Ksztatowanie waciwoci materiaw 1.

Wymieni materiay, o duym wewntrznym oporze sieci dla ruchu dyslokacji, stosowane na materiay cierne i poda jakie wizania wystpuj midzy atomami tych krysztaw. Szczeglnie duy wewntrzny opr sieci dla ruchu dyslokacji na jednostk dugoci dyslokacji wystpuje w krysztaach o wizaniach kowalencyjnych. Tak cech charakteryzuj si materiay takie jak diament, wgliki, tlenki, azotki i krzemiany. 2. W jaki sposb zwikszy opr ruchu dyslokacji w mikkich materiaach? Opr ruchu dyslokacji zwikszy mona poprzez umocnienie roztworowe, wydzieleniowe lub dyspersyjne, umocnienie odksztaceniowe (przez zgniot) lub poprzez kombinacj tych sposobw. 3. Czy w wyniku umocnienia mona przekroczy wytrzymao teoretyczn materiau? Nie , nigdy nie przekroczymy wartoci teoretycznej. 4. Na czym polega umocnienie roztworowe?

Przykadam umocnienia roztworowego jest dodanie cynku do miedzi, tworzc mosidz. Atomy cynku zastpuj atomy miedzi, tworzc w niej rnowzowy roztwr stay. Mied w temperaturze pokojowej moe w ten sposb rozpuci do 30% Zn. Atomy cynku, ktre s wiksze od atomw miedzi, wciskajc si w struktur sieci Cu wywouj naprenia. Naprenia te, powodujc powstanie wybojw w paszczynie polizgu, utrudniaj ruch dyslokacji; zwikszaj si oporu f, wywoujc tym samym wzrost krytycznego naprenia polizgu dyslokacji y

5. Czy warto krytycznego naprenia polizgu dyslokacji zaley od stenia roztworu i jaki charakter ma ta zaleno? Tak. Wraz ze wzrostem stenia roztworu ronie y, w przyblieniu parabolicznie. y ~ C1/2 6. Dlaczego rozpuszczalno cynku w miedzi jest wiksza od rozpuszczalnoci w niej cyny i czy stenie ich ma to wpyw na umocnienie roztworowe miedzi? Mosidze dwuskadnikowe, czyli stopy miedzi z cynkiem zawierajce a do 39% Zn maj struktur roztworu staego cynku w miedzi, powyej tej zawartoci - struktur dwufazow, bdc mieszanin roztworu staego i roztworu staego (' uporzdkowany roztwr stay na osnowie fazy midzymetalicznej CuZn). W przypadku brzw roztwr stay cyny w miedzi w wystpuje stopach zawierajcych do okoo 14% Sn (czyli duo mniejsza warto). Rozpuszczalno cyny w miedzi jest mniejsza poniewa praktycznie struktura lanych stopw miedzi z cyn ze wzgldu na wzmoon likwacj znacznie odbiega od stanu rwnowagi. Przy wikszej zawartoci cyny na tle niejednorodnego roztworu wystpuje eutektoid ( + ) majcy niejednorodn budow. Likwacja - polega na rozdzieleniu si pierwotnego stopu na dwa nie mieszalne ze sob stopy pochodne. Likwacja nastpuje wskutek spadku T zwykle we wczesnym stadium krystalizacji. Powstae stopy rni si midzy sob gstoci.

7. Wyjani rnice w umocnieniu wydzieleniowym i

dyspersyjnym.

W umocnieniu wydzieleniowym celowe zanieczyszczenie zostaje rozpuszczone w materiale np. ceramicznym lub aluminium w wysokiej temperaturze, a po ochodzeniu

takiego stopu do temperatury pokojowej zanieczyszczenie wydziela si w postaci maych czstek. W stopie Al zawierajcym 4% Cu w ten sposb powstaj mae, gsto rozmieszczone wydzielenia twardej fazy CuAl2. Umocnienie dyspersyjne polega na wprowadzeniu tych maych wydziele inn metod, np. wymieszanie bardzo rozdrobnionej substancji np. tlenku w sproszkowanym metalu, a nastpnie prasowanie i spiekanie przygotowanej mieszaniny. 8. W jaki sposb zaley krytyczne naprenie polizgu dyslokacji y od gstoci rozmieszczenia dyslokacji (odlegoci midzy wydzieleniami)?

