Scenariusz rozwoju sieci mikroproducentw energii

Autor: prof. dr hab. in. Andrzej Myczko, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Pozna (Czysta Energia 5/2012)

Trwaj nieustanne dyskusje nad problemem wyczerpywania si zasobw tzw. czarnej energii. W odniesieniu do ropy naftowej rni analitycy w zasadzie zgadzaj si, e w 2008 r. doszlimy do granicy moliwoci zwikszania wiatowego wzrostu gospodarczego w oparciu o rop. Szacuje si, e wpyw wgla i ropy na gospodark potrwa jeszcze do 2030 r., a trwajcy kryzys finansowy przypisuje si midzy innymi spowolnieniu tzw. drugiej rewolucji przemysowej. Na podstawie dostpnych analiz oraz oceny tempa rozwoju gospodarek rozwinitych krajw mona oszacowa, e pastwa chcce utrzyma lub poprawi sw rynkow pozycj konkurencyjn powinny zdy z dostosowaniem si do panujcych realiw do 2050 r., nie tylko ze wzgldu na moliwo ograniczenia dostpnoci tradycyjnych nonikw energii, ale z uwagi na pojawienie si nowych technologii umoliwiajcych lepszy, bardziej zrwnowaony rozwj i pozwalajcy na atwiejsze rozwizywanie problemw spoecznych. Poszczeglne epoki w rozwoju spoeczestw ( brzu, elaza) nie koczyy si z powodu braku surowcw, ale w wyniku pojawienia si nowych, wydajniejszych technologii. Pierwsza rewolucja przemysowa, ktrej podstaw stanowio wdroenie maszyny parowej zasilanej wglem, oprcz korzyci ekonomicznych, stworzya wiele zupenie nowych problemw spoecznych. Powstay kolejne grupy spoeczestw oraz nowe relacje pomidzy nimi. Podobnie prospoecznie oddziaywao upowszechnienie si pojazdw i silnikw napdzanych rop oraz benzyn. Wprowadzenie nowych technologii spowodowao kilkudziesiciokrotny wzrost wydajnoci pracy oraz zamonoci spoeczestw, zwaszcza tych, ktre nimi dysponoway i tych, ktre w odpowiednim czasie doceniy rol ochrony wasnoci intelektualnej.

Green New Deal Obecnie, oceniajc postpy prac nad zaawansowanymi technologiami energetycznymi, mona stwierdzi, e istniej w energetyce techniczne moliwoci wdraania tzw. nowego zielonego adu Green New Deal. Jednake na obecnym etapie rozwoju naley uwzgldni to, e tzw. trzecia rewolucja przemysowa, nazywana te wielk transformacj wymaga niekonwencjonalnych decyzji politycznych, a nie tylko ekonomicznych. Globalizacja gospodarki bdzie musiaa przesun swj punkt cikoci ze sfery energetycznej w sfer wytwarzania nowych produktw konsumpcyjnych i informatycznych. Ta idea, zakadajca stopniow ewolucj, nazywana jest przez politykw przejciem do tzw. kapitalizmu rozproszonego (distributed capitalism). Koncepcja ta zakada: decentralizacj stopniowy rozwj wielkiej sieci mikroproducentw energii, osabienie wielkich producentw i popraw autonomii spoeczestwa, wykorzystanie internetu inteligentna sie przesyowa (smart grid). Energia dostarczana na zgoszone zapotrzebowanie po wybranej (zoptymalizowanej) cenie. dalszy rozwj rozproszonych rde energii konsument moe by jednoczenie producentem, zintegrowane z budynkiem i budowl miniinstalacje solarne, wiatrowe, geotermalne i geotermiczne, superkondensatory, upowszechnienie technik wodorowych, umoliwiajcych magazynowanie energii odnawialnej (nanowkna wglowe umoliwiy spranie wodoru), wprowadzenie do stosowania technik plazmowych, dojcie do zielonego kapitalizmu OECD, ONZ.

