Adrianna Koralewska, I rok, studia magisterskie.

Narodowe Muzeum terrorystw.

22 marca 2012 roku Ministerstwo Informacji i Kultury w Afganistanie opublikowao otwarte zaproszenie do skadania wnioskw projektowych przez architektw, inynierw, planistw, projektantw i artystw na caym wiecie w celu wyonienia podmiotw mogcych przystpi do konkursu koncepcyjnego Muzeum Narodowego. Stanowi on istotn moliwo dla wsppracy midzynarodowych i lokalnych projektantw, a najlepszy pomys zostanie zrealizowany. Waciwie kolejno jest paradoksalna, gdy zazwyczaj zaczyna si od projektu, jego pomysowoci i jakoci, a potem dopiero cay proces dociera do autora. Tymczasem by przystpi do konkursu trzeba speni wiele kryteriw, by zgaszajcemu si zostaa nadana kategoria waciwego podmiotu, wczajc w to absolutny brak jakichkolwiek znamion antyamerykaskoci. Wsptwrc i gwnym sponsorem jest nie kto inny jak rzd Stanw Zjednoczonych Ameryki i jego ambasada w Kabulu, ktra obiecaa swoje wsparcie pocztkow kwot 5 milionw dolarw. Misj tworzonego muzeum ma by ochrona, zbieranie, badanie i ukazanie wanych przykadw wyjtkowego bogactwa i zrnicowania dziedzictwa kulturowego kraju. Czy jest to kolejna prba uczynienia czego dobrego dla tego spustoszonego, startego w py kraju? Czy moe s to pocztki tworzenia nowych gazi przemysu np. turystycznego, ktry bywa gwnym rdem dochodu wielu krajw takich jak Tunezja czy te Grecja. Czy gest ten spowoduje popraw jakoci ycia jego mieszkacw, a przynajmniej tych by moe zatrudnionych przy budowie i tych, ktrzy otrzymaj swoj szans w postaci nowo-utworzonego miejsca pracy? Czy te jest to kolejna cyniczna i niebezpieczna propaganda, kolejna z trzydziestu siedmiu tysicy tych paczek ywnociowych1 zrzucona z powietrza w gecie pomocy humanitarnej przez rzd Stanw Zjednoczonych, udekorowana flag amerykask i wypeniona tym co w mniemaniu Zachodu najpewniej potrzebne jest Afgaczykom. Poziom kulturowej niewiedzy, nieumiejtno zrozumienia, co naprawd oznaczaj miesice nieustannego godu i nieprzerwanego ubstwa i ch (...) by wykorzysta t beznadziejn ndz w celu poprawienia wasnego wizerunku, trudno nazwa waciwymi sowami2. By moe - cho tego jeszcze nikt nie wie - muzeum to, w kraju ktry nie
1 2

