dyiaania

SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII kadencja Prezes Najwyszej Izby Kontroli KST/KSP-0320-3/2012 Pani

Druk nr 485
Warszawa, 14 czerwca 2012 r.

Ewa Kopacz Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowna Pani Marszaek Wykonujc obowizek okrelony w art. 204 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., przedkadam Pani Marszaek

- Sprawozdanie z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli w 2011 roku.

zatwierdzone uchwa Kolegium NIK z 6 czerwca 2012 r. W sprawozdaniu najwicej miejsca powicilimy omwieniu wynikw kontroli. NIK przeprowadzia ich w ubiegym roku ponad czterysta w prawie trzech tysicach podmiotw. Z informacji o wynikach kontroli wynika, e pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci wikszo kontrolowanych obszarw zostaa oceniona przez NIK pozytywnie. Kontrolerzy wskazali jednak niemal w kadym z nich szereg nieprawidowoci. Niekiedy byy one na tyle istotne, e konkretne dziaania instytucji pastwowych lub samorzdowych zostay ocenione negatywnie. Powanym mankamentem dostrzeganym przez kontrolerw by brak strategicznych planw rozwoju, a take brak spjnego systemu przepisw regulujcych dziaania w okrelonej dziedzinie. Sabej jakoci nadzr oraz bdy w stanowieniu systemu spjnych procedur regulujcych konkretny obszar stanowiy podatny grunt do pojawienia si korupcji. Raporty NIK ze sporym wyprzedzeniem wskazyway na moliwo wystpowania mechanizmw korupcyjnych przy budowie drg, tworzeniu e-administracji albo w przetargach w dziedzinie obronnoci i bezpieczestwa wewntrznego. NIK zdecydowaa si na now form przedstawiania swojego dorobku. W rozdziale IV pt. Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK zostao omwionych ponad 140 kontroli w podziale na 20 obszarw, wyodrbnionych na podstawie ustawy o dziaach administracji.

W dokumencie podane s ponadto informacje dotyczce reorganizacji, wsppracy z Sejmem, informatyzacji, wpywajcych do NIK skarg i wnioskw od obywateli oraz budetu NIK. Pokazane s take dziaania antykorupcyjne i wsppraca z zagranic. Izba bardzo aktywnie dziaa na forum midzynarodowym. Trzyletnia prezydencja w europejskiej organizacji organw kontroli EUROSAI zostaa oceniona bardzo wysoko. NIK zyskaa szczeglne zaufanie i mark, co pozwolio Izbie zosta wybran do zarzdu wiatowej organizacji organw kontroli INTOSAI. Prezentujc rezultaty naszej pracy w tym sprawozdaniu, wyraam jednoczenie w imieniu wasnym i pracownikw Najwyszej Izby Kontroli nadziej, e stan si one elementem debaty o kondycji naszego Pastwa, co przyczyni si do jego sprawniejszego funkcjonowania. Z wyrazami szacunku (-) Jacek Jezierski

SPRAWOZDANIE Z DZIAALNOCI NAJWYSZEJ IZBY KONTROLI W 2011 ROKU

W A R S Z A W A

2 0 1 2

Sprawozdanie z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli w 2011 roku

Sprawozdanie z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli w 2011 roku zatwierdzone zostao przez Kolegium Najwyszej Izby Kontroli w dniu 6 czerwca 2012 roku

PREZES NAJWYSZEJ IZBY KONTROLI

Jacek JEZIERSKI

Przygotowa Departament Strategii Wydzia Planowania i Analiz

Szanowni Pastwo!
Konstytucyjnym zadaniem Najwyszej Izby Kontroli jest sprawdzanie, czy instytucje pastwowe i samorzdowe dobrze su obywatelom. W latach 20092011 kontrole byy prowadzone wedug trzech gwnych kierunkw: Pastwo sprawne i przyjazne obywatelowi, Pastwo efektywnie zarzdzajce zasobami publicznymi oraz Polska w Unii Europejskiej. Czy Polska przeomu pierwszej i drugiej dekady XXI wieku okazaa si pastwem sprawnym instytucjonalnie i organizacyjnie, praworzdnym, gospodarnym, dbajcym o interesy obywateli i zaspokojenie ich uprawnionych potrzeb? NIK w 2011 roku przeprowadzia ponad czterysta kontroli w prawie trzech tysicach podmiotw. Z informacji przesanych przez Izb do Sejmu wynika, e pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci wikszo kontrolowanych obszarw zostaa oceniona przez NIK pozytywnie. Kontrolerzy wskazali jednak niemal w kadym z audytw szereg nieprawidowoci. Niekiedy byy one na tyle istotne, e konkretne dziaania instytucji pastwowych lub samorzdowych zostay ocenione negatywnie. Powanym mankamentem dostrzeganym przez kontrolerw by brak strategicznych planw rozwoju, brak spjnego systemu przepisw regulujcych dziaania w okrelonej dziedzinie. Do powszechnie w rnych obszarach brakowao dobrego nadzoru. Sabej jakoci nadzr oraz bdy w stanowieniu systemu spjnych procedur regulujcych konkretny obszar stanowiy z kolei podatny grunt do pojawienia si korupcji. Raporty NIK ze sporym wyprzedzeniem wskazyway na moliwo wystpowania korupcji przy budowie drg, tworzeniu e-administracji albo przetargach w dziedzinie obronnoci i bezpieczestwa wewntrznego. W 2011 roku Izba przesza modernizacj zaprojektowan przez Sejm w nowelizacji ustawy o NIK. Izba wykorzystaa inicjatyw parlamentu do wprowadzenia gbszych zmian w strukturze organizacyjnej oraz w planowaniu i realizacji zada. Przeprowadzona reforma zaczyna ju przynosi efekty. Nowe jednostki organizacyjne jeszcze precyzyjniej znajduj obszary do kontroli, a sam proces kontrolny uleg skrceniu, dziki czemu parlamentarzyci i obywatele maj szans na zapoznanie si z aktualnymi wynikami kontroli wanych z ich punktu widzenia dziedzin. Znalazo to ju oddwik w badaniach opinii publicznej, ktra coraz lepiej ocenia prac NIK. Izba bardzo aktywnie dziaa take na forum midzynarodowym. Trzyletnia prezydencja w europejskiej organizacji organw kontroli EUROSAI zostaa oceniona bardzo wysoko. NIK zyskaa midzynarodowe zaufanie i mark, co pozwolio Izbie zosta wybran do zarzdu wiatowej organizacji organw kontroli INTOSAI. Jednym z zada NIK jest dostarczanie organom pastwa oraz obywatelom rzetelnej i wyczerpujcej wiedzy. Wypeniajc konstytucyjny obowizek, przedkadam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej Sprawozdanie z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli w 2011 roku. Prezentujc Pastwu rezultaty naszej pracy w formie tego sprawozdania, wyraam jednoczenie w imieniu wasnym i pracownikw Najwyszej Izby Kontroli nadziej, e stan si one elementem debaty o kondycji naszego pastwa, co przyczyni si do jego sprawniejszego funkcjonowania.

Jacek Jezierski Prezes NIK Warszawa, czerwiec 2012

NIK w liczbach
informacje o wynikach kontroli przedoone Sejmowi

202

wystpie pokontrolnych

3115

ne kontrole prowadzo yszymi rwnolegle z najw innych organami kontroli pastw

ania kontroli wykon wa budetu past

98

fin wymiar wczych lub zda sprawo ych skutkw aln ci potencj idowo niepraw w wyniku nych ujawnio ntroli ko
dmiotw

ld z 14,2 mnsowych, a

tematw kontroli planowych

197

skontrolowanych po

2817

tematw ko ntroli doranych

213

wymiar korzyci finansowych uzyska nych w wyniku kontroli, zwrconych do bu detu pastwa lub bud etw skontrolowanych podmiotw

4 mld z

zawiadomienia wysane do organw cigania przestpstw i wykrocze

184

wnioski de lege fe

33

renda

zawiadomie w do rzecznik nansw dyscypliny fi publicznych

221

finansowe sk utki nieprawido woci na szkod bude tu Wsplnot Europejskich

Dane za rok 2011

26 mln z

Wsppraca z Sejmem
Najwysza Izba Kontroli podlega tylko Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej. Sejm wybiera na szecioletni kadencj Prezesa NIK oraz moe zleca Izbie dokonywanie kontroli. Zwykle jednak Izba przeprowadza kontrole z wasnej inicjatywy i przedstawia Sejmowi informacje o ich wynikach. Rocznie NIK wysya do Sejmu ponad 200 informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli planowych i doranych. Prawie poowa z nich dotyczy kontroli wykonania budetu pastwa. W roku 2011 do Sejmu NIK skierowaa 202 informacje, w tym 95 z wykonania budetu. Wyniki waniejszych kontroli prezentowane s i omawiane podczas posiedze poszczeglnych komisji sejmowych. W 2011 r. przedstawiciele NIK uczestniczyli cznie w 648 posiedzeniach komisji. Podczas 71 posiedze komisji zaprezentowali wyniki 86 kontroli. 331 posiedze powiconych byo pracom legislacyjnym, 21 dotyczyo sprawozdawczoci, 139 innych spraw. Realizujc konstytucyjny obowizek, Prezes NIK corocznie przedkada Sejmowi take analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej, opini w sprawie absolutorium dla rzdu oraz sprawozdanie z dziaalnoci Izby za poprzedni rok. Dokumenty te s omawiane podczas plenarnych posiedze Sejmu. Prezentacja tych dokumentw i zawartych w nich ustale jest punktem wyjcia do debaty o stanie pastwa. Bardzo szeroki zakres dziaalnoci kontrolnej NIK i dua liczba skontrolowanych kadego roku podmiotw pozwala na zdiagnozowanie nieprawidowoci w poszczeglnych obszarach dziaalnoci pastwa. NIK nie ogranicza si do identyfikowania zagroe, ale formuuje te propozycje naprawy tego stanu. Przedstawia Sejmowi wnioski systemowe i wnioski de lege ferenda, z sugestiami zmiany wadliwych przepisw, usunicia luk prawnych lub koniecznoci wydania nowych regulacji. Na podstawie wynikw kontroli zrealizowanych przez NIK komisje sejmowe w 2011 rok sformuoway pod adresem rzdu i innych organw 11 dezyderatw w istotnych dla funkcjonowania pastwa obszarach, np. w sprawie bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny, zwikszenia skutecznoci ochrony interesw konsumentw i podniesienia efektywnoci ochrony przeciwpowodziowej. Ponadto NIK cile wsppracuje z sejmow Komisj do spraw Kontroli Pastwowej. Po wyborach parlamentarnych w 2011 roku Komisja w nowym skadzie odwiedzia Najwysz Izb Kontroli i tutaj odbyo si jej posiedzenie.

Nowa strategia

pracy NIK

Wiesaw Motyka Dyrektor Departamentu Strategii

Najwysza Izba Kontroli zmienia podejcie do strategii kontrolnej. Naszym celem jest bardziej precyzyjne trafianie z aktywnoci NIK w obszary, w ktrych pastwo nie dziaa dostatecznie dobrze, a skutki nieprawidowoci s wyjtkowo uciliwe dla spoeczestwa. Temu celowi podporzdkowane s kolejne dziaania: reorganizacja NIK, nowy sposb planowania, poprzedzonego pogbion analiz ryzyka, a take zmiany w metodyce kontroli. Reorganizacja Izby pozwala na lepsze wypenianie zada. Nowa struktura w wikszym stopniu ni poprzednia uwzgldnia sytuacj w naszym otoczeniu dziay administracji pastwowej, zakres kompetencji komisji sejmowych oraz przyjt przez ONZ klasyfikacj celw spoeczno-ekonomicznych realizowanych przez wadz rzdow i samorzdow (COFOG). Podzielenie duych departamentw suy te celom strategicznym. Mniejsze departamenty, odpowiadajce za poszczeglne dziay administracji publicznej, celniej bd dobiera tematy kontroli. Tematy bardziej trafione bd lepiej odpowiaday rzeczywistym potrzebom spoeczestwa. Chcemy koncentrowa si na kontroli obszarw, ktre s dla obywateli najistotniejsze. Tematy maj bezporednio nawizywa do relacji midzy obywatelem a instytucjami pastwa. Jak to osign? W Departamencie Strategii powstao centrum analityczne. Jego zadaniem jest przeprowadzanie pogbionej analizy ryzyka w celu opracowywania optymalnego planu pracy na kolejny rok. Analiza taka pozwoli take na trafniejsze typowanie tematw kontroli doranych. Zmiany w procesie planowania byy ju widoczne podczas prac nad planem Izby na 2012 rok. Jako priorytetowe traktowane s w tym roku tematy zwizane ze stabilnoci finansow pastwa. Priorytety dodatkowe obejmuj tematy zwizane z popraw skutecznoci systemu edukacyjnego, zapewnieniem obywatelom powszechnej i niezawodnej opieki medycznej oraz zachowaniem dziedzictwa narodowego, zasobw naturalnych i adu przestrzennego.

Stan pastwa w wietle

ustale kontroli NIK
Dotychczasowe sprawozdania roczne prezentoway wyniki kontroli w dwch rnych formach: w formie syntez kontroli planowych oraz omwie gwnych ustale w osobnym rozdziale. W sprawozdaniu tegorocznym zachowane zostay syntezy kontroli planowych (zacznik nr 3), ale dodano te syntezy wybranych kontroli doranych (zacznik nr 5). Nowoci jest take sposb ujcia ustale kontroli w rozdziale IV. W tegorocznym sprawozdaniu Izba zdecydowaa si na inne zaprezentowanie swojego dorobku. Posugujc si ustaw o dziaach administracji, dokonany zosta podzia tematw kontroli na 20 obszarw. Kady z tych obszarw zosta poprzedzony wstpem, w ktrym NIK prbuje poda jego definicj i zakres, wskazujc jednoczenie, jak tematyk badaa w jego ramach. Taki sposb prezentacji wynikw kontroli pozwoli na stworzenie opisowej analizy stanu pastwa poprzez pryzmat ustale kontroli NIK1. Stworzenie przez NIK takiego dokumentu wielokrotnie postulowali posowie. Tematy kontroli zostay przypisane do poszczeglnych dziaw administracji, co uatwia ich odszukiwanie w rozdziale IV wraz ze wskazaniem strony, na ktrej znajduje si synteza. Od stycznia 2011 roku do koca marca 2012 roku Najwysza Izba Kontroli przeprowadzia 106 kontroli planowych (innych ni budetowe) i 246 kontroli doranych. W Sprawozdaniu z dziaalnoci NIK w 2011 roku jest omwionych w rnej formie ponad 140 kontroli. Przedstawiamy w nim take syntezy prawie 100 kontroli wykonania budetu pastwa w roku 2010 i skrt syntezy wykonania kontroli budetu pastwa w roku 2011. W 2011 roku NIK przeprowadzia wiele kontroli, ktrych ustalenia okazay si niezwykle istotne z punktu widzenia prawidowoci dziaania pastwa. Do najwaniejszych mona zaliczy: kontrol strategiczn, tzw. smolesk, dotyczc organizacji zagranicznych wizyt najwaniejszych osb w pastwie (mwi o niej szerzej Marek Biekowski, dyrektor Departamentu Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego); kontrole zwizane z organizacj przez Polsk i Ukrain mistrzostw pikarskich EURO 2012 (szczegy w wypowiedzi Grzegorza Buczyskiego, dyrektora Departamentu Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego); kontrole wice si z uczestnictwem Polski w Unii Europejskiej; ale take kontrole spoeczne, np. dotyczce aktywizacji bezrobotnych w tym take osb niepenosprawnych, otyoci dzieci; wojskowe dotyczce lokalizacji bazy samolotw F-16 w Poznaniu-Krzesinach czy wyposaenia polskiego kontyngentu w Afganistanie oraz gospodarcze np. badajce prywatyzacj przemysu farmaceutycznego i PKS-w albo restrukturyzacj przemysu maszynowego.

Wykaz kontroli omwionych w sprawozdaniu w rozdziale IV oraz w formie syntez znajduje si w tabeli na kocu tego folderu oraz w zacznikach 2 i 4 penego sprawozdania.

Kontrole
Okoo 100 kontroli rocznie, czyli poowa kontroli planowych przeprowadzanych przez NIK, powicona jest wykonaniu budetu pastwa przez ministerstwa, urzdy centralne, ale take administracj niszych szczebli. Na podstawie ustale tych kontroli Sejm uchwala absolutorium dla rzdu. Skala zaangaowania Izby w przeprowadzanie kontroli budetowych jest ogromna. Ale te efekt jest imponujcy corocznie dokonuje si bardzo rozbudowanego audytu, pozwalajcego na zweryfikowanie prawidowoci wydatkowania i rozliczania rodkw budetowych w niemal wszystkich obszarach dziaalnoci pastwa. Badanie dotyczy dysponentw budetu wszystkich trzech szczebli. Kontrole przeprowadzane s we wszystkich resortach, kancelarii prezydenta i premiera oraz innych urzdach centralnych, a take w Narodowym Banku Polskim. Sprawdzaj prawidowo gospodarowania finansami m.in. przez wojsko, sdy, prokuratur, Policj, suby specjalne, stra

Wojciech Misig Wiceprezes NIK

budetowe
poarn, Stra Graniczn, agendy rzdowe. Ponadto kontrolowane s urzdy wojewdzkie. NIK bada take budety samorzdw terytorialnych w zwizku z przekazywaniem im rodkw z budetu pastwa na realizacj zada zleconych. Informacje z kontroli budetowych omawiane s podczas posiedze waciwych tematycznie komisji sejmowych. Ponadto na podstawie caoci ustale tych kontroli NIK corocznie przygotowuje analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej. Dokument przekazywany jest do Marszaka Sejmu. Gwne wnioski z tego opracowania prezentowane s natomiast przez Prezesa NIK podczas plenarnego posiedzenia Sejmu. Ustalenia kontroli s w tym wypadku niezwykle istotne, poniewa na ich podstawie posowie udzielaj absolutorium rzdowi, rozliczajc go z rocznej dziaalnoci.

Zbyt niski poziom wykorzystania

Najwysza Izba Kontroli systematycznie bada obszary zwizane z czonkostwem Polski w Unii Europejskiej. Ustalenia kontroli s podobne nie ma wikszych nieprawidowoci w organizowaniu konkursw i dofinansowania z funduszy unijnych, ale poziom wykorzystania dotacji jest zbyt niski. W 2011 roku NIK przeprowadzia kilkanacie kontroli w obszarach zwizanych z wykorzystywaniem funduszy unijnych. Skupiay si one przede wszystkim na kwestiach ekologicznych, spoecznych, ekonomicznych i rozwojowych, z ktrych najwaniejsze to pozyskiwanie oraz wykorzystywanie rodkw funduszy strukturalnych, Funduszu Spjnoci oraz patnoci zwizanych ze Wspln Polityk Roln. Najwysza Izba Kontroli zauwaya zbytni formalizm instytucji krajowych, ktre stawiay beneficjentom nadmierne wymogi wykraczajce poza przepisy UE. W rezultacie wykorzystanie funduszy strukturalnych z alokacji 20072013 w cigu dwch pierwszych lat byo bardzo niskie. Poziom kontraktacji i wydatkowania rodkw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego jest

funduszy unijnych
znacznie zrnicowany w poszczeglnych wojewdztwach. Ustalono, e w niektrych osiach priorytetowych nie dokonano adnych patnoci na rzecz beneficjentw, w trzech wojewdztwach nie podpisano w ramach tych osi adnej umowy o dofinansowanie. Stosunkowo niski by te poziom wykorzystania rodkw unijnych, po pierwszych trzech latach perspektywy finansowej 20072013, w ramach Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej. Do koca 2009 r. wykorzystano niespena niespena 5,1 proc. alokacji EFRR na program, a do poowy 2010 r. 8,6 proc. Niedostateczny jest te poziom wykorzystania rodkw z Programu Operacyjnego Rozwj Obszarw Wiejskich w ramach dziaania Odnowa i Rozwj Wsi, ktry ma na celu m.in. popraw infrastruktury i rozwj przedsibiorczoci na terenach wiejskich. A po trzech latach trwania Programu Operacyjnego Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Sowacka na lata 20072013, wykorzystanie rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na dofinansowanie realizowanych projektw byo niewielkie i wynosio zaledwie 3 proc. wartoci rodkw przewidzianych w programie. Marian Cichosz Wiceprezes NIK

Marek Biekowski Dyrektor Departamentu Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego

Nasze kontrole przyczyniaj si do

poprawy bezpieczestwa

Jestem przekonany, e dobrze przeprowadzona kontrola moe przyczynia si do poprawy funkcjonowania pastwa. NIK w swoich dziaaniach chce ka szczeglny nacisk nie tylko na prac wanych dla kraju instytucji, ale przede wszystkim uwzgldnia perspektyw zwykego obywatela. To jemu maj dobrze i sprawnie suy pastwowe instytucje. Nasz departament odpowiada za kontrole w obszarze wymiaru sprawiedliwoci, ale gwnie bezpieczestwa wewntrznego. To wanie dlatego, kiedy doszo do katastrofy lotniczej pod Smoleskiem, w ktrej zgin prezydent RP wraz z 95 towarzyszcymi mu czonkami delegacji udajcej si do Katynia na groby pomordowanych tam przed laty Polakw, NIK zdecydowaa si przeprowadzi kontrol. Miaa ona charakter strategiczny. Celem bada NIK nie byo jednak wyjanienie przyczyn katastrofy tym zajmuj si inne suby i prokuratura lecz zidentyfikowanie ewentualnych nieprawidowoci, szczeglnie systemowych, majcych miejsce przy organizacji i zabezpieczaniu wizyt zagranicznych. Chcielimy sprawdzi, jak instytucje pastwowe dbaj o bezpieczestwo najwaniejszych osb w pastwie, skoro doszo do tak tragicznego w skutkach zdarzenia. Kontrola przeprowadzona jednoczenie w wielu instytucjach i urzdach pastwowych wykazaa wieloletnie zaniedbania w wielu obszarach w administracji i w wojsku, ktre skutkoway naraaniem ycia i zdrowia politykw korzystajcych z tzw. rzdowych samolotw. Instytucje uczestniczce w przygotowaniu i realizacji tych wizyt nie miay precyzyjnie wyznaczonych zada, zasad wsppracy i zakresw odpowiedzialnoci. W praktyce stosowano rne rozwizania w oparciu o uznaniowo, odmiennie interpretujc niespjne czasem przepisy. Piloci obsugujcy loty VIP-w byli przecieni prac, a system ich szkolenia przestarzay. Brakowao spjnego systemu procedur, a istniejce przepisy byy w wielu wypadkach lekcewaone, czego dowodem jest tragiczny lot. Informacja NIK zakoczya si jednoznacznym stwierdzeniem: Lot prezydencki z 10 kwietnia 2010 r., podobnie jak lot z premierem kilka dni wczeniej, w myl obowizujcego w Polsce prawa w ogle nie powinien si odby. W kontrolach instytucji odpowiedzialnych za bezpieczestwo wewntrzne interesuje nas szczeglnie, na ile su one zwykemu obywatelowi. W trosce o bezpieczestwo obywateli wanie zajlimy si stanem przygotowa m.in. Policji do EURO 2012. Nasza kontrola wykazaa, e kilka miesicy przed odbywajcymi si w Polsce i na Ukrainie mistrzostwami pikarskimi nie funkcjonuje naleycie rejestr osb z tzw. zakazem stadionowym. Sd, ktry powinien w cigu 24 godzin przekazywa policji informacje o wydanym orzeczeniu, spnia si nawet o kilkadziesit dni. A Policja spniaa si z wprowadzaniem tych danych do bazy. Skutek prace nad baz danych tworzon na podstawie ustawy o bezpieczestwie imprez masowych, o osobach mogcych stanowi zagroenie bezpieczestwa i porzdku publicznego podczas EURO 2012 byy na wstpnym etapie. Ostrzegalimy, e istnieje ryzyko, i przed planowanym turniejem Polska nie bdzie dysponowa aktualn i pen informacj o osobach zagraajcych bezpiecznemu przebiegowi organizowanej imprezy.

Grzegorz Buczyski Dyrektor Departamentu Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego

EURO 2012 to okazja do

Od 2008 roku corocznie przeprowadzalimy rwnolegle z Ukrain kontrole, ktre na bieco sprawdzay stan przygotowa do EURO 2012. Najwaniejsze ustalenia, i to w obu krajach, dotyczyy gwnie opnie w realizacji inwestycji budowy i modernizacji stadionw, drg, dworcw, lotnisk. NIK zgaszaa po kadej kontroli po kilkadziesit wnioskw, zwaszcza dotyczcych lepszej organizacji i przyspieszenia niektrych prac. Ostatecznie wszystkie stadiony udao si w obu krajach wybudowa, ale stao si to po terminie, a prace wykoczeniowe na nich trway nawet po formalnym oddaniu do uytku. O wiele gorzej byo z infrastruktur drogow i kolejow. Niektrych autostrad i drg ekspresowych nie udao si wybudowa, a inne bd przejezdne tylko na wybranych odcinkach. Nie udao si take wyremontowa i unowoczeni wszystkich dworcw. Odrbnym zagadnieniem badanym przez NIK jest zagwarantowanie przez pastwo bezpieczestwa uczest-

promocji Polski
nikw mistrzostw, a zwaszcza kibicw, i to nie tylko na stadionach, ale take w strefach kibica. Mimo rnych uchybie nie mona jednak przeceni skali prac, ktre zostay wykonane. NIK daje temu wyraz, odnotowujc w swoich ocenach postp w przygotowaniach do mistrzostw. Miasta-gospodarze powinny zosta pochwalone za ogromne zaangaowanie i sprawn organizacj zarwno budowy stadionw, jak i przedsiwzicia logistyczne. Gdyby nie te mistrzostwa, to nie byoby wielu inwestycji. Nie tylko stadionw, ale i drg, autostrad, mostw, dworcw. Dla nas to take wane nowe dowiadczenie ogldania i uczestnictwa w imprezach sportowych o wiatowym zasigu oraz popularyzacji uprawiania sportu. Poza tym przyjedzie do Polski milion ludzi, ktrzy z adnego innego powodu by si tu nie pojawili. I od nas zaley, jak si zaprezentujemy. EURO 2012 to niewtpliwa okazja do promocji Polski. I to promocji, ktrej w takiej skali nigdy nie mielimy i ktrej si dopiero uczymy.

Prezes NIK Jacek Jezierski przekazuje symbol prezydencji EUROSAI Prezesowi NOK Portugalii Guilherme dOliveira Martinsowi podczas VIII Kongresu EUROSAI w Lizbonie.
Od lewej stoj: T. Nombembe, Audytor Generalny RPA i Przewodniczcy Zarzdu INTOSAI, J. Jezierski, G. dOliveira Martins, M. Nez Prez, Prezes NOK Hiszpanii i Sekretarz Generalny EUROSAI.

Wsppraca

midzynarodowa
NIK jest jednak nadal aktywna w pracach EUROSAI. Przeja kierownictwo w dziaajcej w ramach EUROSAI podgrupie ds. projektu e-Government i zaproponowaa swoim europejskim partnerom autorskie narzdzie do zarzdzania wiedz gromadzon przez najwysze organy kontroli. W pracach podgrupy bior udzia przedstawiciele NOK: Holandii, Portugalii, Rosji, Sowacji i Szwajcarii. Podczas spotkania w Warszawie w padzierniku 2011 r. Polacy wyjaniali swoim partnerom ide systemu oraz jego architektur. Internetowe narzdzie ma uatwi docieranie do danych z kontroli informatycznych oraz usprawni ich analiz. Grupa, zajmujca si w EUROSAI technologiami IT, ktr kieruje Szwajcaria, wezwaa poszczeglne instytucje kontrolne do dostarczania raportw i danych, wskazujc jednoczenie jako adres stron internetow NIK goszczc platform e-GOV.

W roku 2011 Najwysza Izba Kontroli bya szczeglnie aktywna na arenie midzynarodowej. NIK zakoczya trzyletnie przewodnictwo Europejskiej Organizacji Najwyszych Organw Kontroli. Kongres EUROSAI przyj pierwszy w historii organizacji plan strategiczny, ktry by jedn z najwaniejszych inicjatyw polskiej prezydencji. Najwysza Izba Kontroli przewodniczya Europejskiej Organizacji Najwyszych Organw Kontroli od 2008 roku. W ostatnim roku polskiej prezydencji zakoczono take kontrol rwnoleg, w ktrej udzia wzio kilkanacie europejskich NOK. Audyt dotyczy aktywizacji zawodowej osb niepenosprawnych, a jego koordynatorem bya NIK. W poowie roku 2011 na VIII Kongresie EUROSAI Izba przekazaa przewodnictwo organizacji Trybunaowi Obrachunkowemu Portugalii.

Dziaalno midzynarodowa NIK w 2011 roku to nie tylko aktywno w ramach EUROSAI. To take dziaalno na forum wiatowym. Zarzd Midzynarodowej Organizacji Najwyszych Organw Kontroli (INTOSAI)1, ktry zebra si 27 padziernika 2011 r. w Wiedniu, wybra Jacka Jezierskiego, Prezesa NIK, na swojego reprezentanta w Radzie Standardw Audytu Wewntrznego przy Instytucie Audytorw Wewntrznych (IIA). Prezes Jezierski zosta przedstawicielem 189 wiatowych najwyszych organw kontroli w IIA. Od ponad roku Izba przewodniczy take Podkomisji INTOSAI ds. Standardw Kontroli Wewntrznej. Nie mniej pracowicie zacz si rok 2012. NIK ubiega si take o penienie funkcji audytora zewntrznego w Europejskiej Organizacji Bada Jdrowych CERN. Jeli NIK zostanie audytorem CERN, zdobdzie dowiadczenie w audycie midzynarodowym, presti oraz
1 Zarzd INTOSAI skada si z 18 czonkw, reprezentujcych siedem regionalnych organizacji INTOSAI: AFROSAI, ARABOSAI, ASOSAI, CAROSAI, EUROSAI, OLACEFS, PASAI.

Prezes NIK Jacek Jezierski oraz Prezes Izby Obrachunkowej Ukrainy Valentyn Symonenko. Polska i Ukraina prowadziy kontrole rwnolege dotyczce przygotowa do EURO 2012.

Jak skutecznie komunikowa si z mediami? Polsko-indyjskie seminarium zorganizowane przez NIK w Warszawie. Wrzesie 2011 r.

 co te wane bdzie moga po czci kontrolowa pienidze polskiego podatnika. Polska przekazuje co roku w formie skadki do tej organizacji ok. 30 mln frankw szwajcarskich. Najwaniejszym projektem CERN jest najwikszy na wiecie akcelerator czstek Wielki Zderzacz Hadronw. W maju 2012 roku z Ankary, gdzie odbyo si 39. posiedzenie Zarzdu Europejskiej Organizacji Najwyszych Organw Kontroli EUROSAI, nadesza znako-

mita wiadomo Zarzd EUROSAI podj decyzj, e NIK wejdzie w skad Zarzdu INTOSAI na kadencj 20132019 jako jeden z dwch reprezentantw EUROSAI. Polska zastpi w Zarzdzie Wielk Brytani.

Otwarcie III Konferencji EUROSAI ARABOSAI w Abu Dhabi 29 marca 2011 r,

Najwysza Izba Kontroli

Nr ewid.154/2012/KST

Spis treci

Spis treci

Rozdzia I. Oglne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

1. Podstawy prawne dziaalnoci NIK
1.1. 1.2. 1.3. 1.4.

.............

9 11 12 13 14 15 17 18 19 20 20 21 21 24 27 28 31 33 35 36 42 47 48 48 49 52 54 57 59 63 65 69 73

..................................................

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ustawa o Najwyszej Izbie Kontroli i jej nowelizacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akty wewntrzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strategia NIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..................................

2.

Dziaalno Kolegium Najwyszej Izby Kontroli

2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7.

Skad Kolegium Najwyszej Izby Kontroli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kompetencje Kolegium NIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oglne dane o dziaalnoci w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw za 2010 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uchwalenie projektu nowego statutu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozpatrywanie zastrzee do wystpie pokontrolnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Posiedzenie seminaryjne Kolegium o powodziach i znaczeniu melioracji wodnych . . . . . . . . . . . . . . . ..........................................................

3.

Organizacja wewntrzna NIK

3.1. 3.2. 3.3.

Struktura organizacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waciwo kontrolnych jednostek organizacyjnych NIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waciwo jednostek wykonujcych zadania dotyczce organizacji i obsugi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................

4.

Pracownicy
4.1. 4.2.

Etaty, stan i struktura zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozwj zawodowy pracownikw ...........................................................

5.

Informatyzacja
5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6.

............................................................................

Rada do spraw Informatyzacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strategia informatyzacji NIK i polityka bezpieczestwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Systemy informatyczne funkcjonujce w NIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Infrastruktura teleinformatyczna i platforma sprztowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Informatyczne wspomaganie kontroli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aktywno NIK w midzynarodowych projektach IT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................

6. 7. 8.

Dziaalno wydawnicza Biblioteka Archiwum

.................................................................................. ................................................................................... ......................... ......................

Spis treci

9. 10.

Ochrona informacji niejawnych i danych osobowych

System zarzdzania rodowiskowego Zielone biuro

Spis treci

Rozdzia II. Budet Najwyszej Izby Kontroli

1. 2. 3. 4. Dane oglne Dochody Wydatki

..................................

75 77 78 79 81 81 82 82 82 84 85 87 87 88 89 89 90 94 95 97 99 100 101 102 102 102 103 103 105 106 107 105

...............................................................................

..................................................................................... ..................................................................................... .........................................

Waniejsze grupy wydatkw

4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7.

