Elbieta wikliska Milena M.

liwiska (Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu)

Czy czytelnik moe by zbawiony? grzechy, nawyki, oczekiwania wspczesnego czytelnika

Zadania bibliotek skarbnic wiedzy w cigu wiekw ulegy zmianom. W staroytnoci biblioteki gromadziy zbiory z wybranych dziedzin, ale ich powszechnie nie udostpniay. Dostp do nich mieli nieliczni najczciej kapani i uczeni. Wstp W cigu wiekw od odrodzenia przez owiecenie a do XIX wieku wcznie zaczo powstawa coraz wicej bibliotek o rnym profilu i, co wane, coraz wicej bibliotek publicznych. Wpyny na to powszechna owiata (druga poowa XIX wieku), postp naukowy i techniczny (rewolucja przemysowa) oraz zwizane z tym przyspieszenie rozwoju gospodarczego, a take specjalizacji zawodowej1. Czynniki te umocniy rol i pozycj bibliotek, ale zmusiy te do czstszych zmian, komputeryzacji, ledzenia przez bibliotekarzy nowinek technologicznych, ktre zaspokoiyby potrzeby i oczekiwania coraz bardziej wymagajcego czytelnika. Dostosowanie si do tego, co ulego zmianie, jest warunkiem przetrwania instytucji, take bibliotecznej2. Biblioteki, przez wikszo, nie s ju traktowane jako miejsca archaiczne, nieciekawe, pene kurzu, do ktrych przychodzi si niechtnie i z koniecznoci. Obecnie podlegaj one cigym zmianom organizacyjnym i technologicznym przez wykorzystywanie zdobyczy cywilizacyjnych w zakresie gromadzenia informacji, rnorodnych sposobw przechowywania oraz, bdcego ju standardem, zdalnego udostpniania. Biblioteki rozszerzaj si w kierunku centrum kultury i czytelnictwa, centrum informacyjnego i multimedialnego. Najwaniejszy jest bowiem jak najszybszy i jak najpeniejszy dostp do wiedzy w kadej dziedzinie3.
1 2

Informacja naukowa., pod red. Z. migrodzkiego, Warszawa 2006, s. 19. J. Wojciechowski, Biblioteka akademicka: moliwe zmiany organizacji [w:] Stan i potrzeby polskich bibliotek uczelnianych. Materiay z oglnopolskiej konferencji naukowej Pozna, 13-15.11.2002. Pozna 2002, s. 27. 3 B. T. Maruszewski, Biblioteka w systemie uczelni akademickiej [w:] Ibidem, s. 21.

W celu poznania opinii czytelnikw na temat bibliotek naukowych, a take ich oczekiwa, przeprowadziymy specjalnie opracowan ankiet na Wydziale Filologicznym UMK w Toruniu w ramach ktrego funkcjonuje 6 bibliotek katedralnych. Dodatkow motywacj do przeprowadzenia ankiety bya rwnie rozwaana od pewnego czasu propozycja poczenia i reorganizacji wszystkich bibliotek i stworzenie jednej wsplnej biblioteki wydziaowej, ktra gromadziaby i udostpniaaby zbiory z zakresu filologii polskiej, sowiaskiej, bakaskiej, klasycznej, angielskiej, niemieckiej, francuskiej, woskiej, japoskiej i arabskiej. Chciaymy si rwnie dowiedzie jakie usugi s dla naszych uytkownikw najwaniejsze a jakie s dla nich nieistotne, a ktre potrzebuj zmian. Taka wiedza pomoe nam w ustaleniu priorytetw, na ktrych powinnymy si skupi. Naszym celem jest takie zmodernizowanie bibliotek, aby nie bya ona skostnia struktur akademick, ktra gromadzi, udostpnia, przechowuje i opracowuje zbiory zgodne z profilem uczelni4, ale eby bya centrum ycia Wydziau Filologicznego, eby zadowoleni uytkownicy przycigali do nas nastpnych, a nie zniechcali ich. Ankieta zostaa rozprowadzona tylko wrd studentw Wydziau, poniewa stanowi oni najliczniejsz grup uytkownikw. Liczba ankiet na danym kierunku bya proporcjonalna do liczby studentw korzystajcych z bibliotek kierunkowych. Ankieta zawieraa 20 pyta i polegaa na zaznaczeniu odpowiedzi od definicji biblioteki, przez czstotliwo jej odwiedzin, sposb korzystania, wskazanie ewentualnych problemw, na ktre natrafiaj czytelnicy, porwnanie bibliotek na Wydziale z innymi bibliotekami, z ktrych korzystaj czytelnicy, po propozycj zmian zarwno w sferze funkcjonowania, zakresu dziaalnoci, jak i wystroju. Przedstawiony referat jest prb odpowiedzi na pytania: Jakie wyzwania stawiane s bibliotekarzowi pracujcemu w wydziaowej bibliotece naukowej? Jakie s potrzeby i oczekiwania czytelnika XXI wieku korzystajcego z biblioteki naukowej? Dlaczego nas odwiedzaj? Czy biblioteka moe by atrakcyjna? Jak nas oceniaj? Wyniki ankiety nawietliy problem koniecznych reform, usprawnienia funkcjonowania i podniesienia jakoci i standardu. Analiza pyta Zmieniajca si sytuacja polskiego szkolnictwa wyszego i zachodzce zmiany w obyczajowoci maj wpyw na prac bibliotekarzy. Biblioteka wydziaowa jest wpisana w struktur uczelni oraz powinna by miejscem pierwszego kontaktu studenta z bibliotek. Oczekiwania uytkownikw i sposb bibliotekarskiej wsppracy z nimi ulegaj modyfikacji.
4

