Milena M.

liwiska (I uzm Informacja Naukowa i Bibliologia; Biblioteka Uniwersytecka UMK w Toruniu)

Seryjno i nieseryjno serii wydawniczych

Wielo wydawnictw i strategii wydawniczych z jednej strony jest plusem, gdy rynek ksiki staje si ciekawy, a z drugiej za swoj mnogoci przysparza problemw w analizowaniu tego rynku. Skd te dysfunkcje? Transformacja polityczna i gospodarcza po 1989 roku spowodowaa m.in. uwolnienie rynku ksiki i zmiany technologiczne w procesie wydawniczym, natomiast wskazania marketingowe sprawiy, i na rynku wydawniczym zapanowaa dowolno dziaa1. Wielorodzajowo ukazujcych si publikacji, pojawiajce si i znikajce wydawnictwa, sprawiaj i trudno o stabilizacj i kategoryzacj. Tworzenie nowego modelu rynku wydawniczego, opartego na marketingu, wymusio rnorodno. Okadka ksiki nie powinna by nijaka, smutna i zawiera wycznie tytuu: Wikszo jest za tym, aby okadka bya barwna i atrakcyjna2. Ksika naukowa przechodzi przemiany, musi je przej, gdy jej sprzeda przysparza coraz wicej trudnoci3. Wydawcy szybko ucz si marketingu4, ktry wymusza na nich denie do oryginalnoci. Bogactwo wydawnictw staje si problemem ich niejednolitoci, a to przysparza problemw kategoryzacyjnych i interpretacyjnych podczas podziau ukazujcych si publikacji. Artyku ten jest prb analizy trzech serii wydawniczych Klasyka mniej znana, Literatura i Kultura Popularna, Acta Universitatis Wratislaviensis wskazania odmiennoci wynikajcych z publikowania innego typu tekstw oraz z cakiem innego podejcia do zaoe wybranej strategii wydawniczej. Serie te wydaj cakowicie odmienne teksty, s wyranie od siebie rne, ale wszystkie pretenduj do tej kategorii wydawnictw. Czasopisma, publikacje zwarte, cykle i serie wydawnicze5 tak ksztatuje si gwna typologia wydawanych tytuw. Dlaczego wynikaj problemy typologiczne? Czasopisma szczeglnie naukowe ewoluuj, wydawane s jako tomy monograficzne, wygldem przypominajce publikacje zwarte. Z kolei pojcie cyklu i serii wydawniczej stosuje si w
1 2

Por. J. Walewska, Raport o ksice akademickiej i naukowej, Warszawa 2001, s. 13 Cz. Dejnarowicz, Literatura naukowa uczeni wydawcy, Warszawa 1980, s. 257. 3 Por. . Gobiewski, K. Froow, Rynek ksiki w Polsce 2008. Wydawnictwa, Warszawa 2008, s. 121122. 4 O problemach wydawcw ksiek naukowych z marketingiem pisze J. Walweska, op.cit., s. 4345. 5 Por. K. Narojczyk, Dokument elektroniczny i jego opis bibliograficzny w publikacjach humanistycznych, Olsztyn 2005, s. 2930.

jzyku potocznym waciwie zamiennie. Opierajc si na definicji Barbary Kalisz, ktra zauwaa, i seria to
cig samoistnych publikacji o nieokrelonym terminie zakoczenia edycji, zwizany wspln problematyk, wsplnym tytuem i (lub) znakiem uwidocznionym na okadce i karcie tytuowej, jednolitym formatem oraz szat graficzna6,

mona stwierdzi, i publikacje aspirujce do miana serii, czsto w myl tej definicji seriami nie s. Do elementw serii jakie wymienia Kalisz naley doda moliwo wystpienia podtytuu, numeracji lub datowania7. Jednak skadnikami, decydujcymi o tym, e dany typ publikacji zaklasyfikowano jak seri, bd ISSN8 i intencja wydawcy. Pojcia cyklu wydawniczego, ktry ma z gry okrelony koniec lub kolekcji9 zdaj si by swoimi synonimami. Bogactwo serii jest dodatkowym wyzwaniem dla badaczy prbujcych dokona ich klasyfikacji. Naukowe wydawnictwo Universitas wydawao i wydaje wiele serii wydawniczych m.in.: Lektury Polonistyczne, Biblioteka Polska, Klasyka Polskiej Myli Humanistycznej, Horyzonty Nowoczesnoci czy te Klasyka Mniej Znana10.

