdzie staj naprzeciwko siebie dwie siy: produktywna potencja, bdca czyst immanencj procesu kooperacji (sieci, obiegi wspdzielenia, przedsibiorczo prekarnego intelektu powszechnego) oraz urzdzenie przechwytywania, ktre stara si zama, uwizi i wywaszczy z monoci autonomi owej potencji. W tym miejscu dostrzegam kolejny istotny element Rzeczy-pospolitej. Dotyczy on przeksztacenia struktur instytucjonalnych, ktre towarzysz temu przejciu. Scenariusz nakrelony przez postpujc destabilizacj pastwa narodowego, w ramach procesu globalizacji, jest rwnie scenariuszem erozji kategorii suwerennoci i jej prawnych odpowiednikw. To take wyznacza warunki decydujcego zwrotu, ktry dokonuje si na naszych oczach. Procesy rewolucyjnego upodmiotowienia waciwe naszej teraniejszoci, powizane s z exodusem oraz odrzucaj, czasami bezrefleksyjnie, ide przejmowania wadzy. Michel Foucault dowiedzia si tego, obserwujc i wsptworzc antysystemowe ruchy w drugiej poowie lat siedemdziesitych. Chodzi tu o wadz, ktra nie moe zosta sprowadzona do jednego kontroli, zarwno dlatego, e na poziomie organizacji pracy kooperatywna produkcja przekracza mury fabryczne, rozlewajc si na ca przestrze metropolitaln, oraz ze wzgldu na fakt, e na poziomie politycznym skad klasowy jest strukturalnie niereprezentowalny. W tym kontekcie wielo opuszcza terytorium ogrodzone przez panujcego suwerena: nie wyczerpuje swojej monoci w twierdzy przeciw-wadzy, ale nadaje swojej autonomii form bezporednio konstytuujcego projektu. Jest nim nic innego, jak definicja wolnej instytucjonalnoci, przekraczajca klasyczn opozycj midzy tym, co publiczne, a tym, co prywatne, wyznaczajca ostateczny

anzpraktykat 4/2011 cyteroe

koniec dwudziestego wieku. Perspektywa Rzeczy-pospolitej nie jest zatem ani anarchiczna, ani socjalistyczna. Nie mamy tu do czynienia z rozumowaniem opierajcym si na kategoriach indywidualnej czy prywatnej wolnoci, jak rwnie pojciach publicznych instytucji, ktrych naley rzekomo broni przed neoliberalnym natarciem, poniewa, jak dowid socjalistyczny wiek dwudziesty, genealogia tego, co publiczne zbiega si z wywaszczeniem, co najmniej tak radykalnym, jak wywaszczenie kapitalistyczne. Nie przypadkiem mechanizmy wadzy stopniowo si urzdzay, poczwszy przynajmniej od debaty na temat kryzysu demokracji zwizanego z nadmiarem da, ktre w latach szedziesitych i siedemdziesitych poraziy instytucje bazujce na zasadzie reprezentacji. Oznacza to, e przyjy rne formy wielopoziomowego, wspzalenego rzdzenia. Podkrelmy raz jeszcze, e zakada to kooptowanie dialogu instytucjonalnego, w nastpstwie dogodnego odfiltrowania form organizacji i da spoeczestwa obywatelskiego; zerwania z celami majcymi na uwadze kontrol i rzd, z granicami midzy pastwem a spoeczestwem obywatelskim, tym, co publiczne, i tym, co prywatne. Ta transformacja, ktra aktualnie znajduje si w kryzysie ze wzgldu na wielo i jej ruchy strukturalnie niepoddajce si rzdzeniu, jest nieodwracalna. Dobro wsplne okrelane jest przez instytucjonalizacj autonomii ywej pracy w wolnych i demokratycznych stosunkach [spoecznych] w formie absolutnej demokracji, poniewa odpowiada ona bezporednio immanencji trajektorii politycznego