Por. Uchwaa nr 60 Senatu Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu z dnia 26 czerwca 2007 r. Regulamin Organizacyjny Biblioteki Uniwersyteckiej Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu [on-line] [dostp dnia 22 czerwca 2010]. Dostpny w World Wide Web: http://www.bu.umk.pl/regulaminorg.pdf.

Czytelnikowi przychodzcemu do biblioteki naukowej zaley na otrzymaniu jak najbardziej szczegowej odpowiedzi na poszukiwane zagadnienie. Taka sytuacja wymusza zmian w pracy bibliotekarza, ktry z przewodnika po rdach informacji musi by rdem informacji, ale nie metardem, a sam powinien zna odpowied na zadane mu pytanie. Aby sprawdzi zwyczaje naszych czytelnikw oraz aby przygotowa racjonalny plan nowej biblioteki przed jej poczeniem, przeprowadzono ankiet, ktra miaa odpowiedzie na pytania w jakim stopniu uytkownicy s zadowoleni z dotychczasowej biblioteki, co chcieliby zmieni. Pierwsze pytanie ankiety dotyczyo definicji biblioteki. Na 100 ankietowanych 56 osb odpowiedziao, e biblioteka jest dla nich miejscem, w ktrym przechowywane s ksiki i czasopisma. Dopiero na kolejnych miejscach znalazy si odpowiedzi, e jest to informatorium (26 osb), miejsce nauki (17), a tylko 1 osoba traktuje bibliotek jako miejsce spotka. Czytelnicy jednoznacznie opowiedzieli si za tradycyjn funkcj i wizj biblioteki, ktra w ich wyobraeniu nie rni si od innego punktu usugowego np. sklepuksigarni5, ktrego funkcje oczywicie poza zyskiem, opracowaniem ksigozbioru i asortymentem mona przyrwna do funkcji biblioteki, a przechowywanie i udostpnianie s najwaniejszymi zadaniami obu instytucji. Jednak taki obraz biblioteki to stan zastay, obraz wyryty w wiadomoci uytkownika. wiadczy o tym pytanie, na ktre czytelnicy odpowiadali w dalszej czci ankiety, w ktrym jednoznacznie opowiedzieli si za potrzeb modernizacji biblioteki. Wrcimy do tej kwestii w dalszej czci artykuu.

Biblioteka to dla Pa stwa przede wszystkim :

56 26 1 miejsce, w ktrym przechowywane s ksiki i czasopisma informatorium miejsce spotka miejsce nauki

rdo: Badania wasne

17

Na pytanie: Kiedy

korzystacie Pastwo z bibliotek na Wydziale Filologicznym? wszyscy studenci odpowiedzieli

Por. L. Derfert-Wolf, Klient nasz pan implikacje dla bibliotek dzi i jutro, [w:] Czytelnik czy klient? Oglnopolska konferencja bibliotekarzy Biblioteka Gwna UMK Toru 4-6 grudnia 2003 roku [on-line]. [Warszawa] 2003[dostp 23 sierpnia 2010], (Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, KWE Materiay konferencyjne; nr 7). Dostpny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/torun/derfert.php/.