Klasyka klasyki Inspiracj do powstania tej ostatniej bya idea, w myl ktrej dziea wyjtkowe, oryginalne, wielowymiarowe znalazy nowego czytelnika, a raczej, aby kto o nich usysza. Wie si to z faktem, i jak ju sama nazwa serii wskazuje, ukazyway si w niej teksty ambitne cho nieznane11. Wrd autorw tekstw literackich spotykamy m.in. Wodzimierza Perzyskiego, Mieczysawa Romanowskiego czy te Tadeusza Rittnera. Pomysodawcy serii w ten sposb chcieli ocali od zapomnienia utwory doniose, ktre ukazujc si kiedy zmieniy postrzeganie literatury, a ktre dla wspczesnego czytelnika s niedostpne, gdy wczeniejsze wydania

6 7

Sownik wydawcy, oprac. B. Kalisz, Warszawa 1997, s. 176. Element serii podane za K. Narojczyk, op.cit., s. 30. 8 Zgodnie z Instrukcja Midzynarodowego Znormalizowanego Numeru Ksiki ISBN nie jest nadawany zasobom cigym. Serie bez okrelonego zakoczenia oznacza si numerami ISSN. 9 O kolekcjach wydawniczych dla dzieci pisze . Gobiewski, K. Froow, Rynek ksiki w Polsce 2008. Wydawnictwa, Warszawa 2008, s. 94. 10 Por. . Gobiewski, Rynek ksiki w Polsce, Warszawa 2002, s. 415416. 11 O serii Klasyka mniej znana pisali m.in. K. Szczuka, Seria Klasyka mniej znana W: GazetaWyborcza.pl. Serwis o ksikach [on-line] 10.07.2002 18.20 [dostp 20 kwietnia 2009]. Dostpny w Internecie: http://wyborcza.pl/1,75517,926778.html; C. Polak, Klasyka mniej znana. Praca zbiorowa W: GazetaWyborcza.pl. Serwis o ksikach [on-line] 21.0.2002 19.40 [dostp 20 kwietnia 2009]. Dostpny w Internecie: http://wyborcza.pl/1,75517,800918.html.

tych dzie znajduj si najczciej w ksigozbiorach bibliotek specjalistycznych i naukowych. A czasem i w tych miejscach s unikatami. Publikacje s bardzo dobrze dobrane, jedyne w swoim rodzaju, swoiste pereki literatury, ktre miay szans zaistnie na nowo w wiadomoci czytelnika i z powodzeniem mogy konkurowa z bestsellerami wspczesnej literatury. Dobr tytuw odbywa si na podstawie napywajcych zgosze i zapyta czy dana lektura nie mogaby wej w skad serii oraz na podstawie konsultacji z polonistami i ze specjalistami z zakresu wybranych epok. Wiele z tych pozycji, to ksiki zalecane przez autorw podrcznikw do jzyka polskiego, jako lektury uzupeniajce, a ogromna wikszo, jeli nie wszystkie, z tych pozycji, to tytuy znajdujce si na listach lektur studentw filologii polskiej. Wydawnictwo Universitas obok Klasyki mniej znanej publikowao siostrzan seri Klasyk. Nowa edycja okazaa si nie tyko siostrzan, ale nawet bliniacz ta sama koncepcja typograficzna oraz identyczne zaoenie, dotyczce wydawanych publikacji, zaowocowao utosamieniem serii ze sob, a waciwie zlaniem si tych dwch projektw w jeden. Ksiki Klasyki byy traktowane jako nalece do Klasyki mniej znanej, a sama nazwa, jako jej krtsza forma. Dla zwykego czytelnika dowodem na to, e jednak to rozczne serie by komunikat wydawcy zamieszczony na trzeciej stronie okadki jednej z publikacji, wraz z informacjami dotyczcymi dystrybucji: Co kwarta stali prenumeratorzy serii >>Klasyka mniej znana<< otrzymaj od wydawnictwa prezent w postaci ksiki z serii >>Klasyka<<12. Wydawnictwo postawio sobie bardzo szlachetny cel spopularyzowania klasyki literatury, dotychczas odsunitej w niepami, jednak okazao si to trudniejsze ni pierwotnie zakadano. Oficyna w 2002 roku wydaa w serii 59 tytuw. Zadaniem na rok nastpny byo wydanie kolejnych 20. Wydawnictwo zastrzego sobie prawo zmiany 10% tytuw i tak te si stao. Wszystkie zaplanowane publikacje nie ujrzay wiata dziennego. W zdecydowanej wikszoci egzemplarzy by saby papier i druk, ktrego jako sprawia trudnoci w odczytywaniu tekstu. Uywano, poza czarn, zielonej i fioletowej farby drukarskiej. Poza tym warto ksiek obnia brak krytycznego wstpu, ktry nie musia by tak obszerny jak w literackiej serii Biblioteki Narodowej, ale powinien by przynajmniej taki, aby czytelnik, ktry nie zajmuje si zawodowo literatur, mg zorientowa si w charakterze epoki, w jakiej
12

