akty poprzedzajce

geneza

Konstytucja marcowa (17 III 1921) dekret 22 listopada 1918 o najwyszej wadzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej - republikaski ustrj pastwa - do czasu zwoania Sejmu Ustawodawczego penia wadzy dla Tymczasowego Naczelnika Pastwa - na czele rzdu (Rady Ministrw) prezydent ministrw - dekrety wydaje RM, a zatwierdza Naczelnik - 20 lutego 1918 Pisudski przekazuje wadz Sejmowi Ustawodawczemu Maa konstytucja (uchwaa SU) 20 lutego 1919 - czasowe obowizywanie do wydania waciwej konstytucji - zasady ustroju pastwa: brak podziau wadz Sejm Ustawodawczy organ w. suwerennej i ustawodawczej: wyczne prawo stanowienia ustaw i o finansach pastwa kadencja okrelona zadaniem - brak okrelenia terminu Marszaek sejmu prawo ogaszania ustaw - z kontrasygnat prezydenta ministrw i waciwego ministra podporzdkowani mu s ministrowie i Naczelnik indywidualnie (ministrowie, Naczelnik) i solidarnie (rzd) ponosz przed nim odpowiedzialno ustawa o powoaniu Rady Obrony Pastwa (1 lipca 1920) - organ o charakterze przejciowym (rzdowo-parlamentarny) - przewodniczy mu Naczelnik + marszaek SU, 10 posw, premier, 3 ministrw i 3 przedstawicieli wojska - decyduje w wszystkich sprawach zwizanych z wojn - Komisja Konstytucyjna Sejmu Ustawodawczego (Konstytuanty) opiera si na modelu III Republiki Francuskiej (1875)

Konstytucja kwietniowa (23 IV 1935) Nowela sierpniowa (2 sierpnia 1926) - po zamachu majowym (12-15 maja 1926) przez rzd Bartla - wzmocnienie pozycji RM i prezydenta kosztem Sejmu i Senatu sankcje za naruszanie przez parlamentarzystw zakazu pobierania korzyci od rzdu przez okrelenie cisych terminw uchwalania budetu gdy izby nie zdyy, to Prezydent ogasza projekt rzdowy jako ustaw prawo rozwizania Sejmu i Senatu przez Prezydenta na wniosek RM (tylko 1 raz z tego samego powodu) Sejm nie moe rozwiza si wasn uchwa Prezydent uzyska prawo wydawania rozporzdze z moc ustawy midzy kadencjami izb w czasie kadencji na podstawie upowanienia ustawowego musz by przedstawione w 14 dni Sejmowi zakaz gosowania wniosku o wotum nieufnoci dla rzdu na posiedzeniu, na ktrym go zgoszono

zasady ustroju politycznego

1. zasada cigoci paostwa polskiego - wstp: My, Nard Polski, dzikujc Opatrznoci za wyzwolenie nas z ptora wiekowej niewoli, wspominajc z wdzicznoci mstwo i wytrwao ofiarnej walki pokole, ktre najlepsze wysiki swoje sprawie niepodlegoci bez przerwy powicay, nawizujc do wietnej tradycji wiekopomnej Konstytucji 3-go Maja () t oto Ustaw Konstytucyjn na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy. 2. republikaoska forma ustroju politycznego - Art.1. Pastwo Polskie jest Rzeczpospolit. 3. zwierzchnictwo narodu - Art.2. Wadza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej naley do narodu. - swoboda tworzenia i dziaania partii politycznych 4. demokracja reprezentacyjna - ograniczona do organw wadzy ustawodawczej - Art.11. Sejm skada si z posw, wybranych na lat pi, liczc od dnia otwarcia sejmu, w gosowaniu powszechnym, tajnym, bezporednim, rwnym i stosunkowym 5. podzia wadz - Art.2. () Organami narodu w zakresie ustawodawstwa s Sejm i Senat, w zakresie wadzy wykonawczej - Prezydent Rzeczypospolitej cznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwoci - niezawise Sdy.