Wynagrodzenia osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dodatkowe wynagrodzenie roczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pochodne od wynagrodze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wydatki oglnoadministracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Podre subowe krajowe i zagraniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wydatki majtkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odpis na zakadowy fundusz wiadcze socjalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...........................................................

5. 6. 7.

Uytkowanie nieruchomoci Zamwienia publiczne Budet zadaniowy NIK

7.1. 7.2.

.................................................................. ..................................................................

Charakterystyka budetu zadaniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykonanie zada i podzada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................

8. 9.

Opinia Audytora Wewntrznego NIK Audyt zewntrzny

........................................................................ ................................................

Rozdzia III. Dziaalno kontrolna

1. Plan pracy i jego realizacja
1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.7. 1.8. 1.9. 1.10. 1.11.

......................................................... ........................................ .......................................... .............................. ......................... ..........................................

Gwne kierunki kontroli i obszary bada kontrolnych Zasady obowizujce przy programowaniu kontroli Oglne dane o kontrolach planowanych na 2011 r. Struktura zrealizowanych kontroli planowych

Wykorzystanie w planowaniu sugestii organw wadzy publicznej

Zlecenia Sejmu RP, wnioski Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrw Informacje o wynikach przeprowadzonych kontroli

................................................ ...........................................

Skontrolowane jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wystpienia pokontrolne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zastrzeenia do protokow kontroli i wystpie pokontrolnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spis treci

Kontrole dorane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spis treci

2.

Wybrane efekty kontroli

2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

................................................................

109 110 113 117 124 135 136 136 139 143 144 144 145 146 147 149 150 150 151 153 153 157 158 160 169 170 173 179 187 188 189 190 191 192 193 194

Wnioski de lege ferenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wnioski systemowe i usprawniajce organizacj skontrolowanych jednostek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Finansowe rezultaty kontroli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Egzekwowanie odpowiedzialnoci przypisanej prawem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .............................................................. ..............................

3.

Wsppraca z Sejmem RP
3.1. 3.2. 3.3.

Wystpienia Prezesa NIK podczas posiedze plenarnych Sejmu

Prezentowanie wynikw kontroli podczas posiedze komisji sejmowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wsppraca z Komisj do spraw Kontroli Pastwowejj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...........................................

4.

Wsppraca z innymi organami kontroli

4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. Formy wsppracy

.......................................................................

Udostpnianie NIK wynikw kontroli przeprowadzonych przez inne organy kontroli . . . . . . . . . . . . . . . Kontrole przeprowadzone wsplnie pod kierownictwem NIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przeprowadzanie kontroli doranych na zlecenie NIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Porozumienia o wsppracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .........

5.

Podawanie do publicznej wiadomoci informacji o dziaalnoci NIK

5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5.

Realizacja polityki informacyjnej NIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strona internetowa i Biuletyn Informacji Publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dziaalno NIK w wietle publikacji prasowych i przekazw medialnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Portal intranetowy NIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zaatwianie wnioskw o udostpnienie informacji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................... ...................................... ...............................

6.

Rozpatrywanie skarg i wnioskw

6.1. 6.2. 6.3. 6.4.

Tryb rozpatrywania i charakterystyka skarg i wnioskw

Nieprawidowoci w pastwie w wietle skarg i wnioskw obywateli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Postpowanie z korespondencj skargow i zasadno skarg Sprawy kierowane do NIK przez posw na Sejm RP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............

Rozdzia IV. Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

1. 2. Budet Administracja publiczna
2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7.

.................................................................................... ..............................................................

Udostpnianie informacji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Midzynarodowa wsppraca Polski na rzecz rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samorzdowe kolegia odwoawcze ........................................................ Fundusz alimentacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dostp do lokali wyborczych dla niepenosprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Suba cywilna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Administracja samorzdowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spis treci
4

Spis treci

3.

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5.

.....................

199 201 203 206 208 209 211 214 215 216 218 219 221 222 222 225 227 229 230 233 235 238 241 243 244 248 249 250 251 255 257 258 260 260 263 266

Zagospodarowanie przestrzenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gospodarka mieszkaniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadzr architektoniczno-budowlany i zarzdzanie nieruchomociami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadzr budowlany ....................................................................... Mieszkania dla najuboszych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................

4.

Finanse publiczne i instytucje finansowe

4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7. 4.8. Instytucje finansowe

..................................................................... .......................................... .....................

Przeciwdziaanie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu Podatki dziaalno urzdw skarbowych i urzdw kontroli skarbowej

Banki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pomoc finansowa ze rodkw publicznych ulgi, dotacje, kredyty i porczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . System porcze i gwarancji kredytowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Suba celna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kontrola zarzdcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................

5.

Gospodarka
5.1. 5.2. 5.3.

Bezpieczestwo energetyczne Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spki grnictwa wgla kamiennego fundusze likwidacji kopal i zakadw grniczych Stocznie .......... ............................................................................... .......................................................................

6.

Gospodarka wodna
6.1. 6.2.

Ochrona przeciwpowodziowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobw wodnych ....................................... ..................

7.

Czonkostwo Rzeczpospolitej Polskiej w Unii Europejskiej

7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7.5. 7.6. Regionalne Programy Operacyjne

Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................................................... Programy Europejskiej Wsppracy Terytorialnej (EWT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inwestycje jednostek samorzdu terytorialnego z uwzgldnieniem projektw wspfinansowanych z budetu Unii Europejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Parki technologiczne i orodki innowacji na Podlasiu ......................................... ......................................

8.

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

8.1. 8.2. 8.3. 8.4. Polskie Radio SA i Telewizja Polska SA Orodki kultury Muzea

Promocja kultury polskiej na wiecie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................... ..........................................................................

................................................................................. ................................................................

9.

Kultura fizyczna i sport

9.1.

Przygotowania do EURO 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spis treci

Spis treci

9.2. 9.3.

Rzdowy program Moje boisko Orlik 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .........................................................

269 271 273 275 276 278 281 282 283 284 285 287 289 291 292 293 294 297 299 302 305 306 307 308 311 313 317 321 325

10.

Nauka i szkolnictwo wysze

10.1. 10.2. 10.3. Finansowanie szk wyszych

.............................................................

Majtek uczelni wyszych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Instytuty badawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................

11.

Obrona narodowa
11.1. 11.2. 11.3. 11.4. 11.5. Siy zbrojne

............................................................................ ......................................................... .............................................................. ......................................................... ....................................................................

Wojskowe misje zagraniczne Przemys obronny Infrastruktura wojskowa

Mieszkania i kwatery dla onierzy

12.

Owiata i wychowanie
12.1. 12.2. 12.3. 12.4.

..................................................................

Wychowanie przedszkolne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szkoy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Modzieowe orodki wychowawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szkoy specjalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................................

13.

Praca
13.1. 13.2.

Programy aktywizacji zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dziaalno urzdw pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................

14.

Rolnictwo, rynki rolne, rozwj wsi

14.1. 14.2. 14.3. Rynki rolne

Rozwj wsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............................................................................. Rolnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...........................................................................

15.

Skarb Pastwa
15.1. 15.2. 15.3.

Restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw pastwowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gospodarowanie majtkiem Skarbu Pastwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Informatyzacja Ministerstwa Skarbu Pastwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...................................................................................

16.

Transport
16.1. 16.2.

Infrastruktura transportu nadzr i administracja nad budow, modernizacj, utrzymaniem i ochron drg publicznych (w tym autostrad) i kolei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruch drogowy i kolejowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przewz osb i rzeczy rodkami transportu samochodowego oraz komunikacja publiczna ........ Transport morski porty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................. 327 331 334 335 337 339 342

Spis treci

16.3. 16.4.

17.

rodowisko
17.1. 17.2.

Ochrona rodowiska unieszkodliwianie odpadw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ochrona rodowiska gospodarka wodno-ciekowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spis treci

17.3. 17.4. 17.5. 17.6. 17.7. 17.8.

Ochrona i ksztatowanie rodowiska oraz racjonalnego wykorzystywania jego zasobw . . . . . . . . . . . Kontrola przestrzegania wymaga ochrony rodowiska i badania stanu rodowiska . . . . . . . . . . . . . . . Lenictwo oraz ochrona lasw i gruntw lenych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przestrzeganie praw zwierzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ochrona przyrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fundusze ochrony rodowiska i gospodarki wodnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .....................................................................

344 346 347 349 350 351 355 356 360 363 364 367 369 371 371 372 373 374 375 378 379 381 382 383 383

18.

Sprawy wewntrzne
18.1. 18.2. 18.3. 18.4.

Bezpieczestwo osb zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ochrona bezpieczestwa i porzdku publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zarzdzanie kryzysowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ochrona przeciwpoarowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .............................................................

19.

Zabezpieczenie spoeczne
19.1. 19.2. 19.3. 19.4.

Pomoc bezdomnym w okresie jesie-zima 2011/2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pomoc rodzinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pomoc niepenosprawnym ................................................................ Pomoc chorym w domach pomocy spoecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .....................................................................................

20.

Zdrowie
20.1. 20.2. 20.3. 20.4.

Leczenie wysokospecjalistyczne transplantologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Finansowanie ochrony zdrowia i usug medycznych dziaania NFZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nadzr i zarzdzanie w ochronie zdrowia ................................................... Zamwienia publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...........................................

Rozdzia V. Dziaania antykorupcyjne

1. 2. 3. 4. Metodyka antykorupcyjna NIK Obszary podwyszonego ryzyka korupcji Mechanizmy korupcjogenne

....................................................... ..........................................

..........................................................

Przegld wynikw kontroli, zakoczonych w 2011 r., w ktrych ujawniono zagroenie korupcj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. Zagroenie korupcj w gospodarce przestrzennej ........................................... Zagroenie korupcj w instytucjach finansowych, skarbowych i celnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zagroenie korupcj w dziaalnoci samorzdu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zagroenie korupcj w gospodarowaniu majtkiem publicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zagroenie korupcja w ochronie zdrowia ................................................... Zagroenie korupcj w dziaalnoci na rzecz bezpieczestwa ruchu drogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . .

384 384 385 386 388 390 391

5.

Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spis treci

389

Spis treci

Rozdzia VI. Wsppraca midzynarodowa

1. 2.

.......................................

393 394

Komitet kontaktowy prezesw najwyszych organw kontroli pastw UE i ETO . . . . . . . . Wsppraca z Midzynarodow Organizacj Najwyszych Organw Kontroli INTOSAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wsppraca z Europejsk Organizacj Najwyszych Organw Kontroli EUROSAI Udzia NIK w przegldzie partnerskim NOK Sowacji Udzia NIK w kontrolach midzynarodowych
....

396 398 401 402 402 404 405 406 406

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

....................................

............................................. ........................ .................

Wsppraca z Europejskim Trybunaem Obrachunkowym ETO

Wsppraca z innymi organizacjami europejskimi i pozaeuropejskimi Wsppraca dwustronna i wielostronna

..................................................

Udzia pracownikw NIK w konferencjach, seminariach i szkoleniach . . . . . . . . . . . . . . . . .

10.

Nowe formy aktywnoci CERN

.......................................................

Zaczniki
Zacznik nr 1. Wykaz informacji o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w roku 2010 . . . . Zacznik nr 2. Wykaz informacji o wynikach kontroli planowych wysanych do Sejmu RP lub waciwego wojewody od 1 stycznia 2011 do 31 marca 2012 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zacznik nr 3. Syntezy ustale i wnioskw pokontrolnych kontroli planowych Zacznik nr 5. Syntezy wybranych kontroli doranych .................. Zacznik nr 4. Zestawienie kontroli doranych przeprowadzonych w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...................................... Zacznik nr 6. Wykaz waniejszych wnioskw de lege ferenda Najwyszej Izby Kontroli przedstawionych w informacjach o wynikach kontroli w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zacznik nr 7. Wykaz waniejszych wnioskw systemowych sformuowanych w informacjach o wynikach kontroli w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 597 585 415 423 531 547 409

Spis treci
8

I.
Oglne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

1. Podstawy prawne dziaalnoci NIK 2. Dziaalno Kolegium Najwyszej Izby Kontroli 3. Organizacja wewntrzna NIK 4. Pracownicy 5. Informatyzacja 6. Dziaalno wydawnicza 7. Biblioteka 8. Archiwum 9. Ochrona informacji niejawnych i danych osobowych 10. System zarzdzania rodowiskowego Zielone biuro

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

NAJWYSZA IZBA KONTROLI jest naczelnym organem kontroli pastwowej, podlegym Sejmowi i niezalenym od wadzy wykonawczej. Zostaa powoana dekretem Naczelnika Pastwa Jzefa Pisudskiego 7 lutego 1919 r., jako jedna z pierwszych instytucji niepodlegej Rzeczypospolitej Polskiej. Jej zadaniem bya staa i wszechstronna kontrola finansw publicznych. Tradycja dwudziestolecia midzywojennego oraz jego dorobek legislacyjny przetrway burzliwe lata PRL i umoliwiy po roku 1989 odbudow nowoczesnej instytucji kontrolnej, stojcej na stray grosza publicznego i cenionej na midzynarodowym forum instytucji kontrolnych. Obecnie NIK peni wiodc rol w systemie kontroli pastwa. Zakres jej bada obejmuje funkcjonowanie pastwa i jego organw oraz gospodarowanie rodkami publicznymi. Wykonujc kontrole, Izba identyfikuje nieprawidowoci i wskazuje na zagroenia w realizacji zada publicznych w poszczeglnych obszarach aktywnoci pastwa, propaguje dbao o porzdek prawny, odpowiedzialno oraz najlepsze praktyki zarzdzania mieniem i rodkami publicznymi. Ustrojowe zasady funkcjonowania NIK zostay okrelone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej1. Pozostae regulacje prawne dotyczce organizacji, trybu dziaania NIK i zasad postpowania kontrolnego zawiera ustawa o Najwyszej Izbie Kontroli2, statut NIK3 oraz zarzdzenie Prezesa NIK w sprawie postpowania kontrolnego4. W roku 2011 dziaalno Najwyszej Izby Kontroli bya zdeterminowana wejciem w ycie 2 czerwca znowelizowanej ustawy o NIK5. Zakres zmian legislacyjnych by bardzo szeroki i dotyczy praktycznie kadego aspektu funkcjonowania NIK: zada i ich zakresu, struktury wewntrznej, organizacji pracy, statusu kontrolerw, kadencyjnoci dyrektorw, dziaalnoci Kolegium NIK, wnioskw de lege ferenda oraz audy-

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

tu zewntrznego. W wyniku reorganizacji NIK otrzymaa nowy statut, powoujcy biura i departamenty. Znowelizowana ustawa wprowadzia take zmiany w procedurach postpowania kontrolnego oraz w dokumentowaniu ustale. Zaczn one obowizywa od 2 czerwca 2012 r.

1 2 3 4

Art. 202207 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.). Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 82). Zarzdzenie Marszaka Sejmu z dnia 26 sierpnia 2011 r. w sprawie nadania statutu Najwyszej Izbie Kontroli. Zarzdzenie Prezesa Najwyszej Izby Kontroli nr 15/2011 z dnia 1 wrzenia 2011 r. w sprawie postpowania kontrolnego (M. P. z 2011 r. nr 87, poz. 913).

Nowelizacja zostaa podpisana przez Prezydenta RP Bronisawa Komorowskiego 3 listopada 2010 r., a opublikowana w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1 grudnia 2010 r. (Dz. U. Nr 227, poz. 1482).

10

1. Podstawy prawne dziaalnoci NIK

1.1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 1.2. Ustawa o Najwyszej Izbie Kontroli i jej nowelizacja 1.3. Akty wewntrzne 1.4. Strategia NIK

11

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Podstawy prawne dziaalnoci NIK

1.1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Najwysza Izba Kontroli jako jeden z niewielu organw kontroli funkcjonujcych w Polsce ma uregulowan pozycj ustrojow w ustawie zasadniczej. Sytuuje ona Izb wrd organw kontroli pastwowej i ochrony prawa (w IX rozdziale) i okrela w art. 202 jako naczelny organ kontroli pastwowej, podlegy Sejmowi i dziaajcy na zasadach kolegialnoci. W wietle Konstytucji naczelno Najwyszej Izby Kontroli polega m.in. na przyznaniu jej najszerszego zakresu przedmiotowego i podmiotowego kontroli spord wszystkich organw kontroli w pastwie. Naczelno uzasadnia najszerszy potencjalnie zasig kontroli, a jednoczenie pozwala ograniczy przeprowadzanie kontroli do tematw najwaniejszych dla pastwa jako caoci1. Kompetencje Najwyszej Izby Kontroli oraz kryteria, wedug ktrych przeprowadza si kontrole, unormowane s w art. 203 Konstytucji. Zakres kontroli przypisany NIK jest szeroki i siga tam, gdzie wydawane s pienidze publiczne. Pozycja Izby jako naczelnego organu kontroli przejawia si w samodzielnym inicjowaniu kontroli oraz okrelaniu ich zasigu. Dziaania wymienione w art. 204 zwizane s cile z funkcj kontroln Sejmu, ktremu NIK obowizana jest przedkada analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej, zawierajc uoglnione wyniki kontroli wraz z ocen wykonania przez kontrolowane jednostki ustawy budetowej, oraz opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw. Sejm rozpatruje take inne informacje o wynikach kontroli oraz wnioski i wystpienia przedkadane przez Izb. Wynikajcym z Konstytucji obowizkiem NIK jest take coroczne przedstawianie Sejmowi sprawozdania ze swojej dziaalnoci.

Schemat 1.
Dokumenty, ktre NIK ustawowo jest zobowizana przedkada Sejmowi RP
Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej Opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw Informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy Informacje o wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrw oraz innych waniejszych kontroli Wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm okrelonych problemw zwizanych z dziaalnoci organw wykonujcych zadania publiczne Wystpienia z wynikajcymi z kontroli zarzutami dotyczcymi dziaalnoci osb wchodzcych w skad Rady Ministrw, kierujcych urzdami centralnymi i Prezesa NBP Sprawozdanie z dziaalnoci w poprzednim roku

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Najwysza Izba Kontroli

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej

Ustawa zasadnicza okrela take pozycj Prezesa Najwyszej Izby Kontroli. Zgodnie z art. 205 jest on powoywany przez Sejm za zgod Senatu na 6 lat i moe by powoany ponownie tylko raz. Prezes NIK nie moe wykonywa innych zaj zawodowych ani zajmowa innego stanowiska, z wyjtkiem stanowiska profesora szkoy wyszej. Konstytucja ustanawia take wymg apolitycznoci Prezesa NIK nie moe on nalee do partii politycznej ani zwizku zawodowego. Prezes NIK naley natomiast do wskiego grona podmiotw uprawnionych do kierowania wnioskw w sprawach orzekanych przez Trybuna Konstytucyjny2 i moe wystpowa w kadej z orzekanych przez Trybuna spraw. Artyku 206 Konstytucji gwarantuje Prezesowi NIK nietykalno osobist nie moe on by bez zgody Sejmu pocignity do odpowiedzialnoci karnej ani pozbawiony wolnoci. Prezes NIK moe jedynie odpowiada przed Trybunaem Stanu, zgodnie z art. 198 Konstytucji RP.
1 2 W. Sokolewicz, Komentarz do art. 202 [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2003, s. 4. Art. 191 i art. 188 oraz art. 192 i art. 189 Konstytucji RP.

12

Pozycja ustrojowa NIK zostaa okrelona w Konstytucji, zatem zmiana zakresu jej kompetencji moe nastpi jedynie poprzez zmian ustawy zasadniczej. Dokonywane podczas kontroli ustalenia oraz formuowane w zwizku z nimi uwagi i wnioski mog by weryfikowane tylko w postpowaniu prowadzonym przez NIK, a uprawnie do dokonywania zmian w tym zakresie nie ma nawet Sejm RP, ktremu Izba podlega.

1.2. Ustawa o Najwyszej Izbie Kontroli i jej nowelizacja

Organizacj i tryb dziaania NIK okrela ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli. W cigu 16 lat od uchwalenia bya ona wielokrotnie nowelizowana. 2 czerwca 2011 r. wesza w ycie wikszo przepisw ustawy z 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o NIK. Zmienia ona gruntownie regulacj prawn dotyczc funkcjonowania naczelnego organu kontroli pastwowej. Przyczyn dokonania daleko idcych zmian bya konieczno dostosowania przepisw obowizujcej ustawy o NIK do systemu rde prawa okrelonego w Konstytucji RP, uchwalonej 2 kwietnia 1997 r. Ustawa stanowi, e NIK podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organw (Marszaka Sejmu, Prezydium Sejmu i komisji sejmowych), na wniosek Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrw oraz z inicjatywy wasnej. Swe zadania Izba realizuje na podstawie rocznego planu pracy, moe take przeprowadza kontrole dorane. NIK bada wykonanie budetu pastwa, prawidowo realizacji ustaw oraz innych aktw prawnych w zakresie dziaalnoci finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej organw i jednostek wskazanych w ustawie. Kompetencje NIK obejmuj zadania kontrolne zarwno o charakterze obligatoryjnym, jak i fakultatywnym. Zadania obligatoryjne to kontrole dziaalnoci organw administracji rzdowej, Narodowego Banku Polskiego, pastwowych osb prawnych i innych pastwowych jednostek organizacyjnych. Kontrola taka jest przeprowadzana z zastosowaniem wszystkich wymienionych w Konstytucji kryteriw, tj. legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci. Zadania fakultatywne to kontrole dziaalnoci organw samorzdu terytorialnego, komunalnych osb prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych wedug kryteriw legalnoci, gospodarnoci i rzetelnoci. NIK moe bada dziaalno innych jednostek organizacyjnych i podmiotw gospodarczych pod wzgldem legalnoci i gospodarnoci, jednak tylko w takim zakresie, w jakim wykorzystuj one majtek lub rodki pastwowe albo komunalne oraz w jakim wywizuj si z zobowiza finansowych na rzecz pastwa. W odniesieniu do czci podmiotw podlegajcych kompetencjom kontrolnym NIK zakres przedmiotowy kontroli obejmuje jedynie wykonanie budetu, realizacj zada audytu wewntrznego, gospodark finansow i majtkow. Ograniczenie to dotyczy Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu RP i Kancelarii Senatu RP, Sdu Najwyszego, Naczelnego Sdu Administracyjnego, Krajowej Rady Sdownictwa, Trybunau Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamici Narodowej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego oraz Pastwowej Inspekcji Pracy. Ograniczenie to nie dotyczy kontroli przeprowadzanych w niektrych z wymienionych jednostek, o ile podejmowane s na zlecenie Sejmu RP. Nale do nich: Kancelaria Prezydenta RP, kancelarie Sejmu i Senatu RP, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Rzecznik Praw Dziecka, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Instytut Pamici Narodowej Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Pastwowa Inspekcja Pracy. Na takich samych zasadach NIK bada dziaalno Kancelarii Prezydenta RP na jego wniosek oraz Kancelarii Senatu RP na wniosek Senatu RP. Podstawowym zadaniem informacyjnym NIK jest przekazywanie Sejmowi wiedzy o stanie pastwa i finansw publicznych. Konstytucyjne prawo obywateli do informacji o funkcjonowaniu organw pastwa i gospodarowaniu majtkiem i rodkami publicznymi realizowane jest m.in. przez NIK poprzez podawanie do publicznej wiadomoci najwaniejszych dokumentw zawierajcych takie dane analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz sprawozdania z dziaalnoci NIK. Obowizek informowania obywateli wypeniany jest take przez zamieszczanie w Biuletynie Informacji Publicznej wystpie pokontrolnych i informacji o wynikach kontroli, a take poprzez udostpnianie informacji publicznej na wniosek skierowany do NIK. Konstytucyjne usytuowanie i okrelenie zakresu dziaania NIK przesdza o moliwoci zmiany tych podstaw jedynie poprzez zmiany w ustawie zasadniczej. Dokonana w 2010 r. nowelizacja3 ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli wprowadzia powane zmiany w jej organizacji, procedurze kontrolnej oraz sprawach pracowniczych. Najistotniejsze z nich polegay na dostosowaniu niektrych regulacji postpowania kontrolnego do postanowie konstytucyjnych oraz uproszczeniu i skrceniu

Ustawa z dnia 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli zostaa ogoszona 1 grudnia 2010 r. (Dz. U. Nr 227, poz. 1482) i wesza w ycie 2 czerwca 2011 r. Przepisy dotyczce postpowania kontrolnego zaczn obowizywa od 2 czerwca 2012 r.

13

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

czasu dokumentowania ustale kontroli. Sporzdzane dotychczas dwa dokumenty protok kontroli i wystpienie pokontrolne zastpi jeden, ktrym bdzie wystpienie pokontrolne. Dokument ten ma zawiera opis stanu faktycznego oraz ocen kontrolowanej dziaalnoci, a take uwagi i wnioski w sprawie usunicia ewentualnych nieprawidowoci. Konsekwencj tego jest skrcenie postpowania odwoawczego, ktre ma obejmowa jedynie zastrzeenia zgoszone do wystpienia pokontrolnego i rozpatrywanie ich przez komisj rozstrzygajc. Ponadto w ustawie doprecyzowano te przepisy, ktre dotychczas budziy wtpliwoci interpretacyjne, m.in. dodano pojcia zwizane z kontrol: program i tematyka kontroli, kontrole planowe i dorane, kierownik jednostki kontrolowanej czy akta kontroli. Rozszerzono uprawnienia kontrolerw; okrelono tryb wnoszenia zaale i sposb obliczania terminw. Zmiany przepisw dotyczcych postpowania kontrolnego wchodz w ycie z dniem 2 czerwca 2012 r. Szeroki zakres wprowadzonych zmian wymaga przygotowania kontrolerw do ich realizacji i reorganizacji Izby. Wprowadzony zosta nowy podzia jednostek organizacyjnych. W myl znowelizowanej ustawy zadania kontrolne wykonywane s obecnie przez departamenty i delegatury, a zadania organizacji i obsugi funkcjonowania NIK nale do biur. Taki podzia zada spowodowa konieczno dokonania zmian w warunkach zatrudnienia pracownikw w poszczeglnych jednostkach, w departamentach mog by bowiem zatrudnieni pracownicy na podstawie mianowania, a w biurach jedynie na podstawie umowy o prac. Ustawa wprowadzia te m.in. sta liczb trzech wiceprezesw NIK z rozszerzeniem trybu ich powoywania; zmiany w zasadach podejmowania uchwa przez Kolegium; przepisy o obowizkowym audycie zewntrznym NIK; zmiany w zakresie udostpniania informacji o wynikach kontroli; uprawnienie Prezesa NIK do wystpowania z wnioskiem o zajcie stanowiska przez Prezesa Rady Ministrw wobec wynikajcych z kontroli wnioskw dotyczcych stanowienia lub stosowania prawa. W zakresie spraw pracowniczych wprowadzono przede wszystkim kadencyjno dyrektorw i wicedyrektorw kontrolnych jednostek organizacyjnych Izby, ustalajc zasady konkursu na te stanowiska4. Uszczegowiono procedury ocen kwalifikacyjnych; dokonano zmian w czasie pracy; uregulowano obowizujce zasady ponoszenia odpowiedzialnoci dyscyplinarnej przez mianowanych kontrolerw; uregulowano zasady zachowania tajemnicy kontrolerskiej oraz uzaleniono mianowanie na stanowisko kontrolera od ukoczenia aplikacji kontrolerskiej. W toku prac legislacyjnych wprowadzono do ustawy take nowe rozwizania prawne obowizek przeprowadzenia w NIK audytu zewntrznego nie rzadziej ni raz na 3 lata. Jest to nie tylko audyt finansowy, lecz po czci rwnie audyt wykonania zada. Nie sprowadza si on wycznie do oceny gospodarki finansowej i wykonania budetu audytor musi oceni m.in. celowo i rzetelno wydatkw oraz wykorzystanie zasobw Izby.

1.3. Akty wewntrzne

W NIK obowizuje prawie sto wewntrznych aktw prawnych zarzdze i pism oklnych. Nowelizacja ustawy spowodowaa konieczno gruntownego ich przegldu. O ile w roku 2010 Prezes wyda 11 zarzdze, o tyle w roku 2011 ich liczba wzrosa do 35. Dotycz one kadego obszaru funkcjonowania Izby, poczynajc od postpowania kontrolnego, a koczc na regulaminie uytkowania telefonw subowych. Nowo wydane zarzdzenia objy praktycznie wszystkie sfery wewntrznej organizacji w Izbie. 17 stycznia 2011 r. Prezes NIK powoa zesp do przygotowania zmian w Najwyszej Izbie Kontroli. Wynikiem prac zespou byo opracowanie propozycji zmian organizacyjnych oraz zmian w zakresie postpowania kontrolnego, a take projektw dokumentw, w tym statutu NIK oraz innych aktw prawnych wynikajcych z nowelizacji ustawy o NIK. 29 sierpnia 2011 r. Prezes NIK zarzdzeniem nr 12/2011 okreli szczegow organizacj wewntrzn oraz waciwoci jednostek organizacyjnych Najwyszej Izby Kontroli, nastpnie, zarzdzeniem nr 13/2011 z dnia 30 sierpnia 2011 r. ustali tryb likwidacji starych i organizacji nowych jednostek w Izbie. Zarzdzenie nr 15/2011 z dnia 1 wrzenia 2011 r. okrelio procedury prowadzenia postpowania kontrolnego. W lad za tymi kluczowymi zarzdzeniami poszy kolejne, ustanawiajce zasady przeprowadzania naboru pracownikw oraz konkursu na stanowiska dyrektorw lub wicedyrektorw kontrolnych. Nowe zarzdzenia unormoway tryb aplikacji kontrolerskiej, wzr legitymacji subowej, symbole jednostek organizacyjnych, procedury dokonywania okresowych ocen kwalifikacyjnych mianowanych kontrolerw NIK oraz zasady naboru do pracy na stanowiska kontrolerw. Powoano komisje egzaminacyjne do przeprowadzenia egzaminu kontrolerskiego, Komisj ds. Ocen Kwalifikacyjnych w Najwyszej Izbie Kontroli oraz zesp opiniujcy kandydatw do pracy na stanowiskach administracyjnych oraz obsugi. Okrelono take organizacj, skad i tryb powoywania Komisji Dyscyplinarnej i Odwoawczej Komisji Dyscyplinarnej w NIK. Prezes dokona rwnie zmian
4 Art. 69e ustawy o NIK. Pierwszy konkurs na nowych zasadach ma by rozstrzygnity do 31 grudnia 2013 r.

14

w skadzie i trybie dziaania Rady ds. Informatyzacji, dokumentacji przyjtej polityki rachunkowoci oraz procedur kontroli finansowej. Powoa te Zesp Projektowy do wdroenia Systemu Zarzdzania Dokumentami i Sprawami w Najwyszej Izbie Kontroli. W 2011 r. Prezes NIK wyda cztery pisma oklne. Dwa z nich unormoway tryb i sposb dopuszczenia do pracy w Najwyszej Izbie Kontroli osb na stanowiskach zwizanych z dostpem do informacji niejawnych oznaczonych klauzul zastrzeone lub wykonujcych takie prace na zlecenie. Trzecie dotyczyo realizacji obowizkw wynikajcych z przepisw kodeksu pracy. Kolejnym pismem oklnym, z 20 wrzenia 2011 r., Prezes NIK uregulowa szczegowy tryb przeprowadzania czynnoci zwizanych z likwidacj, reorganizacj i organizacj jednostek organizacyjnych Najwyszej Izby Kontroli.

1.4. Strategia NIK

Dotychczas NIK planowaa swoje kontrole w cyklach trzyletnich Kolegium NIK uchwalao gwne kierunki kontroli na taki okres, a corocznie doprecyzowywao obszary bada. W 2011 roku w Najwyszej Izbie Kontroli zmienio si podejcie do strategii kontrolnej. Celem zmian jest precyzyjniejsze trafianie z aktywnoci NIK w obszary, w ktrych pastwo nie dziaa dostatecznie dobrze, a skutki nieprawidowoci s wyjtkowo uciliwe dla spoeczestwa. Takiemu celowi podporzdkowane zostay kolejne dziaania: reorganizacja NIK, zmiana sposobu planowania, poprzedzona pogbion analiz ryzyka, a take zmiany w metodyce kontroli. Zmiany organizacyjne wynikay z chci lepszego dostosowania Izby do wykonywanych zada. Nowa struktura w wikszym stopniu ni poprzednia uwzgldnia sytuacj w otoczeniu Izby podzia na dziay administracji pastwowej, zakres kompetencji komisji sejmowych oraz ONZ-owsk klasyfikacj COFOG5. Zmiana struktury NIK, polegajca na podzieleniu zbyt duych departamentw, suy te celom strategicznym. Mniejsze departamenty, odpowiadajce za poszczeglne dziay administracji publicznej, celniej bd dobiera tematy kontroli. Jeli tematy bd bardziej trafione, bd bardziej odpowiaday rzeczywistym potrzebom spoeczestwa. NIK chce si koncentrowa na kontroli obszarw, ktre s dla obywateli najistotniejsze. Tematy bada maj bezporednio nawizywa do relacji midzy obywatelem a instytucjami pastwa. W nowo utworzonym Departamencie Strategii powstao centrum analityczne. Jego zadaniem jest przeprowadzanie analizy ryzyka, w celu optymalnego opracowywania planu pracy na kolejny rok. Analiza taka pozwoli take na trafniejsze typowanie tematw kontroli doranych. Zmiany w procesie planowania byy ju widoczne podczas pracy nad planem rocznym Izby na rok 2012. Zesp pracujcy pod kierownictwem wiceprezesa NIK Wojciecha Misiga wskaza jeden gwny priorytet kontroli oraz trzy dodatkowe, na ktrych powinny si koncentrowa najwaniejsze kontrole. W 2012 r. jako priorytetowe traktowane s tematy zwizane ze stabilnoci finansow pastwa (priorytet gwny) oraz popraw skutecznoci edukacji, zapewnieniem obywatelom powszechnej opieki medycznej oraz zachowaniem dziedzictwa narodowego, zasobw naturalnych i adu przestrzennego (priorytety dodatkowe). Zesp ekspercki za zgod Prezesa NIK nie zakoczy dziaalnoci w dniu zamknicia planu pracy NIK na rok 2012, ale pracuje nadal. Wynikiem jego dziaania jest m.in. opracowanie zaoe planowania caorocznego i strategii kontrolnej NIK, uwzgldniajcych pogbion analiz ryzyka. W jej ramach nowo utworzony Wydzia Planowania i Analiz, dziaajcy w Departamencie Strategii, wsplnie z departamentami kontrolnymi opracowa list problemw wystpujcych w poszczeglnych obszarach aktywnoci pastwa, ktre pozwoliy przeprowadzi badanie opinii publicznej. Wyniki badania s jednym z elementw opracowywanej w NIK analizy ryzyka i bd uwzgldniane przy tworzeniu planu rocznego oraz typowaniu zakresu tematycznego kontroli doranych. Analiza ryzyka obejmuje take skargi i wnioski wpywajce do NIK, sugestie obszarw kontroli od najwyszych organw wadzy w pastwie, sygnay medialne, rzdowe i sektorowe dokumenty strategiczne oraz materiay statystyczne GUS.