zgodnie, e w cigu caego roku. Bierzemy tu pod uwag nie rok akademicki, ale kalendarzowy, a wic rwnie ferie zimowe, przerwy semestralne i okres wakacyjny. Korzystanie z biblioteki w cigu caego roku mona ograniczy, np. do dwch dni w tygodniu, miesicu itp., std pytanie skierowane do studentw: Jak czsto korzystacie Pastwo z bibliotek na Wydziale Filologicznym? Najwicej osb (39) odpowiedziao, e korzysta z biblioteki raz w tygodniu, 19 osb korzysta od czasu do czasu, po 14 osb codziennie lub raz w miesicu, 10 osb zaznaczyo odpowied inne dopisujc najczciej kilka razy w tygodniu. Tylko 4 osoby korzystaj z biblioteki rzadziej ni raz w miesicu. Czste odwiedziny bibliotek spowodowane s zapewne charakterem studiw filologicznych nastawionych na czytanie i poszukiwanie informacji w specjalistycznych rdach. Taka czstotliwo odwiedzin w bibliotece musi zosta uwzgldniona przy planowaniu nowej adaptacji wypoyczalni i czytelni6. Celem jest zlikwidowanie kolejek i takie zorganizowanie wypoyczalni, aby czytelnik nie czu si jecem biblioteki7. Ciekawym pomysem byoby zorganizowanie osobnego okienka dla osb, ktre biblioteczne materiay chc jedynie powieli w ksero.

rdo: Badania wasne

W roku ubiegym w bibliotece zarejestrowanych byo 2061 czytelnikw, liczba zamwionych dokumentw przekroczya 40 tys. 7 Ibidem.

Biblioteki odwiedzane s z rnych powodw. Ankietowani dostali do wyboru kilka z nich i mogli zaznaczy 4 najwaniejsze. A 98 osb wskazao odpowied wypoyczam zbiory do domu, troch mniej 84 osoby wybray odpowied korzystam z czytelni, 64 ankietowanych korzysta z ksigozbioru podrcznego, a niewielu mniej 60 zabiera potrzebne materiay na ksero. 55 studentw wypoycza materiay z teczek pracownikw. Spord 6 propozycji odpowiedzi najczciej wybierane byy odpowiedzi a (korzystam z czytelni), b (wypoyczam zbiory do domu), d (korzystam z ksigozbioru podrcznego) i e (zabieram materiay na ksero). Nikt nie wskaza odpowiedzi f (inne propozycje).

rdo: Badania wasne

Poniewa we wszystkich bibliotekach na Wydziale Filologicznym UMK obok katalogu elektronicznego (ktry jest uzupeniany retrospektywnie i bieco) cigle funkcjonuj katalogi kartkowe, w ankiecie zapytano studentw, z jakiego z nich wol korzysta. Zdecydowana wikszo, bo 73 osoby woli katalog elektroniczny. Stawia to przed bibliotekarzami zatrudnionymi w bibliotekach na WF UMK cel konieczny skatalogowania caoci ksigozbioru. Z katalogu kartkowego woli korzysta wedug ankiety 27 osb. Ciekawe jest, e znaczn wikszo wrd zwolennikw katalogu tradycyjnego stanowi studenci filologii angielskiej. Jest to zastanawiajce, poniewa anglici jako jedyni na wydziale maj w caoci wprowadzone zbiory do katalogu elektronicznego. Czyby i w tej dziedzinie studenci nie rniliby si od przywizanych do tradycji i niechtnych do zmian wyspiarzy? Niech do katalogu papierowego wiadczy rwnie o sabej wiadomoci studentw pod ktem wyszukiwania informacji paradoksalnie nie oczekuj oni od bibliotekarzy prowadzenia 5