- 1933 przygotowanie tez konstytucyjnych przez BBWR (Car) - 1934 uchwalenie tez po opuszczeniu obrad przez opozycj naruszenie zasad zmiany konstytucji - 1935 przyjcie przez Senat i podpisanie przez prezydenta 1. zasada cigoci paostwa - Art.1. (2) Wskrzeszone walk i ofiar najlepszych swoich synw ma by przekazywane w spadku dziejowym z pokolenia w pokolenie.

2. ustrj autorytarny (cezarystyczny) 3. odrzucenie suwerennoci narodu - pastwo jako porzdek prawny, bdcy wsplnym dobrem - Art. 1 (1) Pastwo Polskie jest wsplnym dobrem wszystkich obywateli. 4. zasada elitaryzmu - wybory elitarne majce zatrzyma wadz dla sanacji

6. system rzdw parlamentarnych - odpowiedzialno parlamentarna ministrw - Art.58. Do odpowiedzialnoci parlamentarnej pociga ministrw Sejm zwyczajn wikszoci. Rada Ministrw i kady minister z osobna ustpuj na danie Sejmu. 7. zasada paostwa liberalnego - pastwo jest stworzone dla ochrony interesw indywidualnych, a cele jednostki s nadrzdne

5. odrzucenie zasady podziau wadz - Art. 2 (1) Na czele Pastwa stoi Prezydent Rzeczypospolitej. (2) Na Nim spoczywa odpowiedzialno wobec Boga i historii za losy Pastwa. Art.3 (1) Organami Pastwa, pozostajcymi pod zwierzchnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej, s: Rzd, Sejm, Senat, Siy Zbrojne, Sdy, Kontrola Pastwowa. 6. zasada jednolitej i niepodzielnej wadzy prezydenta - Art. 1 (4) W jego osobie skupia si jednolita i niepodzielna wadza pastwowa.

7. solidarystyczna koncepcja paostwa - prymat interesw zbiorowych nad indywidualnymi - akcent na obowizki obywatelskie - zadaniem pastwa wypenianie f. organizatorsko-spoecznych

8. zasada jednoci paostwa - autonomia lska (gwarantuje ustawa konstytucyjna z 15 lipca 1920 statut organiczny woj. lskiego) Sejm lski (lski Sejm Wojewdzki) stanowi wasne ustawy, ogaszane we wasnym Dz.U. prawo samodzielnego regulowania wszystkich dziedzin administracji, z wyjtkiem spraw wojskowych i zagranicznych Rada Wojewdzka Wojewoda