COFOG ang. Classification of the Functions of Government.

15

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

n-

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

16

2. Dziaalno Kolegium Najwyszej Izby Kontroli

2.1. Skad Kolegium Najwyszej Izby Kontroli 2.2. Kompetencje Kolegium NIK 2.3. Oglne dane o dziaalnoci w 2011 r. 2.4. Opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw za 2010 r. 2.5. Uchwalenie projektu nowego statutu 2.6. Rozpatrywanie zastrzee do wystpie pokontrolnych 2.7. Posiedzenie seminaryjne Kolegium o powodziach i znaczeniu melioracji wodnych

17

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Dziaalno Kolegium Najwyszej Izby Kontroli

Konstytucja RP i ustawa o NIK stanowi, e Izba dziaa na zasadzie kolegialnoci. Kolegialny charakter dziaania NIK przejawia si w podejmowaniu decyzji w sprawach najwaniejszych dla NIK przez organy kolegialne. Jednak najistotniejszym aspektem realizacji konstytucyjnej zasady kolegialnoci, wskazanej w art. 202 ust. ustawy zasadniczej, jest powoanie Kolegium Najwyszej Izby Kontroli, posiadajcego szerokie kompetencje. Kolegium NIK ma 19 czonkw. W jego skad z mocy prawa wchodz: Prezes NIK, jako przewodniczcy, trzech wiceprezesw i dyrektor generalny NIK oraz 14 czonkw Kolegium. Na czonkw Kolegium Marszaek Sejmu RP powouje, na wniosek Prezesa NIK, 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7 dyrektorw jednostek organizacyjnych Izby lub radcw Prezesa NIK, spord ktrych Prezes NIK wyznacza sekretarza Kolegium. Osoby wchodzce w skad Kolegium s w sprawowaniu swych funkcji niezawise i mog w sprawie podejmowanych uchwa zgasza do protokou zdanie odrbne. Kadencja czonkw Kolegium trwa 3 lata i ma charakter indywidualny liczy si od dnia powoania. Nowym rozwizaniem prawnym jest wprowadzenie zasady opiniowania kandydatw na czonkw Kolegium przez waciw komisj sejmow. Zasada kolegialnoci nie oznacza jednak, e NIK moe dziaa wycznie kolegialnie. Ustawa uprawnia bowiem Prezesa NIK lub wiceprezesw do jednoosobowego podejmowania okrelonych czynnoci.

2.1. Skad Kolegium Najwyszej Izby Kontroli

W 2011 r. Kolegium NIK obradowao w nastpujcym skadzie6: Jacek Jezierski Prezes Najwyszej Izby Kontroli, Jzef Grny wiceprezes NIK do 2.06.2011 r.; p.o. wiceprezes NIK do 2.09.2011 r., Stanisaw Jarosz wiceprezes NIK do 2.06.2011 r.; p.o. wiceprezes NIK do 2.09.2011 r., Jacek Kocielniak wiceprezes NIK do 2.06.2011 r.; p.o. wiceprezes NIK do 2.09.2011 r., Marian Cichosz od 16.09.2011 r. wiceprezes NIK, Wojciech Misig radca Prezesa NIK, od 16.09.2011 r. wiceprezes NIK, Marek Zajkaa wiceprezes NIK do 2.06.2011 r.; p.o. wiceprezes NIK do 2.09.2011 r., Marek Chodkiewicz dyrektor generalny NIK, Maciej Batowski prof. nauk ekonomicznych, Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej w Lublinie, Zbigniew Dworzecki prof. nauk ekonomicznych, Szkoa Gwna Handlowa (kadencja upyna 29.01.2011 r.), Florian Kunik prof. nauk ekonomicznych, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Czesaw Martysz prof. nauk prawnych, Uniwersytet lski, Artur Nowak-Far prof. nauk prawnych i ekonomicznych, Szkoa Gwna Handlowa, Joanna Sieczyo-Chlabicz prof. nauk ekonomicznych, Uniwersytet w Biaymstoku (czonek Kolegium do 19.08.2011 r.), Mirosaw Stec prof. nauk prawnych, Uniwersytet Jagielloski, Marcin Trzebiatowski prof. nauk prawnych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawa II, Waldemar Dugocki dyrektor Departamentu Budetu i Finansw (kadencja upyna 29.01.2011 r.), Roman Furtak dyrektor Delegatury w Zielonej Grze, od 1.10.2011 r. dyrektor Departamentu Metodyki Kontroli i Rozwoju Zawodowego (sekretarz Kolegium), Mieczysaw Kosmalski dyrektor Delegatury NIK w Warszawie (kadencja upyna 29.01.2011 r.), Wiesaw Motyka dyrektor Departamentu Organizacyjnego, od 10.10.2011 r. dyrektor Departamentu Strategii, Jzef Poskonka radca Prezesa NIK, Czesawa Rudzka-Lorentz dyrektor Departamentu Administracji Publicznej, od 26.09.2011 r. radca Prezesa NIK, Stanisaw Sikora dyrektor Delegatury NIK w Rzeszowie, Bogdan Skwarka dyrektor Departamentu Prawnego i Orzecznictwa Kontrolnego, sekretarz Kolegium NIK (kadencja upyna 29.01.2011 r.), Jacek Szczerbiski dyrektor Departamentu Strategii Kontrolnej, od 10.10.2011 r. dyrektor Departamentu Pracy, Spraw Spoecznych i Rodziny.
6 Od 26 kwietnia 2012 r. nowym czonkiem Kolegium NIK jest Wojciech Kutya, powoany przez Marszaka Sejmu na stanowisko wiceprezesa Najwyszej Izby Kontroli.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

18

2.2. Kompetencje Kolegium NIK

Uprawnienia Kolegium Najwyszej Izby Kontroli s unormowane w art. 23 ustawy o NIK. Do zada Kolegium naley zatwierdzanie, uchwalanie i opiniowanie wymienionych w ustawie o NIK dokumentw oraz spraw. Zatwierdzanie lub uchwalanie ma charakter decyzji. Uchway podjte w sprawie niektrych dokumentw s ostateczne i nie mog by zmienione przez Sejm lub jego organy. Dotyczy to: analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej, sprawozdania z dziaalnoci NIK, opinii w przedmiocie absolutorium dla rzdu, wystpie zawierajcych zarzuty wynikajce z kontroli a dotyczce ministrw, kierownikw urzdw centralnych, Prezesa NBP, oraz rocznego planu pracy. Kolegium NIK jest take wyposaone w kompetencje o charakterze personalnym7. Zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy o NIK Kolegium wydaje zgod na pocignicie do odpowiedzialnoci karnej wiceprezesw NIK, dyrektora generalnego oraz kontrolerw z powodu czynnoci subowych. Rozwizanie stosunku pracy z kontrolerem mianowanym, bdcym czonkiem Kolegium NIK, take wymaga zgody tego organu.

Schemat 2.
Kompetencje Kolegium Najwyszej Izby Kontroli
Zatwierdza Analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej Sprawozdanie z dziaalnoci NIK w roku ubiegym

Uchwala

Opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw Wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm okrelonych problemw zwizanych z dziaalnoci organw wykonujcych zadania publiczne Wystpienia z wynikajcymi z kontroli zarzutami dotyczcymi dziaalnoci osb wchodzcych w skad Rady Ministrw, kierujcych urzdami centralnymi i Prezesa NBP 1

Kolegium NIK

Projekt budetu Roczny plan pracy

Opiniuje

Wniesione przez Prezesa NIK programy kontroli i informacje o wynikach szczeglnie wanych kontroli Inne sprawy wniesione przez Prezesa NIK albo przedstawione przez co najmniej 1/3 czonkw Kolegium

A take osb kierujcych instytucjami, o ktrych mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o NIK.

Do zada Kolegium NIK naley rwnie rozpatrywanie zastrzee do ocen, uwag i wnioskw zawartych w wystpieniach pokontrolnych, wniesionych przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego, kierownikw naczelnych i centralnych organw administracji rzdowej oraz osb kierujcych instytucjami wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy o NIK. Posiedzeniom Kolegium NIK zgodnie z art. 24 ustawy, przewodniczy Prezes NIK lub wyznaczony przez niego wiceprezes. Kolegium podejmuje uchway wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy skadu Kolegium w gosowaniu tajnym. Tajno gosowania ma zapewni obiektywizm podejmowania rozstrzygni oraz gwarantowa ustawow zasad niezawisoci czonkw Kolegium NIK. Prezes NIK moe zaprasza na posiedzenia Kolegium Najwyszej Izby Kontroli osoby niewchodzce w jego skad.

E. Jarzcka-Siwik, B. Skwarka, Najwysza Izba Kontroli. Komentarz do ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli, Warszawa 2010, s. 87.

19

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Projekt statutu

W wyniku nowelizacji ustawy zmieniony zosta przepis, dotyczcy uchwalania przez Kolegium okresowych planw pracy obecnie Kolegium uchwala roczny plan pracy. Podczas posiedze, na ktrych Kolegium Najwyszej Izby Kontroli rozpatruje zastrzeenia, kierownik jednostki kontrolowanej moe skada owiadczenia i wyjanienia, dotyczce zoonych zastrzee.

2.3. Oglne dane o dziaalnoci w 2011 r.

Kolegium NIK dziaa na podstawie ustawy oraz uchwalonego przez siebie regulaminu wewntrznego. W 2011 roku Kolegium NIK obradowao na 13 posiedzeniach, w trakcie ktrych po rozpatrzeniu przedoonych dokumentw i opracowa uchwalio: pozytywn opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw w zakresie wykonania ustawy budetowej za 2010 r., projekt statutu Najwyszej Izby Kontroli, zmiany w planie pracy NIK na 2011 r., projekt budetu oraz plan pracy Najwyszej Izby Kontroli na 2012 r. Ponadto Kolegium zatwierdzio analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2010 r. oraz sprawozdanie z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli w 2010 r.

2.4. Opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw za 2010 r.

Kolegium NIK, po zapoznaniu si z wynikami kontroli przedstawionymi w Analizie wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2010 roku uchwalio 7 czerwca 2011 r. pozytywn opini w sprawie udzielenia absolutorium dla Rady Ministrw za rok 2010. Wyraajc t opini, Kolegium NIK wzio pod uwag nastpujce okolicznoci: 1. Na realizacj ustawy budetowej na rok 2010 korzystnie wpywaa sytuacja gospodarcza, ktra bya lepsza ni prognozowano. Realne tempo wzrostu gospodarczego okazao si wysze ni zaoono. rednioroczny wzrost cen konsumpcyjnych by niszy ni w roku 2009, ale przekroczy wskanik przyjty w ustawie budetowej. Stopniowo wzrastao przecitne zatrudnienie w sektorze przedsibiorstw i w gospodarce narodowej. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia wzrosy, ale byy nisze, ni zakadano w uzasadnieniu do ustawy budetowej. 2. Budet pastwa w 2010 r. zosta wykonany zgodnie z ustaw budetow. Dochody budetu pastwa byy o 0,5% wysze ni zaplanowano w ustawie budetowej, a wydatki nisze o 2,1%. W rezultacie deficyt budetu pastwa, planowany na 52,2 mld z, wynis 44,6 mld z. 3. Dochody budetu rodkw europejskich stanowiy 90,1% zaplanowanej kwoty, a wydatki 85,5%. Wykonanie budetu rodkw europejskich zamkno si deficytem w kwocie 10,4 mld z, ktry by jednak niszy o 4,0 mld z od limitu ustawowego. Stosunkowo niskie wykonanie budetu rodkw europejskich wynika gwnie z opnie w realizacji niektrych inwestycji infrastrukturalnych oraz wykorzystania moliwoci przesunicia czci patnoci w ramach Wsplnej Polityki Rolnej na 2011 r. i przeznaczenia zaoszczdzonych rodkw na usuwanie skutkw powodzi. Pozytywnie naley oceni zawarcie z beneficjentami umw o wartoci ponad dwukrotnie wikszej ni w 2009 r. 4. Dochody i wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wyniosy odpowiednio 288,0 mld z i 343,0 mld z. W porwnaniu z rokiem 2009 byy one wysze o 5,0% i o 15,1%. czny deficyt tych budetw wynis 55,0 mld z, tj. by wyszy od deficytu w 2009 r. o 130,7%. Skokowy wzrost deficytu by nastpstwem zwikszenia wydatkw o 45,0 mld z przy przyrocie dochodw o 13,8 mld z. Nierwnowaga budetowa przyczynia si znaczco do wzrostu dugu Skarbu Pastwa. 5. Coraz wiksze byy rozbienoci midzy deficytem i zadueniem finansw publicznych ustalanym na podstawie prawa polskiego a deficytem i zadueniem obliczanym w sposb zgodny z midzynarodowymi standardami. Obowizujce w Polsce reguy ewidencji i sprawozdawczoci znieksztacaj obraz faktycznego stanu sektora finansw publicznych i utrudniaj identyfikacj istniejcych problemw. Konieczne jest zapewnienie wikszej przejrzystoci finansw publicznych. 6. Stwierdzajc prawidowe wykonanie ustawy budetowej na rok 2010, Kolegium NIK podkrela, e problemy finansw publicznych nie zostay rozwizane. Co wicej, nierwnowaga si pogbia. Rok 2010 by kolejnym, w ktrym przyrost pastwowego dugu publicznego by wikszy ni w latach poprzednich. Zaduenie sektora finansw publicznych zwikszyo si i na koniec 2010 r. wynioso 747,9 mld z, a jego relacja do PKB osigna 52,8%, ksztatujc si powyej I progu ostronociowego, okrelonego w ustawie o finansach publicznych. Wzrost pastwowego dugu publicznego i deficytu wymaga podjcia zdecydowanych dziaa w celu ich ograniczenia. 7. NIK ocenia pozytywnie lub pozytywnie z zastrzeeniami wykonanie budetu pastwa we wszystkich czciach budetowych oraz wykonanie planw finansowych pastwowych osb prawnych i funduszy celowych. Stwierdzono, e kwoty dochodw, wydatkw i deficytw, podane w Sprawozdaniu Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres od 1

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

20

stycznia do 31 grudnia 2010 r., stanowi sum kwot wykazanych w sprawozdaniach budetowych dysponentw poszczeglnych czci, a sprawozdanie Rady Ministrw przekazuje prawdziwy obraz wykonania budetu pastwa. Stwierdzone przez NIK nieprawidowoci w sprawozdaniach zostay usunite lub nie miay istotnego znaczenia.

2.5. Uchwalenie projektu nowego statutu

Konsekwencj wprowadzenia zmian w ustawie o NIK bya konieczno wydania nowego statutu w terminie 3 miesicy od dnia wejcia w ycie ustawy, czyli do 2 wrzenia 2011 r. Kolegium Najwyszej Izby Kontroli, realizujc swe ustawowe uprawnienia, uchwalio projekt nowego statutu 20 kwietnia 2011 r. Statut dostosowa organizacj wewntrzn NIK do wymaga znowelizowanej ustawy, powoujc nowe departamenty i biura. Doprecyzowa te waciwoci terytorialne delegatur. Wszystkie zmiany zaproponowane w statucie byy pochodn wielomiesicznej pracy zespou, ktry analizowa struktur i waciwoci komisji sejmowych, struktur rzdu i waciwoci poszczeglnych ministrw wynikajce z ustawy o dziaach, wielkoci budetw poszczeglnych ministrw i ONZ-owskiej klasyfikacji podziau zada administracji rzdowej. Prezes NIK uchwalony projekt przesa Marszakowi Sejmu, nie zyska on jednak pozytywnej opinii sejmowej Komisji ds. Kontroli Pastwowej. Kolegium NIK zebrao si wic ponownie na posiedzeniu w dniu 27 lipca 2011 r. i uchwalio zmieniony projekt statutu Najwyszej Izby Kontroli, przyjty pierwotnie 20 kwietnia. Kolegium NIK tym samym przychylio si do proby Marszaka Sejmu o rozwaenie dokonania zmian w przedoonym Marszakowi projekcie statutu Najwyszej Izby Kontroli. W uzasadnieniu podjtej uchway Kolegium NIK zapisao: Uchwaa ta jest wyrazem wsplnej z Marszakiem Sejmu odpowiedzialnoci za stabilne dziaanie struktur pastwa. Kolegium NIK, uznajc zgodno uchwalonego w dniu 20 kwietnia projektu statutu z przepisami ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli, w tym z art. 25 ust. 2 tej ustawy, uwzgldnio opini Biura Analiz Sejmowych dotyczc wprowadzenia do projektu przepisw odnoszcych si do trybu zwoywania posiedze i zasad dziaania Kolegium NIK. Rwnoczenie uszczegowione zostay zasady udzielania upowanie przez Prezesa NIK do zaatwiania spraw i podejmowania decyzji w jego imieniu oraz ograniczony zosta zakres zmian w nazwach kontrolnych jednostek organizacyjnych.

2.6. Rozpatrywanie zastrzee do wystpie pokontrolnych

Tabela 1.
Rozpatrywanie przez Kolegium NIK zastrzee do wystpie pokontrolnych zgoszonych w latach 20102011 2010 r. Lp. Sposb rozpatrzenia zastrzee zgoszonych do wystpie Liczba wystpie Struktura (w %) Liczba wystpie 2011 r. Struktura (w %)

1
1 2 3 x Oddalono w caoci Uwzgldniono w czci Uwzgldniono w caoci Razem

3
16 30 6 52

4
31 58 11 100

5
18 30 2 50

6
36 60 4 100

Rozpatrzone w 2011 r. zastrzeenia do wystpie pokontrolnych NIK zostay zgoszone przez: 1. Ministra Zdrowia do wystpienia z 14 grudnia 2010 r., skierowanego po kontroli organizacji i finansowania systemu przeszczepiania narzdw; 2. Komendanta Gwnego Policji do wystpienia z 13 grudnia 2010 r., skierowanego po kontroli realizacji Programu modernizacji Policji w latach 20082010 (I procze);

21

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Zgodnie z kompetencjami okrelonymi w ustawie Kolegium NIK rozpatruje zastrzeenia zoone przez najwaniejsze organy w pastwie: Prezydenta RP, marszakw Sejmu i Senatu, Prezesa Rady Ministrw, Prezesa NBP, osoby kierujce instytucjami wymienionymi w art. 4 ust. 1 oraz ministrw i kierownikw urzdw centralnych. W 2011 r. Kolegium rozpatrzyo zastrzeenia do 50 wystpie pokontrolnych NIK, podejmujc uchway oddalajce zastrzeenia w caoci, uwzgldniajce je w czci lub w caoci. Dane o sposobie rozpatrzenia zgoszonych zastrzee, w porwnaniu z rokiem poprzednim, zawiera tabela 1.

3. Ministra Edukacji Narodowej do wystpienia z 15 listopada 2010 r., skierowanego po kontroli wychowania przedszkolnego; 4. Ministra Finansw do wystpienia z 15 wrzenia 2010 r., skierowanego po kontroli prawidowoci naliczania i pobierania opat celnych i innych nalenoci w zwizku z importem spirytusu w latach 20032007; 5. Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji do wystpienia z 10 stycznia 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji Programu modernizacji Policji, Stray Granicznej, Pastwowej Stray Poarnej i Biura Ochrony Rzdu w latach 2008 2010 (I procze); 6. Ministra Finansw do wystpienia z 20 stycznia 2011 r., skierowanego po kontroli dziaania Ministerstwa Finansw oraz Banku Gospodarstwa Krajowego na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw, podejmowanych w latach 20082010 w celu realizacji Planu stabilnoci i rozwoju wzmacniania gospodarki Polski wobec wiatowego kryzysu finansowego oraz programw powizanych; 7. Gwnego Geodety Kraju do wystpienia z 18 stycznia 2011 r., skierowanego po kontroli zagospodarowania nieruchomoci stanowicych mienie wojewdztw i powiatw, w zakresie dziaa Gwnego Geodety Kraju w ramach otrzymanego upowanienia do wykonywania zada ministra waciwego do spraw administracji publicznej, wynikajcych z art. 1 ust. 35 oraz art. 4 ust. 2 ustawy z 7 wrzenia 2007 r. o ujawnieniu w ksigach wieczystych prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego, 8. Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego do wystpienia z 7 lutego 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego zada w zakresie promocji Polski na wiecie w latach 20092010 (I procze); 9. Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego do wystpienia z 18 lutego 2011 r., skierowanego po kontroli planowania i przekazywania rodkw publicznych na zadania realizowane przez szkoy wysze oraz nadzoru nad ich wykorzystaniem w latach 20082010 (I procze); 10. Ministra Skarbu Pastwa do wystpienia z 24 stycznia 2011 r., skierowanego po kontroli zabezpieczenia interesu publicznego w zwizku z realizacj tzw. ustawy kompensacyjnej wobec Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa Spka z o.o.; 11. Ministra Zdrowia do wystpienia z 11 marca 2011 r., skierowanego po kontroli przeksztace wasnociowych wybranych szpitali w latach 20062010. 12. Ministra rodowiska do wystpienia z 17 lutego 2011 r., skierowanego po kontroli zagospodarowania spalarni odpadw niebezpiecznych zakupionej w ramach projektu PHARE PL 9608.02.01; 13. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do wystpienia pokontrolnego z 2 marca 2011 r., skierowanego po kontroli funkcjonowania ELEWARR sp. z o.o.; 14. Ministra Gospodarki do wystpienia z 4 marca 2011 r., skierowanego po kontroli nadzoru sprawowanego przez Instytut Paliw i Energii Odnawialnej nad realizacj zada finansowanych ze rodkw publicznych z budetu pastwa w latach 20082010 (III kwartay) oraz kontroli IPiEO w zakresie tej realizacji; 15. Ministra Gospodarki do wystpienia z 11 lutego 2011 r., skierowanego po kontroli wspierania rodkami publicznymi restrukturyzacji spek przemysu potencjau obronnego; 16. Ministra Obrony Narodowej do wystpienia z 11 lutego 2011 r., skierowanego po kontroli restrukturyzacji spek przemysu potencjau obronnego; 17. Ministra Skarbu Pastwa do wystpienia z 17 marca 2011 r., skierowanego po kontroli prywatyzacji Poznaskich Zakadw Sprztu Ortopedycznego sp. z o.o. z siedzib w Poznaniu; 18. Ministra Skarbu Pastwa do wystpienia z 8 lutego 2011 r., skierowanego po kontroli restrukturyzacji i prywatyzacji przedsibiorstw transportu autobusowego w latach 20072010; 19. Ministra Spraw Zagranicznych do wystpienia z 28 marca 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji zada w zakresie midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju w latach 20082010 (I procze); 20. Ministra Sportu i Turystyki do wystpienia z 22 marca 2011 r., skierowanego po kontroli przygotowa Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 realizowanych od 15 grudnia 2009 r. do 31 grudnia 2010 roku; 21. Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia do wystpienia z 17 marca 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji zada poonych rodowiskowych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej; 22. Kierownika Urzdu do spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych do wystpienia z 19 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 54 Urzd do Spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych;

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

22

23. Ministra Zdrowia do wystpienia z 21 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 46 zdrowie; 24. Ministra Pracy i Polityki Spoecznej do wystpienia pokontrolnego z 26 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 63 sprawy rodziny; 25. Komendanta Gwnego Policji do wystpienia z 22 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 42 sprawy wewntrzne oraz planu finansowego Funduszu Wsparcia Policji; 26. Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki do wystpienia z 26 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 50 Urzd Regulacji Energetyki; 27. Prezesa Wyszego Urzdu Grniczego do wystpienia z 8 listopada 2010 r., skierowanego po kontroli przebiegu likwidacji Zakadu Grniczego Kopalni Solno wchodzcej w skad Inowrocawskich Kopalni Soli Solino SA w Inowrocawiu oraz sprawowania nadzoru i kontroli nad jej przebiegiem przez organy nadzoru grniczego; 28. Ministra Gospodarki do wystpienia z 28 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 20 gospodarka; 29. Ministra Skarbu Pastwa do wystpienia z 29 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 36 Skarb Pastwa, a take wykonania planw finansowych Funduszu Reprywatyzacji, Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw, Funduszu Skarbu Pastwa i Funduszu Rekompensacyjnego; 30. Ministra Skarbu Pastwa do wystpienia z 1 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli procesw restrukturyzacyjnych sektora przemysu maszynowego w latach 20062010, w tym sprawowania nadzoru wacicielskiego, przebiegu procesw prywatyzacji i udzielania pomocy publicznej; 31. Ministra Skarbu Pastwa do wystpienia z 27 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli prywatyzacji Kopalni Surowcw Skalnych SA w Zotoryi; 32. Ministra Zdrowia do wystpienia z 21 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji przez Ministra Zdrowia w latach 20072010 zada wynikajcych z Narodowego programu zapobiegania nadwadze i otyoci oraz przewlekym chorobom niezakanym poprzez popraw ywienia i aktywnoci fizycznej; 33. Rzecznika Praw Dziecka do wystpienia z 28 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 14 Rzecznik Praw Dziecka; 34. Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego do wystpienia z 29 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czciach 28 nauka i 38 szkolnictwo wysze oraz planu finansowego Funduszu Nauki i Technologii Polskiej; 35. Ministra Sportu i Turystyki do wystpienia z 29 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa 2010 r. w czci 25 kultura fizyczna; 36. Ministra Edukacji Narodowej do wystpienia z 28 kwietnia 2011 r. 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 30 owiata i wychowanie; 37. Ministra rodowiska do wystpienia z 4 maja 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czciach 22 gospodarka wodna i 41 rodowisko; 38. Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji do wystpienia z 5 maja 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 42 sprawy wewntrzne oraz wykonania planu finansowego Funduszu Modernizacji i Bezpieczestwa Publicznego; 39. Ministra Obrony Narodowej do wystpienia z 10 maja 2011 r., skierowanego po kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czci 29 obrona narodowa; 40. Ministra Finansw do wystpienia z 8 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykonywania przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej obowizkw w zakresie przeciwdziaania praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu w latach 20082010; 41. Ministra Obrony Narodowej do wystpienia z 22 kwietnia 2011 r., skierowanego po kontroli przeprowadzonej w Zakadzie Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego w zakresie stanu realizacji wybranych inwestycji, podjtych w Programie inwestycyjnym NATO w dziedzinie bezpieczestwa w latach 20072010 (rozpatrzenie zastrzee nastpio w trybie okrelonym ustaw z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych); 42. Ministra Infrastruktury do wystpienia z 21 lipca 2011 r., skierowanego po kontroli sprawowania nadzoru nad organami realizujcymi zadania w zakresie ochrony drg przed niszczeniem przez pojazdy przekraczajce dopuszczalne obcienia;

23

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

43. Gwnego Inspektora Transportu Drogowego do wystpienia z 26 lipca 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji wybranych zada zwizanych z ochron drg publicznych przed niszczeniem przez pojazdy ciarowe przekraczajce dopuszczalne naciski na o i mas cakowit; 44. Ministra Sportu i Turystyki do wystpienia z 24 sierpnia 2011 r., skierowanego po kontroli wykorzystania przez AZS AWF w Krakowie i Katowicach rodkw publicznych z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej przekazanych w 2010 r. na szkolenie modziey uzdolnionej sportowo w akademickich centrach szkolenia sportowego; 45. Ministra Sportu i Turystyki do wystpienia z 2 wrzenia 2011 r., skierowanego po kontroli przygotowania programu Moje boisko Orlik 2012; 46. Ministra Infrastruktury do wystpienia z 29 wrzenia 2011 r., skierowanego po kontroli poprawy funkcjonowania polskich portw morskich w latach 20092011 (I procze); 47. Ministra Infrastruktury do wystpienia z 24 padziernika 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji zada w zakresie gospodarki mieszkaniowej przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego; 48. Ministra Skarbu Pastwa do wystpienia z 25 padziernika 2011 r., skierowanego po kontroli prywatyzacji w sektorze farmaceutycznym obejmujcej okres od 2007 r. do sierpnia 2011 r.; 49. Ministra Obrony Narodowej do wystpienia z 29 wrzenia 2011 r., skierowanego po kontroli stanu profesjonalizacji Si Zbrojnych RP; 50. Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji do wystpienia pokontrolnego z 3 listopada 2011 r., skierowanego po kontroli zagospodarowania nieruchomoci stanowicych mienie wojewdztw i powiatw, w zakresie realizacji przez ministra waciwego do spraw administracji publicznej zada wynikajcych z ustawy z 7 wrzenia 2007 r. o ujawnieniu w ksigach wieczystych prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego. Na podstawie art. 61 ust. 2 w zwizku z art. 61 ust. 1 ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli Kolegium NIK pozostawio bez rozpatrzenia niej wymienione zastrzeenia z powodu zgoszenia ich po terminie: 1. Ministra Finansw do wystpienia z 4 lutego 2011 r., skierowanego po kontroli opodatkowania dziaalnoci gospodarczej podatkiem od gier w latach 20082010 (I procze); 2. Ministra Obrony Narodowej do wystpienia z 29 marca 2011 r., skierowanego po kontroli dostosowania wielkoci i struktury oraz wyposaenia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu do realizowanych zada i zmiennych warunkw penienia suby; 3. Ministra rodowiska do wystpienia z 2 wrzenia 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 w zakresie likwidacji mogilnikw; 4. Ministra Obrony Narodowej do wystpienia z 2 listopada 2011 r., skierowanego po kontroli wdroenia budetu pastwa w ukadzie zadaniowym i oceny procesw planowania, monitorowania i sprawozdawczoci; 5. Dowdcy Si Powietrznych do wystpienia z 24 listopada 2011 r., skierowanego po kontroli organizacji lotw i zapewnienia bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP w latach 20052010. Ponadto Kolegium NIK z powodu zgoszenia przez osob nieuprawnion pozostawio bez rozpatrzenia zastrzeenia dyrektora Biura Generalnego Dyrektora w Generalnej Dyrekcji Drg Krajowych i Autostrad do wystpienia NIK z 3 lipca 2011 r., skierowanego po kontroli realizacji zada zwizanych z ochron drg przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad.

2.7. Posiedzenie seminaryjne Kolegium o powodziach i znaczeniu melioracji wodnych

Posiedzenia seminaryjne Kolegium NIK s miejscem merytorycznej debaty nad istotnymi zagadnieniami dotyczcymi funkcjonowania pastwa. Obok czonkw Kolegium NIK uczestnicz w nich take przedstawiciele Sejmu, Senatu, administracji rzdowej i samorzdowej, Rzecznik Praw Obywatelskich, naukowcy z licznych uczelni i instytutw oraz przedstawiciele organizacji pozarzdowych. Tematy posiedze seminaryjnych wynikaj wprost z kontroli NIK. Wiele z kontroli posiada bowiem nie tylko walor oceny opisywanych zjawisk, ale jest te przyczynkiem do podejmowania pogbionej dyskusji nad istot badanej problematyki. Takim wymagajcym omwienia zagadnieniem, zasygnalizowanym podczas kontroli przeprowadzonych przez delegatury NIK w Biaymstoku i Krakowie8 stao si utrzymanie i funkcjonowanie melioracji wodnych. Spotkanie seminaryjne z 19 stycznia 2011 r. powicone byo wanie tej problematyce. Podczas posiedzenia gos zabrali:

Utrzymywanie melioracji wodnych szczegowych w wojewdztwie podlaskim w latach 20072009 (I procze), Delegatura NIK w Biaymstoku; Ochrona przeciwpowodziowa w wojewdztwie maopolskim i witokrzyskim, Delegatura NIK w Krakowie.

24

Kontrola Pastwowa, nr specjalny 1/2011.