A. Roy, Algebra bezgranicznej sprawiedliwoci, prze. J.Grzegorczyk, Pozna: Zysk i S-ka 2005, s.182 Ibidem, s.183

jest terytorium bogatym w cele3, stanie si w przyszoci jedn z twierdz, schronieniem witych bojownikw (termin terrorysta zostanie wprowadzony pniej), a co za tym idzie celem najwaniejszym. Podobnie CIA i pakistaskie ISI szkolc i zbrojc w latach osiemdziesitych mudahedinw, a Stany Zjednoczone zbrojc i wspierajc swoich poplecznikw na caym wiecie, nie miay pojcia, bd te nie chciay mie, i s wsptwrcami czego co w przyszoci bd nazywa terroryzmem, ktry niczym ko trojaski przedostanie si do wntrza ich twierdzy i bdzie rwnoprawnie korzysta z jej ochrony prawnej oraz wolnoci zagwarantowanych przez demokracj4. TAGOWANIE / STYGMATYZOWANIE Tymczasem w procesie przygotowa do konkursu prbujemy zebra jak najwicej informacji na temat rejonu, jego geograficznego uksztatowania, geologicznej jakoci terenu, punktw w przestrzeni, do ktrych monaby si odnie, szukamy szczegw zabudowy, a tej jest niewiele, detali dotyczcych ycia codziennego, kolorw, wzorw, sposobw bycia w przestrzeni. Zadajemy take internetowi najwaniejsze, kluczowe pytanie pytanie o ludzi, pytanie o Afganistan. Dowiadujemy si, e jest to kraj znajdujcy si od przeszo wierwiecza w wojnach. Kraj, w ktrym czas stan, gdzie ycie i czas tocz si wspak5, a stare porzdki s dniem powszednim. Ludzie nie zarazili si globalno idustrialnym wirusem. Dziel si na dwie kategorie. Silnych i sabych. Silnym, ktrzy dziki instynktowi, wiedzy czy dowiadczeniu najlepiej i najpeniej poznali tajemnice okruciestwa, dumy, mstwa, nieufnoci i zdrady, naley si wszystko i do wszystkiego maj prawa. Sabi nie maj prawa do niczego i do niczego nie mog mie pretensji. I sami s sobie winni6. Afgaczycy podobnie jak Zachd orientalizuj sabego innego, cho prawdopodobnie tej kategorii, tego dyskursu nie definiuj. Trwaj zawrceni ku przeszoci7. Jedynymi przejawami nowoczesnoci s zaawansowane modele rakiet i karabinw. W przeszukiwaniu internetu na temat Afganistanu najczciej pojawiajcym si sowem kluczem jest jednak pojcie: terrorysta, terroryci, atak terrorystyczny, terror, zaatakowali, zamachowcy, napastnicy. Przytocz tylko kilka przykadw:

Ibidem, s.173. Sowa wypowiedziane przez amerykaskiego pilota po drugim dniu powietrznych atakw, a dotyczce nie zrzucenia wyznaczonej liczby bomb. Referuj midzy innymi do niewielkiej iloci budynkw w terenie, braku celw. 4 M.Allam, Kamikadze made in Europe, Krakw: Universitas 2008, s.15 5 W.Jagielski, Modlitwa o deszcz, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. 2008, s.89 6 T.Terzani, Koniec jest moim pocztkiem, Pozna: Zysk i S-ka 2010, s.234 7 Ibidem, s.123

Gazeta Wyborcza, ostatnia aktualizacja 2012 04-15 godzina 13:36:54,

Afganistan skoordynowany atak na parlament, ambasady i siedzib NATO. W trzech rejonach Kabulu zaatakowali terroryci. Napastnicy ostrzelali afgaski parlament i prbowali wedrze si do rodka. (...) Zamachowcy samobjcy zaatakowali te baz NATO na lotnisku w Dalalabadzie. Przy bramie zatrzymano czterech terrorystw.
Inna informacja:

Dzi zabilimy ich pidziesiciu. To byli terroryci.... Wrogowie. Dzi zabilimy ich dwudziestu czterech, byli li! Znalelimy ukryt bro. Mieli te miliony ...8

