Piotr Bachowicz Temat: Polskie denia niepodlegociowe, a terroryzm

Celem terroryzmu jest wzbudzenie lku. Lk podwaa wiar w instytucje pastwowe. Osabia wroga od rodka i wywouje niepokoje spoeczne. Terroryzm nie jest wyrazem gniewu. Terroryzm jest broni polityczn. Wystarczy skruszy fasad niezawodnoci rzdu, a pozbawi si nard wiary...1

Zanim w ogle zaczniemy mwi o terroryzmie w odniesieniu do Polski musimy koniecznie ucili o jaki terroryzm nam tutaj chodzi. Oczywicie jak w przypadku wikszoci zoonych w swym charakterze poj, nie ma tutaj jednoznacznej i wyczerpujcej definicji terminu terroryzm. Postaram si jednak przytoczy t, ktra moim zdaniem zawiera wszystkie niezbdne elementy do scharakteryzowania pojcia.
Terroryzm jest to metoda walki politycznej polegajca na selektywnym lub kompleksowym stosowaniu przemocy wobec przeciwnikw, obecna w ideologii i praktyce radykalnych ruchw politycznych i spoecznych (zarwno lewicowych jak i prawicowych). W przeciwiestwie do terroru, czyli pozaprawnej przemocy aparatu pastwowego wobec grup lub jednostek (zwanego take terroryzmem pastwowym), jest broni opozycji, stosowan zwykle przez wyspecjalizowane bojwki zwizane z partiami i ruchami politycznymi. Celem ich dziaa jest destabilizacja wadzy, zastraszenie osb j piastujcych oraz podporzdkowanych im organw2.

Wielu laikw jednak mogoby bez wahania stwierdzi, e w Polsce z terroryzmem w jego klasycznym rozumieniu tak naprawd nigdy w historii nie mielimy do czynienia. Z czego to wynika? Odpowied jest bardzo prosta. Wszelkie akty terrorystyczne, jakich dopuszczay si polskie organizacja niepodlegociowe traktowane s przez Polakw jako czyny bohaterskie, majce doprowadzi do wyzwolenia z rk okupanta. Jednak, gdy dokadnie si tej kwestii przyjrze polscy partyzanci, walczcy np. w Powstaniu Styczniowym mieli cechy, ktre dzi bez zastanowienia przypisalibymy terrorystom. Polacy bowiem w swojej dugiej historii wielokrotnie prowadzili dziaalno, ktra wspczenie byaby zaszufladkowana jako terrorystyczna. Mowa tu przede wszystkim o terroryzmie narodowowyzwoleczym. Jak pisze Jerzy Besala Wobec Polakw zaborcy i okupanci stosowali terror jako system rzdzenia:
1

D. Brown, Anioy i demony, Warszawa 2004, s. 187, cyt. za.: L. Kuliska, Dziaalno terrorystyczna i sabotaowa nacjonalistycznych organizacji ukraiskich w Polsce w latach 1922-1939, Krakw 2009, s. 11. May oxfordzki sownik historii wiata XX wieku, Londyn 1992, cyt. za: Bezpieczestwo i dyplomacja. Sownik terminw, J. Kunikowski, A. Turek (red.), Warszawa 2008, s. 123.