25

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Jacek Jezierski Prezes NIK, Barbara Chiliska, p.o. dyrektor Delegatury NIK w Biaymstoku, ktra przedstawia Informacj o wynikach kontroli utrzymania melioracji wodnych szczegowych w wojewdztwie podlaskim; Agata Brzeska-Lebiecka, doradca prawny w Delegaturze NIK w Krakowie przedstawia Informacj o wynikach kontroli ochrony przeciwpowodziowej w wojewdztwie maopolskim i witokrzyskim; prof. dr hab. in. Edmund Kaca, dyrektor Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w Falentach zaprezentowa referat pt. Melioracje wodne: stan i potrzeby; prof. dr hab. in. Wiesaw Dembek, dyrektor naukowy ds. agro-rodowiskowych Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w Falentach wygosi referat Melioracje wodne a wspczesna ochrona przyrody; prof. dr hab. in. Edward Pierzgalski, kierownik Katedry Ksztatowania rodowiska na Wydziale Budownictwa i Inynierii rodowiska Szkoy Gwnej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie przedstawi referat: Systemy i urzdzenia melioracyjne funkcjonowanie i znaczenie dla rolnictwa; dr Przemysaw Nawrocki, przedstawiciel Fundacji WWF Polska wiatowego Funduszu na rzecz Przyrody zaprezentowa referat pt. Melioracje wodne a wdraanie w Polsce dyrektyw Unii Europejskiej: Ramowej Dyrektywy Wodnej, Dyrektywy Siedliskowej i Ptasiej; a take: dr Jzef Grny wiceprezes NIK, Stanisaw Jarosz wiceprezes NIK, dr Jzef Poskonka, dr Wojciech Misig, prof. dr hab. Artur Nowak-Far, prof. dr hab. Joanna Sieczyo-Chlabicz. Przybyli take zaproszeni gocie: prof. dr hab. Jerzy Jeznach Dziekan Wydziau Inynierii i Ksztatowania rodowiska SGGW w Warszawie, Leszek Karwowski Prezes Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej, Katarzyna akoma Dyrektor Zespou Prawa Administracyjnego i Gospodarczego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, Ireneusz Mirowski Dyrektor ds. przyrody Oglnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptakw, prof. dr hab. Jzef Mosiej pracownik naukowy na Wydziale Budownictwa i Inynierii rodowiska SGGW w Warszawie, Barbara Pachucka Zastpca Dyrektora Departamentu Gospodarki Ziemi w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dr Krzysztof Kulesza adiunkt w Zakadzie Systemw Wodno-Gospodarczych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Pastwowego Instytutu Badawczego, Krzysztof Niedzielski gwny specjalista w Departamencie Gospodarki Ziemi w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Waldemar Wojnicz wicedyrektor Departamentu rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego. Przebieg seminaryjnego posiedzenia Kolegium NIK zosta utrwalony w numerze specjalnym Kontroli Pastwowej. Zawiera on zapis wszystkich wygoszonych referatw9. Analiza zebranego w wyniku kontroli NIK materiau wykazaa, e przepisy prawa dotyczce melioracji zderzaj si niejednokrotnie z wymogami ochrony rodowiska, polityki ekologicznej, a take niektrymi warunkami okrelonymi przez Uni Europejsk. Ustalenia obu kontroli, przeprowadzonych przez delegatury NIK w Biaymstoku i Krakowie, wskazay na postpujc dekapitalizacj urzdze melioracyjnych i zmniejszanie ich funkcjonalnoci. Uniemoliwiao to prowadzenie nawodnie w okresach suchych bd te zatrzymywanie wody w razie jej nadmiaru. Tymczasem wiele szkd powodziowych powodowanych jest przez ze dziaanie sieci odwadniajcych. NIK wskazaa m.in., e przy obecnym tempie czyszczenia roww ich udranianie moe potrwa nawet 50 lat. Niepokoi moe fakt, e z powodu niedoboru rodkw nie s wykonywane w oczekiwanym wymiarze konserwacje urzdze melioracyjnych i przeciwpowodziowych, za to z budetu pastwa corocznie wydawane s niebagatelne sumy na usuwanie skutkw powodzi. O ochronie przeciwpowodziowej w naszym kraju zwyko si, niestety, mwi dopiero wwczas, gdy straty powodowane wezbraniem staj si tragicznym w swych rozmiarach faktem. Sprzyja to widzeniu zagadnienia gospodarki wodnej w optyce zarzdzania antykryzysowego, a nie metodycznych, kompleksowych i dugofalowych dziaa. W atmosferze katastrofy i zwizanych z ni emocji zapomina si niekiedy, e wsplnota interesw ochrony przyrody, ochrony przeciwpowodziowej i melioracji zaznacza si w sferze profilaktyki przeciwpowodziowej, a nie w czasie przeznaczonym dla operacji sub interwencyjnych. W ocenie specjalistw niewaciwe zaplanowanie i realizowanie przedsiwzi hydrotechnicznych z zakresu melioracji wodnych podstawowych oraz melioracji szczegowych stanowi powane zagroenie dla osignicia w Polsce rodowiskowych celw Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz dla skutecznej ochrony siedlisk i gatunkw w ramach sieci ekologicznej Natura 2000. Powoduj rwnie wzrost zagroe powodziowych. Liczne nieprawidowoci w planowaniu i wykonaniu prac hydrotechnicznych, wice si z naruszeniem prawa krajowego i UE oraz z nieodpowiednim wykorzystaniem rodkw publicznych,

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

wskazuj na piln potrzeb podjcia dziaa zaradczych o charakterze doranym, a w dalszej perspektywie czasowej wypracowania rozwiza systemowych, trwale eliminujcych bdy. W dyskusji, ktra wywizaa si na podstawie zaprezentowanych wystpie i referatw, uczestnicy zwracali uwag, e Delegatura NIK w Biaymstoku kontrolowaa melioracje wodne szczegowe, natomiast wikszo drastycznych przykadw dotyczya melioracji podstawowych, ktre s wykonywane przez pastwo, a nie przez rolnikw w ramach naoonych prawnie obowizkw. Dlatego jeden z zasadniczych wnioskw by taki, eby dokona przegldu tych urzdze oraz oceni wywizywanie si wacicieli gruntw z ich powinnoci. Na stan urzdze melioracyjnych wpywa m.in. rnorodno celw konkretnych podmiotw: przedsibiorcw majcych ciki sprzt do melioracji i zainteresowanych odpatnym wiadczeniem usug, zarzdw i marszakw wojewdztw dysponujcych rodkami unijnymi, ktre musz sensownie wyda. S wreszcie cele strategiczne na poziomie pastwa, dotyczce spraw zwizanych z szeroko rozumian spjnoci. Te wszystkie zamierzenia nie skadaj si w jedn cao, przeciwnie s traktowane odrbnie, stanowic przykad dziaa rozproszonych. Brakuje wsplnej strategii, wsppracy, dominuje sektorowo. Ten problem od dawna by dostrzegany, a prb jego rozwizania w 2008 r. byo powoanie przez wczesnego ministra rodowiska zespou ekspertw i opracowanie Projektu narodowej strategii gospodarowania wodami. W owym czasie stanowi on kompromis midzy wieloma opcjami podejcia do gospodarowania wodami. Do sprawy strategii i dziaa interwencyjnych powrcono w 2010 r., kiedy to konsultowano jej zmodyfikowan wersj, ale znw nic to nie przynioso nadal istnieje chaos. Dyskutanci byli zgodni, e Polska opnia si pod wzgldem wdraania unijnego prawodawstwa rodowiskowego, a kolejne sprawy o naruszenie prawa UE mog zakoczy si przed Europejskim Trybunaem Sprawiedliwoci. Przez lata nie mona byo zrobi prostej rzeczy: ustawa Prawo wodne jest najlepszym tego przykadem. Dopiero pod presj Komisji Europejskiej poprawiono mocno niedoskona nowelizacj tego aktu. Jeeli rzeczywicie chcemy doprowadzi do tego, eby prawo unijne obowizywao w prawie polskim, to naley wygasi konflikty i racjonalnie wykorzystywa rodki publiczne dla dobra ludzi i przyrody. Tu nie ma adnej sprzecznoci. Podsumowujc debat, Prezes NIK Jacek Jezierski stwierdzi, e przyczynia si ona do pokazania kolejnych zagadnie, wobec ktrych aktywno Najwyszej Izby Kontroli jest podana. Dzisiaj nasza wiedza o poruszanych problemach jest znacznie szersza, zwaszcza o wykorzystaniu rodkw pomocowych, potrzebie spjnoci polityki pastwa w osigniciu zamierzonych celw. Prezes NIK wyrazi te nadziej, e posiedzenie seminaryjne przyczyni si do wypracowania nowych sposobw kontrolowania.

26

3. Organizacja wewntrzna NIK

3.1. Struktura organizacyjna 3.2. Waciwo kontrolnych jednostek organizacyjnych NIK 3.3. Waciwo jednostek wykonujcych zadania dotyczce organizacji i obsugi

27

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Organizacja wewntrzna NIK

Skala zmian organizacyjnych i kadrowych, wprowadzonych w 2011 r. ustaw nowelizujc, bya znaczna. Ustawa ta w zasadniczy sposb zmienia nie tylko postpowanie kontrolne, ale rwnie wewntrzn struktur organizacyjn Izby i regulacje dotyczce korpusu kontrolerskiego. Wprowadzia take zmiany w skadzie cisego kierownictwa NIK, zmniejszajc liczb wiceprezesw z czterech do trzech. W wyniku tej redukcji nastpiy zmiany w nadzorze nad jednostkami organizacyjnymi. Wiceprezesw na wniosek Prezesa NIK powouje Marszaek Sejmu po zasigniciu opinii sejmowej Komisji ds. Kontroli Pastwowej. W roku 2011 (do 2 wrzenia) na podstawie ustawy o NIK z dnia 23 grudnia 1994 r. funkcje wiceprezesw NIK penili Jzef Grny, Stanisaw Jarosz, Jacek Kocielniak oraz Marek Zajkaa. Konsekwencj wyganicia stosunku pracy dotychczasowych wiceprezesw NIK byy zmiany na tych stanowiskach. Marszaek Sejmu, zgodnie z ustaw nowelizujc, 16 wrzenia 2011 r. powoa na wniosek Prezesa NIK dwch wiceprezesw Mariana Cichosza i Wojciecha Misiga, pozostawiajc jeden wakat.

3.1. Struktura organizacyjna

Organizacj wewntrzn okrela statut NIK, nadawany przez Marszaka Sejmu10. Rok 2011 by dla Izby wyjtkowy NIK dziaaa wedug dwch statutw. Przed reorganizacj, zgodnie ze statutem z 2001 r. w Najwyszej Izbie Kontroli funkcjonowao 30 jednostek organizacyjnych: 8 departamentw kontrolnych, 16 delegatur, 2 departamenty wspomagajce postpowanie kontrolne i 4 wykonujce zadania z zakresu administracji i obsugi. 20 kwietnia 2011 r., zgodnie z art. 25 ustawy o NIK, Kolegium NIK uchwalio nowy statut, ktry zosta Izbie nadany zarzdzeniem Marszaka Sejmu 26 sierpnia 2011 r.11. Podstawow zmian w organizacji NIK by podzia dotychczasowych jednostek na departamenty i delegatury jednostki kontrolne i wspomagajce postpowanie oraz biura wykonujce zadania w zakresie organizacji i obsugi. Dokonano przy tym rozdzielenia duych departamentw kontrolnych na mniejsze, zmieniono przedmiotowe i podmiotowe zakresy ich dziaa oraz utworzono kilka nowych. Celem tych zmian byo usprawnienie pracy NIK poprzez dostosowanie waciwoci departamentw do dziaw administracji pastwowej i zakresu dziaa resortw oraz komisji sejmowych. Wzito take pod uwag podzia na funkcje w ukadzie zadaniowym oraz stosowan przez ONZ klasyfikacj funkcji pastwa COFOG i dotychczasowe dowiadczenia NIK. Departamenty przeprowadzaj lub wspomagaj postpowanie kontrolne wedug waciwoci, okrelonej ustaw o NIK oraz zarzdzeniem Prezesa. Mog koordynowa kontrol lub by jej uczestnikiem. Nowy statut NIK okreli waciwo terytorialn 16 delegatur NIK, ktrych siedziby mieszcz si w stolicach wojewdztw. Delegatury NIK przeprowadzaj postpowanie kontrolne w organach i jednostkach terenowych zgodnie ze swoj waciwoci. Biura wykonuj zadania m.in. w zakresie administracji, spraw kadrowych, rozpatrywania skarg i wnioskw, zarzdzania mieniem, informatyki, transportu, pac, rachunkowoci i budetu. Prezes Najwyszej Izby Kontroli moe tworzy w departamentach, delegaturach i biurach wydziay i samodzielne stanowiska pracy. Moe take powoywa zespoy pomocnicze, okrelajc ich nazwy, skad osobowy oraz zakres i tryb dziaania. Schematy nr 3 i 4 przedstawiaj struktur organizacyjn NIK w 2011 r. wedug starego i nowego statutu.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

10 11

Zarzdzenie nr 3 Marszaka Sejmu z dnia 12 wrzenia 2001 r. w sprawie nadania statutu Najwyszej Izbie Kontroli. Zarzdzenie nr 11 Marszaka Sejmu z dnia 26 sierpnia 2011 r. w sprawie nadania statutu Najwyszej Izbie Kontroli.

28

Schemat 3.
Struktura organizacyjna NIK w 2011 r. (wedug statutu nadanego przez Marszaka Sejmu 12 wrzenia 2001 r.)

Najwysza Izba Kontroli

Jednostki organizacyjne wykonujce zadania kontrolne

Departament Administracji Publicznej Departament Budetu i Finansw Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego

Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Bydgoszczy Delegatura w Gdasku Delegatura w Katowicach Delegatura w Kielcach Delegatura w Krakowie Delegatura w Lublinie Delegatura w odzi

Delegatura w Olsztynie Delegatura w Opolu Delegatura w Poznaniu Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Szczecinie Delegatura w Warszawie Delegatura we Wrocawiu Delegatura w Zielonej Grze

Jednostki organizacyjne wspomagajce postpowanie kontrolne

Departament Prawny i Orzecznictwa Kontrolnego

Departament Strategii Kontrolnej

Jednostki organizacyjne wykonujce zadania w zakresie organizacji i obsugi

Departament Gospodarczy

Departament Organizacyjny

Departament Rachunkowoci

Departament Spraw Osobowych

29

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Schemat 4.
Struktura NIK w 2011 r. po reorganizacji (wedug nowego statutu, nadanego przez Marszaka Sejmu 26 sierpnia 2011 r.)

Najwysza Izba Kontroli

Jednostki organizacyjne wykonujce zadania w zakresie postpowania kontrolnego lub wspomagajce czynnoci kontrolne

Departament Administracji Publicznej

Departament Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego

Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Bydgoszczy Delegatura w Gdasku Delegatura w Katowicach

Delegatura w Olsztynie Delegatura w Opolu Delegatura w Poznaniu Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Szczecinie Delegatura w Warszawie Delegatura we Wrocawiu Delegatura w Zielonej Grze

Departament Budetu i Finansw

Departament Pracy, Spraw Spoecznych i Rodziny

Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji

Departament Prawny i Orzecznictwa Kontrolnego

Departament Infrastruktury

Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi Delegatura w Kielcach

Departament Metodyki Kontroli i Rozwoju Zawodowego

Departament Strategii

Delegatura w Krakowie Delegatura w Lublinie Delegatura w odzi

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego

Departament rodowiska

Departament Obrony Narodowej

Departament Zdrowia

Jednostki organizacyjne wykonujce zadania w zakresie organizacji i obsugi

Biuro Gospodarcze

Biuro Informatyki

Biuro Organizacyjne

Biuro Rachunkowoci

30

3.2. Waciwo kontrolnych jednostek organizacyjnych NIK

Departamenty przeprowadzaj postpowanie kontrolne w naczelnych i centralnych organach pastwowych, NBP lub podmiotach okrelonych w art. 4 ust. 1 ustawy o NIK, w zakresie swojej waciwoci rzeczowej lub funkcjonalnej oraz w porozumieniu z waciw terytorialnie delegatur w organach i jednostkach terenowych. Waciwo kontroln (rzeczow) departamentw i delegatur przed reorganizacj okrelao zarzdzenie nr 9 Prezesa NIK z dnia 31 maja 2004 r. w sprawie szczegowej organizacji wewntrznej oraz waciwoci jednostek organizacyjnych Najwyszej Izby Kontroli (ze zm.). W 2011 r. departamenty kontrolne koordynoway kontrole lub uczestniczyy w postpowaniu kontrolnym, w szczeglnoci przy przygotowywaniu kontroli, rozpatrywaniu zastrzee, tworzeniu informacji o wynikach kontroli i innych opracowa. Delegatury uczestniczyy w kontrolach koordynowanych lub przeprowadzay (koordynoway) postpowanie kontrolne w organach i jednostkach terenowych zgodnie z waciwoci terytorialn.

Schemat 5.
Zakresy waciwoci departamentw kontrolnych przed reorganizacj
Oglny zakres waciwoci kontrolnej Departament Administracji Publicznej Dziaalno administracji publicznej oraz sprawy bezporednio zwizane z dziaalnoci tej administracji nalece do dziaw administracji rzdowej: sprawiedliwo, sprawy zagraniczne, rozwj regionalny oraz czonkowstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej

Departament Budetu i Finansw

Gospodarowanie rodkami publicznymi cao spraw zwizanych z tworzeniem i wykonaniem budetu pastwa, finansami publicznymi i instytucjami finansowymi pastwa

Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji

Sfera gospodarki, gospodarowanie mieniem Skarbu Pastwa, przeksztacenia wasnociowe, funkcjonowanie systemu celnego, turystyka

Departament Komunikacji i Systemw Transportowych

Funkcjonowanie infrastruktury liniowej (sieci energetyczne, transport ldowy, wodny i powietrzny, sieci telekomunikacyjne, pocztowe i rurocigowe) oraz infrastruktury punktowej (terminale, porty itp.)

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego

Nauka, edukacja, kultura i dziedzictwo narodowe, kultura fizyczna i sport, publiczna radiofonia i telewizja

Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego

Obrona narodowa i sprawy wewntrzne Siy Zbrojne RP, ochrona bezpieczestwa i porzdku publicznego, ochrona granic, obrona cywilna, ochrona przeciwpoarowa, funkcjonowanie Policji

Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia

Sprawy spoeczne problematyka pracy, bezrobocia i zabezpieczenia spoecznego, ochrony zdrowia, sprawy rodziny, osb niepenosprawnych, kombatantw i osb represjonowanych

Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego

rodowisko przyrodnicze i produkcja biologiczna zagadnienia ochrony rodowiska, wykorzystania zasobw naturalnych, produkcji rolnej i lenej oraz gospodarowania przestrzeni; mieszkalnictwo, architektura i budownictwo

31

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Schemat 6.
Zakresy waciwoci departamentw po reorganizacji
Oglny zakres waciwoci rzeczowej Departament Administracji Publicznej Dziaalno administracji publicznej, czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, rozwj regionalny, wyznania religijne, mniejszoci narodowe i etniczne, informatyzacja, sprawy zagraniczne, dziaalno GUS, Urzdu Zamwie Publicznych

Departament Budetu i Finansw

Budet, finanse publiczne, instytucje finansowe, koordynacja kontroli wykonania budetu pastwa, kontrola wykonania zaoe polityki pieninej, dziaalno NBP oraz Komisji Nadzoru Finansowego

Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji

Gospodarka, Skarb Pastwa, badanie przychodw z prywatyzacji SP, dziaalno UOKiK, Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, Agencji Rezerw Materiaowych i Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci, Agencji Rozwoju Przemuysu

Departament Infrastruktury

Gospodarka morska, transport, czno, budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Departament Metodyki Kontroli i Rozwoju Zawodowego

Wspieranie procesu kontroli i funkcjonowania NIK przez rozwj metodyki kontroli, analizy jakoci kontroli, szkolenia pracownikw, prowadzenie aplikacji kontrolerskiej

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego

Nauka, owiata i wychowanie, szkolnictwo wysze, kultura i ochrona dziedzictwa narodowego, kultura fizyczna, turystyka

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Departament Obrony Narodowej

Obrona narodowa Siy Zbrojne RP, dziaalno Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, Agencji Mienia Wojskowego

Departament Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego

Sprawiedliwo oraz sprawy wewntrzne, dziaalno Prokuratora Generalnego i podlegych mu prokuratorw, ABW, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego

Departament Pracy, Spraw Spoecznych i Rodziny

Praca, zabezpieczenie spoeczne, sprawy rodziny, osb niepenosprawnych, kombatantw i osb represjonowanych

Departament Prawny i Orzecznictwa Kontrolnego

Obsuga prawna postpowania kontrolnego i jej koordynowanie, obsuga procesu rozpatrywania zastrzee przez komisj rozstrzygajc i Kolegium NIK, wykonywanie i koordynowanie spraw zwizanych ze wspprac NIK z organami powoanymi do cigania przestpstw

Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Rolnictwo, rozwj wsi, rynki rolne, rybowstwo, dziaalno Agencji Nieruchomoci Rolnych, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencji Rynku Rolnego, Centralnego Orodka Badania Odmian Rolin Uprawnych

Departament Strategii

Opracowywanie strategii dziaalnoci kontrolnej, planowanie i koordynowanie dziaalnoci kontrolnej, prowadzenie kontroli doranych, sprawozdawczoci i analiz dotyczcych dziaalnoci Izby, wsppraca z ETO, organizacjami i organami kontroli innych pastw, koordynowanie udostpniania informacji publicznej, prowadzenie BIP, audyt i kontrola wewntrzna Gospodarka wodna oraz rodowisko

Departament rodowiska

Departament Zdrowia

Ochrona zdrowia

32

Na podstawie nowo wydanego zarzdzenia nr 12/2011 Prezesa NIK12 gwnym zadaniem departamentw jest przeprowadzanie kontroli, w szczeglnoci spraw objtych dziaami administracji rzdowej13 zgodnie z przypisan im waciwoci oraz kontrola zada realizowanych przez waciwych ministrw, organy, urzdy i jednostki podporzdkowane lub nadzorowane przez tych ministrw. Departamentom zostaa take przypisana kontrola wykonania budetu pastwa w poszczeglnych czciach, kontrola dziaalnoci urzdw centralnych i agencji, kontrola realizacji zada audytu wewntrznego, gospodarki finansowej i majtkowej badanych podmiotw oraz badanie wykonania planw finansowych funduszw. Po znowelizowaniu ustawy o NIK i rozdzieleniu zada na cile zwizane z kontrol i te z zakresu organizacji i obsugi, dawniejsze departamenty wspomagajce postpowanie kontrolne stay si departamentami kontrolnymi, wykonujcymi zarwno czynnoci kontrolne, jak i wspomagajcymi je (por. schemat nr 7). Zmiany dotyczyy Departamentu Prawnego i Orzecznictwa Kontrolnego oraz Departamentu Strategii Kontrolnej, przeksztaconego w Departament Strategii. Zosta take utworzony Departament Metodyki Kontroli i Rozwoju Zawodowego, ktry wspiera kontrolne jednostki organizacyjne we wdraaniu metodyki i narzdzi informatycznych, wykorzystywanych podczas kontroli, rozwija metodyk zarzdzania jakoci kontroli oraz prowadzi aplikacj kontrolersk. Przed reorganizacj NIK departamenty wspomagajce postpowanie kontrolne udzielay jednostkom prowadzcym bezporednio czynnoci kontrolne wsparcia w zakresie obsugi prawnej i metodyki kontroli. Ponadto dbay o jako na wszystkich etapach procesu kontrolnego, opinioway dokumenty kontrolne oraz koordynoway proces planowania i dziaalno kontroln w skali caej Izby. Ich zadania przedstawia schemat nr 7.

Schemat 7.
Oglne zakresy waciwoci departamentw wspomagajcych postpowanie kontrolne (przed reorganizacj)
Oglny zakres waciwoci rzeczowej Departament Prawny i Orzecznictwa Kontrolnego Obsuga prawna postpowania kontrolnego i jej koordynowanie, obsuga procesu rozpatrywania zastrzee przez czonkw kierownictwa, Kolegium NIK i przez komisje rozstrzygajce, wykonywanie i koordynowanie zada zwizanych z udziaem NIK w pracach legislacyjnych parlamentu i rzdu Wspieranie procesu kontroli i funkcjonowania NIK przez opracowywanie strategii dziaalnoci kontrolnej, rozwj metodyki kontroli, planowanie i koordynowanie dziaalnoci kontrolnej, prowadzenie sprawozdawczoci, przyjmowanie i rozpatrywanie skarg i wnioskw, opracowywanie analiz i informacji dotyczcych dziaalnoci NIK, prowadzenie dziaalnoci wydawniczej, biblioteki i archiwum

3.3. Waciwo jednostek wykonujcych zadania dotyczce organizacji i obsugi

Do 26 sierpnia 2011 r., czyli do dnia nadania przez Marszaka Sejmu nowego statutu, w NIK funkcjonoway 4 departamenty zapewniajce organizacj i obsug dziaalnoci merytorycznej. Ich zadania przedstawiono w schemacie nr 8.

12

Zarzdzenie nr 12/2011 Prezesa NIK z 29 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegowej organizacji wewntrznej oraz waciwoci jednostek organizacyjnych Najwyszej Izby Kontroli.

13

Ustawa z dnia 4 wrzenia 1997 r. o dziaach administracji rzdowej (Dz.U. z 2007 r. nr 65, poz. 437 ze zm.).

33

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Departament Strategii Kontrolnej

Schemat 8.
Oglne zakresy waciwoci departamentw wykonujcych zadania dotyczce organizacji i obsugi (przed zmian statutu)
Oglny zakres waciwoci rzeczowej Departament Organizacyjny Organizacja pracy, ochrona informacji niejawnych i funkcjonowanie pionu ochrony, ochrona danych osobowych i informacji chronionych na podstawie innych przepisw, wsppraca z instytucjami UE oraz partnerami zagranicznymi

Departament Spraw Osobowych Departament Gospodarczy

Polityka kadrowa oraz kontrola jej realizacji

Organizacja i obsuga funkcjonowania Izby w zakresie spraw administracyjno-gospodarczych, biurowych, socjalnych i transportowych; administrowanie zasobami teleinformatycznymi i ich rozwj Obsuga budetowa i finansowo-rachunkowa oraz koordynowanie i nadzorowanie tej obsugi w jednostkach organizacyjnych

Departament Rachunkowoci

Na podstawie nowego statutu departamenty wykonujce zadania z zakresu organizacji i obsugi zostay zlikwidowane, a wikszo ich obowizkw przejy utworzone zgodnie z ustaw biura: Gospodarcze, Informatyki, Organizacyjne oraz Rachunkowoci. Biura maj struktur wydziaow, a ich pracownicy zatrudniani s na podstawie umowy o prac.

Schemat 9.
Oglne zakresy waciwoci biur
Oglny zakres waciwoci rzeczowej

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Biuro Gospodarcze

Organizacja i obsuga funkcjonowania Izby w zakresie spraw administracyjno-gospodarczych, biurowych i transportowych, gospodarowanie mieniem, zamwienia publiczne

Biuro Informatyki

Zarzdzanie infrastruktur, zasobami i projektami teleinformatycznymi, wdraanie polityki bezpieczestwa systemw teleinformatycznych

Biuro Organizacyjne

Organizacja posiedze Kolegium NIK, obsuga organizacyjna kierownictwa NIK, prowadzenie spraw kadrowych, dziaalnoci wydawniczej i poligraficznej, biblioteki i archiwum, rozpatrywanie skarg i wnioskw, ochrona informacji niejawnych, danych osobowych i tajemnicy kontrolerskiej

Biuro Rachunkowoci

Opracowanie, koordynacja i realizacja budetu NIK, prowadzenie ksig rachunkowych, obsuga funduszu pac

34

4 . Pracownicy

4.1. Etaty, stan i struktura zatrudnienia 4.2. Rozwj zawodowy pracownikw

35

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Pracownicy
Status oraz obowizki i uprawnienia pracownikw Najwyszej Izby Kontroli reguluje ustawa o NIK. Przed jej nowelizacj istniay trzy kategorie pracownikw: czonkowie kierownictwa14, pracownicy nadzorujcy15 lub wykonujcy16 czynnoci kontrolne oraz pracownicy administracyjni i obsugi.
Znowelizowana ustawa o NIK wprowadzia zmiany w regulacjach dotyczcych pracownikw. Nazwa pracownicy nadzorujcy lub wykonujcy czynnoci kontrolne zostaa zastpiona nowym okreleniem kontrolerzy. S oni zatrudniani na podstawie mianowania w departamentach i delegaturach. Kontroler musi spenia wszystkie warunki okrelone w ustawie: mie obywatelstwo polskie, pen zdolno do czynnoci prawnych oraz korzysta z peni praw publicznych, nie by karanym za przestpstwo popenione z winy umylnej, a ponadto mie wysze wyksztacenie i stan zdrowia pozwalajcy na zatrudnienie na okrelonym stanowisku. Pracownicy administracji i obsugi zatrudniani s w biurach na podstawie umowy o prac. Ponadto ustawodawca zmniejszy liczb wiceprezesw NIK z czterech do trzech (przed nowelizacj ustawa przewidywaa od dwch do czterech wiceprezesw). Do 31 grudnia 2011 r. Prezesa NIK w zarzdzaniu Izb wspierali dwaj wiceprezesi, za jeden z przewidzianych dla nich etatw pozostawa wolny. Inna zmiana, formalna, dotyczya doradcw Prezesa NIK. W katalogu stanowisk, ktre mog zajmowa kontrolerzy, stanowisko doradcy Prezesa NIK zmieniono na radc Prezesa NIK. Zmiana nazwy nie rzutowaa na zmian ich dotychczasowego uposaenia. Zmian majc znaczenie dla kontrolerw NIK jest ograniczenie ich uczestnictwa w yciu publicznym poprzez zakaz sprawowania mandatw posa, senatora, posa do Parlamentu Europejskiego lub radnego. Przeredagowany zosta art. 74 ustawy, ustalajcy zasad apolitycznoci kontrolerw. Zakaz prowadzenia dziaalnoci politycznej zastpiono zakazem publicznego manifestowania pogldw politycznych. Wprowadzony zosta te przepis o wyganiciu stosunku pracy z kontrolerem, w przypadku wyboru na ww. funkcje. Przepis przejciowy w art. 4 ustawy nowelizujcej wskazuje jednak, i owo ograniczenie nie ma zastosowania do koca kadencji, na ktr kontroler zosta wybrany.

4.1. Etaty, stan i struktura zatrudnienia

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

W dniu 1 stycznia 2011 r. Najwysza Izba Kontroli zatrudniaa pracownikw na 1669,7 etatu17. Przecitne zatrudnienie w 2011 r. wynosio 1597,3 etatu. Wedug stanu na koniec grudnia 2011 r., zatrudniano pracownikw na 1643,7 etatu18. Dane o stanie etatowym i strukturze zatrudnienia w ostatnich dwch latach prezentuje tabela.

Tabela 2.
Stan etatowy i struktura zatrudnienia w latach 20102011 (stan z 31 grudnia) 2010 r. Lp. Pracownicy Liczba etatw Struktura (w%) Liczba etatw 2011 r. Struktura (w%)

1
1 2 3 x

2
Kierownictwo NIK (prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny) Kontrolerzy Pracownicy administracji i obsugi Razem:

3
6,0 1237,3 407,6 1 650,9

4
0,4 74,9 24,7 100,0

5
4,0 1202,7 437,0 1 643,7

6
0,2 73,2 26,6 100,0

Podstawowym sposobem nawizania stosunku pracy z kontrolerami jest mianowanie. Jest ono jednak moliwe dopiero po odbyciu przez kontrolera aplikacji kontrolerskiej. W 2011 r. na podstawie mianowania zatrudnionych byo 1099 kontrolerw, czyli 91,2% pracownikw z tej grupy. Pozostali kontrolerzy byli zatrudnieni na czas okrelony (przewidziany do zakoczenia aplikacji i zdania egzaminu kontrolerskiego). Prezes NIK mianowa na stanowiska kontrolerskie 29 osb oraz awansowa 101.
14 Prezes, wiceprezesi i dyrektor generalny NIK. 15 Zajmujcy stanowiska: dyrektorw i wicedyrektorw departamentw i delegatur, doradcw Prezesa NIK oraz doradcw ekonomicznych, technicznych i prawnych. 16 Zajmujcy stanowiska: gwnych specjalistw, specjalistw, starszych inspektorw, inspektorw i modszych inspektorw kontroli pastwowej. 17 W tym 57,8 etatu osb przebywajcych na urlopach bezpatnych i wychowawczych. 18 W tym 51 etatw osb przebywajcych na urlopach bezpatnych i wychowawczych.

36

Bardzo istotnym elementem reorganizacji przeprowadzonej w 2011 r. byy zmiany kadrowe w jednostkach organizacyjnych NIK, zdeterminowane cile okrelonym przez ustawodawc sposobem nawizania stosunku pracy. Polegay one na rozwizaniu lub zmianie stosunku pracy z niektrymi pracownikami. Wprowadzenie zasady zatrudniania w nowo utworzonych biurach pracownikw jedynie na podstawie umowy o prac wyeliminowao moliwo zatrudniania w nich mianowanych kontrolerw. W zwizku z tym ze stanowisk kontrolerskich zrezygnowao 27 pracownikw mianowanych. Przyjli oni propozycje zatrudnienia na nowych stanowiskach w biurach, na podstawie umowy o prac na czas nieokrelony (z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia, zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy nowelizujcej), lub pozostawali czasowo bez przydziau organizacyjnego. W wyniku reorganizacji dokonano nowego podziau etatw midzy departamenty, delegatury i biura przedstawia go diagram nr 1.

Diagram 1.
Podzia etatw w NIK (stan na 31.12.2011 r.)

557,2 34,4% Delegatury 795.0 49,0% 269,5 16,6%

Departamenty

Biura

Prawie poowa (49%) etatw w NIK zostaa przydzielona 16 delegaturom, departamentom za przypado ich 34,4%. Najmniej, bo tylko 16,6% caej puli etatw, stanowiy etaty administracyjne w biurach.