Wszyscy wrzuceni do jednego worka: Tadycy, Pasztuni, pasztuscy Ghizajowie i Durranowie, Uzbecy, Kyzybaszowie, Turkmeni, Beludowie, Hazarowie, bez rozrnienia na pochodzenie, ras, klas, wiek, czy te - lub przede wszystkim - powd dziaania. Zhomogenizowani i ujednoliceni. Nazwani i opisani zazwyczaj tak samo. Najwaniejsze s fakty, a dziennikarz musi by chodny, musi opowiada rzeczy, ktre potem niczemu nie su. Czytasz, przewracasz stron, pijesz cappuccino i tak dalej9. I w taki oto sposb jest uprawiany ten zawd dzisiaj, tak przynajmniej widzi to Terzani, ktry zarzuca go. Jego credo byo przez cae ycie takie same: Podrowa po wiecie w poszukiwaniu prawdy, nie wspomina o sprawiedliwoci, bo takiej wedug niego nie ma. Owszem, jecha tam gdzie spaday bomby, ale jak twierdzi zawsze stara si wytumaczy racje innych ludzi. Pisa nie jako dziennikarz, ale jako kto przeciwstawiajcy si wojnie. Z uporem szuka dokadnych informacji, czasami wiedzia, e jego informatorzy kami, tworzc obraz, ktry chcieli by by przekazywany dalej przez medium zwane dziennikarzem. I ostatecznie dochodzi do wniosku, e wprawdzie kamstwo niczemu nie suy i jest obrzydliwe, ale dokadno te jest bezuyteczna i niczemu nie suy10. Zgadzam si z Terzanim, i nasz sposb widzenia wydarze i rzeczy jest notorycznie ksztatowany przez serwilizm i ukadno tak zwanych dziennikarzy11. Mwi to co usysz na konferencji prasowej, to co inni im powiedz, przepisuj to co otrzymaj na papierze. W szerszej skali odnosi si to do wszystkich piszcych, take i mnie. Przepisujc ciebie, napisz siebie na nowo. To my jestemy wypowiadajcym si

Terzani, op.cit., s.157. Sowa amerykaskiego generaa wypowiedziane na konferencji prasowej w Biaym Domu, nazwisko, data nie podane. 9 Ibidem, s.158 10 Ibidem. 11 Ibidem.

podmiotem, a oni s w centrum naszych wypowiedzi12. Nieskoczone kolonizowanie poprzez nazywanie. Co zostao pominite, przemilczane, stumione i zatarte nigdy si nie dowiemy. Obok powszechnej nieznajomoci zagadnienia istnieje jednoczesna tendencja do atwego uoglniania i do postrzegania caej spoecznoci muzeumaskiej jako przestpcw. Jak pisze w swojej ksice Magdi Allam13 wielu ludzi na Zachodzie automatycznie kojarzy postrzeganie mahometan w jeden sposb: muzumanin czyli fundamentalista. Albo jeszcze gorzej muzemanin czyli terrorysta. Zrobi to islamista.
Polityka, nr17/18, 25.04 8.05.201214

Przez godzin chodzi po wyspie i metodycznie mordowa napotkanych tam ludzi. Zastrzeli 67 osb, wiekszo miaa 15-19 lat. Jedna osoba utona podczas ucieczki, jedna zgina skaczc ze skay. 495 osb przeylo atak. Pierwszy szok nadszed tu po tragedii. Mylelimy, e co takiego moe zrobi tylko islamista. To przeraajce, e zrobi to Norweg mwi Maud, studentka taca z Oslo. Nie byo by szoku i przeraenia gdyby domniemany napastnik okaza si emigrantem wyznajcym islam, bd ich potomkiem mieszkajcym i korzystajcym z dbr, praw i swobd obywatelskich Norwegii. Tylko orient, dziki, nieokrzesany, upoledzony, bo radujcy si ze mierci wasnej i cudzej15, zabijajcy z niemonoci zrozumienia wiata, praw demokracji, poczucia upokorzenia i nienawici do innych16 zdolny jest do popenienia takiego czynu. Jest to kolejny przykad wytworu kolonialnego dyskursu orientalizmu w rozumieniu Edwarda Saida17, ktry umacnia zachodni podmiot w przekonaniu, i wschodni wiat nie rozumie wiata. Nie rozumie owieceniowych misji cywilizacyjnych. Tymczasem gdy Norweski Brevik jest pod sta opiek lekarzy: psychiatrw i psychologw prbujcych najpierw wytumaczy ten atak szau niepoczytalnoci, a gdy to si
12