Uwaga zamieszczona na trzeciej stronie okadki powieci M. D. Krajewskiego, Wojciech Zdarzyski, wydanej w Krakowie przez Universitas w 2002 r.

powstao dzieo; w sylwetce autora i w tematyce utworu. Zamiast takiego wstpu niektre z publikacji zawieray na odwrocie strony przedtytuowej biogram autora lub notatk genologiczn, jednak informacje te nie byy zamieszczane sukcesywnie. Rys na temat fabuy drukowano na czwartej stronie okadki, w postaci krtkiego fragmentu tekstu, nawizujcego do tytuu lub wyjaniajcego go. Czasem na odwrocie strony redakcyjnej znajdowa si krtki tekst opisujcy tematyk dziea i utworu, jednak i te wiadomoci zamieszczano niesystematycznie. Poza tym niektre z tekstw byy przedrukami z serii BN, inne natomiast, pochodziy ze sabszych wyda z czego wynikay bdy tekstologiczne. Klasyka mniej znana posiadaa elementy identyfikujce seri wydawnicz. Miaa sprecyzowan i ograniczon tematyk publikacji, mogcych wej w jej skad; format publikacji ujednolicono 13,520 cm jednorodno mona zauway take w formie szaty graficznej. Okadk podzielono na dwie czci, majce indywidualnie dobran kolorystyk. Publikacje nie byy opatrzone wsplnym logo lub znakiem serii. Na okadce, jak ju wspomniano, podzielonej na p, w czci rodkowej kadego wydania umieszczano imi i nazwisko autora oraz tytu wydawanego dziea. W prawym grnym rogu okadki kada z wydawanych ksiek miaa fotografi element graficzny zwizany z treci lub charakteryzujcy dzieo i tak, np. na okadce Powieci gotyckich Zygmunta Krasiskiego13 znalazo si zdjcie czaszki, natomiast Wojciech Zdarzyski autorstwa Mikoaja Dymitra Krajewskiego14 opatrzony zosta zdjciem stylowej lampy. W lewym dolnym rogu okadki znajduje si nazwa wydawnictwa. Grzbiety publikacji zawieray informacj o tytule i autorze dziea. Na stronie czwartej okadki, u dou Universitas umieci logo, obok ktrego po lewej stronie znajduje si adres strony WWW wydawcy, za po stronie prawej kod kreskowy i ISBN. Na trzeciej stronie okadki wymieniono publikacje polecane, nalece do serii lub tytuy, ktre wkrtce si uka. Czwrka tytuowa w ksikach wygldaa identycznie pierwsza strona zawieraa, wyjustowane do prawej strony, nazwisko autora i tytu, na kolejnej wydawca umieci, jak ju wspomnielimy niesukcesywnie albo informacje o autorze, albo o dziele. Na stronie tytuowej znajduje si nazwa serii, pena tytulatura oraz miejsce wydania. Ostatni ze stron czwrki jest strona redakcyjna, zawierajca dane copyright jak rwnie informacje o tym, z jakiego wydania jest to przedruk. Staym elementem jest rwnie komunikat tekstologiczno-edytorski wydawcy, e pisownia utworu zostaa zmodernizowana wedug wspczesnych zasad interpunkcji i ortografii. Strona redakcyjna zawiera rwnie informacj o
13 14

Z. Krasiski, Powieci gotyckie, Krakw 2003, s. 97. M. D. Krajewski, Wojciech Zdarzyski. ycie i przypadki swoje opisujcych, Krakw 2002, s. 118.