Diagram 2.
Pracownicy na stanowiskach kierowniczych, kontrolerskich oraz administracji i obsugi (stan na 31.12.2011 r. liczony bez kierownictwa Izby oraz bez pracownikw poza przydziaem)

92 Administracja i obsuga 430 26,2% 1.117 68,2% 5,6%

Dyrektorzy i wicedyrektorzy

Kontrolerzy

Najwicej etatw w NIK przeznaczono dla kontrolerw. W 2011 r. byo ich 1117, co stanowio prawie 70% wszystkich etatw. Dla pracownikw administracji i obsugi, wspierajcych zadania kontrolerskie, przewidziano ponad 1/4 wszystkich etatw. Kadra menederska NIK (dyrektorzy i wicedyrektorzy departamentw, delegatur i biur) stanowia jedynie 5,6% ogu etatw. Z danych statystycznych za 2011 r. wynika, e w Najwyszej Izbie Kontroli pracuje wicej mczyzn (58%) ni kobiet. Zatrudnienie w poszczeglnych jednostkach organizacyjnych NIK wedug zrnicowania pci przedstawia diagram nr 3.

37

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Diagram 3.
Struktura pracownikw NIK wedug pci (stan na 31.12.2011 r. liczony bez kierownictwa Izby oraz bez pracownikw poza przydziaem)
1800.0 Liczba etatw

1600.0 1400.0 1200.0 1000.0 800.0 600.0 400.0 200.0 0 Departamenty Delegatury Biura 54,0% 46,0%

42,0%

58,0% 34,0% 66,0% Kobiety 56,0% 44,0% Ogem Mczyni

O ile w departamentach i biurach rozkad by mniej wicej zrwnowaony, o tyle w delegaturach wyran wikszo (66%) stanowili pracownicy pci mskiej. Wynika to najprawdopodobniej z tego, e kobiety rzadziej decyduj si na podjcie pracy zwizanej z czstymi i dugotrwaymi wyjazdami subowymi w teren, a taki uciliwy aspekt ma praca kontrolera NIK, zwaszcza w delegaturach.

Diagram 4.
Struktura pracownikw NIK (wedug pci) na poszczeglnych stanowiskach (stan na 31.12.2011 r. liczony bez kierownictwa Izby oraz bez pracownikw poza przydziaem)
1800.0 Liczba etatw 42,0%

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

1600.0 1400.0 1200.0 1000.0 800.0 600.0 400.0 200.0 0 22,0% 78,0% Dyrektorzy, wicedyrektorzy Kontrolerzy 66,0% 65,0% 35,0% 34,0%

58,0%

Kobiety Mczyni Administracja i obsuga Ogem

Uksztatowana na poszczeglnych stanowiskach struktura pci nie odbiegaa od oglnych tendencji na rynku pracy w Polsce. Wikszo stanowisk menederskich przypada mczyznom (78%). Take wrd kontrolerw wyranie wicej byo mczyzn (66%) ni kobiet (34%). Tradycyjnie natomiast kobiety dominoway na stanowiskach zwizanych z penieniem funkcji administracyjnych i obsugowych: sekretarskich, asystenckich oraz specjalistycznych z rnych dziedzin, m.in. analiz, szkole, archiwizacji, redakcji, ksigowoci i rachunkowoci. W Najwyszej Izbie Kontroli na 31 grudnia 2011 r. zatrudnionych byo 40 osb niepenosprawnych, w tym 33 osoby posiadajce znaczny lub umiarkowany stopie niepenosprawnoci oraz 7 osb majcych orzeczony lekki stopie niepenosprawnoci. NIK stwarza pracownikom niepenosprawnym rwne szanse w podejmowaniu zatrudnienia oraz zapewnia odpowiednie warunki pracy. Art. 67 ustawy o NIK okrela podstawowe wymagania, ktre musi spenia kady kontroler, m.in. wymienia, e kontrolerem moe by osoba, ktrej stan zdrowia pozwala na zatrudnienie na okrelonym stanowisku. Praca kontrolera charakteryzuje si m.in. czstym i dugotrwaym wykonywaniem czynnoci subowych poza staym miejscem pracy i zamieszkania oraz wystpowaniem czynnikw stresogennych. Warto nadmieni, e zgodnie z 14 rozporzdzenia Rady

38

Ministrw z dnia 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracownikw zatrudnionych w szczeglnych warunkach lub w szczeglnym charakterze pracownicy Najwyszej Izby Kontroli do dnia 31 grudnia 2008 r. byli zaliczani do osb zatrudnionych w szczeglnym charakterze. Osoby niepenosprawne same oceniaja, czy orzeczony rodzaj niepenosprawnoci pozwala im wykonywa prac zawodow w NIK.

Struktura wieku kadry kontrolerskiej

Najwysza Izba Kontroli zatrudnia kontrolerw z wieloletnim dowiadczeniem zawodowym, czsto rozwijajcych i koczcych sw karier zawodow wanie w NIK. Wrd zatrudnionych na stanowiskach kontrolerw przewaali, podobnie jak w latach poprzednich, pracownicy o wieloletnim dowiadczeniu, w wieku powyej 41 lat (74,4%). Struktur wieku kontrolerw, wedug stanu na koniec grudnia 2011 r., ilustruje diagram.

Diagram 5.
Struktura wieku kontrolerw zatrudnionych w NIK

Od 31 do 40 lat Do 30 lat 3RZ\ HM  ODW

25,3 % 0,3% 23,0 %

22,6 %

Od 41 do 50 lat

28,8 %

Od 51 do 60 lat

Struktura wyksztacenia pracownikw

Struktura wyksztacenia wyszego kontrolerw nie ulega w relacji do roku poprzedniego wikszym zmianom. Struktur t, wedug stanu na koniec 2011 r., ilustruje diagram.

Diagram 6.
Struktura wyksztacenia wyszego kontrolerw (wg kierunku studiw)

Prawnicze i administracyjne

31,3 %

27,3 %

Ekonomiczne

19,4 %

22,0 %

Wrd kontrolerw najwiksz grup stanowi osoby z wyksztaceniem z dziedziny prawa i administracji. Na drugim miejscu s pracownicy z wyksztaceniem ekonomicznym, a nastpnie z wyksztaceniem technicznym i rolniczym. Grupa pozostae obejmuje wyksztacenie specjalistyczne z mniej popularnych kierunkw, jak np. socjologia, geodezja i kartografia, ochrona rodowiska, polityka spoeczna. 68 pracownikw NIK posiada stopie naukowy doktora, za 44 ukoczyo Krajow Szko Administracji Publicznej.

Procedury naboru kandydatw na kontrolerw

Zgodnie ze Standardami polityki kadrowej NIK nabr pracownikw na stanowiska kontrolerskie prowadzony jest w sposb umoliwiajcy pozyskanie kompetentnej i zaangaowanej kadry. Kandydaci na kontrolerw powinni wykazywa si ponadprzecitn wiedz i umiejtnociami oraz mie odpowiednie dowiadczenie zawodowe. Ogaszany publicznie nabr prowadzony jest w formie otwartego postpowania kwalifikacyjnego. Wymagania wobec kandydatw zawarte s w opisach wolnych stanowisk, sporzdzonych przez dyrektorw jednostek organizacyjnych i zaakceptowanych przez nadzorujcych czonkw

39

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

kierownictwa Izby. Szczeglnie przydatne w pracy w NIK jest wyksztacenie ekonomiczne oraz prawnicze i administracyjne. W rekrutacji bierze si pod uwag te inne kwalifikacje, m.in.: dowiadczenie z pracy w organach administracji publicznej i komrkach kontrolnych (audytu), posiadanie doktoratu, ukoczenie studiw podyplomowych o przydatnym profilu, aplikacj w zawodach prawniczych, znajomo jzykw obcych. Nabr kandydatw do pracy na stanowiska kontrolerskie (tzw. nabr zewntrzny) odbywa si w drodze otwartego postpowania kwalifikacyjnego ogaszanego publicznie w BIP na stronie internetowej NIK19. Postpowanie skada si z trzech etapw i obejmuje: wstpn ocen ofert, testowe sprawdzenie znajomoci jzykw obcych i wiedzy oglnej z zakresu prawa, ekonomii, organizacji i funkcjonowania NIK oraz rozmow kwalifikacyjn z kandydatami. Postpowanie ma na celu sprawdzenie wiedzy, kwalifikacji i predyspozycji kandydatw do pracy oraz wskazanie tych kandydatw, ktrzy optymalnie speniaj wymagane kryteria. Prowadzone jest w trybie konkursu przez komisj ds. naboru pracownikw. Ostateczn decyzj o zatrudnieniu kandydatw, ktrzy przeszli wszystkie etapy rekrutacji, podejmuje Prezes NIK. Z powodu reorganizacji Najwyszej Izby Kontroli, majcej znaczcy wpyw na ruchy kadrowe i zmiany przydziaw wewntrznych, w 2011 roku nie by przeprowadzany nabr zewntrzny kandydatw do pracy w NIK. Na podstawie naboru przeprowadzonego w roku poprzednim do pracy w NIK przyjto 59 osb (w wymiarze 57,75 etatu), w tym 33 na stanowiska kontrolerskie. Spord osb przyjtych do pracy 18 zatrudniono w departamentach kontrolnych, 17 w departamentach wykonujcych zadania z zakresu organizacji i obsugi, 23 w delegaturach NIK oraz 1 na stanowisku wiceprezesa NIK. Wrd osb nowo przyjtych w 2011 r. na stanowiska kontrolerskie wikszo (72,7%) nie przekroczya 40. roku ycia. Do pracy w NIK przyszo wicej ni w roku poprzednim prawnikw, a mniej osb z wyksztaceniem technicznym i rolniczym. Wymaganie organizowania naboru zewntrznego w formie konkursu dotyczy tylko kontrolerw. Pracownicy na wakujce stanowiska administracyjne i obsugi przyjmowani s w wyniku rekrutacji prowadzonej przez komisj ds. naboru pracownikw.

Odejcia z pracy
W 2011 r. z pracy w NIK odeszo ogem 68 pracownikw. W zwizku z nabyciem prawa do emerytury odeszo 37 osb (54,4%), w tym 26 osb ze stanowisk kontrolerskich. Wrd osb zwolnionych z pracy 37 pracowao w delegaturach NIK, 15 w departamentach kontrolnych i wspomagajcych, 16 w departamentach wykonujcych zadania z zakresu organizacji i obsugi (biurach). Odejcia z pracy ilustruj dane przedstawione w tabeli nr 3.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Tabela 3.
Odejcia z pracy w NIK w latach 20102011 wedug przyczyn 2010 r. Lp. Przyczyny odejcia z pracy Liczba osb Struktura (w %) 2011 r. Liczba osb Struktura (w %)

1
1 2 3 4 5 6 7 8 x

2
Nabycie uprawnie do emerytury Porozumienie stron Wypowiedzenie stosunku pracy przez NIK Wypowiedzenie stosunku pracy przez pracownika Upyw terminu, na jaki zawarto umow Wyganicia stosunku pracy mier pracownika Przejcie na rent Rozwizanie bez wypowiedzenia Razem

3
35 12 4 2 5 4 0 0 62

4
56,5 19,4 6,5 3,2 8,0 6,4 100,0

5
37 8 2 6 10 1 2 2 68

6
54,4 11,7 2,9 8,8 15,0 1,4 2,9 2,9 100,0

Konkursy na wysze stanowiska

Przed nowelizacj ustawy o NIK zasady obsadzania stanowisk kontrolerskich byy ustalane zarzdzeniami Prezesa NIK. Na stanowiska dyrektorw, wicedyrektorw i doradcw ekonomicznych, prawnych i technicznych przeprowadzano konkur-

19

Zarzdzenie Prezesa NIK z dnia 1 lipca 2003 r. w sprawie zasad i trybu naboru kandydatw do pracy na niektrych stanowiskach w NIK. Zostao ono znowelizowane zarzdzeniami Prezesa NIK z dnia 24 marca 2004 r., 18 maja 2005 r., 24 maja 2006 r. i 19 lutego 2008 r.

40

sy wewntrzne. W 2011 r. na podstawie zarzdzenia nr 14/2005 Prezesa NIK z 9 marca 2005 r. w sprawie konkursu na stanowiska dyrektorw, wicedyrektorw i doradcw jednostek organizacyjnych NIK (ze zm.) przeprowadzono 5 postpowa konkursowych. W konkursach mogli bra udzia tylko pracownicy NIK, ktrzy speniali warunki wskazane w opisie stanowiska dyrektora, wicedyrektora lub doradcy w jednostce organizacyjnej NIK. Komisja ds. naboru oceniaa kandydatw na podstawie wiedzy, dotychczasowych osigni, dowiadczenia zawodowego, przebiegu dotychczasowej pracy w NIK, ocen kwalifikacyjnych, dodatkowych kwalifikacji zawartych w opisie stanowiska, predyspozycji do pracy na okrelonym stanowisku oraz przeprowadzonej rozmowy kwalifikacyjnej. W wyniku 5 konkursw w drodze naboru wewntrznego w 2011 r. obsadzono 5 stanowisk dyrektorw i wicedyrektorw, za na stanowiska doradcw na podstawie wygranego konkursu awansowao 7 kontrolerw. Po zmianie stanu prawnego zarwno konkurs, jak i nabr stan si zasad ustawow pierwszy konkurs zgodnie z wymogami znowelizowanej ustawy o NIK ma by rozstrzygnity do 31 grudnia 2013 r. Nowelizacja wprowadzia bowiem przepisy ustalajce zasady otwartego i konkurencyjnego postpowania kwalifikacyjnego na stanowiska kontrolerw oraz konkursu na stanowiska dyrektorw i wicedyrektorw kontrolnych jednostek NIK. Okrelone zostay dodatkowe warunki ubiegania si o stanowisko dyrektora, w szczeglnoci 5-letni sta pracy w NIK lub w innej jednostce organizacyjnej sektora finansw publicznych w kontrolnej komrce organizacyjnej (art. 69e ust. 2). Zostaa wprowadzona 5-letnia kadencja na stanowiskach dyrektorw i wicedyrektorw departamentw i delegatur. Po upywie kadencji osoby zajmujce takie stanowiska bd mianowane na stanowiska doradcw w kontrolnej jednostce organizacyjnej NIK. Ponadto Prezes NIK moe okrela w drodze zarzdze szczegowe zasady przeprowadzania naboru, w tym sposb sprawdzenia i oceny wiedzy oraz kwalifikacji kandydatw, a take szczegowe zasady przeprowadzania konkursu. Odmiennie ni w przypadku stanowisk kontrolerskich ustawa nie naoya obowizku przeprowadzania konkursw na stanowiska dyrektorw i wicedyrektorw biur ani na inne stanowiska w jednostkach organizacyjnych wykonujcych zadania z administracji i obsugi.

Oceny kwalifikacyjne pracownikw mianowanych

Mianowani pracownicy NIK podlegaj okresowym ocenom kwalifikacyjnym. Oceny dokonuje przeoony pracownika mianowanego, powiadamiajc go o jej treci. Pracownikowi przysuguje prawo odwoania od oceny do Prezesa NIK. Oceny kwalifikacyjne przeprowadzane s co roku. Ich przedmiotem jest jako i efektywno pracy, sposb wykonywania obowizkw subowych, podnoszenie kwalifikacji zawodowych, a take postawa pracownika w subie i poza sub. Schemat nr 10 przedstawia elementy podlegajce ocenie kwalifikacyjnej. Tre ocen bierze si pod uwag przy wyrnianiu i awansowaniu pracownika oraz przy podejmowaniu innych decyzji dotyczcych stosunku pracy.

Schemat nr 10.
Elementy oceny kwalifikacyjnej mianowanego pracownika NIK
Prawidowo, rzetelno, bezstronno i terminowo wykonania zada 1/

Elementy brane pod uwag podczas okresowej oceny kwalifikacyjnej mianowanego pracownika NIK

Przestrzeganie tajemnic ustawowo chronionych

Zachowanie w subie i poza sub

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych

Kreatywno, lojalno i dyspozycyjno wobec NIK

1/

W szczeglnoci obiektywne ustalanie i rzetelne dokumentowanie wynikw kontroli.

Ocen kwalifikacyjn za 2011 r. objto 790 mianowanych kontrolerw NIK spord 1016 podlegajcych tej ocenie. Zgodnie z art. 76 ust. 6 ustawy o NIK od okresowej oceny kwalifikacyjnej zwolnieni s mianowani kontrolerzy bdcy w okresie wypowiedzenia stosunku pracy oraz pracownicy, ktrym brakuje nie wicej ni 4 lata do osignicia wieku

41

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

i stau pracy wymaganych do nabycia prawa do emerytury. Od ocen kwalifikacyjnych mog by rwnie zwolnieni mianowani kontrolerzy, ktrzy nie wiadczyli pracy w danym roku cznie przez co najmniej poow okresu podlegajcego ocenie, z powodu przebywania na urlopie bezpatnym, urlopie dla poratowania zdrowia lub z innej przyczyny20. Po nowelizacji ustawy o NIK dokonanej w 2010 r. poszerzono regulacj ustawow dotyczc ocen kwalifikacyjnych, wprowadzajc m.in. artyku dajcy podstaw do zaskarenia na drodze sdowej oceny negatywnej uzyskanej przez pracownika. Obecnie mianowany kontroler moe si odwoa do Prezesa NIK w przypadku otrzymania negatywnej oceny kwalifikacyjnej. Spord 790 ocen dokonanych za rok 2011 ponad 64% stanowiy oceny wyrniajce i bardzo dobre, aden z ocenianych pracownikw nie otrzyma oceny negatywnej. Znowelizowana ustawa sprecyzowaa zasady dokonywania ocen kwalifikacyjnych kontrolerw, m.in. okrelia ich przedmiot i tryb. Ocena kwalifikacyjna dokonywana jest na pimie i wymaga pisemnego uzasadnienia, a przeoony dorcza j kontrolerowi za potwierdzeniem odbioru. Dodano ponadto przepisy dotyczce zwolnienia od oceny i odwoywania si od ocen. Upowanienie Prezesa NIK do okrelenia w drodze zarzdzenia ograniczone zostao jedynie do okrelenia okresu, za ktry dokonuje si oceny, oraz trybu dokonywania okresowych ocen kwalifikacyjnych i rozpatrywania odwoa od ocen kwalifikacyjnych. Dodano take przepis, e od decyzji Prezesa NIK, zatwierdzajcej ocen negatywn, mianowanemu kontrolerowi suy skarga do sdu administracyjnego21.

4.2. Rozwj zawodowy pracownikw

ciek rozwoju zawodowego pracownikw NIK, organizacj aplikacji kontrolerskiej oraz rozwijaniem metodyki kontroli zajmoway si do padziernika 2011 r. Departamenty Spraw Osobowych oraz Strategii Kontrolnej. Po reorganizacji zadania te znalazy si we waciwoci nowo utworzonego Departamentu Metodyki Kontroli i Rozwoju Zawodowego. Standardy polityki kadrowej NIK uznaj kwalifikacje pracownikw uczestniczcych w procesie kontrolnym za wany czynnik, wpywajcy na jako kontroli. Warunkiem dobrego wykonywania zada kontrolnych jest stae rozwijanie biegoci kontrolerw przez ich doksztacanie i doskonalenie zawodowe. Dziki temu NIK dysponuje kompetentn i zaangaowan kadr. Izba stwarza moliwoci rozwoju pracownikom, gwarantuje wymian dowiadcze, uzupenianie wiedzy i umiejtnoci oraz ustawiczne doskonalenie metodyki kontroli. Szkolenie pracownikw odbywa si w dwch podstawowych formach: aplikacji kontrolerskiej i staego doskonalenia zawodowego.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Aplikacja kontrolerska
NIK jest jednym z nielicznych najwyszych organw kontroli samodzielnie przeprowadzajcych szkolenie zawodowe dla nowo zatrudnionych kontrolerw. Celem aplikacji kontrolerskiej jest teoretyczne i praktyczne przygotowanie kontrolerw do prowadzenia postpowania kontrolnego. W ramach szkolenia organizowane s wykady, seminaria, warsztaty i wiczenia. Ponadto aplikacja obejmuje m.in. wykonywanie przez aplikantw zada praktycznych w macierzystych jednostkach organizacyjnych oraz samoksztacenie. Udzia w aplikacji zapewnia kandydatom na kontrolerw niezbdne przygotowanie do prowadzenia postpowania kontrolnego. Odbywaj oni aplikacj w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o prac po przepracowaniu co najmniej 6 miesicy w NIK. Trwajca okoo roku aplikacja koczy si egzaminem przed komisj powoan przez Prezesa NIK. Pozytywne zdanie egzaminu jest podstaw do nawizania stosunku pracy na podstawie mianowania. W 2011 r. aplikacja odbywaa si podczas 10 tygodniowych zjazdw szkoleniowych, obejmujcych 325 godzin zaj. Pocztkujcy kontrolerzy zdobywali umiejtnoci prawidowego dokumentowania ustale kontroli i sporzdzania dokumentw wymaganych w postpowaniu kontrolnym. Doskonalili wiedz o systemie kontroli pastwowej w Polsce i innych krajach, zaznajamiali si z zadaniami NIK jako naczelnego organu kontroli pastwowej, organizacj Izby i statusem kontrolerw. Program aplikacji obejmowa take zagadnienia rachunkowoci, wybrane zagadnienia ekonomii, kontroli finansowej i audytu, niektre dziedziny prawa (w tym prawa Unii Europejskiej), elementy informatyki i jej stosowanie w postpowaniu kontrolnym, a take zajcia doskonalce umiejtnoci interpersonalne. Wykadowcami aplikacji s zarwno pracownicy NIK z wieloletnim dowiadczeniem, jak i pracownicy naukowi szk wyszych.

20

8 ust.1 zarzdzenia Prezesa NIK z dnia 1 wrzenia 2011 r. w sprawie dokonywania okresowych ocen kwalifikacyjnych mianowanych kontrolerw Najwyszej Izby Kontroli.

21

Art. 76, 76a i 76b znowelizowanej ustawy o NIK.

42

Izba wspiera ksztacenie kadr kontroli i audytu jednostek sektora finansw publicznych poprzez umoliwienie pracownikom tych jednostek udziau w aplikacji kontrolerskiej. W 2011 r. w teoretycznym szkoleniu aplikacyjnym wzio udzia, za zgod Prezesa NIK, 5 pracownikw Kancelarii Prezesa Rady Ministrw i Urzdu m.st. Warszawy.

Inne szkolenia
Pracownicy maj moliwo uzupeniania lub systematyzowania zdobytej wiedzy i umiejtnoci w ramach staego doskonalenia zawodowego. NIK zapewnia szkolenia specjalistyczne (np. organizowane przez KSAP, informatyczne), szkolenia zwizane z realizacj obowizkw ustawowych (ochrona informacji niejawnych, BHP) i kursy jzykw obcych. Pracownicy mog take uzyska dofinansowanie do studiw doktoranckich i podyplomowych oraz otrzyma zgod na odbycie aplikacji prawniczej (radcowskiej, sdziowskiej bd prokuratorskiej) i uzyska dofinansowanie kosztw tej aplikacji. Dane wskazujce, jak ksztatowa si udzia pracownikw NIK w szkoleniach w ostatnich 2 latach, prezentuje tabela nr 4.

Tabela 4.
Pracownicy objci szkoleniami w latach 20102011 2010 r. Lp. Rodzaj szkolenia 2011 r.

Liczba uczestnikw1/

1
1 2 3 4 5 6 7. 8
1/

2
Aplikacja kontrolerska Nauka jzykw obcych Szkolenia specjalistyczne Ochrona informacji niejawnych i danych osobowych Bezpieczestwo i higiena pracy Studia doktoranckie Studia podyplomowe Aplikacje w zawodach prawniczych

3
46 358 4.671 217 182 8 96 13

4
48 322 4.533 938 183 10 179 14

Poszczeglni pracownicy korzystaj w cigu roku z rnorodnych form szkolenia i doksztacania zawodowego, dlatego liczba uczestnikw szkole czasem moe by wiksza od stanu etatowego NIK.

Szkolenia specjalistyczne
W 323 szkoleniach zorganizowanych w 2011 r. wzio udzia 1291 pracownikw NIK. Kady z nich uczestniczy w od 1 do 17 szkole. czna liczba uczestnikw szkole przekroczya 4,5 tysica. Tematyka szkole specjalistycznych dla kontrolerw dotyczya m.in.: rachunkowoci oglnej i budetowej, rachunkowoci jednostek samorzdu terytorialnego, rachunkowoci kreatywnej, budetu zadaniowego, sprawozdawczoci budetowej, finansw publicznych, wybranych zagadnie prawnych, w tym nowelizacji ustawy Prawo zamwie publicznych i rozporzdze wykonawczych, funkcjonowania Unii Europejskiej, m.in. dziaalnoci Europejskiego Trybunau Obrachunkowego, audytu i kontroli projektw i systemw w ramach funduszy strukturalnych, instytucji UE, odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych, obsugi narzdzi informatycznych wspierajcych kontrol, metodyki badania systemw informatycznych, nowej procedury kontrolnej, doskonalenia warsztatu kontrolerskiego w zakresie dokumentowania ustale. W zwizku z reorganizacj NIK w 2011 r. rozpoczy si szkolenia na temat Zmian w funkcjonowaniu Izby wprowadzonych ustaw nowelizujc ustaw o NIK, w ktrych wzio udzia 144 pracownikw. Pozostali bd szkoleni sukcesywnie. W okresie sprawozdawczym NIK wsplnie ze Szko Gwn Handlow zorganizowaa Menederskie Studia Podyplomowe w zakresie zarzdzania procesem kontroli, w ktrych uczestniczyo 35 osb. W warsztatach z zakresu obsugi stosowanego w NIK systemu informacji prawnej wzio udzia 122 pracownikw. Szkolenia, w ktrych uczestniczyli pracownicy jednostek organizacyjnych, wykonujcych zadania z zakresu organizacji

43

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

i obsugi (po reorganizacji biur), obejmoway rnorodn tematyk, m.in. Zamknicie ksig rachunkowych za 2011 r. przez jednostki budetowe, samorzdowe, zakady budetowe; Przygotowanie ksig rachunkowych do rocznego sprawozdania finansowego i zasady jego sporzdzania; Usugi ksztacenia zawodowego finansowane w caoci ze rodkw publicznych; Przygotowywanie planw cieek karier i programu zarzdzania talentami; Budet zadaniowy w sektorze publicznym w latach 20112012. Tematami szkole specjalistycznych dla informatykw byy: Budowa adu korporacyjnego IT w jednostce sektora finansw publicznych; Zabezpieczenie danych na stacjach kocowych; Usugi telekomunikacyjne dla przedsibiorstw; Bezpieczne zarzdzanie zasobami infrastruktury informatycznej; Rozwizywanie problemw w sieciach IP. Informatycy z NIK uczestniczyli take w Kongresie Bezpieczestwa Sieci, Konferencji SECURE 2011 oraz Forum Informatyki w Administracji.

Szkolenia z procedur ochrony informacji niejawnych i danych osobowych

Prowadzenie szkole w tym zakresie ley w gestii Penomocnika ds. Ochrony Informacji Niejawnych. Obowizek organizacji szkole wynika z art. 19 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych. W 2011 r. w zakresie ochrony informacji niejawnych przeprowadzono 21 szkole, w ktrych wzio udzia 811 pracownikw. W zwizku ze znaczc zmian przepisw dotyczcych ochrony informacji niejawnych, w szczeglnoci wejciem w ycie od 2 stycznia 2011 r. nowej ustawy o ochronie informacji niejawnych, jak rwnie kilkunastu aktw wykonawczych do ustawy, gwnym celem szkole byo zapoznanie pracownikw z przepisami zwizanymi z ochron informacji niejawnych oraz odpowiedzialnoci karn, dyscyplinarn i subow za ich naruszenie, zasadami i sposobami ochrony informacji niejawnych oraz postpowania w sytuacjach zagroenia lub ujawnienia takich informacji. Szkolenia w zakresie ochrony danych osobowych miay na celu zapoznanie pracownikw z przepisami oraz sposobami postpowania w przypadku naruszenia ochrony danych osobowych, ze szczeglnym uwzgldnieniem danych wraliwych. Odbyy si 3 takie szkolenia, ukoczyo je 127 pracownikw NIK.

Tabela 5.
Szkolenia przeprowadzone w 2011 r. w zakresie ochrony informacji niejawnych i danych osobowych Liczba wydanych zawiadcze

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Liczba osb przeszkolonych, w tym: Lp. Tytu szkolenia Liczba szkole kontrolerzy administracja obsuga

1
1. 2. x

2
Ochrona informacji niejawnych Ochrona danych osobowych Ogem

3
21 3 24

4
733 123 856

5
56 4 60

6
22 0 22

7
811 811

Szkolenia z BHP
Zgodnie z kodeksem pracy oraz rozporzdzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczestwa i higieny pracy pracodawca jest zobowizany do przeprowadzania szkole w tym zakresie. W 2011 r. w Najwyszej Izby Kontroli przeszkolono cznie 183 osoby, przeprowadzajc instrukta oglny BHP dla nowo zatrudnionych 37 pracownikw oraz cykl szkole okresowych z BHP (dla 146 osb).

Nauka jzykw obcych

NIK przywizuje du wag do podnoszenia poziomu znajomoci jzykw obcych przez pracownikw. Nauka jzykw obcych odbywa si w ramach lektoratw prowadzonych przez firmy jzykowe w siedzibie NIK lub w zewntrznych instytutach i szkoach jzykowych. Specjalistyczne kursy jzykowe, zbiene z potrzebami zawodowymi pracownikw NIK (np. Kurs jzyka prawa), prowadzia Krajowa Szkoa Administracji Publicznej. Dane o udziale pracownikw NIK w szkoleniach jzykowych zamieszczono w tabeli nr 6.

44

Tabela 6.
Pracownicy uczestniczcy w kursach jzykowych w latach 20102011 2010 r. Lp. Lektoraty Liczba osb1/ Struktura (w %) Liczba osb1/ 2011 r. Struktura (w %)

1
1 2 3 4 5 x
1/

2
Angielski Niemiecki Francuski Rosyjski Hiszpaski Razem

3
305 11 27 4 11 358

4
85,2 3,1 7,5 1,1 3,1 100,0

5
267 7 25 7 16 322

6
82,9 2,2 7,7 2,2 5,0 100,0

cznie z lektoratami w Krajowej Szkole Administracji Publicznej. Studia doktoranckie i podyplomowe, aplikacje w zawodach prawniczych

W celu poszerzenia wiedzy m.in. w zakresie audytu wewntrznego i kontroli wewntrznej, audytu strategicznego w jednostkach sektora finansw publicznych, rachunkowoci i rewizji finansowej, jak rwnie finansw i rachunkowoci przedsibiorstw, w 2011 r. pracownicy NIK podejmowali lub kontynuowali studia doktoranckie (10 osb) lub podyplomowe (179 osb). Ponadto 14 pracownikw NIK odbywao aplikacje w zawodach prawniczych.

Ocena efektywnoci zaj szkoleniowych

Efektywno szkole jest przez NIK badana i analizowana. Kady uczestnik aplikacji kontrolerskiej oraz szkolenia specjalistycznego jest zobligowany do wypenienia ankiety oceniajcej zarwno przydatno poruszanej tematyki, jak i sposb prowadzenia zaj przez wykadowc. Ocenie podlega zarwno aspekt merytoryczny (stopie realizacji celu szkolenia, precyzja i jasno prezentowania treci, merytoryczne przygotowanie wykadowcy), jak i metodyczny (umiejtno nawizania kontaktu z uczestnikami szkolenia, umoliwianie uczestnikom aktywnego udziau w zajciach, stosowanie symulacji i wicze, przekazywanie informacji i ocen zwrotnych). Ta metoda oceny szkole stanowi element kontroli i jednoczenie daje podstaw do analizy oferty szkoleniowej pod ktem ewentualnych zmian w programach szkole, jak rwnie doboru osb prowadzcych zajcia. Ocena efektywnoci szkole jest realizacj zasad okrelonych w Standardach kontroli NIK.

45

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

46

5. Informatyzacja

5.1. Rada do spraw Informatyzacji 5.2. Strategia informatyzacji NIK i polityka bezpieczestwa 5.3. Systemy informatyczne funkcjonujce w NIK 5.4. Infrastruktura teleinformatyczna i platforma sprztowa 5.5. Informatyczne wspomaganie kontroli 5.6. Aktywno NIK w midzynarodowych projektach IT

47

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Informatyzacja
Najwysza Izba Kontroli jest instytucj stale korzystajc z rozwiza teleinformatycznych i dbajc o ich rozwj. Kady kontroler NIK wyposaony jest w sprzt oraz oprogramowanie suce do prowadzenia czynnoci kontrolnych. Priorytetem w obszarze informatyzacji jest systematyczne usprawnianie funkcjonowania Najwyszej Izby Kontroli przez wspomaganie procesw zarzdczych, z wykorzystaniem technologii teleinformatycznych. Drugi cel to wspieranie realizacji zada kontrolnych przez rozwj narzdzi IT przydatnych kontrolerom w biecej pracy. NIK rozwija metodyk kontroli wspieranych informatycznie, a uczestniczc w grupach roboczych do spraw IT midzynarodowych organizacji EUROSAI i INTOSAI, dzieli si swymi dowiadczeniami i autorskimi koncepcjami z najwyszymi organami kontroli innych krajw. Koordynacja projektw informatycznych oraz utrzymanie infrastruktury teleinformatycznej naley do zada Biura Informatyki, natomiast kierunki dziaa na rzecz rozwoju systemw teleinformatycznych w Izbie wskazuje i opiniuje Rada do spraw Informatyzacji pod przewodnictwem dyrektora generalnego NIK.