szkole dotyczcych naukowego infobrokerstwa o czym bdzie mowa w dalszej czci artykuu. Wspczesny uytkownik nie szuka w bibliotece informacji, ktre poszerzyyby jego wiedz, ale chce dotrze szybko do informacji, ktra zniweluje jego niewiedz. Czytelnik nie potrzebuje ju szerokiego spojrzenia na dyscyplin, ktr si zajmuje, ale szuka moliwie najprostszej drogi do odpowiedzi na nurtujce go problemy. T drog dla studentw najczciej jest biblioteka i Internet. Zmiana w podejciu do katalogu stanowi symbol i wyrnik dla caociowego teraniejszego modelu studiowania. Szybko i wygoda tworz dla uytkownika swoisty priorytet w docieraniu do informacji. Tym samym precyzyjnie wskazuj na czym ma si skupi wspczesna biblioteka naukowa skatalogowany ksigozbir oraz szybka informacja s trendem jaki powinien dominowa w wydziaowych bibliotekach naukowych. Identyczne zjawisko zauwayy rwnie Agnieszka Majewska i Mariola Szyda, ktre w artykule Oczekiwania studentw w zmieniajcych si bibliotekach na przykadzie trzech bibliotek wydziaowych Politechniki Czstochowskiej przeanalizoway ankiet, ktr przeprowadziy wrd studentw Politechniki Czstochowskiej8. Warto zauway, e badania, zarwno to opisywane w artykule oraz to Majewskiej i Szydy, byy przeprowadzone wrd studentw diametralnie rnych dziedzin wiedzy. Jednak wniosek jest ten sam czytelnik w bibliotece wydziaowej oczekuje precyzyjnej, konkretnej i byskawicznej odpowiedzi na postawione przed bibliotekarzem pytanie. O potrzebach uytkownikw tak pisze Jacek Drogosz:
Musimy kadorazowo umie zanalizowa i oceni jego potrzeby, ale take i umiejtnoci. S uytkownicy, ktrym wystarczy wskaza jeden dokument z informacj na dany temat, s i tacy, ktrym naley dostarczy stos ksiek i artykuw. S uytkownicy, ktrzy nawet nie potrafi posugiwa si katalogiem (bo np. nigdy nie mieli do czynienia z komputerem), s i tacy, ktrzy wol sami wyszukiwa informacje i wystarczy im udzieli kilku podstawowych wskazwek. Odnonie wskazwek: nie naley uytkownika zarzuca "lawin specjalistycznej wiedzy", ktrej nie jest on w stanie przyswoi (np. dotyczcej zasad klasyfikacji numerycznej), jednak warto pamita, e jeli uytkownik zyska przy kadej wizycie w bibliotece dodatkow wiedz lub now umiejtno, moemy potem liczy na jego wiksz samodzielno i zadowolenie 9.

A. Majewska, M. Szyda, Oczekiwania studentw w zmieniajcych si bibliotekach na przykadzie trzech bibliotek wydziaowych Politechniki Czstochowskiej [w:] Biblioteki naukowe w kulturze i cywilizacji. Dziaania i codzienno. Materiay konferencyjne Pozna, 15-17 czerwca 2005, pod red. H. Ganiskiej [on-line]. Pozna 2005 [dostp 12 czerwca 2010]. Dostpny w World Wide Web: http://www.ml.put. poznan.pl/2005/pdf/konf_2005_1.pdf 9 J. Drogosz, Obsuga klienta w bibliotece. Co bibliotekarz powinien wiedzie?, [w:] Czytelnik czy klient? Oglnopolska konferencja bibliotekarzy Biblioteka Gwna UMK Toru 4-6 grudnia 2003 roku [on-line]. [Warszawa] 2003[dostp 23 sierpnia 2010], (Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, KWE Materiay konferencyjne; nr 7). Dostpny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/torun/index.php

Aby dowiedzie si w jaki sposb uytkownicy bibliotek na wydziale przeszukuj katalog internetowy zapytano jakie indeksowanie wybieraj przeszukujc katalog. Do wyboru byy 4 odpowiedzi i mona byo zaznaczy wszystkie nadajc wartoci od 1 do 4, gdzie 1 oznaczao najczciej uywane, a 4 najrzadziej uywane. Odpowied a (indeks tytuowy) zostaa wskazana 83 razy i najczciej miaa nadawan warto 2 (uywany czsto), odpowied b (indeks autorski) zostaa zaznaczona a 92 razy i to ta wanie odpowied otrzymaa warto 1 najpopularniejszy wrd indeksw. Odpowied c (hasa przedmiotowe) wybrano 78 razy i otrzymaa ona warto 3, a z wyszukiwania zaawansowanego (odpowied d) korzystaj 72 osoby ankietowane. Ta odpowied bya te najmniej popularna. Ciekawostk jest, e np. polonici najczciej korzystaj z indeksw tytuowego i autorskiego, a studenci obcych filologii jako najczciej uywany indeks zaznaczali indeks hase przedmiotowych. Rnice te by moe wynikaj ze sposobu i metodologii ksztacenia. Polonici nastawieni s na monografie i poszukuj informacji z gotowych list lektur, za studenci obcych filologii skupieni s na poszukiwaniu problemu. Wydaje si, e ten sposb ksztacenia jest bardziej twrczy i rozwijajcy, ale jest to odrbne zagadnienie. Tak rysujcy si problem przeszukiwania informacji obnaa kopoty uytkownikw z przeszukiwaniem katalogu, szczeglnie wtedy, gdy potrzebuj oni nie konkretnej ksiki, ale publikacji na okrelony temat. Przeszukiwanie katalogw wycznie przez indeksy tytuowe i autorskie demaskuje brak kreatywnoci w poszukiwaniu materiaw. Pomijanie indeksu hase przedmiotowych lub wyszukiwania zaawansowanego przez czytelnikw stawia przed bibliotekarzem niewykonalne zadanie znajomoci caoci pimiennictwa z wielu dziedzin nauki. Ten proces, jak z atwoci mona zauway wrd studentw, zdeterminowany jest przez kilka czynnikw: brak umiejtnoci wyszukiwawczych, potrzeb natychmiastowego dotarcia do informacji, wygod czytelnikw. Zmiana w sposobie studiowania pociga za sob zmian w sposobach poszukiwania informacji. Czy zatem czytelnik, ktry jest zainteresowany tylko i wycznie zniwelowaniem swoich brakw w wiedzy, a nie poznaniem rnych drg wyszukiwania informacji moe liczy na to, e bibliotekarz odpowie mu na wszystkie zadane pytania, a nawet wyprzedzi samo ich zadanie? Aby nie zniechci czytelnikw, bibliotekarze dziedzinowi, bo tacy zatrudnieni s w bibliotekach, staj si swoist skarbnic wiedzy ludzkim Google, ktre czsto wyprzedza zapotrzebowanie czytelnika10.