Koncepcje zakadajce poczenie technik komunikacji internetowej z odnawialnymi rdami energii s prezentowane nie tylko przez strategw wizjonerw, ale coraz czciej staj si faktami dokonanymi i stanowi elementy polityki energetycznej najbogatszych pastw, dcych do ustanowienia nowych normatyww w tym zakresie i odgrywania wiodcej roli w udostpnianiu nowych technologii, niezbdnych do utrzymania na wiatowym rynku swej dominujcej pozycji. Przykadem takiego dziaania jest realizowany konsekwentnie projekt niemieckiego rzdu trzecia rewolucja przemysowa, polegajcy na przestawieniu gospodarki na energi odnawialn do 2050 r. Polityka realizowana przez Departament Energii USA (DoE), oprcz rozwoju OZE, wprowadza program wsparcia dla niewielkich moduowych reaktorw jdrowych. Amerykaskie firmy wdraajce t technologie otrzymaj wsparcie na ich projektowanie i licencjonowanie. W uzasadnieniu tej decyzji podano, e amerykaskie firmy stoj przed wyborem, czy rozwija now generacj czystych rde energii, co pomoe stworzy w kraju tysice miejsc pracy oraz moliwoci eksportowe, czy czeka, a inne kraje przejm inicjatyw w tym zakresie. O inwestowaniu w niekonwencjonalne technologie czystych energii wiadczy rwnie decyzja europejskiej firmy Nur Energie o budowie na tunezyjskiej czci Sahary elektrowni sonecznej o mocy 2 GW. Przewidziano, e zatrudnienie znajdzie 20 tys. osb, a moc instalacji wystarczy do zaopatrzenia w prd ok. 700 tys. gospodarstw domowych w Europie. Z przedstawionych informacji wynika, e w gospodarce wiatowej pojawiaj si nowe koncepcje i tendencje dotyczce sposobw zwikszania wiatowego wzrostu gospodarczego. Naley si spodziewa, e ten proces bdzie coraz mocniej oddziaywa rwnie na polsk gospodark.

Scenariusz nadania Niezalenie od rozwoju innowacyjnych technologii zauwaa si, e niektre pastwa ju stosuj polityk faktw dokonanych w sferze przebudowy infrastruktury energetycznej. Dlatego w celu przygotowania polskiej gospodarki do spodziewanych zmian konieczne jest w Polsce opracowanie odpowiedniego algorytmu postpowania, czyli tzw. scenariusza nadania za spodziewanymi zmianami. Powinien on uatwi i umoliwi: zapobieganie gwatownemu upadkowi tradycyjnych bran, ochron miejsc pracy, zapobieganie konfliktom spoecznym i konfrontacjom politycznym, dostp do technologii energooszczdnych (nawet o piciokrotnie mniejszym zuyciu energii), a take zapewnia neutralny dla klimatu rozwj gospodarczy oraz monitorowanie efektw zmian. Tempa przygotowania odpowiedniego scenariusza nie powinny spowolni wtpliwoci, dotyczce np. tego, czy poprawa efektywnoci zuycia energii zmniejszy jej rzeczywiste zuycie oraz czy finansowa bezporednio rozwj nowoczesnych systemw energetycznych oraz czy finansowa ten rozwj w powizaniu z badaniami wpywu tych nowych technologii na zachowania spoeczne wraz z opracowaniem nowych modeli mobilnoci i aktywnoci zawodowej? Ju na obecnym etapie mona przewidywa, e proces spodziewanych zmian bdzie mia charakter dynamiczny, wic scenariusz nadania musi pozwala na elastyczne reagowanie na tempo przemian w gospodarce wiatowej i zwizane z tym przemiany spoeczne. Konieczno zmniejszenia deficytu budetowego oraz zwizany z tym spadek gwarantowanych taryf za energi z OZE nie powinny radykalnie zahamowa inwestycji w tym sektorze. Przykady z innych pastw wiadcz jedynie o tym, e mechanizmy te mog jedynie ograniczy zbyt gwatowny przyrost mocy z zielonej energii oraz spowolni ten proces. Polskie gospodarstwa agroturystyczne powinny aktywnie wczy si do procesu budowy nowego zielonego adu energetycznego. Mog by w tym zakresie doskonaym poligonem dowiadczalnym. Denie do tego celu moe by wspierane z funduszy przyszego PROW.