zesania, egzekucje, zbiorow odpowiedzialno. Nie pozostawalimy duni. Obydwie role terroryzowanych i terroryzujcych przeplatay si w naszych dziejach3. Jednym z pierwszych znanych aktw terrorystycznych w wykonaniu Polaka by nieudany zamach na cara Aleksandra III w czerwcu 1876 r., dokonany przy Bulwarze Sewastopolskim w Paryu. Byy powstaniec Antoni Berezowski odda dwa strzay w kierunku cara, obydwa spudoway. Ten czyn terrorystyczny mia by aktem zemsty za wszelkie cierpienia, jakich dozna nard polski z rk rosyjskich. Do XIX wieku w Polsce panowao powszechne przekonanie, e jest to kraj, ktry nie zna terroru. W porwnaniu z innymi pastwami europejskimi, w ktrych co rusz, jaki wadca czy ksi gin zasztyletowany z rk fanatycznego mordercy, u nas byo wyjtkowo spokojnie. Sytuacja zmienia si dopiero w kocu XVIII w., z chwil trzeciego rozbioru Polski. Wczeniej, w dawnej Rzeczpospolitej (szlacheckiej) nikomu nie byo znane poczucie alienacji czy krzywdy wynikajce z ustroju i praw. Kady szlachcic mg (take fizycznie) odreagowa podczas sejmikw, rokoszy czy zajazdw, wotujc, przekrzykujc innych, czy w ostatecznoci dobywajc szabli. Niedopuszczalnym byo jednak podniesienie rki na szanowanego i kochanego wadc. Dopiero utrata niepodlegoci i powstania narodowe stay si okazj do uycia terroryzmu w odpowiedzi na okupacj i terror zaborcw. Nie bez przyczyny wic w poowie XIX w. Polakw uznawano za jednych z najwikszych konspiratorw i terrorystw (cho okrelenia tego wwczas nie uywano) w Europie. Przedstawiciele niegdy potnego pastwa dobijajcy si niepodlegoci imali si wszelkich dostpnych rodkw, by utorowa sobie drog do odzyskania wolnoci. Pojawiay si liczne skrytobjstwa, a carscy urzdnicy zaczli obawia si tzw. polskich sztyletnikw. Brak wasnej armii, w nieistniejcym przecie pastwie, nierwno rodkw i si prowadziy zatem do podstpnej walki, nie stronicej od aktw gwatu i przemocy. A wszystko po to, by zastraszy znienawidzone zaborcze wadze, bd po prostu zemci si za ich bezlitosn polityk terroru4. Powstanie styczniowe O polskim terroryzmie, jako odpowiedzi na terror zaborcy mona mwi przede wszystkim w odniesieniu do Powstania Styczniowego (1863 r.). W czasie powstania styczniowego na ziemiach polski dziaaa tajna organizacja terrorystyczna, ktra dokonywaa wyrokw na zdrajcach i szpiegach oraz urzdnikach carskich.
3 4

J. Besala, Kiedy bylimy terrorystami, Polityka, Nr 21/2004, s. 80. Tame.

Byli to tzw. andarmowie - "sztyletnicy" oddziay stae i tajne stworzone przez powstaczy rzd. Zadaniem pierwszej grupy bya ochrona struktur i urzdnikw polskiego pastwa podziemnego, natomiast drugiej wykonywanie wyrokw sdw powstaczych na szpiegach i zdrajcach kolaborujcych z Rosjanami. Sztyletnicy nie cofali si przed skrytobjczymi mordami, dokonujc licznych zamachw na przedstawicieli zarwno cywilnych, jak i wojskowych wadz rosyjskich. Ich odwagi dowodzi fakt, e zwykle dokonywali mordw przebrani w rosyjskie mundury. Swoimi dziaaniami siali prawdziw groz wrd przedstawicieli okupanta. Ich dziaalno mona uzna za pocztek polskiego terroryzmu5. Rozpoczli od zabjstwa naczelnika kancelarii tajnej w zarzdzie oberpolicmajstra Warszawy Pawa Felknera. Powstay take rozrastajce si w byskawicznym tempie, znane z brawury terrorystyczne roty sieczne Ignacego Chmieleskiego, ktrych ostrze dziaania byo skierowane bezporednio ku elitom carskiej wadzy. Sztyletnicy podejmowali zamachy na najwyszych urzdnikw: na margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, ktrego uznali za zdrajc sprawy narodowej, i nieudane na rosyjskiego namiestnika wielkiego ksicia Konstantego. Najbardziej gony sta si jednak zamach bombowy na Krakowskim Przedmieciu w Warszawie na namiestnika Krlestwa gen. Teodora Berga6. Zasztyletowano te wzitego publicyst Jzefa Miniszewskiego na werandzie domu przy Rymarskiej 8 w Warszawie. Carski genera Fiodor Trepow, ktremu cudem udao si wyj cao z zamachu , wyliczy podczas Powstania Styczniowego 1007 ofiar terroru polskiego, w tym 951 miertelnych. Sztyletnicy siali groz i niepewno pord Rosjan i ich zwolennikw, przebierajc si za oficerw, urzdnikw, policjantw. Pono synli z tego, e nie powtarzali dwa razy tego samego planu7. Ale terror powstaczy nie by ju w stanie sprosta terrorowi zaborczemu8, pisa historyk Stefan Kieniewicz. Akcje sztyletnikw wygasy wraz ze schwytaniem przywdcw (np. synnego naczelnika warszawskich sztyletnikw Emanuela Szafarczyka, wydanego przez Feliksa Winiewskiego) i klsk powstania. Dowiadczenia polskie miay wpyw na pojawienie si terroryzmu rosyjskiego w skali masowej. Uzasadnienie teoretyczne dali wanie Rosjanie, a nie Polacy: m.in. Michai Bakunin, Piotr Kropotkin i Siergiej Nieczajew9.