10

Por. G. Piotrowicz, Bibliotekarz a uytkownik-klient we wspczesnej bibliotece uczelnianej, [w:] Czytelnik czy klient? Oglnopolska konferencja bibliotekarzy Biblioteka Gwna UMK Toru 4-6 grudnia 2003 roku [online]. [Warszawa] 2003[dostp 23 sierpnia 2010], (Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, KWE Materiay konferencyjne; nr 7). Dostpny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/torun/piotrowicz.php

rdo: Badania wasne

Aby pozna sabe strony struktury i zasad bibliotecznych, zapytano o problemy, jakie najczciej napotykaj uytkownicy. Spord 6 propozycji odpowiedzi ankietowani mogli wybra 3 najwaniejsze dla nich. Przewaajca liczba respondentw (59 osb) nie napotyka na problemy11, 21 osb nie moe znale ksiki na pce w czytelni, 18 osb nie potrafi znale ksiki w katalogu (sic!), po 7 osb zaznaczyo odpowiedzi c (skomplikowany system sygnatur) i d (niezrozumiay podzia ksigozbioru). 3 osoby wybray odpowied f (inne), a problemami dla nich s zbyt krtkie godziny otwarcia i problemy techniczne z e-katalogiem. Na pewne rzeczy, jak nieprawidowe funkcjonowanie katalogu komputerowego bibliotekarze nie maj wpywu, poniewa jest to katalog centralny i jego konserwacja oraz serwisowanie podlegaj innym instytucjom. Jedyne, co mona zrobi w takim wypadku, to skontaktowa si z odpowiednim dziaem i poinformowa o problemach. Pewne rzeczy mona jednak poprawi i ulepszy, np. przejrze jeszcze raz ustawienie dziaowe ksiek w czytelni (czy pozycje zostay poprawnie zakwalifikowane do poszczeglnych dziaw), uproci sygnatury (jeli s one zbyt do siebie podobne i za dugie dotyczy to zwaszcza tzw. znakw miejsca), czy wyduy godziny otwarcia, np. w okrelone dni tygodnia, ale pociga to za sob problemy kadrowe, ktre s duo trudniejsze do zniwelowania ni np. uproszczenie skomplikowanego sygnaturowania czy te powtrne przeanalizowanie ukadu dziaowego czytelni.

11

Nasze dowiadczenie podzielaj rwnie Majewska i Szyda, ktre swoje obserwacje zawary w opisanym wczeniej artykule.