5.1. Rada do spraw Informatyzacji

Rada ds. Informatyzacji powstaa w 1998 r. i od tej pory dziaa nieprzerwanie mimo zmian w swym skadzie, nadzorujc najwaniejsze projekty informatyczne realizowane w Izbie. Obecnie Rada dziaa na podstawie nowego zarzdzenia Prezesa NIK22. W jej skad wchodz dowiadczeni specjalici w dziedzinie informatyki zarwno dyrektorzy, jak i pracownicy rnych jednostek organizacyjnych. Rada ds. Informatyzacji jest organem opiniodawczo-doradczym Prezesa NIK. Do jej zada naley okrelanie kierunkw i zaoe do rocznych planw inwestycyjnych z zakresu informatyzacji NIK, zatwierdzanie rocznych planw inwestycyjnych oraz sprawozda z tego zakresu. Rada opiniuje projekty: dokumentw strategicznych, dotyczcych rozwoju lub reorganizacji systemw informatycznych oraz zastosowania metod informatycznych w dziaalnoci kontrolnej, dokumentw okrelajcych funkcjonowanie systemw informatycznych eksploatowanych w NIK, dokumentw metodycznych dotyczcych kontroli systemw informatycznych oraz innych materiaw zwizanych z wykorzystywaniem technologii IT w dziaalnoci NIK. Rada moe przedkada Prezesowi NIK propozycje i wnioski w sprawach zwizanych z informatyzacj NIK. Rada okrelia Strategi informatyzacji NIK, wyznaczajc cele, zasady, priorytety i kierunki rozwoju systemu informatycznego NIK, i wedug niej dziaa.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

5.2. Strategia informatyzacji NIK i polityka bezpieczestwa

W Strategii informatyzacji NIK na lata 20102013 za gwny cel przyjto usprawnienie funkcjonowania Izby poprzez wspomaganie procesu zarzdzania oraz wspieranie realizacji zada, ze szczeglnym uwzgldnieniem poprawy jakoci planowania i programowania kontroli oraz prezentowania ich wynikw. rodkiem prowadzcym do jego osignicia jest wykorzystanie technologii teleinformatycznej do wsparcia procesw realizowanych przez NIK. Szczegowe cele okrelone w Strategii informatyzacji NIK to: optymalizacja przepywu informacji w ramach procesu kontrolnego NIK, usprawnienie dostpu do szczegowych wynikw kontroli wszystkim zainteresowanym podmiotom, ujednolicenie i przyspieszenie w systemie informatycznym obiegu dokumentw i realizacji spraw, uatwienie dostpu do dokumentw i zgromadzonych informacji (zarwno pracownikom, jak i odbiorcom kocowych efektw pracy NIK). Realizujc Strategi informatyzacji NIK, w 2011 r. doskonalono i aktualizowano systemy ju funkcjonujce, modernizowano zasoby sprztowe, dokonywano zakupw usug towarzyszcych oraz wdraano nowe rozwizania informatyczne. Dbao o bezpieczestwo i niezawodno infrastruktury i systemw teleinformatycznych jest niezbdnym elementem procesu informatyzacji NIK. Przejawia si ona m.in. w staym podnoszeniu poziomu bezpieczestwa informacji przetwarzanych w systemach IT, adekwatnie do poziomu wymaga prawno-organizacyjnych, standaryzowaniu sprztu i oprogramowania,

22

Zarzdzenie nr 6/2012 Prezesa NIK z dnia 27 lutego 2012 r. w sprawie powoania Rady do spraw Informatyzacji.

48

odnawianiu zasobw, z rwnolegym rozwijaniem nowych funkcjonalnoci i rozwiza. Dziaalno ta zostanie unormowana w opracowanej Polityce bezpieczestwa systemw teleinformatycznych. Opisuje ona procedury zwizane z zapewnieniem zgodnego z obowizujcymi regulacjami prawnymi bezpieczestwa danych przetwarzanych przez NIK. Dziaanie to traktowane jest jako priorytetowe. NIK przykada du wag do bezpieczestwa posiadanych zasobw bazodanowych, zwaszcza podczas wdraania nowych systemw i funkcjonalnoci. Priorytetem jest rwnie optymalizacja bezpieczestwa danych przetwarzanych na komputerach przenonych. W okresie sprawozdawczym wdroono wielozadaniowy system zabezpiecze sieciowych FireWall, ktry zgodnie z ustalon polityk pozwala na kontrol ruchu sieciowego pomidzy obszarami sieci (strefami bezpieczestwa).

5.3. Systemy informatyczne funkcjonujce w NIK

Systemy PILOT i WebPILOT
PILOT jest najstarsz, bo funkcjonujc nieprzerwanie od 1995 r. aplikacj wspierajc postpowanie kontrolne. Ta ogromna baza wiedzy umoliwia wprowadzanie i modyfikacj danych o poszczeglnych kontrolach (w tym o podmiotach skontrolowanych) oraz doczanie i przegldanie elektronicznych wersji dokumentw kontrolnych. Dane o przebiegu wszystkich kontroli podjtych przez NIK wprowadzane s na bieco23. Dziki zgromadzonemu zasobowi informacji PILOT wykorzystywany jest te do celw sprawozdawczych. Aplikacja WebPILOT pozwala za pomoc przegldarki internetowej przeglda dane zgromadzone w bazie PILOT. W 2011 r. wykonano prace zwizane z pen centralizacj systemu PILOT we wszystkich jednostkach NIK, w tym m.in. uspjniono rozproszon baz danych systemu PILOT (bazy IDS w centrali i we wszystkich delegaturach NIK) oraz przebudowano narzdzia monitorujce dziaanie systemu PILOT po centralizacji. Centralizacja umoliwia wyczenie 15 przestarzaych i wyeksploatowanych serwerw lokalnych, a take uatwia zarzdzanie tworzeniem kopii bezpieczestwa oraz zmniejszya koszty, dziki rezygnacji z serwisowania serwerw lokalnych.

Elektroniczny Rejestr Finansowych Rezultatw Kontroli (ERFRK)

Elektroniczny Rejestr Komisji Sejmowych (KOMISS)

Autorska, utworzona w NIK aplikacja Elektroniczny Rejestr Komisji Sejmowych wspiera obsug procesu wsppracy Izby z Sejmem w zakresie uczestnictwa przedstawicieli NIK w posiedzeniach komisji sejmowych i udzielania informacji posom w sprawach dotyczcych przeprowadzonych kontroli. W IV kwartale 2011 r. aplikacja zostaa rozbudowana o modu obsugi posiedze komisji senackich. W okresie sprawozdawczym w aplikacji zarejestrowano 635 posiedze z uczestnictwem przedstawicieli NIK, w sprawie ktrych zatwierdzono 698 notatek. Uytkownik aplikacji KOMISS ma dostp nie tylko do notatek z poszczeglnych posiedze komisji sejmowych, ale te do tekstw rdowych, np. opinii, dezyderatw, informacji o wynikach kontroli itp.

23

Por. omwienie poszczeglnych kontroli z 2011 r., zamieszczone w rozdziale IV sprawozdania.

49

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Rejestr ten, opracowany przez pracownikw NIK, wspiera stosowanie w praktyce metodyki ustalania finansowych rezultatw kontroli. Jest znakomitym narzdziem wspierajcym postpowanie kontrolne, proces koordynacji kontroli oraz proces opiniowania dokumentw pokontrolnych. Do najwaniejszych korzyci pyncych z funkcjonowania ERFRK naley zaliczy: usprawnienie monitorowania miar wskanikw finansowych rezultatw kontroli (FRK) w dowolnym kontekcie, dostp do zawsze aktualnych danych w zakresie FRK prezentacja we wszystkich raportach co do godziny i sekundy, uatwienie wyszukiwania dowolnej kontroli wraz z dokumentem sprawozdawczym w zakresie FRK (wsparcie dla osb opiniujcych dokumenty pokontrolne i monitorujcych postpowanie kontrolne), usprawnienie przekazywania danych sprawozdawczych w zakresie FRK. W 2011 r. zarejestrowano 1416 kart informacyjnych finansowych rezultatw kontroli. Dotyczyy one ustale i efektw 831 kontroli.

SterNIK
Aplikacja ta wspomaga przygotowywanie projektu rocznego planu pracy NIK. Uruchamiana jest w przegldarce internetowej i poprzez formularze ekranowe umoliwia wprowadzanie danych do systemu i zapisywanie ich w bazie przez cza internetowe. Uytkownicy we wszystkich jednostkach organizacyjnych, w zalenoci od nadanych uprawnie, mog dane przeglda, edytowa i tworzy raporty. Ze wzgldu na moliwo korzystania z danych w czasie rzeczywistym, SterNIK jest efektywnym narzdziem koordynacji prac planistycznych.

eSzafa
Aplikacja jest elektronicznym repozytorium dokumentw, jednoczenie narzdziem monitorowania korespondencji otrzymywanej i wytwarzanej w NIK. W eSzafie rejestrowane s sprawy, a w ich obrbie poszczeglne pisma, zgodnie z wymogami instrukcji kancelaryjnej. Dziki wdroeniu eSzafy kopie dokumentw w wersji papierowej przekazywane midzy jednostkami organizacyjnymi zastpiono kopiami elektronicznymi umieszczanymi w systemie, z zapewnieniem zainteresowanym jednostkom dostpu do nich. W 2011 r. liczba plikw PDF umieszczonych w eSzafie wynosia ok. 140 tys.

Strona www.nik.gov.pl
Wdroony system CMS24 ujednolica i integruje publikowanie informacji dla pracownikw w sieci wewntrznej (intranet) i dla uytkownikw zewntrznych, korzystajcych z sieci internetowej. Na swojej witrynie internetowej www.nik.gov.pl Najwysza Izba Kontroli publikuje informacje: dotyczce historii, organizacji, struktury, wsppracy midzynarodowej, wsppracy z sejmem, budetu instytucji, a przede wszystkim najnowsze informacje na temat wynikw kontroli. Nowy interfejs jest przyjazny dla uytkownika dziki ciekawej grafice, zamieszczaniu zdj i filmw promujcych NIK oraz wywiadw prezentujcych najwaniejsze ustalenia kontroli strona internetowa z pewnoci wpywa na pozytywne ksztatowanie wizerunku NIK w spoeczestwie. Strona prowadzona jest rwnie w angielskiej wersji jzykowej.

Biuletyn Informacji Publicznej

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Serwis BIP, funkcjonujcy na stronie internetowej www.nik.gov.pl, to podstawowa platforma komunikacji spoecznej Najwyszej Izby Kontroli. Umoliwia obywatelom dostp do podstawowych dokumentw okrelajcych organizacj, przedmiot dziaania i kompetencje NIK, informuje o zamwieniach publicznych, zasadach naboru do pracy na stanowiska kontrolerskie, okrela tryb dziaania oraz sposoby przyjmowania i zaatwiania okrelonych spraw. W serwisie BIP udostpniane s informacje o wynikach kontroli, upublicznione przez Prezesa NIK, a take inne dokumenty zwizane z przeprowadzonymi kontrolami.

Portal intranetowy
W wewntrznej sieci informatycznej NIK funkcjonuje portal intranetowy, w ktrym dostpne s do uytku wewntrznego rnorodne informacje. Zaoeniem portalu jest nie tylko to, aby suy on gromadzeniu, przechowywaniu oraz udostpnianiu okrelonych informacji wszystkim pracownikom, ale by by wanym elementem komunikacji wewntrznej. I tak rol portal rzeczywicie odgrywa. W 2011 r. udoskonalano system CMS, wzbogacajc go o dodatkowe funkcjonalnoci. Dziki temu portal sta si nowoczesn platform i ma coraz wiksze znaczenie w komunikacji wewntrznej: publikuje biece informacje z ycia NIK i wywiady z pracownikami odpowiedzialnymi za kluczowe procesy w NIK. Na portalu funkcjonuj zakadki, suce do korzystania z aplikacji wspierajcych dziaalno kontroln. S to m.in. Poradnik kontrolera, FK-skan, PoprawNIK intranetowa poradnia jzykowa, PrawNIK nowo ogoszone akty prawne. Podawane s kursy walut, wiadomoci o aktywnoci pozazawodowej pracownikw spartakiadzie, rozgrywkach pikarskich i tenisowych. Redakcja portalu systematycznie publikuje zarzdzenia i pisma oklne Prezesa NIK, wiadomoci o szkoleniach, aplikacji kontrolerskiej, nowo wdroonych metodach kontrolnych, budecie jednym sowem portal wewntrzny to obecnie gwne narzdzie przepywu informacji midzy jednostkami organizacyjnymi NIK, kierownictwem i pracownikami.

System Informacji Prawnej

System dziaa on-line w oparciu o przegldark internetow. Zamieszczane s w nim wszystkie nowo wydane akty prawne wraz z komentarzami i orzecznictwem, a take akty prawne i przepisy wewntrzne NIK, z elektronicznymi wersjami zarzdze i pism oklnych Prezesa NIK. W 2011 r. zawarto umow na aktualizacj systemu na kolejne lata.
24 CMS - ang. Content Management System - system zarzdzania treci stron internetowych.

50

System obsugi archiwum

Dziaalno archiww w centrali NIK i delegaturach wspiera specjalne oprogramowanie, automatyzujce wiele pracochonnych czynnoci. Modu Archiwum umoliwia szybk ewidencj zgromadzonych zasobw, wyszukiwanie potrzebnych dokumentw wedug okrelonych kryteriw oraz sporzdzanie raportw i zestawie.

Aplikacja SOWA
Wykorzystywana jest w dziaalnoci biblioteki NIK. Czytelnikom uatwia dostp do zbiorw, a pracownikom biblioteki umoliwia sprawne opracowywanie i katalogowanie ksiek. SOWA znacznie usprawnia funkcjonowanie biblioteki NIK, jest take pomocna w sprawnym przeprowadzaniu wymaganych ustawowo spisw inwentarzowych zasobu bibliotecznego dziki elektronicznemu katalogowi ksiek inwentaryzacja jest realizowana szybciej ni w poprzednich latach.

System SKARGI
Autorski system, dziaajcy nieprzerwanie od 1994 r., wspomaga proces rozpatrywania oraz zaatwiania skarg i wnioskw kierowanych do NIK. Pism z prob o kontrol wpywa do NIK z roku na rok coraz wicej. W 2011 r. Izba otrzymaa ich 6387 (o ponad 26% wicej ni w roku poprzednim). W tym czasie trway (i trwaj) prace nad przystosowaniem mocno eksploatowanego systemu do wymaga projektowanej aplikacji majcej obsugiwa zarzdzanie dokumentami i sprawami.

Zintegrowany System Zarzdzania

ZSZ uatwia realizacj funkcji logistycznych: wspiera obsug kadrow, pacow, finansowo-ksigow, gospodarcz oraz szkoleniow. Kady z pracownikw po zalogowaniu do systemu moe uzyska raporty dotyczce swojego zatrudnienia, pacy, szkole zrealizowanych i planowanych. Przez system mona zgosi usterki, awarie i uzyska fachow pomoc.

System Rejestracji Zgosze Service Desk

Jednym z zada utworzonego w 2011 r. Biura Informatyki jest wspomaganie systemw teleinformatycznych z zastosowaniem metodyki ITIL. Obsuga procesw i usug IT wspierana jest przez System Rejestracji Zgosze Service Desk. W Biurze Informatyki dziaa wyspecjalizowany Wydzia Wsparcia Technicznego, do ktrego kierowane s wszystkie zgoszenia uytkownikw. W okresie sprawozdawczym wydzia zarejestrowa w systemie 2718 zgosze i udzieli tyle porad.

System Zarzdzania Oparty na Projektach

W okresie sprawozdawczym utworzono aplikacj SZOP, wspierajc zarzdzanie portfelem projektw inwestycyjnych w czasie rzeczywistym od fazy pomysu do zakoczenia projektu. Tym samym staa si ona jednym z narzdzi kontroli zarzdczej. Aplikacja umoliwia kierownictwu NIK szczegow analiz uzasadnienia przedsiwzicia i pozyskanie niezbdnych danych do podjcia decyzji, czy dany projekt warto realizowa, czy jest on korzystny, wykonalny i potrzebny. Dziki temu aplikacja wspiera wyawianie najbardziej wartociowych projektw i pozwala na nadawanie im waciwego biegu. Celem tego wdroonego projektu informatycznego byo take stworzenie narzdzia do rejestracji kluczowych elementw projektw niezbdnych do ich monitorowania, ktre obsuyoby w skali NIK rne rodzaje prowadzonych projektw, tak aby dla uprawnionych osb w dowolnej chwili dostpne byy w odpowiedniej (ustandaryzowanej) formie obiektywne i wiarygodne informacje oraz analizy dotyczce monitorowanych obszarw (przedsiwzi inwestycyjnych, przetargw, umw, produktw). W 2011 r. zarejestrowano w aplikacji 50 zada inwestycyjnych.

Systemy informatyczne w fazie projektu System Zarzdzania Dokumentami i Sprawami

W 2011 r. zrealizowano pierwszy etap (analityczny) oraz rozpoczto realizacj drugiego etapu (implementacyjnego) projektu Systemu Zarzdzania Dokumentami i Sprawami. Wdraany system ma umoliwia zarzdzanie dokumentami i ich wersjami. Zapewni bezpieczny dostp do nich, wraz z mechanizmami pracy grupowej, niezbdnymi z punktu widzenia ergonomii pracy oraz wewntrznej i zewntrznej komunikacji. System ten w znacznym stopniu usprawni obsug rnego rodzaju dokumentw w zakresie: przyjmowania, dekretacji i dystrybucji na poszczeglne stanowiska pracy, tworzenia rejestrw pism

51

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

i spraw oraz opiniowania, wysyki do adresatw, sprawnego wyszukiwania, gromadzenia w teczkach, ochrony przed nieuprawnionym dostpem, a take monitorowania terminowoci zaatwiania spraw, centralnego repozytorium dokumentw i spraw, wymiany i eksportu informacji z innymi systemami, archiwizowania, niezalenie od formy dokumentu oraz miejsca jego wytworzenia (korespondencja zewntrzna i wewntrzna).

Elektroniczny System Wspomagania Procesu Kontroli

W zeszym roku trway prace polegajce na zdefiniowaniu kluczowych potrzeb i wymaga w toku biecego wsparcia realizacji zada merytorycznych. W tym celu, stosujc podejcie prototypowe, wykonano prace dotyczce: wsparcia kontroli priorytetowej NIK (P/11/001) Wdraanie budetu pastwa w ukadzie zadaniowym ocena procesu planowania i procesw sprawozdawczych. Opracowano aplikacj, ktrej gwnym celem byo uatwienie kontrolerom, zwaszcza znajdujcym si poza siedzib NIK, przygotowywania list sprawdzajcych i wykonywania ocen caociowych, w tym odcienie kontrolera od rutynowych czynnoci kopiowania i wklejania w edytorze MS Word i MS Excel, a take zmniejszenie ryzyka pomyki lub opuszczenia czci badanego obszaru oraz zmniejszenie i uproszczenie sprawozdawczoci. Dodatkowymi korzyciami z zastosowania tej aplikacji w kontroli NIK jest m.in. atwiejszy dostp do gromadzonych w niej danych, jak rwnie moliwo sprawniejszego globalnego dokonywania modyfikacji programu kontroli w trakcie jej trwania (np. w kryteriach bez utraty jednolitoci oceny). Aplikacja posiada take ogromny potencja analizowania danych z kontroli (wsparcie przy wnioskowaniu i ocenie) w kontekcie funkcji pastwa, dziaw administracji rzdowej, ministrw, wojewodw, kierownikw jednostek na poziomie wszystkich zada, podzada, dziaa poprzez dostarczenie podanych statystyk; stworzenia dokumentw kontrolnych formatowanych strukturalnie. Prowadzono rwnie prace zwizane z analiz wykonalnoci koncepcji podejcia projektowego do zada kontrolnych poprzez zastosowanie metodycznego podejcia do zarzdzania projektami, z pooeniem nacisku na procesy planowania i realizacji przedsiwzi.

5.4. Infrastruktura teleinformatyczna i platforma sprztowa

Sie LAN, WAN oraz Internet

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

W 2011 r. wykonano prace zwizane m.in. z rekonfiguracj sieci WAN i cza internetowego pod zmian przepustowoci czy oraz rekonfiguracj kanaw QoS25 i ich dostosowanie do systemu wideokonferencyjnego. Wymieniono 17 ruterw i 18 przecznikw sieciowych. Przygotowano take warunki wsppracy cyfrowych central z komrkow grup zamknit.

System poczty elektronicznej i pracy grupowej GroupWise 8

W 2011 r. doskonalono zintegrowan z platform sieciow aplikacj GroupWise, obsugujc poczt elektroniczn. Umoliwia ona m.in. wspdzielenie zasobw, takich jak kalendarze, ksiki adresowe, pliki. Przyjazn cech tego rozwizania jest moliwo dostpu do poczty elektronicznej za porednictwem telefonu komrkowego.

System widekonferencji
System ten umoliwia bezporedni kontakt z kontrolerami znajdujcymi si w podmiocie kontrolowanym podczas przeprowadzania czynnoci kontrolnych. System telekonferencyjny umoliwia przesyanie na odlego fonii i wizji wysokiej jakoci do jednoczenie 30 odbiorcw w NIK, w Polsce lub na caym wiecie wszdzie tam, gdzie dostpne s cza internetowe o odpowiedniej, wydajnej przepustowoci. Dziki 19 stacjonarnym terminalom, zainstalowanym w salach konferencyjnych centrali NIK i siedzibach kadej z 16 delegatur, moliwe jest prowadzenie konferencji dla duej liczby uczestnikw (oprogramowanie umoliwia take udzia w konferencji z poziomu stacji roboczej) oraz prowadzenie spotka bez koniecznoci wyjazdw subowych. System ten znakomicie sprawdza si w procesie koordynacji kontroli. Umoliwia bezporedni kontakt uczestnikom kontroli, a jednoczenie nie jest kosztowny. Wideokonferencje s rozwizaniem bardzo ekonomicznym dziki nim Izba zmniejsza wydatki na podre subowe. W 2011 r. przeprowadzono transmisje ponad 700 godzin spotka wideokonferencyjnych. Z uwagi na due wykorzystanie terminali w minionym roku rozbudowano system wideokonferencyjny o dodatkowych 5 terminali.
25 Kanay transmisji danych wg uzgodnionych parametrw QoS (ang. Quality of Service).

52

Telefonia stacjonarna
W okresie sprawozdawczym zrealizowano projekt rozbudowy systemu telekomunikacyjnego VoIP Asterisk Enterprise Editio we wszystkich delegaturach NIK. Rozbudowa obejmowaa wymian przestarzaych urzdze telekomunikacyjnych (przecznikw, central telefonicznych i telefonw) na nowe. Dziki temu dostosowano infrastruktur NIK do najnowszych obecnie stosowanych standardw obowizujcych w brany telekomunikacyjnej

Telefonia komrkowa i transmisja danych

Mobilny kontroler to projekt, ktrego realizacja pozwolia wyposay kontrolerw w telefony komrkowe i modemy transmisji danych do komputerw przenonych. Korzyci z projektu jest usprawnienie komunikacji midzy kontrolerami, a take zmniejszenie wydatkw na poczenia telefoniczne. Realizacja przedsiwzicia umoliwia korzystanie przez kontrolerw z zasobw wewntrznych poza siedzib NIK. Zainstalowane na komputerach przenonych oprogramowanie pozwala kontrolerowi swobodnie wytwarza, przesya i przetwarza dokumenty niezbdne dla potrzeb postpowania kontrolnego, bez koniecznoci powrotu do siedziby.

Modernizacja i rozbudowa platformy sprztowej i oprogramowania (wydatki) Modernizacja serwerowni

W 2011 r. wykonano projekt modernizacji serwerowi. Uwzgldnia on konieczn wymian szaf klimatyzacji precyzyjnej z dostosowaniem do aktualnych potrzeb chodniczych serwerw.

Zakupy sprztu komputerowego

Najwaniejsze inwestycje informatyczne zrealizowane w okresie sprawozdawczym objy: zakup 443 komputerw przenonych dostosowanych do korzystania przez kontrolerw z zasobw NIK z kadego miejsca, z ktrego jest dostp do sieci Internet. Sprztem tym zastpione zostan wyeksploatowane komputery zakupione w 2005 r.; zakup 266 drukarek stacjonarnych i przenonych oraz drobnego sprztu, m.in. baterii, zasilaczy i stacji dokujcych do komputerw przenonych, monitorw, telefonw, urzdze do nawigacji satelitarnej, dyskw zewntrznych, pamici do serwera; zakup serwerw na potrzeby wdraanego Systemu Zarzdzania Dokumentami i Sprawami oraz wymiany serwerw lokalnych Novell w jednostkach terenowych NIK.

Zakupy oprogramowania
Do najwaniejszych pozycji w dziedzinie zakupw oprogramowania w 2011 r. naleay: zakup licencji na pakiet biurowy MS Office 2010; zakup systemu bazodanowego na potrzeby wdraanego Systemu Zarzdzania Dokumentami i Sprawami; zakup licencji oprogramowania do wirtualizacji rodowiska serwerowego; zakup licencji oprogramowania do tworzenia i zarzdzania systemem kopii zapasowych.

Wydatki poniesione na informatyzacj w 2011 r.

Gwnymi pozycjami zrealizowanych wydatkw inwestycyjnych w dziedzinie informatyzacji NIK w 2011 r. byy zakupy wyszczeglnione w tabeli:

53

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Pozycja wydatkw I. Sprzt komputerowy 1 Komputery przenone 2 Serwery dla delegatur i centrali 3 VoIP (delegatury, przystosowanie infrastruktury, nowe Switche) 4 System do wideokonferencji 5 Centrale Telefonii VoIP wraz z telefonami dla delegatur 6 Pozostay sprzt komputerowy II. Oprogramowanie (wartoci niematerialne i prawne) 1 Wdroenie systemu obiegu dokumentw - etap I Analiza 2 Wielozadaniowy system zabezpiecze (FireWall, licencje) 3 Baza danych dla systemu obiegu dokumentw 4 SAN Tivoli 5 Licencje do wirtualizacji rodowiska serwerowego 6 Licencje MS Office 2010 (wymiana posiadanych licencji) 7 Pozostae wartoci niematerialne i prawne III. Infrastruktura i pozostae urzdzenia techniczne 1 Projekt wymiany klimatyzacji w serwerowni

Kwota w tys. z 4 036,3 1 999,7 837,9 583,2 469,4 145,4 45,7 3 708,0 173,2 226,3 735,9 175,1 144,2 2 122,2 131,1 61,5 61,5

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Pozostaymi wydatkami byy pozycje kosztw biecych, obejmujce midzy innymi: wiadczenie usug transmisji danych w sieci WAN i dostpu do Internetu, opaty z tytuu zakupu usug telekomunikacyjnych telefonii komrkowej, wiadczenie usug telefonii stacjonarnej, aktualizacj systemu bazy aktw prawnych, serwis systemw ZSZ, CMS, Archiwum, TSM, Kontrole, Pilot, ServiceManager, modyfikacj funkcjonalnoci systemu ZSZ, CMS, Kontrole, wsparcie i asyst techniczn produktw firmy Novell, Beginfinite, Oracle, ACL Desktop Edition, serwis pogwarancyjny serwerw w centrali i delegaturach, analiz rodowiska serwerowego pod ktem wirtualizacji, pilotaowe wdroenie systemu do szyfrowania danych, aktualizacj McAfee ePO do wersji 4.5 i wdroenie serwera poredniczcego, dostawy sprztu telekomunikacyjnego.

5.5. Informatyczne wspomaganie kontroli

Organizacja i metodyka
Usprawnianiem technologicznym procesw kontrolnych zajmuje si powoany przez Prezesa NIK Zesp Wsparcia Informatycznego Kontroli, w skad ktrego wchodz przedstawiciele departamentw i delegatur NIK. Do zada Zespou naley rozwj metodyki kontroli z wykorzystaniem narzdzi informatycznych, a take wspudzia w opracowywaniu programw kontroli i wspomaganie wykonywania czynnoci kontrolnych. Jednym z kluczowych elementw warunkujcych skuteczne stosowanie narzdzi informatycznych w kontrolach jest wiedza o zasobach i systemach informatycznych kontrolowanych podmiotw. Wiedz tak NIK gromadzi dziki analizie przepisw prawnych i wsppracy z administracj publiczn (m.in. z Ministerstwem Finansw w zakresie systemw finansowo-ksigowych funkcjonujcych w pastwowych jednostkach budetowych), ale przede wszystkim przez systematyczne pozyskiwanie i gromadzenie informacji o systemach informatycznych kontrolowanych jednostek. Dane o systemach udostpniane s Zespoowi wsparcia i pozwalaj na odpowiednie zaprojektowanie efektywnych metod kontrolnych oraz skuteczny import danych podczas kontroli. Podkreli naley, e Zesp nie powiela funkcjonujcych w administracji baz danych, lecz gromadzi informacje o tych bazach. Wanym elementem, pozwalajcym na skuteczne wykorzystanie narzdzi informatycznych np. w doborze podmiotw do kontroli, jest gromadzenie wybranych danych o organizacji, zadaniach i finansowaniu podmiotw, ktre mog by objte

54

kontrol. Trwaj prace nad budow w NIK bazy analitycznej czcej zasoby systemu PILOT (dane o 55,6 tys. kontroli i 24,5 tys. skontrolowanych podmiotw gromadzone od 1999 r.) z zasobami pozyskanymi z baz zewntrznych (m.in. informacje z rejestru zakadw opieki zdrowotnej aktualnie rejestr podmiotw leczniczych, systemu informacji owiatowej, systemu sprawozdawczego jednostek samorzdu terytorialnego (BesTI@), a take systemu informatycznej obsugi budetu pastwa (Trezor). Skuteczno wykorzystania zasobw i narzdzi informatycznych w trakcie czynnoci kontrolnych zaley w duej mierze od moliwoci i umiejtnoci pobrania danych podlegajcych kontroli z systemw informatycznych kontrolowanych jednostek, co wobec duej rnorodnoci tych systemw jest wyzwaniem zarwno dla NIK, jak i innych organw kontroli. Izba posiada w tym zakresie bogate dowiadczenie, ktre pozwolio na opracowanie metod i narzdzi importu danych. Dziki tym metodom oraz wsppracy z kontrolowanymi podmiotami, udaje si pobra dane w wersji elektronicznej w ponad 95% przypadkw badania z systemw finansowo-ksigowych w ramach kontroli wykonania budetu pastwa. W przyszoci, wykorzystujc rozwj zasobw i technik informatycznych w sektorze publicznym oraz korzystajc z uprawnie, jakie daje art. 29 znowelizowanej ustawy o NIK, moliwa bdzie bezporednia analiza i badanie niektrych danych transakcyjnych podmiotw podlegajcych kontroli. W chwili obecnej jest to technicznie moliwe w stosunku do patnoci z budetu Unii Europejskiej. Prace nad rozwojem metodyki kontroli wspartej informatycznie koncentruj si w NIK na trzech obszarach: analizach baz danych dotyczcych kontrolowanych obszarw; badaniu analitycznym ksig rachunkowych (autorski projekt NIK o nazwie FK-skan); statystycznym lub niestatystycznym doborze prby spraw do kontroli. Analizy baz danych dotycz na og kompletnoci i poprawnoci danych, ich wzajemnych powiza i zalenoci, grupowania, selekcji, wyznaczania wskanikw, badania terminowoci, powizania danych finansowych i niefinansowych. Zakres analiz zaley od charakteru danych i suy moe zarwno do pomiaru rnych cech i wskanikw, jak i do badania mechanizmw kontrolnych systemw informatycznych, sucych do gromadzenia tych danych w kontrolowanych jednostkach. Analizy prowadzone s na og na kompletnych zbiorach danych, wedug jednolitych, opracowanych wczeniej algorytmw i procedur, co zapewnia porwnywalno uzyskanych wynikw. Badanie analityczne ksig rachunkowych (FK-skan) polega na pozyskaniu danych ksigowych w wersji elektronicznej, a nastpnie ich pautomatycznej analizie pod ktem poprawnoci, kompletnoci i zgodnoci zapisw ksigowych z uregulowaniami wewntrznymi i zasadami rachunkowoci oraz wybranymi dokumentami zewntrznymi (sprawozdania, operacje na rachunkach bankowych), a take identyfikacji nietypowych sytuacji, budzcych wtpliwoci co do okolicznoci ich wystpienia. Aktualnie analiza obejmuje okoo 30 rnych cech i zalenoci wystpujcych pomidzy danymi ksigowymi. Wyniki badania mog by wykorzystane jako element badania: zgodnoci ewidencji z przepisami prawa i uregulowaniami wewntrznymi, skutecznoci systemu kontroli, w tym mechanizmw kontrolnych wbudowanych w system ksigowoci komputerowej, wiarygodnoci transakcji gwnie w zakresie klasyfikacji i rozgraniczenia midzy okresami, wiarygodnoci sprawozda budetowych. Metodyka jest rozbudowywana o nowe elementy funkcjonujce w trybie automatycznym, w tym m.in. o badanie: operacji na rachunkach bankowych (dane z systemu bankowoci elektronicznej VideoTel) i kontach ksigowych sucych do ich ewidencji, obrotw i sald na kontach, planu i wykonania oraz wykonania i zaangaowania wydatkw, poprawnoci klasyfikacji paragrafowej, cigoci zapisw w dzienniku. Nieodcznym i powszechnie stosowanym elementem kontroli jest konieczno doboru spraw, ktre poddawane s badaniu, czyli tzw. dobr prby do badania. Dobr spraw powinien umoliwia obiektywn ocen, a wic mie charakter losowy, a w miar moliwoci rwnie statystyczny, pozwalajcy na oszacowanie bdu wnioskowania. NIK od kilku lat stosuje i rozwija metody statystycznego doboru prby do badania, czc je z doborem celowym, co pozwala zarwno na obiektywizm ocen, jak i wykorzystanie dowiadczenia kontrolerw. Stosowanie mieszanych metod doboru prby jest zgodne z zaleceniami instytucji audytorskich, pozwala na uoglnienie (ekstrapolacj) wynikw badania i charakteryzuje si wiksz skutecznoci.