ISBN, dane osb projektujcych okadk oraz niesystematycznie imi i nazwisko korektorw. Wydawnictwo nie miao numeru ISSN, nie byo numerowane. Na stronie redakcyjnej zabrako danych osb odpowiedzialnych za wydawanie serii. Publikacje nie posiaday rwnie informacji typowych dla metryczki ksiki nie ma roku wydania, ktry zastpiony jest rokiem copyright. Na ostatniej stronie tekstu, u dou znajduje si informacja o drukarni, w ktrej zostay odbite wszystkie publikacje, nalece do serii. Wydawnictwo na stronach Klasyki mniej znanej ogranicza si do promocji ksiek tylko i wycznie w niej wydawanych, nie informuje o innych publikacjach wydawanych przez Universitas. Na dodatkowych stronach powiconych kanaom dystrybucji wydawca zawar informacje o ofertach specjalnych dla polonistw, instytucji naukowych i bibliotek. Propozycja bya korzystna finansowo, wizaa si ze znik 1520%. Jeli odbiorca decydowa si na otrzymywanie ksiek raz na p roku, Universitas pokrywa koszty wysyki. Wydawnictwo miao kopoty ze sprzeda swoich publikacji dlatego te ich gwnym ich dystrybutorem stay si tanie ksiki. Przekonanie, e dobra literatura obroni si sama tym razem nie sprawdzio si. Cho Universitas wydawa ksiki nietuzinkowe i warte uwagi, nie znalazy si one jednak na listach bestsellerw. Dobrze si stao, e oficyna przypomniaa pery z lamusa. Klasyka mniej znana oraz Klasyka to typowe serie literackie, wsplne zaoenie wydawnicze i konsekwencja w formie publikowanych ksiek, sprawiaj e odbiorca i badacz nie maj problemw interpretacyjnych. Podobnie jest z seri wydawan przez Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego w ramach Acta Universitatis Wratislaviensis Literatura i Kultura Popularna.

Klasyka tradycyjnoci Seria Uniwersytetu Wrocawskiego bya odpowiedzi na rodzce si zainteresowanie kultur popularn wrd przedstawicieli rodowiska naukowego. Kultura masowa moe by polem badawczym dla kulturoznawcw, socjologw, literaturoznawcw czy te medioznawcw. Bezporednim impulsem do powoania tej serii byo zawizanie si wrd wrocawskich filologw, pracujcych w Instytucie Filologii Polskiej, zespou zajmujcego si kwestiami obiegu literatury popularnej, krg badaczy jednak nie by cisy a do wrocawskiego

rodowiska

zaczy

napywa

teksty

innych

orodkw

naukowych.

Wydawca

charakteryzowa celowo powstanie Literatury i Kultury Popularnej jako

wydawnictwa periodycznego jako swoistej >>trybuny<<, otwartej dla rnych orientacji i koncepcji badawczych, stwarzajcej szans dyskutowania zarwno szerokich zagadnie metodologicznych, jak i szczegowych wynikw bada tak ze cile pojmowanego zakresu literatury i kultury popularnej, jak i jej szeroko rozumianych kontekstw15.