E.Domaska, Teorie uwagi i zastrzeenia, w: H.Gosk, B.Karwowska ( red.), (Nie)obecno. Pominicia i przemilczenia w narracjach XX wieku, Warszawa: Elipsa 2008, s.34 13 Dziennikarz, publicysta, korespondent specjalny, zastpca redaktora naczelnego dziennika Corriere della Sera. 14 Wawrzyniec Smoczyski, Zbrodnia i sawa, w: Polityka nr 17/18 (2856): 2012, s.54-55 15 www.sciaga.pl/tekst/zalacznik/6625/, (wgld: 25.05.2012). Terroryzm islamski cele, metody przeciwdziaania. Postawy moralne wobec zjawiska, s.1
16 17

Ibidem. Orientalizm w wymiarze dyskursywnym to niewidzialna pajczyna kategorii, sterujca kadym moliwym, politycznym, ideologicznym czy naukowym wyobraeniem o Wschodzie. Zob. E.W. Said, Oreintalizm, prze. W.Kalinowski, Warszawa 1991.

nie udaje, odpowiedzie na nienawi mioci bo w pastwie prawa win trzeba udowodni, rzd Stanw Zjednoczonych, popierany przez midzynarodow koalicj antyterrorystyczn na podstawie dowodw18 wiadczcych przeciw terrorystom, rozpocz powietrzne ataki na Afganistan. W ten niedbay sposb, w jednej chwili, zniszczono wiekowy dorobek prawoznawstwa19. Tu nikt nie konsultowa stanu zdrowia psycho-fizycznego i nie prbowa udowadnia niepoczytalno usprawiedliwiajc dziaania afgaskiego muy, mudahedina, czy tez witego bojownika o wolno taliba. Nikt nie zada pytania dlaczego ONI tak dziaaj. Wystarczy sowo wytrych terrorysta, a Afganistan, ktry nie da si skolonizowa jest ich kolebk. Zadajemy sobie pytanie, kto wytworzy i promuje t figur podmiotowoci. Komu najbardziej ona suy? W tekcie Ewy Domaskiej czytamy, e proces rozrniania innego odbywa si poprzez jego stygmatyzacj, za pomoc stereotypowych wyobrae, dziki czemu budowano niesymetryczn relacj: my (imperium) contra oni/inni (kolonie). Nazywanie jest nieskoczonym podtrzymywaniem istniejcych hegemonii, a co za tym idzie usprawiedliwianiem i legitimizowaniem dziaa przez tych, ktrzy mianuj si narodem pokoju20. TERRORYZM Definiujc terroryzm kady badacz przyznaje palm pierwszestwa innemu sowu - dyskursowi zawierajcemu, pomijajcemu, bd nawet wykluczajcemu jego pewne aspekty, jego rozumienie. Terroryzm jest zatem: form przemocy, aktem, zjawiskiem i incydentm, zamachem, to tylko metoda, dziaanie. Niemniej prawie kady definiujcy uywa sowa: polityczny, czy to charakter, przekonanie, czy cel. Wspln jest przemoc lub groba jej uycia w politycznie (lub religijnie i inaczej) umotywowanych celach. Istnieje problem ze zdefiniowaniem zjawiska terroryzmu, lecz nie tylko. Poprzez nowe metody i sposoby dziaa terrorystw, a take zupenie odmienne postpowanie ni zamachowcw sprzed 10, 20, 50 lat, trudnoci dotycz ju nie tylko zdefiniowania samego zjawiska, ale nawet przyporzdkowania pojedynczego aktu terrorystycznego. Bartosz Bolechw pisze: Terroryzm jest form przemocy politycznej, polegajcej na stosowaniu morderstw lub zniszczenia (albo zagroeniem stosowania takich rodkw) w celu wywoania szoku i ekstremalnego zastraszenia jednostek, grup, spoeczestw lub rzdw, czego efektem maj by wymuszenia podanych ustpstw politycznych, sprowokowanie nieprzemylanych dziaa lub/i zademonstrowanie/nagonienie politycznych przekona. W myl
18 19