rdo: Badania wasne

Wspczesna biblioteka nie jest w stanie zaspokoi w peni potrzeb czytelniczych, szczeglnie tak specjalistycznych jak potrzeby filologw. Dlatego chciaymy sprawdzi czy studenci w swoich poszukiwaniach ograniczaj si wycznie do najbliszej im biblioteki wydziau czy te ich poszukiwania za potrzebnym materiaem s bardziej zoone. Zdecydowana wikszo naszych czytelnikw korzysta z innych bibliotek12. Odpowied TAK zaznaczyo a 87 osb, a odpowied NIE 13. Jeli kto wybra odpowied TAK, zosta poproszony o odpowied na kolejne pytanie: Z jakich bibliotek korzystacie Pastwo najczciej? Studenci mieli do dyspozycji 5 odpowiedzi, z ktrych mogli wybra 4 i je poszeregowa hierarchicznie od 1 (najczciej odwiedzane) do 4 (najrzadziej odwiedzane). Najwicej respondentw wybrao odpowied a (Biblioteka Gwna UMK) 84 osoby i ta wanie odpowied otrzymaa najwysz warto 1. Z innych bibliotek wydziaowych korzysta 21 osb (najczciej, gdy kto studiuje kolejny kierunek lub gdy s to studia o charakterze midzywydziaowym). Ta odpowied otrzymaa warto 4. Ci, ktrzy zaznaczali inne biblioteki wydziaowe, odwiedzali wycznie Bibliotek Wydziau Humanistycznego, ktra gromadzi swj ksigozbir z zakresu filozofii, socjologii, antropologii kultury itp. Bierze si to z tego powodu, e studia filologiczne na UMK zostay wkomponowane w ostatnich latach w nurt szeroko pojtej humanistyki. Natomiast biblioteka wydziaowa, ktra dotychczas gromadzia gwnie ksigozbir filologiczny teraz przechodzi stopniow aktualizacj zakupywanych
12

Nie uwaamy innych bibliotek za konkurencj, jak to sugeruje L. Derfert-Wolf, Klient nasz pan - implikacje dla biblioteki dzi i jutro [w:] Ibidem.

materiaw. Z biblioteki miejskiej, a najpopularniejsz w Toruniu jest Ksinica Kopernikaska, korzystaj a 64 osoby. Ta odpowied bya drug po Bibliotece Gwnej. Z biblioteki pedagogicznej13 korzysta z kolei 38 ankietowanych. Odpowied otrzymaa warto 3.

rdo: Badania wasne

Powody korzystania z innych bibliotek studenci przedstawili w kolejnym pytaniu. Mogli wybra 3 dla nich najwaniejsze. 67 osb wybrao odpowied a (ksika w bibliotece na Wydziale Filologicznym jest wypoyczona). Niewiele mniej, bo 64 osoby korzystaj z innych bibliotek wtedy, gdy w bibliotece nie ma danej ksiki, 51 osb wypoycza ksiki z innych bibliotek, poniewa na Wydziale Filologicznym interesujcy ich tytu jest Tylko na miejscu (do korzystania w czytelni), co wskazuje e waniejsze jest dla uytkownika to, czy ksik mona wypoyczy do domu, ni to, czy jest ona w ogle w zbiorach bibliotecznych. Poza tym pojawia si odpowied e (inna biblioteka jest bliej miejsca zamieszkania) i zaznaczyo j 15 osb, a odpowied g (inne) zaznaczyy 2 osoby. Jako powd odwiedzin bibliotek poza Wydziaem podano, e znajduj si bliej dworca autobusowego oraz e jest wicej interesujcych zbiorw w innej bibliotece.

13

Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elbiety Zawackiej.

10

rdo: Badania wasne Osoby, ktre odpowiedziay pozytywnie, e korzystaj z innych bibliotek, zostay poproszone o zaznaczenie rnic midzy bibliotekami. Do wyboru otrzymano 4 odpowiedzi, w ktrych naleao podkreli waciwe okrelenie, np. w bibliotece na Wydziale jest atwiejszy/ trudniejszy dostp do ksigozbioru. 31 osb stwierdzio, e w bibliotece na Wydziale jest atwiejszy dostp do materiaw, a 5 osb uznao, e trudniejszy. 20 studentw uwaa ksigozbir w bibliotece na Wydziale za bogatszy w stosunku do innych bibliotek. Prawie tyle samo (19 studentw) stwierdzio, e jest on uboszy. 6 studentw uwaa, e biblioteka na Wydziale jest lepiej zorganizowana, 2 osoby stwierdzio, e jest odwrotnie. Wszyscy, ktrzy wybrali odpowied d (w bibliotece na Wydziale jest lepszy/ gorszy sprzt komputerowy) 11 ankietowanych zgodnie uznao, e biblioteka wydziaowa jest gorzej wyposaona. Studenci okazali si wnikliwymi obserwatorami. Ich uwagi na temat uwiadamiaj potrzeb zmian i usprawnienia organizacji. rnic midzy bibliotekami