Seria to forum, skierowane do osb zajmujcych si kultur masow. Wydawnictwo miao ambicj bycia cykliczn publikacj skierowan do naukowcw i tworzon przez naukowcw, i to si udao. Seria zacza si ukazywa w 1991 roku nadano jej 1205 numer serii Acta Universitatis Wratslaviensis16. Kady tom podserii (Literatura i Kultura Popularna) oznaczony by kolejnym przypadajcym na niego numerem Act. Czci ukazyway si nieregularnie czasem z rocznymi czy dwuletnimi przerwami. W 1992 roku, kiedy wydawcy mieli du ilo zebranego materiau, ukazay si 2 tomy. W przecigu caego okresu wydawania drukowano w dwch firmach w Drukarni Uniwersytetu Wrocawskiego i Wrocawskiej Drukarni Narodowej. Skad robiony by w Zakadzie Usug Wydawniczych Comped, w Pracowni Skadu Komputerowego TYPO-GRAF lub przez Beat Jarczysk. Literatura i Kultura Popularna jest seri naukow, zaopatrzon w peen aparat krytyczny, typowy dla tego rodzaju publikacji: spis treci (w I tomie na pocztku, w kolejnych jako ostatnie strony wydawnictwa) czy streszczenia artykuw17. Kady tekst zaczyna si od nowej strony, poprzedzonej wakatem. Zaopatrzony jest w komplet informacji bibliograficznych. Niektre tomy zawieraj indeksy nazwisk (VII, VIII, IX), bibliografi na kocu artykuw (XII) czy te bibliografi zawartoci (X). Streszczenia jeli wystpuj, to napisane s w jzyku niemieckim. Pocztkowo nakad siga 300 egzemplarzy (300+50), od tomu III zwikszono go do 350 (300+50). Na podstawie niektrych informacji podawanych przez wydawcw na stronie redakcyjnej mona z atwoci przeledzi zmiany na rynku ksiki. W pocztkowych tomach, wydawanych na pocztku lat 90., wydawca podawa informacje o liczbie arkuszy wydawniczych czy te o jakoci papieru wykorzystanego do druku, pniej ju zaniechano

15 16

Literatura i Kultura Popularna, pod red. M. Staniszewskiej, Wrocaw 1991, t. 1, s. 56. Por. Serie [on-line] [dostp 2 czerwca 2009]. Dostpny w World Wide Web: http://www.wuwr.com.pl/FseriaSzczeg.asp?idS=13 17 O strukturze ksiki naukowej i o elementach wiadczcych o naukowoci publikacji pisze Cz. Dejnarowicz, op.cit., s. 224230.

podawania tych wiadomoci. Tendencj t obserwujemy wrd wszystkich wydawcw w tamtym okresie, kiedy to wolny rynek ksiki dopiero si konstruowa. W I tomie wydawca poda, i na publikacj tego tomu zuyto 11,90 arkuszy wydawniczych, w II za 11,50. Do wydrukowania pierwszego tomu serii wykorzystano papier offsetowy klasy III o gramaturze 70. Pniej nie drukowano tych danych. Seria wydawana jest konsekwentnie i schematycznie pod wzgldem formalnym. Zmiana szaty graficznej, z pierwotnej utrzymanej w kolorze tym, nastpuje w tomie IV i do ostatniego tomu, wydanego w 2008 roku, nie zmienia si. W 1994 roku jednolit ta okadk, na ktrej bya umieszczona tytulatura oraz dane bibliograficzne, zastpia okadka czarna, opatrzona tytuem serii. Wydawca wykorzysta do tego pomaraczowy kolor pisma szeryfowego. Strona tytuowa jest bliniaczym odbiciem okadki. Szata graficzna zarwno zewntrzna jak i wewntrzna wydawnictwa jest konsekwentna. Zmiany w edytowaniu artykuw mona dostrzec dwukrotnie: w tomie V, kiedy to nad pierwszymi stronami tekstw, zawierajcymi dane bibliograficzne, pojawia si elipsa, w ktrej rodek wpisano tytu wydawnictwa, pen numeracj, miesic i rok wydania; oraz w tomie VII, gdy wydawca doda do notatki autorskiej afiliacj. Zmiany w graficznym opracowaniu serii zawaj si do niesystematycznego umieszczania logo wydawnictwa, numeru ISSN czy te ceny. I tak w tomie IX sygnet umieszczony jest w lewym rogu czwartej strony okadki, natomiast ju w tomie XII sygnet jest wyrodkowany, umieszczony u dou tej strony. Wydawca niesystematycznie na czwartej stronie okadki zamieszcza ISBN. Urozmaiceniem dla badacza oraz bibliotekarza jest ISSN serii, pocztkowo jeden (02396661), a od tomu III dwa (0867-7441). Pierwszy ISSN pocztkowo zarezerwowany wycznie dla serii zwizanej z teatrem, rozprzestrzeni si na inne publikacje18, co zaowocowao utosamianiem go z ISSN Act. Drugi nadany ISSN jest ju oficjalnym numerem serii i przypisany wycznie do niej. ISBN jest indywidualny dla kadego z tomw. Jak wiele publikacji, rwnie t potraktowano jako nonik informacji o innych seriach wydawniczych, ukazujcych si w ramach Act. Wydawca w I tomie zamieci wykaz serii ukazujcych si na poszczeglnych Wydziaach Uniwersytetu Wrocawskiego. W ramach Wydziau Filologicznego, z ktrym wydawnictwo wsppracowao przy wydaniach kolejnych tomw serii, ukazay si m.in.: Bibliotekoznawstwo, Anglica Wratislaviensia czy te
18

Ten ISSN ma np. publikacja: Studia z teorii polityki, pod red. A. W. Jaboskiego, L. Sobkowiaka, Wrocaw 1998 r.