Roy, op.cit., s.172 Ibidem. 20 Ibidem. Przytoczona wypowied prezydenta Busha.

tej definicji chciaabym przytoczy sowa Arundhati Roy nazywajcej zbombardowanie Afganistanu kolejnym aktem terroryzmu wymierzonym w ludzi tego wiata. Makabryczne niwo cywilw, nigdy nieodnotowanych, niepoliczonych i nieopisanych w prasie. Neil Lazarus te (eby nie powiedzie) nie pomija w swoim opisie uycia si zastosowanych wobec Afganistanu przez USA jako okropnych, gigantycznych, terrorystycznych21. Jeli przyjmiemy wedlug innej definicji Krzysztofa Karolczaka22, i terroryzmem jest politycznie umotywowanym dziaaniem, ktre przy uyciu dowolnych metod zastraszajcych, ma doprowadzi do oczekiwanych zachowa obiektu, wobec ktrego jest zastosowane wwczas, czy dziaania Rosjan23 w postaci zrzucania ze migowcw i samolotw min, wykonane na podobiestwo zabawek, przysmakw i innych kuszcych przedmiotw o dziwnych, intrygujcych ksztatach majcych na celu porednio zwabia dzieci w zabjcze puapki, a bezporednio doprowadzi do wypdzenia Afgaczykw ze wsi do miast lub obozw uchodcw, by te nie mogy chroni, ywi i dostarcza rekrutw partyzantom nie winnimy take nazywa tym wanie okreleniem ?24 Oczekiwanym zachowaniem obiektu wieniakw byo zmuszenie ich do opuszczenia domostw, a poniewa Rosjanie w aden inny sposb nie mogli doprowadzi do tego, postanowili zaatakowa dzieci.25 Nawet najbardziej nieustraszony, nieugity i najwytrwalszy bojownik z trudnoci znosi lk o ycie wasnego dziecka. AFGACZYK Wiara jest dla niego tosama z fizyczn egzystencj. Dihad jest przede wszystkim walk z wasnymi uomnociami, walk o samodoskonalenie, poszukiwaniem waciwej drogi w imi Boga, drogi wewntrz siebie, a take przyzwoleniem na podniesienie buntu przeciwko niesprawiedliwym porzdkom i wadc. Wojownicze plemiona Pasztunw, rolnicze ludy Tadykw, skonoocy Hazarowie i smagolicy Uzbecy i Turkowie nigdy nie stopili si w jeden nard26, yli przez wieki w dolinach, obok siebienie, nie wchodzc jedni drugim w drog, nie zaprzatajc sobie gowy ssiadami, zadowalali si panowaniem w dolinach pogardzajc i

21

22

Autor tak zdefiniowa terroryzm w maju 2002 r. na konferencji naukowej w Krynicy Morskiej, w:Wojciechowski Jakub, Terroryzm islamski - prba opisu, 25.09.2008. 23 Referuje doWojny Afgaskiej w latach 1979 -1989. 24 Terzani, op.cit., s.209 25 Ibidem, s.72 26 Jagielski, op.cit., s.97