Pod zaborami
5 6 7 8 9

S. Kiniewicz, Powstanie Styczniowe, Warszawa 1972, s. 268. Trzy powstania narodowe, W. Zajewski (red.), Warszawa 2006, s. 373. J. Besala, Kiedy bylimy terrorystami, Polityka, Nr 21/2004, s. 80. S. Kiniewicz, op. cit., Warszawa 1972, s. 273. J. Besala, Kiedy bylimy terrorystami, Polityka, Nr 21/2004, s. 80.

Polacy brali czynny udzia w rosyjskiej nagonce na cara Aleksandra II. Aleksander Kwiatkowski pomaga lakiernikowi Stiepanowi Chaturinowi w przygotowaniach do wysadzenia skrzyda Paacu Zimowego, w ktrym mia przebywa car. Policja wpada jednak na trop spiskowcw, aresztowaa Polaka i znalaza plan paacu z zaznaczon czerwonym krzyykiem jadalni. Kwiatkowski nie wyda nikogo i zawis na szubienicy. Dziki jego niezomnoci plan nie zosta ujawniony, a 17 lutego 1880 r. o godzinie 19 potworny wybuch wstrzsn jadalni carsk. Straacy wynieli dziesitki zabitych i ciko rannych. Car jednak przey, poniewa spni si na obiad. 13 marca 1881 r. w Petersburgu Mikoaj Rysakow rzuci bomb na sanie cara. Aleksander II wyszed z ataku lekko poraniony, tum chcia terroryst zlinczowa. Chwil pniej, podczas powrotu cara do sa, drugi terrorysta, Polak z powiatu bobrujskiego - Ignacy Hryniewiecki, wysadzi si wraz z carem i dwiema przypadkowymi osobami w powietrze, tym razem skutecznie10. Podczas przygotowa do zamachu na kolejnego cara w 1887 r. zosta aresztowany brat Jzefa Pisudskiego, Bronisaw. Czekao go 15 lat katorgi. Fala terroru obja cae imperium carskie, w tym jego polsk cz, szczeglnie podczas fali rewolucyjnej 1905 r. Na powz nieludzkiego ministra Wacawa Plehwego, koo Hotelu Warszawskiego w Petersburgu, 28 lipca 1904 r. o godzinie 9.48 spada bomba, rzucona przez Jegora Sazonowa. Plehwego wraz z ludmi, ktrzy w tamtej chwili znaleli si w jego otoczeniu rozerwao na strzpy. Czterech terrorystw maszerowao jeden za drugim, gotowych zgin mierci samobjcz. Determinacja i pogarda dla ycia stay si odtd wyrnikiem grupy desperatw. To nie byy ju akty rozpaczy, ale potny ruch, ktremu jasno przywiecaa ideologia mierci11. W lutym 1905 r. Janek Kalajew, pkrwi Polak, terrorysta z Organizacji Bojowej PPS rzuci bomb na placu Senackim w Moskwie na karet wielkiego ksicia Sergiusza, odpowiedzialnego za masakr podczas koronacji cara. Pierwsza nocna prba nie powioda si, gdy Kalajew, ju gotujc si do rzutu, dojrza w karecie on i dzieci ksicia Sergiusza chcia ich oszczdzi. Poczeka na drugi przejazd: tym razem bomba urwaa gow ksiciu i pokaleczya modziutkiego Kalajewa. Odmwi podpisania proby o ask i zawis na szubienicy, przedtem wygosiwszy pomienn przemow12. Terror w Rosji osign apogeum w roku 1906. Bezwzgldnoci odznaczali si maksymalici Michaa Sokoowa, dziaajcy bez ogldania si na ycie i straty. Dochodzio do strasznych zamachw i regularnych bitew w miastach, a walka terrorystw, prowokacje i gra