Sejm i Senat Sejm Senat 208 posw 96 senatorw - 24 lata (wojskowi te) - 30 lat czynne pw - 30 lat - 40 lat bierne pw - 5 lat wybory rwne, tajne - 5 lat kadencja powszechne, bezporednie - 1/3 mianuje prezydent (P) - kandydatw zgaszaj - 2/3 obywatele z tytuu: zasug / wyksztacenia / Zgromadzenia Okrgowe - 104 okrgi 2-mandatowe zaufania decyzj Prezydenta za zgod 2/3 liczby senatorw Prezydent - jako jego prerogatywa rozwizanie K O M P E T E N C J E 1. inicjatywa ustawodawcza sejmu i rzdu 1. Art.31 (3) Funkcje rzdzenia Pastwem nie nale do Sejmu ustawodawcze 2. bez spraw organizacji rzdu, administracji i si zbrojnych 2. senat moe wnosi poprawki 3. sejm odrzuca poprawki wikszoci 11/20 3. ograniczone prezydenckim prawem weta 4. brak inicjatywy ws. budetu i pocigajcych ze sob wydatki 5. zwikszenie roli Senatu odrzucenie poprawek wymaga 3/5 1. Art.125. Zmiana Konstytucji moe by ustrojodawcze 1. zmiana konstytucji nie moliwa wbrew woli Prezydenta uchwalona tylko w obecnoci co najmniej Art.80 (5) Jeeli Izby Ustawodawcze uchwal projekt (..) poowy ustawowej liczby posw, wzgldnie Prezydent RP, stwierdziwszy podpisem moc ustawy, zarzdzi czonkw Senatu, wikszoci 2/3 gosw jej ogoszenie, chyba e rozwie Sejm i Senat. 1. peen zakres dla sejmu, ograniczony senatu 1. izby mog da ustpienia rzdu, ale konieczna aprobata kontrolne 2. prawo interpelacji dla obu izb Prezydenta: 3. sejm pociga ministrw do odpowiedzialArt. 29 (1) Sejm, w wykonaniu prawa kontroli parlamentarnej noci parlamentarnej i konstytucyjnej nad dziaalnoci Rzdu, moe zada ustpienia Rzdu lub 4. zgoda sejmu na wprowadzenie przez Ministra (2) Wniosek taki ()tylko podczas sesji zwyczajnej, a Prezydenta wojny i zawarcie pokoju gosowanie nad nim nie moe si odby na posiedzeniu, 5. sejm zatwierdza stan wyjtkowy, podczas ktrego zosta zgoszony. (4) Jeeli Senat wypowie si wprowadzany przez RM za wnioskiem () Prezydent Rzeczypospolitej odwoa Rzd 6. Najwysza Izba Kontroli lub Ministra, chyba e rozwie Sejm i Senat 1. Art.39. Prezydenta Rzeczypospolitej 1. Sejm wybiera 50 elektorw elekcyjne wybieraj na lat siedem bezwzgldn 2. Senat wybiera 25 elektorw wikszoci gosw Sejm i Senat, poczone w Zgromadzenie Narodowe. - izby wybieraj prezydia zoone z: Marszaka, wice - Art. 37 Uchway sejmu zapadaj zwyk wikszoci gosw marszakw i sekretarzy (Marszaek kieruje pracami) przy obecnoci co najmniej 1/3 ustawowej liczby posw, jeeli - do rozpatrywania projektw powouj komisje Konstytucja inaczej nie stanowi. - sesyjny system prac obu izb - sesyjny tryb prac - podstawowym quorum obecno 1/3 posw - parlamentarzystw chroni immunitet i nietykalno poselska - ograniczenie immunitetu i nietykalnoci poselskiej - s przedstawicielami narodu nieskrpowanymi instrukcjami Art. 41 (1) Posowie korzystaj tylko z takich rkojmi nietykalnoci, jakich wymaga ich uczestnictwo w pracach Sejmu. - wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7 lat - zgromadzenie 80 elektorw: (50 wybiera Sejm, 25 Senat, - zastpuje go Marszaek Sejmu 5 wirylistw - marszakowie izb, I Prezes SN, generalny inspektor si zbrojnych) - gdy ustpujcy Prezydent wskae kandydata, to odbywa si gosowanie powszechne (inaczej zostaje kandydat elektorw) - kadencja 7 lat, zastpuje go Marszaek Senatu K O M P E T E N C J E 1. zwouje, zamyka i odracza sesje zwyczajne 1. wydaje dekrety z moc ustawy ustawodawcze i nadzwyczajne obu izb - jako zwierzchnik si zbrojnych i administracji 2. z ministrami podpisuje ustawy (promulgacja) - w przerwach midzy kadencjami i zarzdza ich publikacj w Dz.U. - za upowanieniem ustawowym 3. brak veta i moliwoci wydawania dekretw 2. prawo weta zawieszajcego ustaw sejmowych 3. zwouje izby otwiera, odracza i zamyka sesje 4. promulguje i publikuje ustawy 1. inicjatywa Art. 80 (1) Zmiana Konstytucji moe by dokonana ustrojodawcze z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej, Rzdu lub 1/4 ustawowej liczby posw 2. prawo weta (4) Prezydent RP moe w cigu 30 dni od otrzymania projektu ustawy, zmieniajcego Konstytucj zwrci go Sejmowi z daniem ponownego rozpatrzenia 1. stoi na czele organw wykonawczych 1. zwizane z obsadzaniem prezydenta (prerogatywy): wykonawcze Art.43. ()sprawuje wadz wykonawcz - zwoywanie zgromadzenia elektorw przez odpowiedzialnych przed Sejmem - wskazywanie kandydata ministrw i podlegych im urzdnikw - zarzdzanie gosowania powszechnego 2. mianuje i odwouje (prerogatywy): 2. mianuje i odwouje Prezesa RM 3. na wniosek Prezesa RM mianuje i - Prezesa RM i na jego wniosek ministrw - sdziw i I Prezesa SN i sdziw Trybunau Stanu odwouje czonkw rzdu 4. wydaje rozporzdzenia wykonawcze i - prezesa i i czonkw kolegium NIK zarzdzenia - generalnego inspektora si zbrojnych - Szefa i urzdnikw Kancelarii Cywilnej Prezydenta 5. mianowanie sdziw 1. prawo rozwizania sejmu za zgod 2/3 senatu 1. rozwizywanie Sejmu i Senatu (P) kontrolne 2. pocignicie ministrw do odpowiedzialnoci konstytucyjnej (P) 1. prawo aski (P) 1. zwierzchnictwo nad siami zbrojnymi inne i 2. reprezentacja pastwa na zewntrz Art. 69 (1) Prezydent Rzeczypospolitej wadny jest aktem aski nadzwyczajne 3. zawieranie umw m-nar. darowa lub zagodzi skazanemu kar, wymierzon Sejm Senat 444 posw 111 senatorw 21 lat (bez wojskowych) 30 lat (bez wojskowych) 25 lat 40 lat 5 lat 5 przymiotnikowe wybory