odrzucajc wszelk wadz zwierzchni i troszczc si przede wszystkim o utrzymanie status quo27. Nie czerpali przyjemnoci z walki i zabijania. Wojny o obron wiary, wolnoci, ziemi i honoru oraz udzia w nich stay si czym oczywistym, ale te wojny te wybuchay tylko wtedy gdy, ktry z szachw lub obcy najedca narusza odwieczn rwnowag w kraju. Nikt nigdy nie pomyla o secesji, jakkolwiek rnili si od siebie, mieli swoje spory i wojny, ale to byy ich spory i obcym nic do tego. Zapominali o tych sporach i ronicach, ilekro kto obcy najedza ich kraj prbujc odebra im ich umiowan i majc posmak anarchii wolno, zmuszajc do posuszestwa i innego ycie28. W dobie kolonializmu najwaniejszym celem byo stawi czoo napierajcym od pnocy i poudnia imperiom Rosji i Wielkiej Brytanii. Jestemy jak biedna koza, na ktr ma chrapk z jednej strony rosyjski niedwied, a z drugiej strony brytyjski lew mawia emir Abdurrahman i zakaza budowa kolej, by nie poczy Afganistan z reszt wiata, nie pozwoli wiatu dotrze tu i przerobi go na wasne podobiestwo. Tory niespodziewanie urywaj si w Landi Kotal, stanowic symboliczny dowd i pomnik bezsilnej ekspansji. Podobnie jak w przypadku podziau Indii take i tu od linijki zostaje wytyczona przez mocarstwa kolonizujce linia Duranda29, ktrej celem miao by oddzielenie Pakistanu, a co za tym idzie wyzwolenie tak zwanego imperium hinduskiego. To podzielio Pasztunw i spowodowao wojny mniejszoci etnicznych, ktre s niczym innym jak tylko spadkiem po kolonializmie. S wynikiem dzielenia wiata przez rysowanie granic od linijki, nie majcych nic wsplnego z histori, skadem etnicznym i warunkami geo-politycznymi, ktre bier pod uwag rzeki i gry. Byo to te dzielenia wiata pomidzy tymi, bd ktrzy te maj wystarczajco odpowiednich si militarnych, ekonomicznych, im, technologicznych, uywaj dyskursw umoliwiajcych

legitymizujcych i usprawiedliwiajcych ich panowanie tu i wdzie. Nastpnie Afganistan zwrci si ku ideologii marksistowsko-leninowskiej, dajc opr zalewajcemu zachodniemu kapitalizmowi. To bya bro ideologiczna, ktra wspomagaa dyscyplin, dawala punkt odniesienia i budowaa struktury. Dyskurs ten by broni tamtych czasw, uywan przez wiele ruchw nacjonalistycznych i niepodlegociowych w Azji. Nie szed jednak w parze z wiar, ktra jest tosama z egzystencj Afgaczyka. Tych, ktrzy walczyli przeciwko komunizmowi wpieraa, finansowaa i szkolia Ameryka, szkolia szwadrony mierci, ktre likwidoway wszystkich przeciwnikw amerykaskiej wizji wiata. Afgaczyk posiad status
27 28 29

Ibidem, s.64. Ibidem, s.72 Nazwa linii pochodzi od nazwisaka angielskiego pukownika Duranda.