Onomastica Slavorermnica. Na trzeciej bd czwartej stronie okadki oficyna zamieszczaa informacj o kolportau kolejnych tomw serii lub innych publikacji Uniwersytetu. Dwa tomy z tej serii byy wyjtkowe IV i X. Tom IV okaza si jedynym tomem monograficznym w serii pod redakcj Tadeusza abskiego wydano Sownik literatury popularnej zeszyt prbny. Publikacja miaa by rdem wiadomoci dla osb niezwizanych zawodowo z literaturoznawstwem i kulturoznawstwem. Natomiast dla badaczy mia by on powodem do dyskusji nad Sownikiem. Redaktor w Sowie wstpnym zaznaczy, e hasa zebrano przypadkowo, gdy prace nad sownikiem jeszcze nie zostay skoczone. Sownik nie ogranicza si do jednego typu hase wrcz przeciwnie znajdoway si w nim hasa oglne, osobowe, gatunkowe, tytuowe czy te tematyczne, ktre uporzdkowano w ukadzie systematycznym19. Prby zredagowania Sownika zakoczyy si sukcesem w 1997 roku, kiedy to ukaza si Sownik literatury popularnej wydany przez Towarzystwo Przyjaci Polonistyki Wrocawskiej20. Wydanie drugie poprawione i uzupenione ukazao si w 2006 roku, nakadem Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocawskiego. Druga edycja Sownika ukazaa si w ramach Acta Universitatis Wratislaviensis pod numerem 2885. Jubileuszowy tom X ukaza si w 2002 roku. W Sowie wstpnym redaktorzy przypomnieli pocztkowe zaoenia serii, wymienili osoby wsppracujce z wydawnictwem, dokonali podsumowania dotychczas opublikowanych tomw. Redaktorzy zauwayli rwnie, rozwijajc si now tendencj w badaniach kultury popularnej modzi naukowcy bardzo chtnie sigaj po tematy z gier planszowych i komputerowych oraz z Internetu. Redaktork ostatniego tomu wydanego w 2008 roku zostaa Anna Gemry. Seria pod jej przewodnictwem nie zmienia charakteru. Stabilno i przejrzysto wydawnictwa pozostanie podtrzymana. Seryjno tej serii nie pozostawia wtpliwoci taka sama szata graficzna, wsplny tytu i numeracja, jednolito tematyki publikacji oraz nieokrelony termin zakoczenia wydania, sprawiaj i czytelnik i bibliotekarz, katalogujcy dan seri nie czuj si zagubieni. Cho warto zauway, e w praktyce bibliotecznej wyszukiwarki on-line katalogw w bibliotekach, wyszukuj nazw serii jako sensu stricto seri oraz jako czasopismo. Takie podwjne wyszukiwanie bibliotekarze wprowadzaj dla niewprawionych czytelnikw, ktrzy bardzo czsto myl oba typy publikacji.
19 20

Sownik literatury popularnej. Zeszyt prbny, pod red. T. abskiego, Wrocaw 1994, s. 34. Sownik literatury popularnej, pod red. T. abskiego, Wrocaw 1997, s. 767.

Duo wicej trudnoci interpretacyjnych przysparzaj tomy monograficzne wydawane w serii Acta Universitatis Wratislaviensis.