Prezydent

4. wypowiada wojn i zawiera pokj, ale za zgod sejmu 5. prawo aski (Prawo darowania i zagodzenia kary)

- wszystkie jego akty kontrasygnuje premier i odpowiedni minister - Art.51. Za czynnoci urzdowe Prezydent Rzeczypospolitej nie jest odpowiedzialny ani parlamentarnie, ani cywilnie. - Art.51. Za zdrad kraju, pogwacenie Konstytucji lub przestpstwa karne Prezydent Rzeczypospolitej moe by pocignity do odpowiedzialnoci tylko przez Sejm uchwa, powzit wikszoci 3/5 gosw () Spraw rozpatruje i wyrok wydaje Trybuna Stanu.

Rada Ministrw

- liczba i kompetencje okrelone ustawowo - powoywania i odwoywani przez Prezydenta na wniosek Prezesa RM 1. decydowanie o oglnym kierunku kompetencje polityki wewntrznej i zagranicznej 2. wystpowanie z projektami ustaw 3. Art.7. Rzd przedstawi corocznie zamknicie rachunkw pastwowych do parlamentarnego zatwierdzenia. 4. uchwalanie rozporzdze wykonawczych, zarzdze i uchwa odpowiedzialnod 1. solidarna Art.56. Rada Ministrw ponosi solidarn odpowiedzialno konstytucyjn i parlamentarn za oglny kierunek dziaalnoci Rzdu 2. indywidualna ministrowie, za dziaalno jako szefowie resortw administracji (kady w swoim zakresie, za dziaalno w urzdzie) 3. parlamentarna za kierunki polityki rzdu, lub ministra wotum nieufnoci Art.58. Do odpowiedzialnoci parlamentarnej pociga ministrw Sejm zwyczajn wikszoci. RM i kady minister z osobna ustpuj na danie Sejmu. 4. konstytucyjna zgodno dziaania z Konstytucj i ustawami Art.59. Uchwaa, stawiajca ministra w stan oskarenia, musi by powzita () posw wikszoci 3/5 () Rozpoznanie spraw i wydanie wyroku naley do Trybunau Stanu 5. Art.64. Trybuna Stanu skada si z I Prezesa SN, jako przewodniczcego, oraz 12 czonkw, ktrych wybieraj z poza swego grona: 8 Sejm i 4 Senat. - czynne i bierne prawo wyborcze do izb - Art.96. Urzdy publiczne s w rwnej mierze dla wszystkich dostpne - Art.95. Rzeczpospolita Polska zapewnia na swoim obszarze zupen ochron ycia, wolnoci i mienia - Art.96. Wszyscy obywatele s rwni wobec prawa. - Art.121. Kady obywatel ma prawo do wynagrodzenia szkody, jak mu wyrzdziy organy wadzy pastwowej - zakaz kar z udrczeniami fizycznymi - prawo skargi do sdw administracyjnych - Art.102. Kady obywatel ma prawo do opieki Pastwa nad jego prac (..) do ubezpieczenia spoecznego - Art. 103. Praca zarobkowa dzieci niej lat 15 () jest zakazana. - Art.119. Nauka w szkoach pastwowych i samorzdowych jest bezpatna. - Art.111. Wszystkim obywatelom porcza si wolno sumienia i wyznania - Art.106. Tajemnica listw i innej korespondencji