upodmiotowienia potrzeb i pragnie w ramach wza pojedynczoci, ktry nazywamy wieloci. Autonomia, ktra nie boi si konstytuowania samej siebie, gdy mierzy si z tymi, ktrzy ni rzdz, pod pretekstem podegania i kontrolowania poprzez jej wasny opr. To, e ta idea nie jest utopi, pokazay interesujce eksperymenty z oddolnym wspzalenym rzdzeniem w Ameryce aciskiej (Boliwii, Wenezueli, Brazylii) czy na Pwyspie Indyjskim. Interesujce prace na ten temat napisali m.in. Alvaro de Linery czy Ranabira Samaddara. W moim odczuciu, trzecim przeomowym elementem w Rzeczy-pospolitej jest idea metropolii. Wraz z ni Hardt i Negri chc zaprezentowa przestrze wytwarzania i cyrkulacji wartoci, ktra cakowicie przeksztaca tradycyjn kartografi polityczn. W swojej pracy na temat dekonstrukcji i restrukturyzowania politycznej przestrzennoci Saskia Sassen pisze o rozkadaniu [unbuilding] urzdzenia [assemblage] terytorium, wadzy i praw historycznie realizowanego przez pastwo narodowe. Pisze rwnie o sposobie, w jaki ukonstytuowana jest nowa mapa globalnej polityki, na bazie napi midzy terytorializacj wyzysku a zerwaniami stworzonymi przez walki. Rzecz-pospolita skupia si na przeledzeniu przestrzennych kategorii zaczynajc od procesw upodmiotowienia, ktre okrelaj je oddolnie. Oznacza to analizowanie i organizowanie transnarodowych przestrzeni cyrkulacji wartoci i walk spoecznych. Mianem metropolii autorzy okrelaj nie tyle wielkie miasta, jak dzieje si to w przypadku strategii, ktre kocz si

Sandro Chignola

anzpraktykat 4/2011 cyteroe

reprodukowaniem hierarchii miedzy przestrzeniami miejskimi a wiejskimi, midzy centrum a peryferiami, co pofadowan przestrze wewntrz pola relacji midzy kontrol a powstaniem, ktre nie posiada zewntrza, w ktrej toczy si walka midzy technicznym skadem kapitau wyzyskujcym sieci i finansowe koncentracje bogactwa, a politycznym skadem metysaowej [mestizo], prekarnej, kognitywnej klasy, ktra czyni podmiotowy uytek z mobilnoci, ujcia, prdkoci

i nomadyzmu. Nadmiarowo zwizana ze wspczesn yw prac, jej nieredukowalno do kryteriw pomiaru wartoci, utrudnia jej terytorializacj w przestrzeni narodowej, murach fabrycznych oraz na gruncie tradycyjnych systemw dobrobytu, w ramach ktrych dopeni si fordystyczny kompromis. Metropolia jest transnarodowym scenariuszem prawa do prekarnego ujcia, przestrzeni tworzenia-wieloci oraz organizowania dobra wsplnego. Przeoy Krystian Szadkowski

Program polityczny dla dwudziestego pierwszego wieku

anzpraktykat 4/2011 cyteroe

SANDRO CHIGNOLA urodzi si w Weronie (Wochy) w 1961 roku. Profesor filozofii politycznej na Wydziale Filozofii Uniwersytetu w Padwie. Oprcz licznych artykuw i esejw we woskich i midzynarodowych czasopismach akademickich oraz pracach zbiorowych (po wosku, niemiecku, hiszpasku, angielsku i portugalsku) opublikowa ksiki: Societa e costituzione. Teologia e politica nel sistema di Bonald (Angeli, Milano,1993); Pratica del limite. Saggio sulla filosofia politica di Eric Voegelin (Unipress, Padova, 1998); Fetishism with the Norm and Symbols of Politics. Eric Voegelin between Sociology and Rechtswissenscahft (Mnchen, 1999); Fragile cristallo. Per la storia del concetto di societa (Editoriale Scientifica, Napoli, 2004). By take redaktorem ksiek: Sui concetti politici e giuridici dellEuropa (Franco Angeli, Milano, 2005 z G. Duso); Governare la vita. Un seminario sui Corsi di Michel Foucault al College de France (1977-1979) (ombre corte, Verona, 2006); Storia dei concetti, storia del pensiero politico. Saggi di ricerca, Editoriale Scientifica (Napoli, 2006 z G. Duso).

Dane adresowe autora: Universita di Padova, Dipartimento di Filosofia, Palazzo del Capitanio, secondo piano, Piazza Capitaniato 3. e-mail: sandro.chignola@unipd.it Cytowanie: S. Chignola, Program polityczny dla dwudziestego pierwszego wieku, Praktyka Teoretyczna nr 4/2011,http://www. praktykateoretyczna.pl/PT_nr4_2011_Commonwealth/11.Chignola.pdf (dostp dzie miesic rok)

Sandro Chignola