2T
y

b L

Najwiksze utwardzenie wywoaj wytrzymae, gsto rozmieszczone wydzielenia. 9. Wyjanij mechanizm umocnienia odksztaceniowego

Umocnienie to realizowane jest poprzez odksztacenie plastyczne metali (zgniot). W wyniku odksztacenia plastycznego krysztaw dyslokacje w nich zaczynaj si przemieszcza. Dyslokacje poruszajce si w przecinajcych si paszczyznach oddziauj ze sob, wzajemnie si blokujc i gromadzc si w coraz wikszych ilociach. Rezultatem jest umocnienie odksztaceniowe. 10. W jaki sposb mona usun umocnienie odksztaceniowe brzu BK31? Przez obrbk ciepln; odpranie 11. Podaj korelacj midzy granic plastycznoci krysztau i polikrysztaw. Wspczynnik Taylora =1,5 O 50% wicej siy aby uruchomi polizg w materiale polikrystalicznym w stosunku do materiau monokrystalicznego

12. Podaj zaleno midzy granic plastycznoci materiau polikrystalicznego Re i krytycznym napreniem polizgu dyslokacji w krysztale tego samego materiau y. Re= 3 y 13. Podaj zaleno midzy krytycznym napreniem cinajcym polikrysztau K i jego granic plastycznoci Re.
K=Re/2

14. Podaj kt midzy paszczyzn odksztacenia przez polizg i osi rozcigania polikrysztau
45o

15. Dla jakich materiaw zaleno H = 3Re wymaga wprowadzenia poprawki Dla materiaw, ktre znaczco utwardzaj si odksztaceniowo. 16. Poda krytyczny warunek rozpoczcia tworzenia si szyjki przy rozciganiu Krytyczny warunek rozpoczcia tworzenia si szyjki to:
A F

Po przekroczeniu robi si szyjka. 17. Podaj warunek rozpoczcia tworzenia szyjki (punkt niestabilnoci) w ukadzie (naprenie rzeczywiste i odksztacenie rzeczywiste) oraz ukadzie n - n (naprenie nominalne i odksztacenie nominalne)

n - n (naprenie nominalne i odksztacenie nominalne)

18. Kiedy po uplastycznieniu materiau bdzie on stabilny? Gdy materia utwardzajcy si w szyjce bdzie w stanie przenie wzrost naprenia spowodowany zmniejszajcym si polem przekroju

19. Czym wytumaczy stabilno szyjki przy rozciganiu polimerw. Szyjka w polimerach jest stabilna, poniewa umocnienie odksztaceniowe jest na tyle due, e rekompensuje zmniejszajcy si przekrj w szyjce. Spowodowane jest to rwnolegym ukadaniem si acuchw polimerowych w szyjce. 20. Czym wytumaczy powstawanie pasm Ldersa w mikkich stalach.
Pasmo Ldersa pojawia si w miejscu odksztacenia rwnomiernego. Obszar

odksztacony rozprzestrzenia si bez powstawania pkni, poniewa uniemoliwia je due umocnienie towarzyszce odksztaceniu.

21. Z jaka szybkoci nastpuje wzrost niestabilnych pkni w materiale? Wzrost tych pkni nastpuje z szybkoci rozchodzenia si dwiku w danym materiale. 22. Co to jest wizko i jakie jest jej miano? Wizko materiau Gc- staa materiaowa, inaczej krytyczna szybko uwalniania energii odksztacenia. Energia zwizana z utworzeniem jednostki pola pknicia. Okrelajca podatno materiaw na pkanie, wyraona w [J/m2]. 23. Podaj synonim wizkoci. Wizko = krytyczna szybko uwalniania energii odksztacenia. 24. Poda warunek nagego pkania.