11

rdo: Badania wasne

13 osb nie korzysta z innych bibliotek poza swoj kierunkow. Chcc dowiedzie si, dlaczego tak jest, zapytaymy o przyczyny. Ankietowani otrzymali 6 propozycji odpowiedzi i mogli wybra maksymalnie dwie. 5 osb jako powd pozostania przy bibliotece na Wydziale podao, e moe zabra szybko potrzebne materiay na ksero, 3 osoby chwal obsug w bibliotece na Wydziale, po 2 osoby twierdz, e ksigozbir w bibliotece na Wydziale zaspokaja ich potrzeby czytelnicze, a take wskazuje, e pozycje z list lektur s dostpne bezporednio u bibliotekarza, co potwierdza tez, e uytkownikowi zaley w rwnym stopniu na szybkoci dotarcia do potrzebnej mu publikacji, jak i na wygodzie. Wychodzc naprzeciw tym oczekiwaniom, tak zorganizowalimy ksigozbir podrczny, aby pozycje, ktre znajduj si na listach lektur poszczeglnych literatur i jzyka byy dostpne u bibliotekarza dyurujcego w wypoyczalni. W ramach tego wydzielonego ksigozbioru, ktry udostpniany jest wycznie na miejscu znalazy si lektury i najwaniejsze opracowania. Wrd ankietowanych, tylko jedna z nich nie korzysta z innych bibliotek, gdy przyzwyczaia si do swojej biblioteki na Wydziale.

12

rdo: Badania wasne

Zdecydowana wikszo respondentw poszukuje jednak informacji w innych bibliotekach. By moe wpywa te na to fakt, e bibliotekom potrzebna jest modernizacja. Tak uwaa a 78 osb. Przeciwnikw zmiany stanu rzeczy jest 22.

rdo: Badania wasne

13

Potrzeba modernizacji jest oczywista. Chciaymy, aby to studenci jako gwni uytkownicy biblioteki opowiedzieli si jakich zmian oczekuj. Takie rozwizanie daje poczucie czytelnikowi, e ma wpyw na organizacj swojej biblioteki, a tym samym jako biblioteki staje si nie tylko problemem bibliotekarza. Respondenci mieli do dyspozycji 10 propozycji odpowiedzi, z czego mogli wybra 5. Tylko 5 osb chciayby zorganizowania warsztatw bibliotecznych studenci nie czuj potrzeby doskonalenia swoich umiejtnoci wyszukiwawczych, dla 18 osb wany byby wpyw na ksztatowanie ksigozbioru, 36 osb zaakcentowao problem komputeryzacji, 25 osb chciaoby wolnego dostpu do ksiek, 31 osb domaga si aktualizacji ksigozbioru, 24 osoby organizacji stanowisk komputerowych dla czytelnikw, 28 wykupu dostpu do ebookw, 16 chciaoby, by zorganizowano wolny dostp do zbiorw, 6 osb proponuje zmian zasad wypoyczania, 1 osoba zaproponowaa wasn zmian urozmaicenie i zwikszenie ksigozbioru, co jest problematyczne ze wzgldu na koszty zakupu ksiek oraz profil biblioteki naukowa filologiczna. Problemu komputeryzacji de facto nie ma, gdy biblioteka spenia wszystkie zaoone dla niej procesy technologiczne. Problemem za jest ich zaawansowanie, na co wpyw ma liczba obsady bibliotekarskiej. Problem z kadr ma take wpyw na sposb i zasady wypoyczania ksigozbioru. Stanowiska dla czytelnikw to niestety nasza bolczka, gdy o ile sam sprzt jest, o tyle s problemy techniczne z obsug wikszej iloci stacjonarnego Internetu przez firewalle. Jednak biblioteka zapewnia bezprzewodowy dostp do sieci warunek jest jeden uytkownik musi mie laptopa.

Zmianypowinny dotyczy:
organizacji warsztatw bibliotecznych wpywu czytelnikw na ksztatowanie ksi gozbioru komputeryzacji zasad wolnego dost pu do ksi ek aktualizacji ksi gozbioru organizacji stanowisk komputerowych dla Czytelnikw wykupu dost pu do-bookw i eczasopism e zorganizowania wolnego dost pu do zbiorw zmiany zasad wypo yczania inne 36 25 18 5 31 24

28 16 6 1

14

rdo: Badania wasne

Studia filologiczne wi si z czstym pisaniem prac zaliczeniowych zarwno z literatury, jak i jzyka. Poza tym dochodz dugie listy lektur na kady semestr studiw, co wie si z du iloci wypoyczanych ksiek na koncie czytelniczym. Std pytanie o limit wypoycze. Obecnie wynosi on 15 pozycji na caym systemie bibliotecznym UMK (biblioteka gwna + biblioteki wydziaowe). Wikszo, bo 66 osb opowiedziao si za zwikszeniem limitu wypoycze, przeciwne byy 34 osoby.

rdo: Badania wasne

Najwicej osb zaznaczyo odpowied a (10-20 ksiek 49 respondentw, co oznacza nieznaczny wzrost ponad limit), 14 osb chciaoby, by limit wynosi od 20 do 25 ksiek, a 3 osoby, e od 25 do 30 ksiek.