orzeczeniem prawomocnym, tudzie uchyli skutki skazania. 2. w czasie wojny: - wyznacza nastpc (P) - mianuje naczelnego wodza (P) - wydaje dekrety w zakresie caego ustawodawstwa (bez prawa zmiany konstytucji) - przedua kadencj izb / powouje w zmniejszonym skadzie - prezydenckie akty urzdowe podzielone na: prerogatywy (P) Art. 14 (1) Akty urzdowe Prezydenta RP wymagaj do swej wanoci podpisu Prezesa RM i waciwego Ministra. uprawnienia zwyke (2) Akty urzdowe, wypywajce z prerogatyw Prezydenta Rzeczypospolitej, nie wymagaj kontrasygnaty. - Art. 15 (1) Prezydent Rzeczypospolitej za swe akty urzdowe nie jest odpowiedzialny. (2) Za czyny, niezwizane ze sprawowaniem urzdu, Prezydent Rzeczypospolitej nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci w okresie urzdowania. wzmocnienie pozycji Prezesa RM, bo to nie RM, a: Art. 25(3) Prezes Rady Ministrw reprezentuje Rzd, kieruje jego pracami oraz ustala oglne zasady polityki pastwowej. 1. oglna klauzula kompetencyjna Art. 25 (1) Rzd kieruje sprawami Pastwa, niezastrzeonymi innym organom wadzy. 2. inicjatywa ustawodawcza Art. 50(1) Prawo inicjatywy ustawodawczej suy Rzdowi i Sejmowi. (2) Inicjatywa ustawodawcza w sprawach budetu, kontyngentu rekruta i ratyfikacji umw midzynarodowych naley wycznie do Rzdu. 3. wydaje rozporzdzenia wykonawcze 1. polityczna przed prezydentem Art. 28 Prezes RM i Ministrowie s odpowiedzialni politycznie przed Prezydentem Rzeczypospolitej i mog by przez Niego w kadym czasie odwoani. 2. parlamentarna przed Sejmem i Senatem, ktrej mg nie akceptowa Prezydent, ale wtedy musia rozwiza izby 3. konstytucyjna przed TS (6 sdziw i 6 zastpcw) Art. 30 (1) Niezalenie od odpowiedzialnoci politycznej przed Prezydentem Rzeczypospolitej i parlamentarnej przed Sejmem () ponosz odpowiedzialno konstytucyjn przed Trybunaem Stanu za umylne naruszenie Konstytucji lub innego aktu ustawodawczego, dokonane w zwizku z urzdowaniem. (2) Prawo pocigania Prezesa Rady Ministrw lub Ministra do odpowiedzialnoci konstytucyjnej suy Prezydentowi Rzeczypospolitej, a take Sejmowi i Senatowi w Izbach Poczonych () wikszoci 3/5 gosw

prawa i obowizki obywatelskie

prawa polityczne prawa obywatelskie sensu stricto

- Art. 7 (1) Wartoci wysiku i zasug obywatela na rzecz dobra powszechnego mierzone bd jego uprawnienia do wpywania na sprawy publiczne.