E Gc

Obcienie, a-wielko pknicia

K=Kc

25. Poda miano krytycznego wspczynnika intensywnoci napre.

Kc

E Gc

gdzie: Kc- krytyczny wspczynnik intensywnoci napre [MN/m3/2]

26. Jakie materiay wykazuj wysokie wartoci Gc i Kc? Metale czyste, plastyczne (Cu, Ni, Ag, Al), stale na wirniki

27. Jakie materiay wykazuj niskie wartoci Gc i Kc? Ceramika, ld

28. W jaki sposb mona zwikszy wartoci Gc i Kc polimerw? Poprzez wzmocnienie polimerw wknami lub czstkami otrzyma mona kompozyty o wysokich wartociach wspczynnika Kc. Przykadem moe by polimer umacniany gum (jak ABS), zawdziczajcy swoj wysok wizko obecnoci czsteczek gumy. W takim materiale potencjalne pknicie odksztaca czstki gumy

29. Podaj zaleno K( wspczynnik intensywnoci napre) dla przypadku gdy t>>a (grubo pyty jest wiksza od dugoci pknicia).
1 , 12 a

gdzie: a- dugo pknicia

30. Wymie mechanizmy rozwoju pkni. -plastyczne rozrywanie -upliwo

31. W jakich materiaach rozwj pkni nastpuje w wyniku plastycznego rozrywania? W materiaach plastycznych typu mied, cyna, mikka stal

32. Poda zaleno na lokalne naprenia przed czoem pknicia w materiaach sprystych. a- Grubo pknicia r- strefa uplastycznienia

lok

a 2r

33. W jakich materiaach rozwj pkni nastpuje w wyniku upliwoci? Szko, ceramika 34. Jakie metale (o jakiej sieci) wykazuj du wizko w temperaturach ujemnych? Metale o sieci RSC, mied, aluminium, ow 35. Jakie metale (o jakiej sieci) s kruche i pkaj w sposb upliwy szczeglnie w obnionych temperaturach? W niskich temperaturach metale o sieci RPC i HZ staj si kruche i pkaj w sposb upliwy. molibden, wolfram, chrom 36. Co to jest prg kruchoci? Temperatura w ktrej mechanizm pkania materiau zmienia si na pkanie upliwe. Zwany przejciem od stanu plastycznoci do kruchoci. 37. Jakie zjawisko powoduje stpienie pknicia w kompozytach? Odporno kompozytu na pkanie wzrasta wraz z dodawaniem wkien do materiau. Wkna dziaaj jak hamulec rozwoju pknicia. Poniej na rysunku przedstawiona jest sytuacja, gdy pknicie w kruchej osnowie zblia si do wkna.

W miar zbliania si pknicia do wkna narasta naprenie przed jego czoem, powodujc lokalne oddzielenie si osnowy od wkna, co oznacza stpienie si pknicia i chwilowe zatrzymanie si jego ruchu. Zjawisko to ma znacznie jedynie w przypadku pkni zorientowanych prostopadle do wkien. 38. W jaki sposb zwikszy wizko polimerw? W przypadku ywic poliestrowych czy te epoksydowych wizko mona zwikszy poprzez wzmocnienie tych materiaw wknami wglowymi lub szklanymi. Innym

sposobem jest dodatek do polimeru maych czstek (wypeniacza), modyfikujcych waciwoci polimeru. Przykadem moe by polimer umacniany gum (jak ABS), zawdziczajcy swoj wysok wizko obecnoci czsteczek gumy. W takim materiale potencjalne pknicie odksztaca czstki gumy, tak jak na rysunku poniej.

39. Przy jakim obcieniu wystpuje wysokocyklowe zniszczenie zmczeniowe Wysokocyklowe zniszczenie zmczeniowe powstaje poniej granicy plastycznoci, ponad 104 cykli do zniszczenia. Przykady: wszystkie ukady obracajce si lub drgajce, takie jak koa, posie, elementy silnikw. 40. Podaj zaleno opisujc wysokocyklowe zmczenie (prawo Basquina) Gdzie: Nf liczba cykli do zmczeniowego zniszczenia materiau a staa (przyjmuje wartoci z przedziau od 1/15 do 1/8 dla wikszoci materiaw) C1 staa Prawo Basquina obowizuje w przypadku wysokocyklowego zmczenia materiau pozbawionego pkni, tj. gdy ani max ani modu min nie przekraczaj granicy plastycznoci.