Metoda Electre TRI

Metoda Electre TRI #1

Charakterystyka metody Electre TRI
rozwi zuje problematyk beta realizuje model relacyjny
implementowane relacje pomidzy wariantami: P, I, R

dziaa w trybie wsadowym wymagane dane

tabela decyzyjna wagi kryteriw parametry charakteryzuj ce kryteria profile (suce do definiowania klas)

aparat matematyczny
przeksztacenia algebraiczne

Metoda Electre TRI #2

Zadaniem metody Electre TRI jest posortowanie wariantw (czyli przydzielenie ich do ustalonych z gry klas jako problematyka ci)
klasy te s zdefiniowane niezalenie od wariantw

Problemy typu powinny byformalnie odrniane od problemw typu ; wprawdzie elementem wsplnym obu problematyk jest wprowadzenie pewnego zrnicowania do zbioru wariantw, ale
w problematyce zrnicowanie to wynika z porwnania wariantw pomidzy sob w problematyce zrnicowanie to wynika z porwnania wariantw z definicjami klas

Metoda Electre TRI #3

Idea podziau na klasy
historycznie:
podzia na 3 klasy jakoci, np. warianty dobre, niedobre i porednie (po uporzdkowaniu klas wg jakoci: niedobre, porednie, dobre)

w obecnej wersji liczba klas jest dowolna interpretacja jako klas ci

w stosunku do klas istnieje zawsze jasno okrelona preferencja decydenta: im wysza klasa tym lepiej (decydent preferuje warianty z wyszych klas nad warianty z niszych klas)

O klasach zakada si, e s od siebie oddzielone moliwymi do zdefiniowania warto ciami granicznymi
definiowanie warto granicznych jest zadaniem decydenta ci warto graniczne definiuje si dla kadego kryterium z osobna ci

Metoda Electre TRI #4

Przykady sortowania wariantw (podziau na klasy)
wstpna ewaluacja kandydatw
trzy klasy: C1: odrzuceni, C2: do rozstrzygnicia, C3: przyjci

wystawianie ocen kocowych

sze klas: C1: ndst, C2: dst, C3: dst+, C4: db, C5: db+, C6: bdb

Metoda Electre TRI #5

Definiowanie klas (przykad sortowania kandydatw)
kady wariant ma byprzydzielony do jednej z trzech klas
C1: odrzuceni, C2: do rozstrzygnicia, C3: przyjci

rol kryteriw peni np. oceny uzyskane w szkole redniej

matematyka, fizyka i angielski

klasy definiuje si ustalaj c ich dolne granice

klasa najwysza C3: aby znale si w klasie przyjci kandydat musi wykaza si przynajmniej nastpujcymi ocenami:
db+ z matematyki, db z fizyki, db z angielskiego

klasa porednia C2: aby znale si w klasie do rozstrzygnicia kandydat musi wykaza si si przynajmniej nast. ocenami:
db z matematyki, dst+ z fizyki, db z angielskiego

klasa najnisza C1: zawiera warianty, ktre nie zostay przydzielone do adnej z powyszych klas

Metoda Electre TRI #6

Powstae w powyszy sposb granice pomidzy klasami nazywane s profilami
w poprzednim przykadzie wyst piy dwa profile:
b1: (db, dst+, db) oddziela klas C1 od C2 b2: (db+, db, db) oddziela klas C2 od C3

specyfikacja profilu bardzo przypomina specyfikacj wariantu

aby zdefiniowa wariant trzeba poda wartoci opisujce go na kadym kryterium z osobna i podobnie: aby zdefiniowa profil trzeba poda wartoci opisujce go na kadym kryterium z osobna

oznacza to, e profil mona traktowajak sztucznie utworzony wariant

Metoda Electre TRI #7

W oglno stosuje si oznaczenia ci
n+1 klas: C1, C2, ..., Cn+1
C1: klasa najgorsza Cn+1: klasa najlepsza

n profili: b1, b2, ..., bn

b1: oddziela klas C1 od C2 b2: oddziela klas C2 od C3 itd., oglnie: bi: oddziela klas Ci od Ci+1

(jest istotne, e liczba klas jest wiksza o jeden od liczby profili) konsekwencj takiego oznaczenia jest to, e:
klasa C1 jest ograniczona wartociami najgorszymi i profilem b1 kada z klas C2, C3, ..., Cn jest ograniczona dwoma profilami klasa Cn+1 jest ograniczona profilem bn i wartociami najlepszymi