ofiary, sabej i pozbawionej politycznej mocy sprawczej30, ktr naleao wspiera. By podmiotem, ktry wymaga pomocy systemu, a tym systemem by Zachd najwaniejszy ze sponsorw przejaww mohametaskiego radykalizmu. Tylko gupcy, lepcy i szalecy nie widz zwizku midzy kocem komunizmu jako ideologii buntu uciemionych, a dzisiejszym fundamentalizmem islamskim31. Fundamentalizm islamski zaj miejsce marksizu-leninizmu. Wspierany podmiot, ktry odzyska sw moc sprawcz, zapragn sam rzdzi w swoim kraju, wic sta si wrogiem. Jeszcze niedawno wrg, dzi przemianowany na terroryst i fundamentalist. Dobry inny, sta si zym innym. Tolerancj wobec innego przejawiamy tak dugo, jak w inny nie okazuje si nietolerancyjnym fundamentalist, zatem o ile nie jest realnym innym32. OFIARA W powszechnym mniemaniu Zachd jest zwyk i biedn ofiar islamskiego integralizmu i terroryzmu. Czemu suy to tworzenie modeli teoretycznych? Czy nie wanie temu: co i jak bedziemy klasyfikowa? Grzznc w bagnie dyskursw, kady potencjalnie oskarony o ile dojdzie do gosu, take i oskarajcy bdzie wyawia i ukazywa jako ten wiodcy i najwaciwszy dyskurs wytrych ten, ktry jest dla niego wygodny. Terroryst jest ten za kogo orodki opiniotwrcze chc bymy go uwaali. Zdekolonizowanie tego terminu zajmie jeszcze wiele lat. Tak jak bardzo wska jest granica pomidzy organizacj walczc o prawa mniejszociowe, niepodleglo, prawa obywatelskie, a terroryzmem, tak wska jest granica w interpretowaniu teorii i stosowaniu dyskursw. Czsto to wanie nasze spojrzenie zamyka ludzi w obrbie tych ciasnych przynalenoci i rwie ono moe ich uwolni. Wypowiedzi pozwalaj przetrwa uprzedzeniom, ktre ju niejednokrotnie na przestrzeni wiekw dowiody swej perswazji i zbrodniczoci. Dyskurs przeladuje, zniewala, opisuje, dookrela, wyklucza, zamyka w wizieniu, dyskurs te zabija, czynic Afganistan pobojowiskiem, na ktrym toczy sie wieczna wojna pomiedzy popiesznym, penym pychy i wiary w naprawialno ludzi postpem a tradycj. Przewrotnie podpierajc si tym samym dyskursem ofiary i przebudzenia jej mocy sprawczej, jest jak najbardziej usprawiedliwione uycie przez koalicj33 gigantycznych si militarnych, pociskw Cruise i Tomahawk, bombowcw Stealth, bomb jdrowych bunker-busting i bomb Mark
30 31 32 33

Domaska, op.cit., s.29 Terzani, op.cit., s.179 Domaska, op.cit., s.34 tz. Stany Zjednoczone i midzynarodowa koalicja antyterrorystyczna.

 82 High Drag w kraju ju obrconym w rumowisko, a teraz cieranym w py. W innym dyskursie podmiot ten jest najedc sponsorujcym muzeum tym, ktrzy s wylegarni terrorystw34. A moe ofiar najedc wyzwolicielem w jedym? Misj ma by jak ju wspomniaam ochrona, zbieranie, badanie i ukazanie wanych przykadw wyjtkowego bogactwa i zrnicowania dziedzictwa kulturowego kraju. Tymczasem lata wojen spowodoway, e w gruzach legy krlewskie paace Dar ul-Aman i Golchana, zrwnane zostay ogrody Czehelsotun, staroytne twierdze Tad Beg i Bala Hesar, Bkitny Meczet Pul-e Cheszti... i wiele, wiele innych jeli nie prawie wszytsko co mona by ochrania i zbiera. Trudno sobie wyobrazi to muzeum narodowe tworzone tworzone przez okupanta dla terrorystw.

Bibliografia: Allam Magdi, Kamikadze made in Europe, Krakw: Universitas 2008. Domaska Ewa, Teorie uwagi i zastrzeenia, w: H.Gosk, B.Karwowska ( red.), (Nie)obecno. Pominicia i przemilczenia w narracjach XX wieku, Warszawa: Elipsa 2008, s.1936. Jagielski Wojciech, Modlitwa o deszcz, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. 2008. Smoczyski Wawrzyniec, Zbrodnia i sawa, Polityka, nr 17/18 (2856): 2012, s. 54-55. Roy Arundhati, Algebra bezgranicznej sprawiedliwoci, prze. J.Grzegorczyk, Pozna: Zysk i S-ka 2005 Terzani Tiziano, Koniec jest moim pocztkiem, Pozna: Zysk i S-ka 2010. Wojciechowski 25.05.2012). http://sciaga.pl/tekst/zalacznik/6625/ (wgld: 25.05.2012). Jakub, Terroryzm islamski prba opisu, 25.09.2008, (wgld:

http://www.psz.pl/tekst-13665/Jakub-Wojciechowski-Terroryzm-islamski-proba-opisu,

34

M.Allam,op.cit., s.18