10 11 12

Tame, s. 81. Tame. Tame.

ochrany zaptlay si coraz bardziej13. Organizacja Bojowa PPS W szereg organizacji terrorystycznych bez wahania mona wliczy take Organizacj Bojow PPS Jzefa Pisudskiego, cho sama za takow uchodzi nie chciaa. Przyszy marszaek by przeciwny terrorowi, chcia ubojowienia caej partii jako zalka przyszej walki zbrojnej. Ale tymczasem jego bojowcy wykonywali robot terrorystyczn. Likwidowali brudy carskie, napadali na furgony pocztowe i pocigi, przebrani np. za rosyjskich urzdnikw dokonywali zamachw bombowych, jak ten na generaa-gubernatora Gieorgija Skaona, ktry jednak ocala. WykradAli winiw z Pawiaka. Synna bya te akcja w Bezdanach na Litwie w 1908 r., gdzie zdobyto na cele partii ok. 200 tys. rubli likwidujc ochron pocigu. Jednake jako najwikse przedsiwzicie o charakterze terrorystycznym naley uzna tzw. krwaw rod 15 sierpnia 1906 r. Bojowcy zabili wtedy i ranili okoo 80 policjantw, andarmw i konfidentw, w odzi i Warszawie rzucano bomby. Znienawidzone mundury rosyjskie na krtko zniky z ulic wielu miast Krlestwa Polskiego14. Pisudski owiadcza potem, e by caej tej akcji przeciwny. Przywdcy PPS wskazywali, e terroryzm, bomby i kule bojowcw trafiay take w prostych onierzy rosyjskich, ktrych chciano przycign do rewolucji. Organizacja Bojowa PPS bya uznawana przez wadze carskie za terrorystyczn, a bojowcy wieszani i zsyani na Sybir jako bandyci. Natomiast w historii Polski byli i s to bohaterowie walki o niepodlego15. Bojwki ukraiskie W czasach II Rzeczypospolitej to Polacy stali si obiektami akcji terrorystycznych. Szczegln zaciekoci odznaczali si wwczas nacjonalici ukraiscy. Trzeba krwi damy morze krwi! Trzeba terroru uczynimy go piekielnym. Trzeba powici dobra materialne nie zostawmy sobie niczego. Nie wstydmy si mordw, grabiey i podpale. W walce nie ma etyki! pisa mroczny ukraiski nacjonalista Dmytro Doncow16. Bojwki ukraiskie (najwiksze z nich to Ukraiska Wojskowa Organizacja UWO, a potem Organizacja Ukraiskich Nacjonalistw OUN) wczenie zaczy zamachy. W 1921 r. usiowano zabi Jzefa Pisudskiego, skdind zwolennika pozyskiwania mniejszoci narodowych. OUN
13

Polska. Losy pastwa i narodu do 1939 roku, H. Samsonowicz (red.), Warszawa 2003, s. 354. J. Pajk, Organizacje bojowe partii politycznych w Krlestwie Polskim 19041911, Warszawa 1985, s. 69. J. Besala, Kiedy bylimy terrorystami, Polityka, Nr 21/2004, s. 81. L. Kuliska, Dziaalno terrorystyczna i sabotaowa nacjonalistycznych organizacji ukraiskich w Polsce w latach 1922-1939, Krakw 2009, s. 53.