Metoda Electre TRI #8

Schemat demonstruj cy klasy i profile
zamy istnienie czterech klas: C1, C2, C3 i C4 oddzielonych od siebie trzema profilami b1, b2 i b3 na piciu kryteriach k1,k2,k3,k4 i k5 k* C1 b1 C2 b2 C3 b3 C4 k* kryterium k1 kryterium k2 kryterium k3 kryterium k4 kryterium k5 Schemat ten abstrahuje od typu kryterium dziki temu, e najmniej korzystne warto (oznaczenie: k*) danego kryterium przedstawiono ci z lewej a najbardziej korzystne (oznaczenie: k*) z prawej strony

Metoda Electre TRI #9

Dziaanie metody Electre TRI
dziaanie to polega na porwnywaniu ze sob profili i wariantw
zadanie: przydziel wariant a

k*

C1

b1

C2

b2

C3

b3

C4

k*

kryterium k1 kryterium k2 kryterium k3 kryterium k4

kryterium k5

rozwizanie: wariant a powinien zosta przydzielony do klasy C3, na co wyranie wskazuje jego pooenie pomidzy profilami b2 a b3

Metoda Electre TRI #10

Dziaanie metody Electre TRI, c.d.
sytuacja analogiczna do poprzedniej:
zadanie: przydziel wariant b

k*

C1

b1

C2

b2

C3

b3

C4

k*

kryterium k1 kryterium k2 kryterium k3 kryterium k4

kryterium k5

rozwizanie: wariant b powinien zosta przydzielony do klasy C1, na co wyranie wskazuje jego pooenie na lewo od profilu b1

Metoda Electre TRI #11

Dziaanie metody Electre TRI, c.d.
sytuacja trudniejsza:
zadanie: przydziel wariant c

k*

C1

b1

C2

b2

C3

b3

C4

k*

kryterium k1 kryterium k2 kryterium k3 kryterium k4

kryterium k5

wariant c charakteryzuje si takimi wartociami jak profil b2; powstaje pytanie: do ktrej klasy powinien by przydzielony?

Metoda Electre TRI #12

Dziaanie metody Electre TRI, c.d.
sytuacja jeszcze trudniejsza:
zadanie: przydziel wariant d

k*

C1

b1

C2

b2

C3

b3

C4

k*

kryterium k1 kryterium k2 kryterium k3 kryterium k4

kryterium k5

wariant d charakteryzuje si wartociami przynalecymi do rnych klas; pytanie: do ktrej powinien by przydzielony?

Metoda Electre TRI #13

Formalny schemat postpowania implementowany w metodzie Electre TRI
porwnywanie wariantw z profilami przyjmuje form poszukiwania relacji pomidzy wariantami a profilami (stwierdzenie zachodzenia pewnej relacji pomidzy jakimi obiektami jest bowiem form porwnywania tych obiektw) poszukiwanymi relacjami s rozwaane wcze niej:
preferencja (P) nierozrnialno (I) nieporwnywano (R)

Metoda Electre TRI #14

Wzajemne pooenia wariantw i profili na schemacie oraz wystpowanie pomidzy nimi konkretnych relacji jest ze sob w pewien sposb powi zane
stwierdzenie, e pomidzy wariantem x a profilem bi zachodzi relacja P w postaci xPbi oznacza, e wariant jest preferowany od profilu (wariant ley na prawo od profilu) stwierdzenie, e pomidzy wariantem x a profilem bi zachodzi relacja P w postaci biPx oznacza, e profil jest preferowany od wariantu (wariant ley na lewo od profilu) stwierdzenie, e pomidzy wariantem x a profilem bi zachodzi relacja I (tzn. xIbi, rwnowane z biIx) oznacza, e wariant jest nierozrnialny z profilem (wariant ley blisko lub na profilu) stwierdzenie, e pomidzy wariantem x a profilem bi zachodzi relacja R (tzn. xRbi, rwnowane z biRx) oznacza, e wariant jest nieporwnywalny z profilem (wariant przecina profil)

Metoda Electre TRI #15

Modelowanie relacji pomidzy wariantami i profilami
do ustalenia relacji {P, I, R} pomidzy wariantami a profilami wykorzystuje si relacj przewyszania S, ktra jest definiowana podobnie jak w metodzie Electre Is
najpierw ustala si wartoci wspczynnikw C(a,b) i D(a,b) nastpnie ustala si wartoci wspczynnikw S(a,b) itd.