55

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

W badaniach ksig rachunkowych i sprawozda finansowych midzynarodowe instytucje audytorskie zalecaj stosowa dobr transakcji z prawdopodobiestwem proporcjonalnym do ich wartoci26. Wykonanie takiego badania moliwe jest wycznie w przypadku dostpnoci danych ksigowych w wersji elektronicznej.

Narzdzia wsparcia informatycznego kontroli

Poza standardowymi narzdziami udostpnionymi przez oprogramowanie biurowe (edytory tekstw, arkusze kalkulacyjne) w Najwyszej Izbie Kontroli wykorzystuje si dwa narzdzia specjalistyczne: program audytorski ACL oraz opracowany w NIK program Pomocnik Kontrolera.

Program ACL
Jest on specjalistyczn aplikacj, suc do analiz audytorskich duych zbiorw danych i w ostatnim czasie stosowan przez rne instytucje kontrolne w Polsce. Program umoliwia import danych z rnych rde, szybkie i wszechstronne analizy ad hoc oraz automatyczne analizy na podstawie specjalnie przygotowanych skryptw. Ta ostatnia funkcjonalno programu jest szczeglnie cenna, gdy pozwala na wczeniejsze zaprogramowanie i jednolite przeprowadzenie badania w rnych jednostkach. W przypadku NIK pewnym ograniczeniem jest niewystarczajca liczba posiadanych licencji programu oraz niska dostpno i jednolito zbiorw danych moliwych do analiz.

Pomocnik Kontrolera
Program ten jest autorsk aplikacj zbudowan na potrzeby NIK i sukcesywnie rozwijan. Program przeznaczony by pocztkowo gwnie do doboru prb do badania. Z czasem rozbudowane zostay funkcje pozwalajce na import i analiz danych. Program dostosowany jest do zasad ksigowoci jednostek budetowych i realizuje w caoci analiz ksig rachunkowych FK-skan, o ktrej bya mowa wczeniej. W roku 2011 wprowadzono wersj 5.2 programu, rozbudowan m.in. o nowe funkcje analityczne: automatyczn anonimizacj danych (usuwanie nazwisk); dodatkowe analizy: statystyki opisowe, stratyfikacj, wiekowanie danych; i dentyfikacj korekt w zapisach ksigowych. Ponadto program posiada funkcje pozwalajce na realizacj badania prby transakcji ksigowych metod krok po kroku, poczwszy od losowania prby, poprzez wypenianie kwestionariusza badania, ekstrapolacj wynikw, a do wykonania statystyk zbiorczych z wszystkich bada. Badanie prowadzone jest w oparciu o jednolite kryteria i metodyk dostosowan zarwno do pozyskania danych ksigowych w wersji elektronicznej, jak i przypadkw prowadzenia ksig rachunkowych metod tradycyjn. Powysza funkcjonalno oraz brak ogranicze licencyjnych sprawiaj, e program jest powszechnie stosowany, a w szczeglnoci w kontrolach wykonania budetu pastwa. Warto doda, e program, w odpowiedniej wersji, jest udostpniany rwnie jednostkom sektora publicznego na podstawie umowy lub porozumienia, a w roku 2011 zosta przetumaczony na jzyk angielski i w ramach wsppracy midzynarodowej udostpniony najwyszemu organowi kontroli Danii (Rigsrevisionen).

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Metody i narzdzia informatyczne w praktyce

Wymieni mona trzy gwne obszary, w ktrych stosowano w roku ubiegym metody i narzdzia informatyczne w procesie kontrolnym: analiza zbiorw danych kontrolowanych podmiotw, dobr jednostek do kontroli, badanie ksig rachunkowych kontrolowanych podmiotw. Analiza duych zbiorw danych dotyczya kontroli Opodatkowanie akcyz wyrobw alkoholowych, gdzie dane dotyczce izb celnych pozyskano z hurtowni danych celnych oraz kontroli postpowania przez wojewodw z mandatami karnymi kredytowanymi, prowadzonej w ramach kontroli wykonania budetu pastwa. W tym drugim przypadku analiza dotyczya baz danych mandatowych prowadzonych przez 10 wojewodw i zawierajcych ponad 5 mln mandatw, z czego ponad 3 mln dotyczyy roku 2010. Wyniki badania przedstawiono w analizie wykonania budetu pastwa. W obu przypadkach do bada zastosowano program ACL.
26 Tzw. metoda monetarna MUS (ang. Monetary Unit Sampling).

56

5.6. Aktywno NIK w midzynarodowych projektach IT

Najwysza Izba Kontroli dzieli si swymi dowiadczeniami w dziedzinie technologii informatycznych z najwyszymi organami kontroli innych krajw, bdc jednym z aktywniejszych czonkw grup roboczych EUROSAI i INTOSAI do spraw informatyki.

EUROSAI projekt algorytmu przeprowadzania kontroli systemw usug informatycznych

Coraz wikszym wyzwaniem dla kontrolerw staje si nie samo pozyskiwanie nowych informacji, ale wykorzystanie tych, ktre s ju zgromadzone, i to w ogromnych ilociach. NIK, dzielc si wasnym dorobkiem informatycznym z europejskimi partnerami, pracuje nad rozwojem internetowego narzdzia, ktre uatwi docieranie do danych z kontroli informatycznych oraz usprawni ich analiz. Warto przypomnie, e ju w 2005 r. na spotkaniu podgrupy Grupy Roboczej EUROSAI ds. Informatyki NIK zaprezentowaa opracowany przez grup kontrolerw i informatykw z Izby projekt algorytmu pn. Wsplne ramy kontroli administracji elektronicznej. Zosta on rekomendowany jako wzorcowe podejcie do kontroli usug informatycznych. W latach nastpnych kontynuowano prace rozwojowe nad algorytmem. Stan zaawansowania projektu prezentowany by przez przedstawicieli Izby take na forum ISCITA27. W 2009 r. postanowiono powiza algorytm z wykazem ryzyk w dziaalnoci administracji publicznej, zebranych przez Grup Robocz ds. Technologii Informatycznych INTOSAI.
27 ISCITA ang. INTOSAI Standing Committee on IT Audit.

57

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Dobr jednostek do kontroli z zastosowaniem programu Pomocnik Kontrolera prowadzony jest w szczeglnoci w kontroli budetowej i uwzgldnia: podmioty zbadane w latach ubiegych, podmioty podlegajce badaniu obligatoryjnemu, dobr losowy pozostaych podmiotw z prawdopodobiestwem proporcjonalnym do ich wydatkw (dane z systemu Trezor), przy zaoeniu wykonania odpowiedniego wskanika budetu zadaniowego NIK. Najwikszym przedsiwziciem wykorzystujcym narzdzia informatyczne (w szczeglnoci program Pomocnik Kontrolera) jest kontrola wykonania budetu pastwa. Narzdzia te uywane s do importu i przeksztace danych, przegldu analitycznego ksig rachunkowych (FK-skan) oraz badania prby wydatkw. W roku ubiegym badanie ksig rachunkowych byo prowadzone w 180 jednostkach, z ktrych 176 prowadzio ewidencj ksigow w wersji elektronicznej. Dziki zastosowaniu specjalnych narzdzi i procedur importu danych pozyskano dane ksigowe w wersji elektronicznej w 171 przypadkach (97% posiadajcych ksigowo komputerow) i przeprowadzono przegld analityczny ksig w 136 przypadkach (77%). Losowanie i badanie prby wydatkw przeprowadzono w 171 przypadkach metod monetarn, a w 9 przypadkach metod losowania prostego. W nieszablonowy sposb posiadane narzdzia informatyczne zastosowano w kontroli P/11/003 Realizacja przez beneficjentw spoza sektora finansw publicznych projektw wspfinansowanych ze rodkw funduszy europejskich na przykadzie Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. W szczeglnoci wykorzystano zaawansowane funkcje arkuszy kalkulacyjnych oraz elektroniczny szablon protokou opracowany przez koordynatorw kontroli. W ramach przygotowania do kontroli NIK wystpia do Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci o pen dokumentacj kontrolowanych projektw w wersji elektronicznej, ktr nastpnie przekazano kontrolerom. Kontrolerzy opracowali protokoy z kontroli poprzez wypenienie elektronicznego szablonu, co usprawnio analizowanie danych i redagowanie protokou. Na etapie opracowania informacji o wynikach kontroli narzdzia informatyczne znacznie uatwiy analiz i agregacj danych. W ramach kontroli P/11/002 Pozyskiwanie rodkw z budetu Unii Europejskiej przez mae jednostki samorzdu terytorialnego przeprowadzono dodatkowo, drog elektroniczn, badanie ankietowe wrd 349 niekontrolowanych jednostek samorzdu terytorialnego. Ankiety byy udostpnione za porednictwem strony internetowej NIK. Kada ankieta bya zabezpieczona indywidualnym kodem dostpu. Ankiety po wypenieniu byy odsyane do NIK w wersji elektronicznej. Wyniki badania ankietowego zostay przeniesione do arkusza kalkulacyjnego MS Excel, co pozwolio na ich sprawne przeanalizowanie. Przeprowadzenie badania ankietowego drog elektroniczn pozwolio na pozyskanie informacji potrzebnych do przeprowadzenia poszerzonej analizy zagadnie objtych kontrol, bez koniecznoci podejmowania kontroli bezporedniej w dodatkowych jednostkach.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

W 2011 r. NIK przeja kierownictwo w dziaajcej w ramach Grupy Roboczej EUROSAI ds. Informatyki podgrupie ds. projektu e-Government i zaproponowaa swoim europejskim partnerom autorskie narzdzie do zarzdzania wiedz gromadzon przez najwysze organy kontroli. W pracach podgrupy oprcz NIK bior udzia przedstawiciele najwyszych organw kontroli: Holandii, Portugalii, Rosji, Sowacji i Szwajcarii. Na spotkaniu Grupy Roboczej EUROSAI ds. Informatyki w Stambule w lutym 2011 r. podsumowano dotychczasowe postpy prac oraz podjto znaczce dla Najwyszej Izby Kontroli decyzje, m.in. zaproponowano Izbie objcie przewodnictwa tej grupy od roku 2014. Spotkanie warsztatowe uczestnikw projektu odbyo si 20-21 listopada 2011 r. w Warszawie. Oprcz NIK udzia w nim wzili przedstawiciele najwyszych organw kontroli z Estonii, Holandii, Portugalii, Rosji, Sowacji i Szwajcarii. Podjto decyzje dotyczce dalszego rozwoju narzdzia umieszczonego na stronie www.egov.nik.gov.pl oraz dokonano podziau zada. Drugi prezentowany przez NIK projekt dotyczy samooceny kontroli informatycznych (IT Audit Self-assessment ITASA). NIK przedstawia polskie dowiadczenia w przygotowaniu i przeprowadzeniu ITASA, w tym list dziaa, ktre powinien wykona lub wzi pod uwag krajowy koordynator samooceny. Przedstawiono polsk wersj kwestionariusza samooceny oraz plany dziaa zespou ds. rozwoju IT, szkole CISA28 oraz pomys utworzenia wewntrznego portalu i plan strategicznych kontroli w dziedzinie IT. NIK wstpnie wyrazia zainteresowanie udziaem w pracach podgrupy administrujcej projektem ITASA. Na spotkaniu w Warszawie w padzierniku 2011 r. polscy kontrolerzy zaprezentowali ide systemu e-Government oraz jego architektur. Problematyka kontroli informatycznych jest w wysokim stopniu uniwersalna. Audytorzy badajcy nowe zjawiska (np. cloud computing czy midzynarodowy obrt podpisem elektronicznym) mog z powodzeniem korzysta z dowiadcze NOK innych krajw, ktre prowadziy ju kontrole zwizane z tymi zagadnieniami. Narzdzie proponowane przez NIK innym organom kontroli jest w fazie prototypu, ale ju mona wskaza efekty jego dziaania w kontroli e-PUAP z powodzeniem wykorzystano schemat kontroli e-Government, ktry zosta udostpniony partnerom z caego wiata. Grupa Robocza EUROSAI ds. Informatyki, pod przewodnictwem Szwajcarii, wezwaa instytucje kontrolne do dostarczania raportw i danych, wskazujc jednoczenie jako adres stron internetow NIK, goszczc platform e-GOV. Projekt wykonywany jest w ramach Europejskiej Organizacji Najwyszych Organw Kontroli, ale Izba jest gotowa do wsppracy z kontrolnymi i audytorskimi instytucjami z caego wiata. Tworzone obecnie narzdzie moe by udostpniane wszystkim zainteresowanym sprawnym docieraniem do wynikw kontroli informatycznych. NIK jest administratorem strony internetowej, na ktrej zamieszczane s informacje o przebiegu i wynikach prac nad algorytmem (www.egov.nik.gov.pl).

INTOSAI projekty w ramach Grupy Roboczej ds. Kontroli Systemw Informatycznych

Podczas 20. spotkania Grupy Roboczej INTOSAI ds. Kontroli Systemw Informatycznych WGITA (Working Group on IT Audit) w Sun City (RPA) w kwietniu 2011 r. przedstawiciele NIK prezentowali m.in. ryzyka strategii IT zdominowanej przez outsourcing na podstawie wynikw kontroli NIK Funkcjonowanie wybranych systemw informatycznych Ministerstwa Skarbu Pastwa. Analiz oparto na modelu ryzyka: czynnikzdarzenieefekt. Jako czynniki wykorzystano osiem najpowaniejszych ryzyk w dziedzinie outsourcingu wskazywanych w Eight Biggest Areas of Risk for Buyers of Outsourcing Services29. Gwnym celem spotkania Grupy w Sun City byo podsumowanie prowadzonych prac, prezentacja materiaw krajowych oraz zaplanowanie kolejnych przedsiwzi. Dokonano ustale co do dalszego przebiegu dziaa oraz zada NIK w ramach midzynarodowych projektw, w ktrych Izba bierze udzia.

Szkolenia midzynarodowe
Pracownicy NIK maj moliwo uczestnictwa w midzynarodowych szkoleniach z dziedziny IT. Do udziau w szkoleniach organizowanych przez rzd Indii w ramach programu wsppracy technicznej i gospodarczej ITEC (Indian Technical and Economic Cooperation) w 2011 r. zostao zakwalifikowanych 2 pracownikw NIK. Tematyka tych szkole obejmowaa zagadnienia audytu w rodowisku IT oraz audytu sektora publicznego.

28
29

CISA ang. Certified Information Systems Auditor.

Kathleen Goolsby, www.outsourcing-center.com, stycze 2011.

58

6. Dziaalno wydawnicza

Kontrola Pastwowa Przegld Metodyczny Wydawnictwa metodyczne Inne publikacje

59

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Dziaalno wydawnicza
NIK informuje opini publiczn o dziaalnoci kontroli pastwowej w Polsce m.in. przez publikowanie ustale i wnioskw waniejszych kontroli oraz popularyzuje zarwno wasny dorobek, jak i dowiadczenia zagranicznych najwyszych organw kontroli pastwowej. Wasna dziaalno wydawnicza, profesjonalny skad publikacji oraz poligrafia zapewniaj sprawn realizacj tych zada.
Paszczyzn komunikacji z odbiorc zewntrznym jest ukazujcy si od 1956 r. dwumiesicznik Kontrola Pastwowa. Drugie pismo wydawane przez NIK Przegld Metodyczny przeznaczone jest dla pracownikw Izby. Staraniem NIK ukazuj si te pozycje wydawnicze, popularyzujce metodyk oraz midzynarodowe standardy kontroli, a take wydawnictwa okolicznociowe. Rokrocznie wydawane s, w profesjonalnej szacie graficznej, dwa dokumenty, przedkadane Sejmowi RP Sprawozdanie z dziaalnoci NIK oraz Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej. Ponadto ukazuje si angielskojzyczna wersja Sprawozdania, przeznaczona dla odbiorcy zagranicznego.

Kontrola Pastwowa
Dwumiesicznik naukowy Kontrola Pastwowa powicony jest problematyce kontroli. Pismo znajduje si w wykazie wybranych czasopism Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego z maksymaln moliw do uzyskania liczb 9 punktw za umieszczon w nim publikacj. Od 2011 r. pismo ma now szat graficzn (jeden stay kolor w wydaniach standardowych i odmienny w specjalnych; dwuszpaltowe amanie; stae wyrniki i rubryki; jednolite tabele i rysunki). Zmieniony zosta ukad treci: dodano m.in. opisowy spis treci, czytelne wstpy do artykuw, wprowadzono te nowe dziay, np. Kontrola i audyt, prezentujcy zagadnienia istotne dla kontrolerw, Pastwo i spoeczestwo, zajmujcy si problematyk prawn i spoeczno-ekonomiczn, oraz rubryki, np. Pozostae kontrole NIK, ktra zawiera sygnay o wszystkich kontrolach, na temat ktrych Izba opublikowaa informacje. W KP priorytetowa jest problematyka kontroli i audytu. Na ten temat w dziale Kontrola i audyt w 2011 r. opublikowano 28 artykuw, w tym 11 z ustale kontroli NIK. Omwiono w nich m.in.: organizacj i funkcjonowanie Izby po nowelizacji ustawy; audyt zlecony przygotowa do polskiej prezydencji w UE; problemy kontroli zarzdczej w jednostkach sektora finansw publicznych; funkcjonowanie pastwowych funduszy inwestycyjnych; sdow kontrol konstytucyjnoci prawa; badanie wypadkw i incydentw statkw powietrznych. W rubryce powiconej ustaleniom kontroli NIK przedstawiono wyniki bada dotyczce m.in.: zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny; programu przeszczepiania narzdw i tkanek; programu wsparcia obszarw wiejskich; prowadzenia gier i zakadw; rekompensat za bezpatne przejazdy autostradami; parkw narodowych; spraw socjalnych lokali dla najuboszych i pomocy pastwa w doywianiu. W dziale Pastwo i spoeczestwo zamieszczono 18 artykuw; byy wrd nich teksty na temat: postulowanych zmian w Konstytucji RP; odpowiedzialnoci i rozliczalnoci wadzy wykonawczej; informacji publicznej; stanu i perspektyw polskiej gospodarki; systemu wdraania funduszy europejskich; przeciwdziaania praniu pienidzy i korupcji; energetyki. Wiele uwagi powicono powizaniu polskiej gospodarki z gospodarkami krajw Unii Europejskiej oraz jej kondycji po siedmiu latach czonkostwa w UE. Na amach czasopisma omawiano rwnie wspprac Najwyszej Izby Kontroli z organizacjami midzynarodowymi, przede wszystkim EUROSAI i INTOSAI, oraz najwyszymi organami kontroli innych pastw; odnotowywano te wane dla Izby wydarzenia. W 2011 r. wydano 6 numerw standardowych (988 stron), prezentujcych 46 artykuw merytorycznych, i jeden numer specjalny powicony melioracjom wodnym. Nakad w 2011 r. wynosi 1000 egzemplarzy. Wrd autorw KP byli naukowcy, uznani specjalici w dziedzinie kontroli, audytu, prawa, finansw i gospodarki, a take pracownicy NIK czonkowie Kolegium NIK, radcy prezesa NIK, szefowie jednostek organizacyjnych Izby, kontrolerzy i specjalici. Rad Naukow pisma (Komitet Redakcyjny) tworz profesorowie i doktorzy prawa i ekonomii wykadowcy akademiccy, sdziowie Trybunau Konstytucyjnego i Naczelnego Sdu Administracyjnego, prezes Gwnego Urzdu Statystycznego oraz przedstawiciele NIK. Kontrola Pastwowa jest rozpowszechniana w kraju i za granic. Otrzymuj j nieodpatnie: Sejm, Senat, urzdy centralne, organy samorzdu terytorialnego, Biblioteka Narodowa, inne biblioteki, w tym akademickie. Znaczna cz nakadu rozprowadzana jest w NIK i jej delegaturach. Odpatnie, po wykupieniu prenumeraty, Kontrol Pastwow otrzymuj jej stali czytelnicy. Za granic czasopismo jest wysyane do najwyszych organw kontroli wsppracujcych z Izb w ramach EUROSAI i INTOSAI. Wszystkie wydania Kontroli Pastwowej s dostpne na stronie internetowej NIK.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

60

Przegld Metodyczny
Przegld Metodyczny ukazuje si od roku 2006. Jest wewntrznym periodykiem specjalistycznym kierowanym do kontrolerw NIK. Suy upowszechnianiu skutecznych rozwiza i dowiadcze z zakresu metodyki kontroli i technik kontrolnych oraz promowaniu dobrych praktyk w tym zakresie. Czasopismo ma charakter monograficzny kady jego numer powicony jest wybranej problematyce, istotnej z punktu widzenia procesu kontroli. Ponadto w dziale powiconym zagadnieniom jzykowym zamieszczane s opracowania i porady z zakresu kultury jzyka i poprawnoci jzykowej dokumentw. Przegld Metodyczny ukazuje si w nakadzie okoo 600 egzemplarzy, a jego wersja elektroniczna jest dostpna w intranecie. W roku 2011 wydane zostay trzy numery Przegldu Metodycznego. Pierwszy powicony by tajemnicy ustawowo chronionej. W numerze przedstawiono nie tylko obowizujce w tym zakresie przepisy, ale take praktyczne wskazwki postpowania w sytuacjach, kiedy to, jak napisa jeden z autorw, obszary chronione krzyuj si lub nakadaj na siebie (), a w gszczu definicji i odrbnych regu postpowania stosowanie prawa wymaga pewnej specjalizacji. Tematem przewodnim numeru drugiego bya tzw. kontrola projektowa, w ktrej przyjmuje si podejcie i metody stosowane w zarzdzaniu projektami. Zawiera on artykuy zarwno eksperta zewntrznego, jak i autorw z NIK, prezentujcych dowiadczenia wewntrzne jednostek organizacyjnych, ktre prowadziy tego typu kontrole i miay okazj wykorzysta proponowane narzdzia oraz metodyki. W pracy NIK bowiem zarzdzanie kontrol jako projektem w pewnych przypadkach okazuje si najwaciwsz z metod. Numer trzeci Przegldu Metodycznego koncentrowa si na ryzyku wystpujcym w zarzdzaniu instytucj oraz w procesie kontrolnym. Przedstawiono niektre systemy zarzdzania ryzykiem, metody jego szacowania, analizy, reakcje na wystpienie ryzyka. Koncepcja ryzyka wykorzystywana jest praktycznie zarwno na etapie przygotowania kontroli, jak i samych czynnoci kontrolnych. W dziale jzykowym dominoway kwestie jzyka prawniczego z jego odrbnociami.

Wydawnictwa metodyczne
W roku 2011 zosta przetumaczony na jzyk polski i opublikowany przez NIK kolejny zbir Midzynarodowych Standardw Najwyszych Organw Kontroli (ISSAI), opracowywanych i wydawanych przez INTOSAI. Zbir dotyczy standardw poziomu 1. fundamentalnych zasad funkcjonowania najwyszych organw kontroli, poziomu 2. warunkw koniecznych dla waciwego funkcjonowania, oraz poziomu 3. obejmujcego standardy kontroli INTOSAI. W szczeglnoci byy to standardy: ISSAI 1 Deklaracja z Limy w sprawie zasad kontroli ISSAI 10 Deklaracja z Meksyku w sprawie niezalenoci NOK ISSAI 11 Wytyczne i dobre praktyki INTOSAI w sprawie niezalenoci NOK ISSAI 20 Zasady przejrzystoci i rozliczalnoci ISSAI 21 Zasady przejrzystoci i rozliczalnoci. Zasady i dobre praktyki ISSAI 30 Kodeks etyki ISSAI 40 Kontrola jakoci w NOK ISSAI 100 Podstawowe zasady kontroli pastwowej ISSAI 200 Oglne standardy kontroli pastwowej oraz standardy o znaczeniu etycznym ISSAI 300 Standardy warsztatowe kontroli pastwowej ISSAI 400 Standardy sprawozdawcze kontroli pastwowej.

Inne publikacje
W 2011 roku wydano raport dotyczcy realizacji programw wspierajcych wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych EUROSAI JOINT REPORT. Programmes / measures aimed at increasing the employment of disabled persons. NIK opublikowaa rwnie raport z midzynarodowej kontroli przygotowania Polski i Ukrainy do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012. Na zakoczenie polskiej prezydencji w Zarzdzie Gwnym EUROSAI NIK wydaa specjalny raport pt. EUROSAI Presidency 20082011. Main Initiatives, podsumowujcy dokonania trzech lat przewodniczenia tej prestiowej organizacji.

61

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

62

7. Biblioteka

Ksigozbir biblioteki w Najwyszej Izbie Kontroli liczy pod koniec 2011 r. ponad 25 tys. woluminw.

63

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Biblioteka
Biblioteka dziaajca w Najwyszej Izbie Kontroli ma dug tradycj najstarsze jej zbiory pochodz z 1918 r. Znajduj si w nich unikatowe egzemplarze Dziennika Praw Pastwa Polskiego, m.in. tom z 1919 r. zawierajcy Dekret o Najwyszej Izbie Kontroli Pastwa30, a take niektre sprawozdania z wykonania przez NIK kontroli budetu pastwa w okresie midzywojennym. Pierwsze zachowane zapisy w ksidze inwentarzowej biblioteki pochodz z 1945 r.
Biblioteka NIK peni funkcj biblioteki fachowej w rozumieniu przepisw ustawy o bibliotekach. Ksigozbir biblioteki, dostosowany tematycznie i rodzajowo do specyfiki dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli, liczy pod koniec 2011 r. ponad 25 tys. woluminw. Biblioteka gromadzi, opracowuje i udostpnia ksiki z dziedziny prawa, ekonomii, finansw, administracji, zarzdzania, kontroli pastwowej w Polsce i na wiecie, a take sowniki, leksykony i encyklopedie z rnych dziedzin. Gwny dzia ksigozbioru stanowi pozycje powicone kontroli pastwowej opracowania z zakresu metodyki kontroli i audytu w Polsce i za granic, a take publikacje najwyszych organw kontroli i organizacji zrzeszajcych te organy, gwnie INTOSAI i EUROSAI. Na portalu intranetowym s zamieszczane wersje elektroniczne rocznych sprawozda najwyszych organw kontroli pastw czonkw wspomnianych organizacji. Biblioteka posiada take unikatowy zbir informacji wynikach kontroli (od 1989 r.) i sprawozda z dziaalnoci NIK (od 1957 r.). Biblioteka zapewnia te jednostkom organizacyjnym NIK prenumerat czasopism, wydawnictw GUS, a take periodykw zwizanych z waciwoci rzeczow departamentw, jak rwnie wsppracowaa na bieco z krajowymi wydawnictwami, ksigarniami, redakcjami i bibliotekami. Prowadzia take wypoyczenia midzybiblioteczne, korzystajc najczciej z zasobu Biblioteki Narodowej. Czytelnicy maj dostp do czasopism fachowych i prasy codziennej, w tym do archiww internetowych: Dziennika Gazety Prawnej, Gazety Wyborczej i Rzeczpospolitej, a przez portal intranetowy mog dotrze do informacji o zakupionych nowych ksikach. Dziaalno biblioteki wspomaga system informacyjno-wyszukiwawczy SOWA, umoliwiajcy czytelnikom dostp do bazy danych ksigozbioru. W roku 2011 do bazy wprowadzono 1,5 tys. nowych rekordw. Najwaniejsze dane dotyczce pracy biblioteki i jej zasobu w ostatnich dwch latach zawiera tabela.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Tabela 9.
Podstawowe dane dotyczce biblioteki fachowej w NIK w latach 20102011 Wskanik % (4:3)

Lp.

Wyszczeglnienie

2010 r.

2011 r.

1
1 2 3 3.1. 3.2. 3.3. 4 5 6

2
Wydatki na zakup ksiek, prenumerat dziennikw urzdowych, czasopism i prasy (warto w tys. z) Liczba woluminw pozycji ksikowych i periodykw specjalistycznych (w tys. stan na 31 grudnia) Prenumerata (liczba tytuw) ogem, w tym: dzienniki urzdowe czasopisma fachowe prasa codzienna Wydawnictwa GUS (liczba tytuw) Zarejestrowani czytelnicy korzystajcy ze zbiorw (liczba stan na 31 grudnia) Ksigozbir fachowy (warto w tys. zstan na 31 grudnia)

3
212,9 24,7 159 2 150 7 37 670 941,1

4
228,3 25,4 158 2 149 7 52 630 1016,0

5
107,2 102,8 99,3 100,0 99,3 100,0 140,5 94,0 107,9

W 2011 r. najwikszym zainteresowaniem czytelnikw cieszyy si ksiki z zakresu rachunkowoci, statystyki, audytu, jak rwnie publikacje majce tematyczny zwizek z Uni Europejsk i prawem midzynarodowym. Z zasobw bibliotecznych korzystao regularnie ponad 600 zarejestrowanych czytelnikw, jak rwnie wielu pracownikw naukowych szk wyszych oraz studenci.

30

Dz.P.P.P z 1919 r., Nr 14, poz.183.

64

8. Archiwum

Zasb archiwalny Przekazywanie akt do archiww pastwowych Brakowanie akt Udostpnianie akt Informatyzacja archiwum Postpowanie z dokumentacj w czasie reorganizacji NIK

65

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Archiwum
Po zakoczeniu postpowania kontrolnego i upublicznieniu informacji o wynikach kontroli, wytworzone akta przekazywane s do Archiwum NIK. Archiwum spenia trzy gwne funkcje wynikajce z przepisw prawa: ksztatuje zasb archiwalny przez waciwe kwalifikowanie, klasyfikacj i organizacj gromadzenia i opracowywania materiaw, zapewnia systemowe wykorzystanie zasobu dla potrzeb wewntrznych i prowadzenia bada naukowych, a take doskonali i rozwija procedury praktyki archiwalnej. Znaczenie dokumentacji gromadzonej w Archiwum wynika z pozycji ustrojowej NIK jako naczelnego organu kontroli pastwowej. Zasb archiwalny odzwierciedla nie tylko zmiany w organizacji i dziaalnoci NIK, ale take dokumentuje procesy zachodzce w pastwie, przez co ma zarwno warto dowodow, jak i historyczn. Podstawowym aktem prawnym regulujcym dziaalno Archiwum jest ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach31. Szczegowe zasady funkcjonowania Archiwum zawarte s w instrukcji archiwalnej32, ktra okrela organizacj i zakres dziaania archiww w NIK. Do waciwoci archiwum naley: przyjmowanie dokumentacji z jednostek organizacyjnych Izby, przechowywanie jej i zabezpieczanie, prowadzenie ewidencji, brakowanie dokumentacji przeterminowanej oraz udostpnianie akt pracownikom NIK do celw subowych oraz podmiotom zewntrznym, z zachowaniem obowizujcych procedur. Wanym elementem pracy archiwum jest opracowywanie materiaw archiwalnych (s one nastpnie przekazywane do waciwych archiww pastwowych), a take prowadzenie kwerend archiwalnych zgodnie ze zgoszonym zapotrzebowaniem.

Zasb archiwalny
Zasb archiwalny gromadzony jest w Archiwum zlokalizowanym w siedzibie NIK w Warszawie (akta departamentw i Delegatury w Warszawie) oraz w pozostaych 15 delegaturach. Dokumentacja przejmowana jest kompletnymi rocznikami, po dwch latach liczc od 1 stycznia nastpnego roku po zakoczeniu sprawy. Wedug stanu na koniec 2011 r. zasb Archiwum wynosi okoo 3,9 tys. metrw biecych akt. W skad zasobu kategorii A wchodzi przede wszystkim dokumentacja postpowa kontrolnych przeprowadzonych przez departamenty, wytworzona w latach 19812008 oraz przez delegatury NIK w latach 19762008. Okoo 10% zasobu stanowi dokumentacja niearchiwalna, m.in. akta osobowe pracownikw, dokumentacja pacowa, a take dokumentacja biecej finansowej oraz administracyjno-gospodarczej dziaalnoci Izby. W 2011 r. zasb archiwalny wzbogaci si o 276 m.b. akt (prawie 7960 jednostek aktowych), w tym o 145 m.b. akt (4300 jednostek aktowych) w delegaturach. W tabeli zawarto oglne dane ilustrujce zasb archiww NIK.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Tabela 10.
Zasb archiwalny NIK wedug stanu na 31.12.2011 r. (w metrach biecych, dotyczy tylko akt kategorii A) Zasb archiwalny (w m.b.)

Lp.

Wyszczeglnienie

Wskanik %

1
1. 1.1. 1.2. 2. 2.1. 2.2. 3. 3.1. 3.2. 4. 4.1. 4.2.

2
Stan na 31 grudnia 2010 r. w tym: archiwum centrali NIK (departamentw) archiww delegatur Przyjto w 2011 r., z tego z: departamentw delegatur Przekazano do archiww pastwowych, z tego z: departamentw delegatur Stan na 31 grudnia 2011 r. w tym: archiwum centrali NIK (departamentw) archiww delegatur

3
3727 1382 2345 276 131 145 95 25 70 3906 1488 2418

4
100 37 63 7,4 3,5 3,9 2,5 0,7 1,8 105 40 65

31 32

Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz.U. z 2011 r., poz. 698). Wprowadzonej zarzdzeniem Prezesa NIK z dnia 29 czerwca 2006 r. w sprawie organizacji i zakresu dziaania archiww w NIK. Normatywem kancelaryjnoarchiwalnym w NIK jest instrukcja kancelaryjna wraz z jednolitym rzeczowym wykazem akt, wprowadzona zarzdzeniem Prezesa NIK z dnia 20 maja 2009 r., zatwierdzona przez Naczelnego Dyrektora Archiww Pastwowych.