14 15 16

organizowa terror, zamachy, akcje ekspropriacjyne17 i wreszcie totalny sabota w Galicji Wschodniej. Ukraicom wydawao si, e walcz przeciwko caemu wiatu, co nadawao ich akcjom szczeglny wymiar. Polacy majc w rkach wadz odpowiadali brutalnymi pacyfikacjami, usiowali te ograniczy wpywy prawosawia w ziemi chemskiej, Maopolsce Wschodniej, Woyniu, Polesiu. Od poowy maja do poowy lipca 1938 r. polscy saperzy rozebrali 91 cerkwi na Kresach, niektre przekazali katolikom. Nakrcao to spiral nienawici, terroru i terroryzmu, ktry z tak, irracjonaln z pozoru, si wybuch potem na Woyniu i w Tarnopolskiem latem 1943 r18. Armia Krajowa Podczas drugiej wojny wiatowej w czasie okupacji terror podziemia by odpowiedzi na terror faszystowski (gwnym zarzutem jednak, jaki wadze radzieckie w Polsce po wojnie kieroway pod adresem zdekonspirowanych partyzantw by paradoksalnie wanie faszyzm). Stosoway go wszystkie polskie organizacje konspiracyjne. Zamachy kierowane byy na oficerw wysokich rang, a take na strategiczne dla okupanta obiekty. Bez wtpienia najbardziej znanym i najbardziej rozbudowanym ugrupowaniem o charakterze narodowociowym bya Armia Krajowa. 27 wrzenia 1939 r., dziaajc z rozkazu Naczelnego Wodza marszaka Edwarda Rydza migego, gen. Micha Tokarzewski-Karaszewicz Torwid przystpi do stworzenia Suby Zwycistwa Polski (SZP) i stan na jej czele. Poniewa miaa by to organizacja o charakterze wojskowo-politycznym, w padzierniku 1939 r. przy dowdztwie SZP zostaa powoana Gwna Rada Polityczna. Premier i Naczelny Wdz gen. Wadysaw Sikorski, w obawie przed nadmiernymi wpywami oficerw sanacyjnych, dy do podporzdkowania sobie podziemia w kraju. Dlatego 13 listopada powoa organizacj o charakterze wycznie wojskowym Zwizek Walki Zbrojnej. Niestety nie wszystkie dziaajce w kraju organizacje zbrojne chciay si wczy w szeregi ZWZ. Z tej te przyczyny rozkazem Naczelnego Wodza 14 lutego 1942 r. zostaa powoana Armia Krajowa. Nowa formacja miaa zjednoczy na paszczynie ponadpartyjnej wszystkie organizacje militarne19. Dziaalno AK dostosowana by do dwch wyranie okrelonych etapw walki z okupantem: walki biecej i powstania powszechnego. Wikszo aktw terrorystycznych w postaci dziesitek czy nawet
17

18 19

W czasach zaborw polskie organizacje niepodlegociowe stosoway ekspropriacje w celu pozyskiwania rodkw na dziaalno konspiracyjn. Szczeglnie czste byy akcje ekspropriacyjne w czasie powstania styczniowego, przeprowadzaa je te Organizacja Bojowa PPS (tzw. eksy), Armia Krajowa, Gwardia Ludowa, Armia Ludowa, Wolno i Niezawiso oraz Ruch i Solidarno Walczca, rdo: http://pl.wikipedia.org/wiki/Ekspropriacja, aktualizacja z dn. 10.05.2011, godz. 01:35. J. Besala, Kiedy bylimy terrorystami, Polityka, Nr 21/2004, s. 81. Zaplute kary reakcji... Polskie podziemie niepodlegociowe 1944-1956, A. Jaczyska (red.), Lublin 2008, s. 14.