Klasyczna nowo Acta nale do jednych z ciekawszych wrd polonistycznych czasopism i serii wydawniczych, a ich oryginalno formalna czyni je intrygujcymi pod wzgldem bibliotekarskim. Seria obejmuje prace naukowe publikowane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego, dotyczce szeroko pojtego literaturoznawstwa. W jej skad wchodz numerowane tomy monograficzne. Numeracja Act, ktre zaczy ukazywa si w 1962 roku, bya przejta z Zeszytw Naukowych Uniwersytetu Wrocawskiego. Seria A, Prace Literackie. Zeszyty te ukazyway si od 1956 do 1961 roku. Acta stanowice ich kontynuacje traktowano jako czasopismo, wydajce tomy monograficzne. Natomiast wydawca wbrew tradycji traktowa Acta jak seri. Cho zewntrz one ani czasopisma ani serii nie przypominay. Zagldajc do wewntrz Act mona jednak podtrzyma wczeniej postawion tez, i ich typologia jest jedn z bardziej skomplikowanych. Poszczeglne tomy posiadaj ISBN i wsplny ISSN. W niektrych publikacjach na stronie redakcyjnej nie wymieniono redaktorw odpowiedzialnych za seri. Na stronie przedtytuowej podano wycznie nazw serii oraz numer publikacji, czasem informacja ta zamieszczona jest na stronie redakcyjnej. Acta nie maj rwnie staego miejsca druku poza Wrocawsk Drukarni Naukow PAN im. Stanisawa Kulczyskiego drukowane s rwnie w Drukarni Uniwersytetu jak i w zakadach prywatnych. Tomy do druku przygotowywane s zarwno przez Wydawnictwo Uniwersyteckie jak i przez inne firmy. Publikacje zaopatrywane byy w rnorodny aparat krytyczny od najbardziej ubogich, nie zawierajcych adnego z elementw, skadajcych si na wymogi publikacji naukowej, poprzez wydawnictwa zawierajce wycznie Komentarze i Spis ilustracji21, a do publikacji22, ktrych dodatkowe spisy s bardzo bogate (Noty biograficzne uczestnikw rozmw, Bibliografia, Spis ilustracji, Streszczenia, Indeks nazwisk, Indeks teatrw, zespow i orodkw, Indeks spektakli i projektw teatralnych, Indeks festiwali i przegldw).

21

Straropolskie poematy myliwskie. Antologia, wybr i oprac. W. Dynaka, J. Sokolskiego, Wrocaw 2007, s. 242. 22 M. Goaczyska, Wrocawski teatr niezaleny, Wrocaw 2007, s. 253.

W publikacjach nalecych do serii brak spjnej koncepcji typograficznej. Okadki nie maj wsplnego schematu, brak rwnie caociowego pomysu edytorskiego. Kady tom jest rny od poprzedniego i zarazem nastpnego. Tytuy maj nieujednolicony format. Oprawiane s w okadki twarde lub broszurowe. Wszystkie publikacje zoone s na sztywno, ale sposb zoenia jest rnorodny jedne s szyte, inne za klejone. Szeroka tematyka wymaga rnego podejcia do wydawanej ksiki. Tak jest wanie w tym przypadku niektre z wydanych tytuw zaopatrzone s w bardzo bogate ilustracje inne za s ich w ogle pozbawione. Jedynym znakiem czcym wydawnictwa w serii jest logo wydawnictwa (a nie znak graficzny serii) umieszczone na grzbiecie i w lewym dolnym rogu lub na rodku czwartej strony okadki oraz nazwa serii. Ta ostatnia nie ma swojego staego miejsca. Taki brak spjnoci moe wynika z faktu, i wydawnictwa te nie maj wsplnej polityki finansowej. Aby wyda niektre z nich trzeba szuka dofinansowania np. z Urzdu Miasta23. W ramach Act serii uniwersyteckiej wydawane s publikacje nalece do innych serii. Opracowujc te wydawnictwa naley pamita o tym, aby wydzieli seri gwn i podseri publikacji. W obrbie serii znale moemy wydawnictwa wielotomowe wydane pod tym samym numerem. Tak jak ju wczeniej wspomniano w Actach, ukazuj si rwnie inne serie np. Dramat Teatr redagowana przez Janusza Deglera, obejmujca prace powicone historii teatru a take problemom teatrologicznym, Studia Generalne. Seminaria Interdyscyplinarne pod redakcj Janiny Gajdy-Krynickiej i Adama Jezierskiego. Oba tytuy, poza generalnym numerem Acta Universitatis Wratislaviensis s numerowane dodatkowo w swoim obrbie. Acta to bardzo kopotliwy nabytek dla bibliotek. Bardzo pojemn treciowo seri trudno klasyfikowa. W ramach Act ukaza si m.in. podrcznik24 i sownik25. Poniewa, jak wspomniano, seria jest kontynuacj Zeszytw Naukowych, bya wic kategoryzowana jako czasopismo. Taki podzia sprawia, e czytelnik nie mg wypoyczy podrcznika, a sownik, ktrego szuka by umieszczony nie np. w ksigozbiorze podrcznym, ale w bibliotecznym magazynie. Ksigarnie internetowe rwnie maj problem z odpowiednim zaszeregowaniem wrocawskich publikacji. Literatura i Kultura Popularna nie s wyszukiwane jako seria Act,
23 24