po ustaleniu faktycznych relacji pomidzy wariantami a profilami informacja o tych relacjach jest wykorzystywana do przydzielenia wariantw do klas (obrazowanie pooe wariantw i profili na schemacie ma jedynie znaczenie ilustracyjne)

Metoda Electre TRI #16

Relacje pomidzy wariantami i profilami
podstawow rnic pomidzy metodami Electre Is i Electre TRI jest to, e:
w Electre Is okrela si relacje dla kadej pary wariant-wariant
wynikowe relacje mona wic zamieci w macierzy kwadratowej o rozmiarach mxm, gdzie m jest liczb wariantw

w Electre TRI okrela si relacje dla kadej pary wariant-profil

wynikowe relacje mona wic zamieci w macierzy prostoktnej o rozmiarach mxn, gdzie m jest liczb wariantw, a n liczb profili

dalsze rnice dotycz samej definicji relacji przewyszania, ktra w metodzie Electre TRI jest oglniejsza
zasadniczo w Electre TRI mona wykorzysta dowoln definicj relacji przewyszania, take t zdefiniowan w Electre Is (tzn. bez uwzgldniania wprowadzonych w Electre TRI uoglnie tej definicji)

Metoda Electre TRI #17

Specyfika zapisywania relacji w metodzie Electre TRI
macierze przechowuj ce relacje s prostok tne (a tym samym niesymetryczne), przy czym wiersze tych macierzy reprezentuj warianty, a kolumny profile przykadowa ponisza macierz przedstawia relacje pomidzy wariantami x i y a profilami b1, b2 i b3
b1 b2
R I

b3
R

x y

P P

???

relacje dla wariantu x xPb1, xRb2, xRb3 relacje dla wariantu y yPb1, yIb2, b3Py

powstaje pytanie, jak w tej macierzy zapisa informacj, e profil jest preferowany nad wariant (a nie wariant nad profil) przykadowo relacja ta zachodzi pomidzy profilem b3 a wariantem y
uwaga: wpisanie P oznaczaoby zachodzenie relacji yPb3 a nie b3Py!

Metoda Electre TRI #18

Wprowadza si nastpuj ce oznaczenia:
kady z trzech poniszych (rwnowanych sobie) zapisw aPb ab ba oznacza, e a jest preferowane nad b oznaczenia te pozwalaj na jednoznaczne wypenienie macierzy
b1 b2
R I

b3
R

relacje dla wariantu x xPb1, xRb2, xRb3, inaczej: x b1, xRb2, xRb3 relacje dla wariantu y yPb1, yIb2, b3Py, inaczej: y b1, yIb2, y b3

x y

Metoda Electre TRI #19

Sortowanie wariantw podej intuicyjne cie
po ustaleniu relacji pomidzy wariantami a profilami przydzia wariantw do klas jest w wielu przypadkach (ale nie wszystkich) intuicyjnie jasny
b1 b2 b3 klasa C3 (a ley pomidzy b2 i b3) klasa C4 (b ley na prawo od b3) klasa C1 (c ley na lewo od b1)
I R R R R

a b c d e f

klasa C3 albo raczej C3 (d ley na profilu b2) klasa C3 albo C4 (e przecina profil b3) klasa C1, C2, C3 albo C4 (f przecina wszystkie profile)

Metoda Electre TRI #20

Sortowanie wariantw podej formalne cie
formalny system przydzielania wariantw do klas jednoznacznie rozwi zuje (moliwe do rozwi zania) sytuacje konfliktowe wynikaj ce z wnoszonych przez zachodz ce relacje niejasno ci
relacja preferencji nie wnosi adnych niejasnoci relacja nierozrnialnoci wnosi atwe do wyjanienia niejasnoci
istota niejasnoci: co robi z wariantem, ktry jest nierozrnialny z bi? rozwizanie: wariant nierozrnialny z bi mona traktowa jak identyczny z bi (dziki tolerancji implikowanej na etapie definiowania relacji S przez progi nierozrnialnoci qi), a wariant identyczny z bi naley przydziela do klasy Ci+ (co wynika z definicji klasy/profilu)
przypomnienie: klas C4 definiuje si tak, aby przydzielone do niej zostay warianty charakteryzujce si wartociami co najmniej nastpujcymi: (i tu wymienia si wartoci stanowice definicj profilu b3)

relacja nieporwnywalnoci wnosi niejasnoci, ktrych nie rozwizuje si jednoznacznie w metodzie Electre TRI