setek akcji dywersyjnych bya realizowana w ramach walki biecej20. Zosta do tego w Armii powoany specjalny pion nazwany Kierownictwem Dywersji (Kedyw). Kedyw mia za zadanie wzmocnienie wpyww AK w spoeczestwie zaniepokojonym eksterminacj ludnoci polskiej, zwaszcza na wschodnich obszarach kraju. Kierownictwo Dywersji podlegao bezporednio Komendantowi Gwnemu AK. Grupy dywersyjne Kedywu miay pocztkowo charakter oddziaw garnizonowych, od lata 1943 niektre z nich przeksztaciy si w oddziay partyzanckie. Kedyw we wasnym zakresie produkowa sprzt i rodki bojowe, mia swj pion szkoleniowy, sie cznoci wewntrznej, wywiad bojowy i kontrwywiad ochronny oraz samodzielny pion suby sanitarnej. Kadr oddziaw Kierownictwa Dywersji stanowia modzie harcerska z tzw. Grup Szturmowych Szarych Szeregw. Niewielkie, wyszkolone grupy sabotaowe (patrole) dokonyway akcji na liniach kolejowych, w zakadach przemysu zbrojeniowego pracujcych dla potrzeb Wehrmachtu. Oddziay Kedywu uwolniy kilkuset winiw z transportw, szpitali i wizie (m.in. podczas akcji pod Arsenaem), przeprowadziy zamachy na szczeglnie niebezpiecznych funkcjonariuszy aparatu policyjnego i administracji okupanta (m.in. na generaa SS i policji F. Kutscher). W okresie od sierpnia 1943 do lutego 1944 oddziay Kedywu przeprowadziy wiele akcji bojowych, m.in. akcj Tama, w ktrej wyniku zniszczono 13 stranic niemieckich oddzielajcych Generalne Gubernatorstwo od ziem wcielonych do Rzeszy. Wiosn 1944 utworzono batalion Miota, przeznaczony do likwidacji zdrajcw i kolaborantw. Podczas powstania warszawskiego jednostki Kedywu dziaay w ramach zgrupowania Radosaw. Bataliony Zoka, Parasol, Miota i inne wyrniy si szczegln skutecznoci w walkach, przynoszc due straty wrogowi. Dla nas oczywicie kwestia ta nie pozostawia adnych wtpliwoci, modzi ludzie walczcy w Armii Krajowej byli bohaterami. Dla wroga bandytami... Z reszt nie tylko inni tak o nich mwili, bo sami rwnie w ten sposb o sobie pisali: Bandyci
[...] Polak, co nie chcia zosta Kainem e chcia by wiernym ojczynie synem, Chcia jej wolnoci w socu i chwale, A e mia mwi o tym zuchwale, e nie chcia, by go wiziono, bito, By reakcyjnym polskim bandyt. [...]
20

Tame, s. 15.

Jest Polska Wolna i Niepodlega, Jest wielka, moda, swobodna, liczna. I nawet mwi demokratyczna. C z tego, kiedy kto Polsk kocha, W kim pozostao sumienia troch, Komu niemie sowieckie myto, Jeszcze raz zosta polskim bandyt. [...] O Boe! Chciabym zapyta Ciebie, Jakich Polakw najwicej w niebie?[...] Paszczem mej chway, blaskiem okryci S tutaj wszyscy polscy bandyci21.

W latach 20. komunici prowadzili nie tylko propagandow, lecz take czynn dziaalno wymierzon w struktury Rzeczypospolitej, a przede wszystkim Wojska Polskiego. Na bazie rodowisk komunistycznych stworzyli sprawnie dziaajc siatk wywiadowczodywersyjn, dziaajc na rzecz ZSRR, koordynowan przez urzdnikw sowieckiego poselstwa w Warszawie. Poprzez realizowan przez Wydzia Wojskowy KPRP dziaalno dywersyjn i agitacyjn wrd onierzy i robotnikw (ze szczeglnym naciskiem na pracownikw zakadw zbrojeniowych), a take nasilenie zamachw i akcji terrorystycznych, strajkw, demonstracji i zamieszek ulicznych, zamierzano pogbi destabilizacj pastwa polskiego, przeywajcego trudnoci ekonomiczne i spoeczne. Obok licznych dziaa terrorystycznych podjto przygotowania do zamachu na Jzefa Pisudskiego w Sulejwku, tak aby upozorowa, e sprawcami byli czonkowie studenckiej bojwki endeckiej. Celem byo sprowokowanie rozruchw albo nawet wojny domowej w Polsce. Planu zabjstwa byego Naczelnika Pastwa nie zrealizowano, ale gona staa si inna akcja przygotowana pod kierunkiem Bagiskiego i Wieczorkiewicza. 13 padziernika 1923 roku podoono pochodzce z sowieckiego poselstwa adunki wybuchowe pod skadem amunicji w warszawskiej Cytadeli. Eksplozja, oprcz wielu rannych, pochona kilkanacie ofiar miertelnych, w tym wiczcych w pobliu musztr onierzy22. Na du skal prowadzono akcje dywersyjne na ziemiach wschodnich, ktre
21