15

rdo: Badania wasne

Chocia dla wikszoci czytelnikw biblioteka to miejsce, w ktrym przechowywane s ksiki i czasopisma, to jednak oczekuj oni czego wicej. Znaczna wikszo respondentw uwaa, e biblioteka powinna rozszerzy zakres swojej dziaalnoci i nie ogranicza si do funkcji gromadzenia i udostpniania zbiorw. Odpowied a (zdecydowanie tak) zakrelio 17 osb, odpowied b (tak) 53 osoby. W mniejszoci s tradycjonalici. Przeciw nadawaniu nowych funkcji bibliotekom byo 25 osb (odpowied c raczej nie), a odpowied d (nie) zaznaczyo 5 osb.

rdo: Badania wasne

16

Poniewa znaczna wikszo ankietowanych oczekuje zmian w funkcjonowaniu biblioteki, spord 5 propozycji odpowiedzi mogli wybra maksymalnie 2 dla nich najwaniejsze. Uytkownicy nakrelili kierunek zmian, ktry potwierdzi nasze przekonanie o oczekiwaniach natychmiastowego dotarcia i zaopatrzenia si w potrzebne materiay. Szybko i wygoda w zdobywaniu materiaw s bezdyskusyjnie najistotniejszym kierunkiem zmian, jakie powinny zaj w bibliotekach naukowych. Najwicej, bo 64 osoby zaznaczyy odpowied d (wiadczenie usug ksero), 33 osoby oczekuj od biblioteki staego z nimi kontaktu (odpowied c). W tym celu powsta specjalny serwis www.biblioteki.umk.pl, w ktrym biblioteki Wydziau Filologicznego ma swoj stron, na ktrej na bieco umieszczane s wszelkie informacje zwizane z yciem biblioteki. 14 osb chciaoby, aby biblioteka organizowaa imprezy kulturalne (odpowied a), 6 osb chciaoby uczestniczy w warsztatach z zakresu wyszukiwania informacji (odpowied b).

rdo: Badania wasne

Biblioteka nie tylko jest oceniana ze wzgldu na swoj dziaalno, czy bogactwo zbiorw. adne i estetyczne pomieszczenia przycigaj czytelnikw. Do przytulnych czytelni chtniej si powraca, by w przyjaznym otoczeniu, ciszy i skupieniu studiowa materia. 30 osb uwaa, e adny i estetyczny wygld bibliotek ma zdecydowanie wane znaczenie (odpowied a), dla 47 osb wany jest wystrj biblioteki (odpowied b), 22 osoby raczej nie przywizuj wagi do tej kwestii (odpowied c), 1 osoba zaznaczya odpowied d nie ma znaczenia adny i estetyczny wygld pomieszcze bibliotecznych. 17

rdo: Badania wasne

Podsumowanie Biblioteka w cigu wiekw ulega zmianie. Wpyny na to zarwno postp cywilizacyjny, unowoczenienie wiata, jak i sami czytelnicy. To oni, oczekujc od bibliotek stania si nie tylko cennym rdem wiedzy, ale i siedzib szeroko rozumianej kultury, wpynli na jej reorganizacj. Dziki temu zmienili si te sami bibliotekarze dotychczasowi znawcy zbiorw i pimiennictwa, swoici pomocnicy i porednicy w poszukiwaniu informacji14. Ankieta, ktra zostaa przeprowadzona wrd studentw kierunkw filologicznych UMK pokazaa, e zmiany s cigle potrzebne. Biblioteka nie moe poprzesta na pewnym etapie, bo musi nady za coraz bardziej wymagajcym czytelnikiem. Biblioteka chce by atrakcyjna dla wspczesnego czytelnika i nie chce przegrywa ze zdobyczami cywilizacyjnymi, ale dorwnywa im kroku. Aby to osign, konieczny jest cigy rozwj technologiczny, informatyczny, organizacyjny, konieczne jest czenie tradycji z nowoczesnoci.

14

Informacja naukowa,, s. 19.

18