prawa spoeczne

- Art. 8(1) Praca jest podstaw rozwoju i potgi Rzeczypospolitej. (2) Pastwo roztacza opiek nad prac i sprawuje nadzr nad jej warunkami. - Art. 9 Pastwo dy do zespolenia wszystkich obywateli w harmonijnym wspdziaaniu na rzecz dobra powszechnego. - Art. 68 (1) adna ustawa nie moe zamyka obywatelowi drogi sdowej dla dochodzenia krzywdy lub szkody. (2) Porcza si wolno osobist, nietykalno mieszkania i tajemnic korespondencji.

prawa wolnociowe

obowizki

- Art.105. Porcza si wolno prasy. Nie moe by wprowadzona cenzura ani system koncesyjny - Art.101. Kady obywatel ma wolno obrania sobie na obszarze Pastwa miejsca zamieszkania - Art.89. Pierwszym obowizkiem obywatela jest wierno dla RP. - Art.90. Kady obywatel ma obowizek szanowania i przestrzegania Konstytucji i innych () ustaw i rozporzdze. - Art.118. W zakresie szkoy powszechnej nauka jest obowizkow dla wszystkich - Art.91. Wszyscy obywatele s obowizani do suby wojskowej. - Art.92. Wszyscy obywatele maj obowizek ponosi wszelkie ciary i wiadczenia publiczne - Art.94. Obywatele maj obowizek wychowania swoich dzieci na prawych obywateli

- Art. 6 Obywatele winni s Pastwu wierno oraz rzetelne spenianie nakadanych przez nie obowizkw. - Art.1 (3) Kade pokolenie obowizane jest wysikiem wasnym wzmc si i powag Pastwa.

POLSKA LUDOWA
1. Maa Konstytucja 19 II 1947
- ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie dziaania najwyszych organw RP inkorporacja niektrych postanowie Konstytucji marcowej organ zwierzchni narodu Sejm Ustawodawczy (kadencja 5 lat) organy wadzy wykonawczej prezydent, rzd RP oraz Rada Pastwa

2.

Konstytucja PRL 22 lipca 1952

systematyka wg wzorca radzieckiego (1936) waniejsze nowelizacje: 1957 - przywrcenie NIK 1976 - przewodnia rola partii + PRL pastwem socjalistycznym + nierozerwalne wizy przyjani z ZSRR kolejne zmiany lata 80, najpowaniejsze 1989

2.1
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Podstawowe zasady
ustrj republikaski (republika ludu pracujcego) jednolito wadzy pastwowej (odrzucenie trjpodziau wadz) budowa aparatu wadzy w oparciu o tzw. centralizm demokratyczny zasada ludowadztwa (Suwerenno ludu pracujcego miast i wsi) socjalistyczny rozwj pastwa sojusz robotniczo-chopski kierownicza rola klasy robotniczej (dyktatura proletariatu) internacjonalizm proletariacki przedstawicielska forma sprawowania wadzy przez lud pracujcy znaczenie wasnoci spoecznej

2.2

Organy paostwowe

- organy wadzy pastwowej przedstawicielskie - z wyborw, kadencyjne, kolegialne naczelne Sejm jednoizbowy kadencja 4 lata posowie wybierani z list FN, nastpnie Frontu Jednoci Narodu (od 1956) od 1957 - marszaek Sejmu prezes / wiceprezes ZSL + wicemarszakowie - PZPR i SD Rada Pastwa rnice w porwnaniu z Ma Konstytucj 1947 organ porednio przedstawicielski, emanacja Sejmu jemu podporzdkowana kolegialna gowa pastwa (zbiorowy prezydent) organ kolegialny (funkcje gowy pastwa) czonkowie wybierani spord posw na czas kadencji Sejmu kompetencje, m.in.: inicjatywa ustawodawcza i uprawnienia ustawodawcze (dekrety) obsada niektrych stanowisk wykadnia prawa terenowe rady narodowe (nadzr nad nimi sprawuje Rada Pastwa) Organy administracji paostwowej Rada Ministrw i ministrowie Terenowe organy administracji pastwowej Organy sdowe Organy prokuratorskie Organy kontroli paostwowej (od 1957)