22

Wiersz opublikowany w podziemnym pisemku satyrycznym Szydo Nr 1, 20 wrzenia 1946 r., wydawanym przez Obwd oma WiN, cyt. za.: Zaplute kary reakcji... Polskie podziemie niepodlegociowe 1944-1956, A. Jaczyska (red.), Lublin 2008, s. 4. Komunizm w Polsce. Zdrada. Zbrodnia. Zakamanie. Zniewolenie, M. Ku (red.) 2005, s. 72.

koordynowa tzw. Zakordonnyj Otdie (Wydzia Zagraniczny) powoany przez Komintern. Poprzez granic przerzucano systematycznie bro i zaopatrzenie dla tworzonych przez komunistw bojwek i oddziaw dywersyjnych, ktre miay podsyca antagonizmy narodowociowe oraz organizowa i wspomaga bunty biaoruskie i ukraiskie w Polsce. Urzdzano napady na urzdy pastwowe i majtki ziemskie. Dokonywano zabjstw polskich funkcjonariuszy i urzdnikw, oficerw Wojska Polskiego i Korpusu Ochrony Pogranicza, policjantw, ziemian23. PRL W PRL starannie milczano o aktach terrorystycznych. Wielokrotne prby zastrzelenia czy te zatuczenia siekier Bolesawa Bieruta w (kolejno w latach 1950, 1951 i 1953 r.) zakoczyy si mierci i zranieniem oficerw ochrony oraz zamachowcw. 15 lipca 1959 r. S. Jaros usiowa porazi w Zagrzu (woj. katowickie) Nikit Chruszczowa i Wadysawa Gomuk wybuchem adunku umieszczonego w koronie drzew. Bomby nie zdetonowa na czas, zgina przygodna osoba. Podobnie stao si rok pniej w tym samym miejscu; Gomuka ocala, a jedna z ofiar, 13-letnia dziewczynka, zostaa sparaliowana. Podobnie przedwczesn okazaa si wymierzona w wczesnego przewodniczcego Rady Pastwa Jzefa Cyrankiewicza decyzja o wysadzeniu auli WSP w Opolu i zakoczya si jedynie zniszczeniem budynku24. Takiej nocnej eksplozji z 5 na 6 padziernika 1971 roku Opole nie syszao od zakoczenia wojny. Huk obudzi wielu mieszkacw w promieniu co najmniej trzech kilometrw od Wyszej Szkoy Pedagogicznej. Eksplozja zdewastowaa aul WSP, rozsadzia podog, wysadzia dach i oczywicie zniszczya wntrze. Wedug szacunkw detonacja spowodowaa szkody w wysokoci wczesnych 4 milionw zotych. Na zewntrz unieruchomia stacj transformatorow, tote w najbliszej okolicy zapanowaa cakowita ciemno jak podczas wojny. I rzeczywicie by to pocztek wojny, jak Jerzy Kowalczyk wypowiada wadzy ludowej25. Czyn braci Kowalczykw i kara, jaka zostaa im wymierzona niewspmierna do winy, zostay ocenione w niektrych rodowiskach jako akt zemsty26. Czyn Kowalczykw mia od samego pocztku motywacj polityczn i by krokiem milowym w walce o niepodlego Polski. Naley go uzna za niezwyky akt heroizmu. Cho dzi traktuje si wyroki wydawane w PRL jako haniebne, to nie powinno si zapomina o tym, e nie bya ona pastwem polskim, ale okupantem. Idc tym tropem polityczne wyroki z tamtego okresu
23 24