Metoda Electre TRI #21

Sortowanie wariantw podej formalne c.d. cie
wystpowanie nieporwnywalno pomidzy wariantem a ci profilem bi oznacza, e istniej ce dane nie pozwalaj na jednoznaczne zadecydowanie, czy wariant ten powinien by przydzielony do klasy Ci czy do Ci+1
im wicej nieporwnywalnoci tym wiksza niepewno przydziau

aby datemu wyraz metoda implementuje dwie rne procedury

procedur pesymistyczn przydziau procedur optymistyczn przydziau

obowi zuje zasada: procedura optymistyczna nigdy nie przydziela do klas niszych ni procedura pesymistyczna
jeeli tak jest, to prawdopodobnie badnie zdefiniowano klasy/profile

gdy wynikowe przydziay si rni , ostatecznego przydziau dokonuje decydent (niezgodno ta sygnalizuje wystpowanie pewnych niejednoznaczno ci)

Metoda Electre TRI #22

Definicje procedur przydziau
Procedura pesymistyczna By przydzieliwariant x do jednej z n+1 klas wykonuj: Dla i rwnego kolejno n, n1, ..., 1 okre relacj pomidzy x a bi l jeeli relacj t jest lub I, to przydziel wariant x do klasy Ci+1 Jeeli nigdzie nie wyst pia relacja ani I to przydziel x do C1 Procedura optymistyczna By przydzieliwariant x do jednej z n+1 klas wykonuj: Dla i rwnego kolejno 1, 2, ..., n okre relacj pomidzy x a bi l jeeli relacj t jest to przydziel wariant x do klasy Ci Jeeli nigdzie nie wyst pia relacja to przydziel x do Cn+1

Metoda Electre TRI #23

Przykadowe przydziay dokonane przez procedury
pesymistyczn i optymistyczn
b1 b2 b3 Pes Opt

a b c d e f
R R I R R

C3 C4 C1 C3 C3 C1

C3 C4 C1 C3 C4 C4

Metoda Electre TRI #24

Uoglnienie definicji relacji przewyszania
w Electre TRI uoglniono metod ustalania relacji przewyszania w ten sposb, e skadaj ce si na definicj tej relacji wspczynniki di(a,b) mog przyjmowawarto ci z przedziau 0,1
w Electre Is przyjmoway one warto ze zbioru {0,1} ci

uoglnienie to wymaga innej formy agregowania wspczynnikw di(a,b) (a tym samym okre lania relacji aSb)
w Electre Is odbywao si to z wykorzystaniem zagregowanego wspczynnika D(a,b)

w Electre TRI zagregowanego wspczynnika D(a,b) si nie stosuje, w zamian wprowadzono wspczynnik (a,b), ktrego warto zaley od C(a,b) i (bezpo rednio) od (nie podlegaj cych po redniej agregacji do D(a,b)) wspczynnikw di(a,b)

Metoda Electre TRI #25

Uoglnienie definicji relacji przewyszania, c.d.
wzr definiuj cy wspczynnik (a,b):

?(a, b)

C(a, b)
i: d i (a, b) C(a, b)

1 d j (a, b) 1 C(a, b)

uwaga: i: di(a,b)>C(a,b) oznacza, e iloczyn w powyszym wzorze jest budowany tylko dla tych wspczynnikw di(a,b), ktre maj wiksz warto ni C(a,b)

na podstawie obliczonego wspczynnika (a,b) oraz progu odcicia zachodzenie relacji przewyszania S okre si la nastpuj co: aSb wtedy i tylko wtedy gdy (a,b) ~aSb wtedy i tylko wtedy gdy (a,b)<

Metoda Electre TRI #26

Uoglnienie definicji relacji przewyszania, c.d.
wspczynnik ci(a,b) jest zdefiniowany z wykorzystaniem q i p
analogicznie do Electre Is

wspczynnik di(a,b) jest zdefiniowany z wykorzystaniem p i v

rozszerzenie w stosunku do Electre Is
ci(a,b) i di(a,b) 1.0 v q p

0.0 gi(a) gi+

This document was created with Win2PDF available at http://www.daneprairie.com. The unregistered version of Win2PDF is for evaluation or non-commercial use only.