M. Goaczyska, op.cit. J. Fras, Dziennikarski warsztat jzykowy, Wrocaw 2005, s. 147. 25 I. Kamiska-Szmaj, Agresja jzykowa w yciu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 19182000, Wrocaw 2007, s. 370.

10

ale wycznie pod swoim tytuem. Wyszukiwarki nie odszukuj rwnie serii Acta Universitatis Wratislaviensis, jednak z atwoci mona wyszuka tom monograficzny po tytule. Acta odbiegaj od definicyjnych standardw wydawania serii. Trudno znale w niej wsplne punkty. Wydawnictwo rwnie nie pomaga w interpretacji formalnej swoich publikacji, na stronach redakcyjnych nie zamieszcza jednoznacznego podziau tytuw. Oficyna nie pooya nacisku na prby ujednolicenia publikacji, postawiono na rnorodno w seryjnoci. Wydawcy nie podeszli w sposb marketingowy do publikacji gdyby ksiki wydawano w szacie graficznej, do ktrej mona by dopasowa jaki klucz odbiorca majcy ju wczeniejsze tomy, chcc mie komplet, zaopatrywaby si w kolejne. Przy takiej polityce wydawnictwa, opuszczenie dwch czy te wikszej liczby egzemplarzy w serii, nie robi kupujcemu rnicy. Seria serii jest nierwna, nieznaczny to jednak, e wydawnictwa te seriami nie s. Wielotorowe podejcie do wydawania zwizane jest z tematem i typem ukazujcych si publikacji. Seria literacka jest inn seri ni naukowa. Ma innego odbiorc, inny cel i rne strategie marketingowe. Rwnie inne rodki finansowania, co przecie jest bardzo wane przy wydawaniu seryjnym publikacji, zwaszcza gdy wydawnictwu zaley na regularnoci ukazujcych si kolejnych seryjnych tomw. Wany jest te dobr materiau. Kiedy wydawana jest seria historyczno-literacka, wydawca opracowuje tekst ju istniejcy, wykorzystuje dziea z historii literatury, gdy jednak wydana jest seria naukowa materia powstaje w czasie cyklu wydawniczego okrelonego tytuu, co te moe wpywa i bardzo czsto wpywa, na periodyczno ukazujcych si wydawnictw. Koncepcji wydawniczych jest tyle ile wydawnictw. Strategii wydawania serii rwnie. Jedne s wzorem swojej seryjnoci ukazuj si regularnie i bez problemu mona je zidentyfikowa, wrd innych za seryjnoci trzeba si gboko dopatrywa.

Seryjno i nieseryjno serii wydawniczych Publikacja serii wydawniczej to jedna ze strategii, jak moe przyj wydawca, rozpoczynajcy edycj tekstw, majcych wspln problematyk. Uwolnienie gospodarki po 1989 roku byo 11

rwnie uwolnieniem rynku ksiki. Przemiany te zaowocoway rnorodnoci wydawanych publikacji, rwnie tych, ukazujcych si w ramach serii wydawniczych. Rozlunienie definicji, sprawio problemy typologiczne. Artyku jest prb analizy trzech serii wydawniczych literackiej, klasycznej serii naukowej oraz oryginalnej serii naukowej wydawanej w tomach monograficznych wykazania ich odrbnoci i wyjtkowoci.

Periodicity and non-periodicity of series editions

Publishing the book series is one of the strategy which could be accepted by a publisher when considering series of scripts combined with common range. Year 1989, when polish economy has transferred to free-market system, was a time when polish book market has been liberated as well. In these circumstances we could have observed multiplicity of published editions, there were many various publications which have been much more difficult to classify than in the past years. Above article is trying to analyze three publishing series: first one is literary edition, second one is sort of scientific edition and last one is appeared as an unique research edition which has been advertising periodically in volumes.

12