Tame., s. 72-73. J. Besala, Kiedy bylimy terrorystami, Polityka, Nr 21/2004, s. 82. 25 J. Wegner, Bez wiadkw obrony. Historia Jerzego i Ryszarda Kowalczykw, Krakw 2008, s. 11. 26 J. R. Sielezin, Akt braci Kowalczykw. Pocztek oporu spoecznego czy przypadkowy czyn?, [w:] Opolskie drogi do niepodlegoci, M. wider, M. Patelski (red.), Opole 2007, s. 51.

staj si dowodem odwagi, wiadectwem bohaterstwa skazanych27. Najgoniejsz akcj terrorystyczn, o charakterze narodowowyzwoleczym, dotyczc Polski byo zajcie ambasady PRL w Bernie. 6 wrzenia 1982 r. czterech zamachowcw wyposaonych w pistolety maszynowe wzio jako zakadnikw dwanacie osb: pracownikw ambasady i interesantw. Zadali zniesienia stanu wojennego w Polsce, uwolnienia winiw politycznych. Wszyscy zamachowcy zostali ujci po akcji komandosw z jednostki STERN. Jak wida w historii naszego kraju terroryzm ma cakiem wiekow i niele ugruntowan tradycj, jednake nie nazywa si go po imieniu. Dlaczego? Moe dlatego, e bardzo trudno oddzieli akt terrorystyczny od rozpaczliwej, a nawet zorganizowanej obrony ojczyzny czy narodu. Do dzi w podrcznikach historii Polski o zaangaowaniu terrorystycznym wstydliwie si milczy, a tego, e terroryzm bez wtpienia istnia przecie nie mona ukry. Jednake siy nabra i nabiera wraz z rozwojem rodkw raenia i techniki. Sztylet nie rozrywa przypadkowych przechodniw, kule nie siay a takiego spustoszenia, bomba z dynamitem ju tak. Przed nami jeszcze tylko bro chemiczna, biologiczna, jdrowa albo parali komunikacyjny rzeczywisty i wirtualny, co na jedno wychodzi. Jest naprawd czego si ba, take w Polsce. Cho pozornie mogoby si wydawa, e obecnie jedyny udzia Polski, jeli chodzi o zaangaowanie w kwesti terroryzmu, ma charakter czysto midzynaradowy.

27

J. Wegner, op. cit., s. 190.

Bibliografia:
1. 2.

Besala J., Kiedy bylimy terrorystami, Polityka, Nr 21/2004, s. 80-82. Bezpieczestwo i dyplomacja. Sownik terminw, J. Kunikowski, A. Turek (red.), Warszawa 2008. Kiniewicz S., Powstanie Styczniowe, Warszawa 1972. Komunizm w Polsce. Zdrada. Zbrodnia. Zakamanie. Zniewolenie, M. Ku (red.) 2005. Kuliska L., Dziaalno terrorystyczna i sabotaowa nacjonalistycznych organizacji ukraiskich w Polsce w latach 1922-1939, Krakw 2009. Opolskie drogi do niepodlegoci, M. wider, M. Patelski (red.), Opole 2007. Pajk J., Organizacje bojowe partii politycznych w Krlestwie Polskim 1904 1911, Warszawa 1985 Polska. Losy pastwa i narodu do 1939 roku, H. Samsonowicz (red.), Warszawa 2003. Trzy powstania narodowe, W. Zajewski (red.), Warszawa 2006. Wegner J., Bez wiadkw obrony. Historia Jerzego i Ryszarda Kowalczykw, Krakw 2008. Zaplute kary reakcji... Polskie podziemie niepodlegociowe 1944-1956, A. Jaczyska (red.), Lublin 2008.

3. 4.

5.

6. 7.

8.

9. 10.

11.

12. http://pl.wikipedia.org/wiki/Ekspropriacja