Dlaczego Zielony Kapitalizm i czy pjdziemy t drog? Siedmioprocentowy udzia Europy w cakowitej emisji antropogenicznej to nie jest problem globalny, bowiem nawet cakowite wyeliminowanie emisji w tym regionie wiata niewiele zmieni, gdy emisja zwiksza si w innych regionach. Poza tym dotychczas jednoznacznie nie potwierdzono czy obserwowane zmiany klimatyczne to cyklicznie wystpujce naturalne zmiany klimatu czy te s wywoane dziaalnoci czowieka. Badania uzasadniajce obie teorie reprezentuj bowiem taki sam, wysoki poziom merytoryczny, ale prowadz do odmiennych wnioskw. Na podstawie dostpnych obecnie analiz mona sformuowa wniosek, e problem stosowania odnawialnych rde energii ma charakter bardziej gospodarczy ni proekologiczny. Naley dy do takiego uksztatowania obowizujcego w kraju systemu wsparcia budowy i eksploatacji instalacji OZE, aby efekty finansowe (warto dodana powstaa przez wsparcie finansowe) nie suyy dalszemu inwestowaniu w rozbudow czarnych systemw energetycznych, natomiast suyy rozwojowi energetyki odnawialnej. Skuteczna realizacja celw zielonego kapitalizmu wymaga, aby kluczowe instalacje OZE byy budowane w systemie rozproszonym i mocno powizane ze rdami surowcw. Jest to niezbdne, aby koszty energii pozyskiwanej z OZE okazay si przynajmniej o 50% nisze ni czarnej energii. Pierwsze analizy dotyczce np. kosztw produkcji biogazu wiadcz o tym, e kWe z tych instalacji moe kosztowa od 20 do 70 groszy. Naley wic podj decyzj czy nie lepsze byoby dofinansowywanie tylko tych instalacji, ktre speniaj wysokie wymagania dotyczce kosztw wytwarzanej energii. Elementy takiego podejcia mona zauway, analizujc skutki stosowania systemu wsparcia u zachodnich ssiadw. Jeli obecnie pozwolimy na to, aby ze rodkw wsparcia korzystay gwnie koncerny energetyczne, a nie bezporedni producenci surowca, to nasze gospodarstwa rolne strac sw korzystn pozycj na rynku ywnoci. Lokowanie biogazowni i innych rde OZE bezporednio w gospodarstwach rolnych powoduje, e zysk z produkcji energii pozostaje w gospodarstwie i umoliwia albo popraw poziomu ycia waciciela, albo moe by podstaw do sprzeday produktw ywnociowych po niszych cenach i tym samym jest w stanie zapewni popraw konkurencyjnej pozycji na rynku ywnociowym (wasna energia, lepszy, proekologiczny i gwarantujcy wysze plony nawz, niewymagajcy stosowania duych iloci rodkw ochrony rolin). Zysk ten moe te by przeznaczany na dalszy rozwj instalacji agroenergetycznej, ktry umoliwiby uzyskanie efektu synergicznego poprzez wykorzystanie nie tylko energii biomasy, ale rwnie wiatru i soca. Wizje, zmieniajce si uwarunkowania rynkowe, konkurencja pomidzy poszczeglnymi branami gospodarki, nawet pewne elementy demagogiczne zawsze s nieodcznymi czynnikami towarzyszcymi postpowi. Ju teraz dostpno nowych technologii oraz coraz wiksza presja na obnienie cen energii powoduj, e rolnicy przygotowuj si do inwestowania w instalacje OZE. Wanie dlatego, e wysokie ceny energii s obecnie jednym z najistotniejszych czynnikw spowalniajcych rozwj gospodarki, rozwj mikroinstalacji, nawet wbrew politycznym strategiom w tym zakresie, moe przyczyni si do decentralizacji produkcji energii oraz szybkiego rozwoju sieci mikroproducentw energii. Czynnikiem spowolniajcym te dziaania jest cigle niedoskonay w Polsce system wsparcia tych inwestycji, opniajcy si termin uregulowania w prawie statusu mikroinstalacji, trudnoci z przyczaniem tych instalacji do sieci energetycznej oraz system finansowania bada innowacyjnych w tym zakresie. System ten rozprasza bowiem rodki finansowe i potencja badawczy oraz wrcz uniemoliwia kompleksowe prowadzenie bada. Czynnikami sprzyjajcymi s natomiast uruchamianie seryjnej produkcji urzdze do budowy mikroinstalacji oraz wiadomo rolnikw, e musz poszukiwa dodatkowych, niszowych rde finansowania swej dziaalnoci rolniczej.

rda 1. A. Sustainable New Deal<http://eay.at/BE/en. 2. A View to 2040. The Outlook for Energy. Exxon Mobil. 2012. 3. Ciechanowicz W., Szczukowski S.: Transformacja cywilizacji z ery ognia do ekonomii wodoru i metanolu. Warszawa 2010. 4. Procesy Inwestycyjne. Newsletter 27.01.2012. 5. Rifkin J: The Third Industrial Revolution: How Lateral Power Is Transforming Energy, the Economy, and the World. Hardcover 2011.