66

Przekazywanie akt do archiww pastwowych

Stosownie do przepisw ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, Archiwum jest zobowizane do przekazywania do waciwych archiww pastwowych, dokumentacji kategorii archiwalnej A, najpniej po 25 latach od jej wytworzenia. W 2011 r. archiwa NIK, po opracowaniu, przekazay do archiww pastwowych 55.442 jednostki archiwalne (95 m.b. akt) z lat 19701990.

Brakowanie akt
Brakowaniu i niszczeniu podlega dokumentacja niearchiwalna kategorii B, dla ktrej upyn termin przechowywania, zgodnie z jednolitym rzeczowym wykazem akt Najwyszej Izby Kontroli. W 2011 r. na podstawie jednorazowych zgd waciwych archiww pastwowych archiwa NIK wybrakoway okoo 38 m.b. dokumentacji niearchiwalnej.

Udostpnianie akt
Dokumentacja przechowywana w Archiwum udostpniana jest do celw subowych. Udostpnianie dokumentacji w innych celach kadorazowo wymaga zgody Prezesa NIK. W 2011 r. udostpniano akta jednostkom organizacyjnym Izby i podmiotom zewntrznym: prokuraturom okrgowym i apelacyjnym, sdom powszechnym, pracownikom naukowym, dziennikarzom oraz komisjom sejmowym i posom na Sejm RP, z zachowaniem obowizujcych procedur. Archiwa NIK udostpniy ogem okoo 826 jednostek aktowych.

Informatyzacja Archiwum
Od kilku lat archiwa NIK s obsugiwane przez system informatyczny, pomagajcy m.in. w szybkim prowadzeniu kwerend archiwalnych w caym zasobie Izby, niezalenie od faktycznego miejsca przechowywania akt. Obecnie w systemie jest okoo 173 tys. rekordw za lata 19592010. System jest rwnie elektroniczn ewidencj zasobu archiwalnego, stanowi pomoc przy brakowaniu dokumentacji niearchiwalnej oraz przy przekazywaniu akt kategorii A do archiww pastwowych. Pomaga te pracownikom jednostek organizacyjnych Izby przekazywa akta do Archiwum NIK. W 2011 roku kontynuowano proces skanowania akt znajdujcych si w Archiwum NIK. Skanowanie akt przyspiesza proces dotarcia do dokumentw, ich udostpnianie oraz zawa wypoyczanie oryginalnych dokumentw do sytuacji dowodowych. Niezalenie od biecej pracy zwizanej z przyjmowaniem dokumentacji z jednostek organizacyjnych, prowadzeniem ewidencji, brakowaniem dokumentacji, udostpnianiem akt do celw subowych i podmiotom zewntrznym oraz opracowywaniem materiaw archiwalnych i przekazywaniem ich do waciwych archiww, pracownicy Archiwum udzielali take innym pracownikom Izby niezbdnej pomocy i porad w zakresie archiwizacji akt. Ponadto pracownicy Archiwum przeprowadzili cykl szkole dla pracownikw jednostek organizacyjnych Izby w zakresie obsugi systemu informatycznego Archiwum, a take stosowania instrukcji kancelaryjnej oraz obsugi systemu eSzafa.

Postpowanie z dokumentacj w czasie reorganizacji NIK

Reorganizacja NIK, przeprowadzona w zwizku ze zmian ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli i nowym zarzdzeniem nr 12 Prezesa NIK z dnia 29 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegowej organizacji wewntrznej oraz waciwoci jednostek organizacyjnych Najwyszej Izby Kontroli, zwikszya znacznie przepyw dokumentw pomidzy jednostkami organizacyjnymi Izby. Zgodnie z 47 instrukcji kancelaryjnej NIK33 w sytuacji likwidacji lub reorganizacji powodujcej utworzenie nowej jednostki organizacyjnej, z dokumentacj w niej powsta naley postpowa zgodnie z zasadami okrelonymi w aktach normatywnych regulujcych likwidacj lub reorganizacj. Prezes NIK w zarzdzeniu nr 13 z dnia 30 sierpnia 2011 r. w sprawie likwidacji i organizacji niektrych jednostek organizacyjnych Najwyszej Izby Kontroli i pimie oklnym z 20 wrzenia 2011 r. w sprawie szczegowych czynnoci zwizanych z likwidacj, reorganizacj i organizacj jednostek organizacyjnych dokadnie okreli zasady postpowania z dokumentacj reorganizowanych jednostek. W jednostkach organizacyjnych Izby, ktre podlegay reorganizacji lub likwidacji, corocznie cznie powstawao okoo 140 metrw biecych dokumentacji, z czego okoo 115 m.b. to dokumentacja postpowa kontrolnych, czyli akta kategorii A podlegajce wieczystemu przechowywaniu. W czasie reorganizacji Archiwum NIK zakoczyo przyjmowanie akt z roku 2008,
33 Zarzdzenie nr 9/2009 Prezesa Najwyszej Izby Kontroli z dnia 20 maja 2009 r. w sprawie instrukcji kancelaryjnej i jednolitego rzeczowego wykazu akt w Najwyszej Izbie Kontroli.

67

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

ktre zgodnie z przepisami kancelaryjno-archiwalnymi podlegay przekazaniu do archiwum w 2011 r. W reorganizowanych jednostkach przegldowi podlegaa dokumentacja z 3 lat poczwszy od roku 2009, stanowica prawie 420 m.b. akt. Archiwum NIK przyjmowao jednoczenie akta wszystkich likwidowanych i reorganizowanych komrek organizacyjnych. Zgodnie z pismem oklnym Prezesa NIK w jednostkach organizacyjnych przeprowadzono podzia spraw na bdce w trakcie realizacji oraz zakoczone, stosownie do waciwoci rzeczowej okrelonej w zarzdzeniu nr 12. Sprawy w toku, przejmowane z innych jednostek zgodnie z now waciwoci rzeczow, podlegay rejestracji i oznaczeniu znakiem sprawy jednostki waciwej do dalszego prowadzenia danej sprawy. Sprawy zakoczone, przejte z likwidowanych jednostek, przechowywane s w jednostce waciwej do czasu przekazania akt do Archiwum NIK. Dokumentacj przekazywano na podstawie protokow zdawczo-odbiorczych. Jeden egzemplarz protokou trafia do Archiwum, ktre penio rol koordynatora przekazywania akt. W sumie powstao 28 protokow przekazania dokumentacji, a likwidowana lub reorganizowana jednostka organizacyjna przekazywaa rednio dwm trzem nowym jednostkom organizacyjnym okoo 30 m.b. akt. Duym uatwieniem przy sporzdzaniu protokow przekazania dokumentacji by wspomagajcy prac kancelaryjn system informatyczny Elektroniczny Katalog Dokumentw eSzafa, umoliwiajcy przygotowywanie wykazw posiadanej i przekazywanej dokumentacji. Przekazywanie dokumentacji pomidzy reorganizowanymi jednostkami organizacyjnymi odbyo si sprawnie i terminowo (do 17 padziernika 2011 r.), z zastosowaniem naczelnej zasady archiwalnej zasady proweniencji, czyli przynalenoci zespoowej. Przyjmowane materiay archiwalne s opracowywane z zachowaniem wytworzonych zwizkw pomidzy spisami tak, aby przy przekazywaniu ich do waciwego archiwum pastwowego mona byo odtworzy system kancelaryjny, czyli ukad akt z lat, w ktrych powstawa, bdcy odpowiednikiem poprzedniej struktury organizacyjnej Najwyszej Izby Kontroli.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

68

9. Ochrona informacji niejawnych i danych osobowych

Zadania Penomocnika ds. Ochrony Informacji Niejawnych Dziaalno Kancelarii Tajnej Postpowania sprawdzajce Bezpieczestwo teleinformatyczne Ochrona danych osobowych

69

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Ochrona informacji niejawnych i danych osobowych

Ochron informacji niejawnych w Najwyszej Izbie Kontroli zajmuje si powoany przez Prezesa NIK specjalny Penomocnik. Kompetencje Penomocnika okrela ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych34.

Zadania Penomocnika ds. Ochrony Informacji Niejawnych w NIK

Do najwaniejszych zada Penomocnika w 2011 r. naleay: kontrola ochrony informacji niejawnych oraz przestrzegania przepisw o ochronie tych informacji przez jednostki organizacyjne NIK, prowadzenie szkole35, zapewnienie ochrony informacji niejawnych, w tym w razie potrzeby stosowanie rodkw bezpieczestwa fizycznego, prowadzenie zwykych i kontrolnych postpowa sprawdzajcych, zapewnienie ochrony systemw teleinformatycznych, w ktrych s przetwarzane informacje niejawne, prowadzenie spraw zwizanych z ochron danych osobowych i ochron tajemnicy kontrolerskiej, opiniowanie wnioskw o zwolnienie z obowizku zachowania tajemnicy kontrolerskiej, opiniowanie projektw programw kontroli i informacji o wynikach kontroli pod ktem ochrony informacji niejawnych i ochrony danych osobowych. W 2011 r. przeprowadzono 11 kontroli w zakresie przestrzegania przepisw dotyczcych ochrony informacji niejawnych, zachowania tajemnicy kontrolerskiej i udostpniania informacji publicznej w nastpujcych jednostkach organizacyjnych NIK: w 4 departamentach: Administracji Publicznej; Budetu i Finansw; rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego oraz Strategii Kontrolnej; w 6 delegaturach w: Biaymstoku, Gdasku, Krakowie, Lublinie, odzi i Opolu; w Kancelarii Tajnej. Wydzia Bezpieczestwa Obiegu Informacji opracowa specjaln Metodyk kontroli przestrzegania przepisw dotyczcych ochrony informacji niejawnych o klauzuli zastrzeone i ochrony tajemnicy kontrolerskiej, przeprowadzanych z upowanienia Penomocnika ds. Ochrony Informacji Niejawnych w Najwyszej Izbie Kontroli, wedug ktrej prowadzi postpowania kontrolne. Ponadto wydzia zaopiniowa projekty nastpujcych aktw prawnych, ktre weszy w ycie z dniem 1 stycznia 2012 r.: rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 7 grudnia 2011 r. w sprawie organizacji i funkcjonowania kancelarii tajnych oraz sposobu i trybu przetwarzania informacji niejawnych, rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu oznaczania materiaw i umieszczania na nich klauzul tajnoci, rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw z dnia 7 grudnia 2011 r. w sprawie nadawania, przyjmowania, przewoenia, wydawania i ochrony materiaw zawierajcych informacje niejawne.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Dziaalno Kancelarii Tajnej

Kancelaria Tajna w 2011 r. realizowaa zadania okrelone w art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych36 oraz w 3 i 6 zarzdzenia nr 26/2008 Prezesa NIK z dnia 27 sierpnia 2008 r. w sprawie szczeglnego sposobu organizacji Kancelarii Tajnej w Najwyszej Izbie Kontroli, stosowania rodkw ochrony fizycznej oraz obiegu informacji niejawnych. Kancelaria Tajna wykonywaa rwnie zadania wynikajce ze Szczeglnych wymaga bezpieczestwa systemu teleinformatycznego w Najwyszej Izbie Kontroli i Procedur bezpiecznej eksploatacji systemu przetwarzania informacji niejawnych w NIK, opracowanych dla systemu teleinformatycznego, sucego do przetwarzania informacji niejawnych oznaczonych klauzulami cile tajne, tajne i poufne.
34 35 36 Dz. U. z 2010 r. poz. 1228. Szkolenia szerzej omwiono w rozdziale sprawozdania dot. Rozwoju zawodowego pracownikw. Dz. U. z 2010 r., poz.1228.

70

Postpowania sprawdzajce
Jednym z zada Penomocnika jest przeprowadzanie postpowa sprawdzajcych, ktrych celem jest dopuszczenie pracownikw NIK do informacji niejawnych. W 2011 r. przeprowadzono 193 postpowania sprawdzajce, w wyniku ktrych: 25 osb otrzymao powiadczenia bezpieczestwa wydane przez Agencj Bezpieczestwa Wewntrznego, w tym 5 osobom wystawiono powiadczenia upowaniajce do dostpu do informacji oznaczonych klauzul cile tajne, za 20 powiadczenia dostpu do informacji z klauzul tajne; 106 osobom Penomocnik ds. Ochrony Informacji Niejawnych NIK wystawi powiadczenia bezpieczestwa upowaniajce do dostpu do informacji niejawnych oznaczonych klauzul poufne, 62 osobom wystawiono upowanienia do dostpu do informacji niejawnych oznaczonych klauzul zastrzeone. Ponadto wedug stanu na 31 grudnia 2011 r. w toku byo 107 postpowa sprawdzajcych.

Bezpieczestwo teleinformatyczne
Do zada inspektora bezpieczestwa teleinformatycznego naley administracja oraz kontrola poprawnoci funkcjonowania pod ktem bezpieczestwa teleinformatycznego, szczeglnych wymaga bezpieczestwa oraz procedur bezpiecznej eksploatacji: systemu teleinformatycznego sucego do przetwarzania informacji niejawnych w strefie ochronnej; systemu kontroli dostpu do strefy ochronnej; systemu kontroli nadzoru wizyjnego strefy ochronnej rejestracja zdarze przez 24 godziny na dob. Ponadto sprawowany jest nadzr nad wprowadzaniem do systemu teleinformatycznego informacji jawnych z niezaszyfrowanych nonikw danych oraz nad bezpieczestwem teleinformatycznym podczas przetwarzania informacji niejawnych. Uytkownicy systemu teleinformatycznego zapoznawani s z treci procedur bezpiecznej eksploatacji podczas przetwarzania informacji niejawnych.

71

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

Kancelaria Tajna w 2011 r. przyja 129 dokumentw, w tym: 1 dokument cile tajny, 27 dokumentw tajnych, 101 dokumentw poufnych. Do przyjtych dokumentw zarejestrowanych w odpowiednich dziennikach korespondencji zaoono 245 Kart zapoznania si z dokumentem, rejestrujc fakt ich zaoenia w stosownym rejestrze. Wysano natomiast 66 dokumentw, w tym: 60 dokumentw tajnych i 6 dokumentw poufnych. W strefie ochronnej zostao wykonanych i zarejestrowanych w Dziennikach Ewidencji Wykonanych Dokumentw ogem 56 dokumentw. W ramach zabezpieczania pomieszcze strefy ochronnej, wynikajcych z procedur bezpiecznej eksploatacji systemu teleinformatycznego NIK, sucego do przetwarzania informacji niejawnych oznaczonych klauzul cile tajne, tajne i poufne, pracownicy Kancelarii Tajnej rejestrowali wejcia i wyjcia osb do i ze strefy ochronnej, nadzorowali przegldy, naprawy sprztu i urzdze strefy oraz uczestniczyli w organizowaniu narad, spotka i posiedze kierownikw i pracownikw komrek organizacyjnych NIK. Ponadto Kancelaria Tajna: dokonaa zarzdzonego przez Prezesa NIK przegldu wszystkich, zarejestrowanych w dziennikach ewidencyjnych dokumentw zawierajcych informacje niejawne (teczki, wykazy, sprawy); sporzdzia wykazy dokumentw niejawnych dla poszczeglnych jednostek organizacyjnych NIK; prowadzia rejestry wydanych powiadcze bezpieczestwa, upowaniajcych do dostpu do informacji niejawnych oznaczonych klauzulami tajnoci cile tajne, tajne, poufne i zastrzeone. Ogem zarejestrowano 209 powiadcze bezpieczestwa (8 do ST, 26 do T, 112 do PF i 63 do Z); weryfikowaa, przygotowywaa projekty decyzji o zniszczeniu i komisyjnie zniszczya dokumenty zawierajce informacje niejawne. Ogem zniszczono 95 dokumentw; bieco weryfikowaa dokumenty, ktre na podstawie decyzji osb uprawnionych lub z mocy prawa stay si dokumentami jawnymi i nie podlegay dalszej ochronie, i zwracaa je wacicielom bd nastpcom prawnym. Realizowaa rwnie zasad informowania waciwych osb o zbliajcym si terminie zakoczenia okresu ochrony informacji niejawnych, przed przekazaniem dokumentu z Kancelarii Tajnej do waciwej jednostki organizacyjnej; przekazywaa przesyki niejawne oznaczone klauzul zastrzeone, do waciwego odbiorcy - adresata w NIK (w 2011 r. przekazano 30 takich przesyek); sporzdzaa okresowe raporty iloci wydrukowanych kart z drukarek dokumentw oznaczonych klauzulami PF, T i ST oraz raporty wydrukw dokumentw w systemie teleinformatycznym.

W NIK wykonany zosta projekt oszacowania poziomu zagroe dla informacji niejawnych przetwarzanych w systemie teleinformatycznym, z uwzgldnieniem zalece Departamentu Bezpieczestwa Teleinformatycznego ABW oraz normy PNISO/IEC 27005 (wg art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie informacji niejawnych). Kolejny projekt dotyczy oszacowania poziomu zagroe zwizanych z nieuprawnionym dostpem do informacji niejawnych lub ich utrat, na podstawie projektu rozporzdzenia w sprawie rodkw bezpieczestwa fizycznego, stosowanych do zabezpieczania informacji niejawnych (wg art. 43 ust. 4 ustawy o ochronie informacji niejawnych). Jednym z wikszych przedsiwzi w 2011 r. byo opracowanie i wdroenie nowej koncepcji wielofunkcyjnej Elektronicznej Legitymacji Pracowniczej (ELP). Okrelono parametry techniczne ELP, opracowano wymagania graficzne i zabezpieczenia karty. Dokonano modernizacji istniejcego systemu kontroli dostpu do nowego standardu ELP (wymiana czytnikw, przygotowanie do wymiany kart dodatkowych, zebranie zdj pracownikw do przygotowania ELP, opracowanie formularza). Zweryfikowano poprawno zapisw na formularzach ze zdjciami i przygotowano baz danych do produkcji ELP. Zaprogramowano i rozdystrybuowano 1600 ELP dla pracownikw Najwyszej Izby Kontroli oraz 1000 kart dodatkowych, a take opracowano i wdroono procedury uywania kart. Przygotowano te dodatkowe karty dla osb spoza Izby, zatrudnionych w firmach wiadczcych rne usugi na jej rzecz.

Ochrona danych osobowych

Zajmuje si ni wyznaczony przez Prezesa NIK Administrator Bezpieczestwa Informacji. W 2011 r. w wyniku przegldu zosta utworzony nowy rejestr osb upowanionych do przetwarzania danych osobowych w systemie informatycznym NIK. Uaktualnione zostay upowanienia i owiadczenia wszystkich pracownikw zatrudnionych przy przetwarzaniu danych osobowych w NIK. Trway prace nad aktualizacj Polityki bezpieczestwa danych osobowych NIK. Do GIODO zoony zosta wniosek NIK dotyczcy rejestracji zbioru Wnioskw o udostpnienie informacji publicznej. Programy kontroli oraz informacje o wynikach kontroli byy opiniowane pod wzgldem ochrony danych osobowych. Ponadto zaopiniowano 112 wnioskw pracownikw NIK o zwolnienie z obowizku zachowania tajemnicy kontrolerskiej.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

72

10. System zarzdzania rodowiskowego Zielone biuro

Najwysza Izba Kontroli wprowadzia i stosuje system zarzdzania rodowiskowego, speniajcy wymagania normy ISO 14001:2004. Potwierdzi to certyfikat, otrzymany w 2011 r.

73

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

System zarzdzania rodowiskowego Zielone biuro

NIK jest instytucj od lat dbajc o rodowisko. Z inicjatywy Prezesa NIK Jacka Jezierskiego ju w 2008 r. ruszy projekt o nazwie Zielone biuro, majcy na celu uczynienie Izby urzdem przyjaznym rodowisku.
Opierajc si na raporcie opracowanym przez zesp Zielonego biura, Prezes NIK podj decyzj o przygotowaniu NIK do wdroenia systemu zarzdzania rodowiskiem, zgodnego z norm ISO 14001, Departament Gospodarczy za przystpi do realizacji dziaa prorodowiskowych. Penomocnikiem ds. Systemu Zarzdzania rodowiskowego (SZ) zosta w styczniu 2009 r. Dyrektor Generalny NIK Marek Chodkiewicz. W styczniu 2010 r. Prezes NIK zatwierdzi Polityk rodowiskow Najwyszej Izby Kontroli, za w marcu tego samego roku zacz dziaa system. Polityka rodowiskowa zakada ograniczenie niekorzystnego wpywu dziaalnoci instytucji na rodowisko. Chodzi o racjonalne wykorzystywanie energii elektrycznej i cieplnej, zasobw naturalnych, doskonalenie gospodarki odpadami oraz promowanie wrd pracownikw zachowa prorodowiskowych. W marcu 2011 r. Prezes dokona przegldu funkcjonowania systemu. Analiza zostaa przeprowadzona m.in. na podstawie wynikw audytw i wykazaa, e system zarzdzania rodowiskowego dziaa zgodnie z zaoeniami. Pozytywnym efektem wdroenia SZ byo uporzdkowanie gospodarki odpadami, znaczce zmniejszenie iloci zuywanego papieru i widoczna poprawa segregacji odpadw. W samej centrali NIK zuycie papieru zmniejszyo si o 20 proc. w porwnaniu ze redni z lat poprzednich, a skuteczno segregacji odpadw komunalnych poprawia si o 45 proc. Dziaania te przyniosy oszczdnoci rzdu 60 tys. z. Take Orodek Szkoleniowy w Goawicach i delegatury wprowadziy lub udoskonaliy segregacj odpadw w swoich siedzibach. Kady nowy sprzt zakupiony przez Izb musi spenia warunki energooszczdnoci. W coraz wikszym stopniu pracownicy korzystaj z papieru z recyklingu, za do mejli automatycznie jest doczany zielony dopisek zachcajcy do ograniczenia drukowania. Odpady opakowaniowe, plastikowe i szklane butelki, czysta folia, papier i karton oraz metalowe puszki s sortowane i przekazywane do recyklingu. Wprowadzono system zbirki zuytych baterii, tonerw, pyt CD i drobnego sprztu elektrycznego. Na stronie internetowej NIK w specjalnej zakadce zamieszczane s wyniki kontroli zawierajce ustalenia dotyczce rodowiska w ten sposb NIK upowszechnia w spoeczestwie wiedz dotyczc tego obszaru. W lipcu 2011 r. Germanischer Lloyd Polen, organizacja zajmujca si audytem i certyfikacj systemw zarzdzania, przeprowadzia audyt systemu zarzdzania rodowiskowego funkcjonujcego w NIK. Jednostka certyfikujca po zakoczonym audycie wydaa Izbie w padzierniku 2011 r. certyfikat potwierdzajcy, i Najwysza Izba Kontroli wprowadzia i stosuje System Zarzdzania rodowiskowego, speniajcy wymagania normy ISO 14001:2004. Certyfikacja obejmuje central NIK w Warszawie, wszystkie delegatury oraz Orodek Szkoleniowy w Goawicach. Certyfikat jest wany do lipca 2014 r.

0glne informacje o Najwyszej Izbie Kontroli

74

II.
Budet Najwyszej Izby Kontroli

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Dane oglne Dochody Wydatki Waniejsze grupy wydatkw Uytkowanie nieruchomoci Zamwienia publiczne Budet zadaniowy NIK Opinia Audytora Wewntrznego NIK Audyt zewntrzny

75

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Budet Najwyszej Izby Kontroli

76

1. Dane oglne
W 2011 r. NIK realizowaa budet w ramach czci 07 Najwysza Izba Kontroli, dzia 751 Urzdy naczelnych organw wadzy pastwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sdownictwa, rozdzia 75101 Urzdy naczelnych organw wadzy pastwowej, kontroli i ochrony prawa. Budet NIK po stronie wydatkw zosta okrelony w ustawie budetowej na 2011 r. 20 stycznia 2011 r. w wysokoci 257.802,0 tys. z i by niszy o 17.322,0 tys. z od kwoty uchwalonej przez Kolegium NIK w dniu 25 sierpnia 2010 roku. Zakada on w porwnaniu z rokiem poprzednim wzrost wydatkw nominalnie o 15.619,0 tys. z, tj. o 6,4% w warunkach prognozowanego, redniorocznego wskanika wzrostu cen towarw i usug konsumpcyjnych o 2,3%. Dochody zostay natomiast ustalone na poziomie 258,0 tys. z. Oglne dane o budecie NIK na 2011 r. zawiera tabela nr 1.

Tabela 1.
Oglne dane o dochodach i wydatkach budetowych NIK w 2011 r. Budet wykonany 4 257.802,0 818,2

Lp. 1 1 2

Budet NIK 2 Po stronie wydatkw (w tys. z) Po stronie dochodw (w tys. z)

Budet wedug ustawy 3 257.802,0 258,0

Wskanik % 5 100,0 317,1

Z powyszych danych wynika, e planowane wydatki budetowe zostay zrealizowane w 100% planowanej kwoty, a dochody budetowe w 317,1% przyjtego planu. Warunkami umoliwiajcymi pene wykorzystanie rodkw przyznanych na sfinansowanie dziaalnoci Izby byo przeniesienie, na podstawie decyzji Prezesa NIK, niektrych pozycji midzy paragrafami klasyfikacji wydatkw budetowych1. Planowane wydatki byy w 2011 r. realizowane sukcesywnie, w miar upywu czasu, co potwierdzaj dane zamieszczone w tabeli nr 2.

Tabela 2.
Realizacja wydatkw budetowych NIK w 2011 r. narastajco w relacji do upywu czasu Zrealizowane wydatki (w tys. z) 2 31 marca 30 czerwca 30 wrzenia 31 grudnia 3 65.859,9 126.251,3 184.082,6 257.802,0 Wskanik wykonania planu (w %) 4 25,6 49,0 71,4 100,0 Wskanik upywu czasu (w %) 5 25,0 50,0 75,0 100,0

Lp. 1 1 2 3 4

Stan na dzie

Nieznaczne opnienie w wykonaniu budetu w stosunku do wskanika upywu czasu wystpio w II i III kwartale i byo zwizane z realizacj programu przedsiwzi remontowo-inwestycyjnych, dla ktrych termin zakoczenia, ustalony zosta na IV kwarta 2011 r. Dziaalno Izby w 2011 r. zamkna si stanem nalenoci i zobowiza, ktry ilustruje opis zamieszczony w tabeli nr 3. Podkreli naley, e w minionym roku w dziaalnoci Izby nie wystpiy zobowizania wymagalne, a wykazane poniej zobowizania nale do krtkoterminowych.

Tabela 3.
Nalenoci i zobowizania wedug stanu na koniec 2011 r. Lp. 1 I 1 2 Wyszczeglnienie 2 Ogem nalenoci (w tys. z), z tego z tytuu: Rozliczenia podatku od towarw i usug z urzdem skarbowym Rozlicze z pracownikami Delegatury 3 1 Centrala 4 42 Ogem 5 43 -

Wspomniane decyzje zostay podjte na podstawie art. 171 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, w zwizku z art. 26 ust. 2 ustawy o NIK.

77

Budet Najwyszej Izby Kontroli

1 3 4 5 II 1 2 3 4 5

2 Odszkodowania za skradzione skadniki majtkowe Biecych rozrachunkw z kontrahentami Kar umownych, naliczonych odsetek Ogem zobowizania (w tys. z), z tego z tytuu: Wynagrodze1/ Podatku dochodowego, wpat na PFRON i skadek ZUS Zakupu materiaw i usug2/ Kosztw delegacji subowych3/ Biecych rozrachunkw z pracownikami (czynsze), wiadczenia

3 1 6.810 3.924 2.495 317 73 1

4 2 40 9.671 4.732 3.613 1.304 17 5

5 1 2 40 16.481 8.656 6.108 1.621 90 6

1/ Dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2011 r. i premie pracownikw obsugi za grudzie 2011 r. wypacone w 2012 r. 2/ Faktury dotyczce zakupw w 2011 r. z terminem patnoci w 2012 r. 3/ Poniesionych przez pracownikw w 2011 r., a przedoonych do rozliczenia w 2012 r.

Prezes NIK jest dysponentem gwnym czci 07 budetu pastwa. Finansujc biece zadania, przekaza w 2011 r. na rachunki bankowe podlegych delegatur i Orodka Szkoleniowego 42,6% kwoty uruchomionych rodkw. Pozostae 57,4% rodkw wykorzystano na sfinansowanie zada realizowanych przez departamenty i Delegatur w Warszawie oraz uregulowanie patnoci za zakupiony sprzt komputerowy i urzdzenia techniczne przeznaczone dla wszystkich jednostek organizacyjnych NIK. Struktur wydatkw zrealizowanych przez jednostki organizacyjne NIK (central i delegatury), z uwzgldnieniem liczby zatrudnionych pracownikw, obrazuje tabela nr 4.

Tabela 4.
Wydatki budetowe zrealizowane w 2011 r. (w podziale na central i delegatury) Wydatki Lp. 1 1 2 X
1/

Wyszczeglnienie 2 Centrala1/ Delegatury NIK2/ Razem

Przecitna liczba zatrudnionych 3 853,0 744,4 1.597,4

(w tys. z) 4 148.041,6 109.760,4 257.802,0

Wskanik struktury (w %) 5 57,4 42,6 100,0

cznie z Delegatur NIK w Warszawie. 2/ cznie z Orodkiem Szkoleniowym w Goawicach.

2. Dochody

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Okrelone w ustawie budetowej na 2011 r. dochody w wysokoci 258,0 tys. z zrealizowano w kwocie 818,2 tys. z, czyli wyszej od prognozowanej o 217,1%. Staymi tytuami dochodw, podobnie jak w latach poprzednich, byy wpywy z czynszw za wynajem lokali i ze sprzeday dwumiesicznika Kontrola Pastwowa. Pozostae pozycje maj charakter zmienny precyzyjne okrelenie ich wielkoci na etapie projektowania budetu nie jest moliwe. Na uzyskanie wysokich wpyww z pozycji o charakterze nieregularnym oddziayway rne okolicznoci. Szczeglnie widoczne byo to w odniesieniu do pozycji Inne wpywy. Osignicie dochodw w wysokoci 524 tys. z byo konsekwencj naliczenia przez NIK kar umownych za niestaranne i nieterminowe wykonanie zawartych umw cywilnoprawnych (397,7 tys. z) oraz rozlicze finansowych z lat ubiegych (122,3 tys. z), w tym zwrotu nadpaconych skadek na ubezpieczenia spoeczne (46 tys. z). Wysokie wykonanie w wysokoci 181,1 tys. z odnotowano w pozycji Czynsze za wynajem lokali i wyposaenia, garay, w ktrej to kwocie 55,6 tys. z stanowiy dochody z tytuu wynajmowanej powierzchni firmie prowadzcej stowk. Nisze od zakadanych w planie dochody ze sprzeday dwumiesicznika Kontrola Pastwowa wynikay z zamwienia przez odbiorcw mniejszej liczby egzemplarzy periodyku. Wysoko i struktur dochodw planowanych i uzyskanych ilustruj dane zawarte w tabeli nr 5.

78

Tabela 5.
Dochody budetowe planowane i zrealizowane w 2011 r. W tys. z Lp. 1 1 2 3 4 5 X Wyszczeglnienie tytu dochodw: 2 Czynsze za wynajem lokali i wyposaenia, garay Sprzeda dwumiesicznika Kontrola Pastwowa Sprzeda skadnikw majtkowych wycofanych z eksploatacji Sprzeda usug noclegowych w Orodku Szkoleniowym w Goawicach Inne wpywy (rozliczenia z dostawcami, ZUS, kary umowne, odsetki) Razem Plan 3 83,0 8,0 4,0 90,0 73,0 258,0 Wykonanie 4 181,1 7,9 4,0 101,2 524,0 818,2

Dochody nalene budetowi pastwa byy pobierane i przekazywane na centralny rachunek budetu pastwa w obowizujcych terminach. Porwnanie dochodw planowanych i zrealizowanych w ostatnich latach zaprezentowano w tabeli nr 6.

Tabela 6.
Dochody budetowe planowane i zrealizowane w latach 20062011 Lp. Wyszczeglnienie 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r.

1
1 2 X

2
Plan (w tys. z) Wykonanie (w tys. z) Wskanik % (2:1)

3
460,0 863,5 187,7

4
497,0 1.793,1 360,8

5
271,0 489,5 180,6

6
340,0 707,5 208,1

7
370,0 604,1 163,3

8
258,0 818,2 317,1

3. Wydatki
Po stronie wydatkw budet NIK zosta okrelony w wysokoci 257.802,0 tys. z. Wydatki zrealizowano w planowanej wysokoci (w 100%), z uwzgldnieniem przeniesienia rodkw dokonanego na podstawie decyzji Prezesa NIK stosownie do bieco weryfikowanych potrzeb. Tabela nr 7 przedstawia wydatki NIK planowane i zrealizowane w 2011 r.

Tabela 7.
Wydatki planowane i zrealizowane w 2011 r. (w ukadzie rzeczowo-finansowym) W tys. z Lp. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Wyszczeglnienie wydatki wedug ich rodzajw 2 Wydatki osobowe niezaliczane do wynagrodze Rne wydatki na rzecz osb fizycznych Wynagrodzenia osobowe pracownikw Dodatkowe wynagrodzenie roczne Skadki na ubezpieczenia spoeczne Skadki na Fundusz Pracy Wpaty na PFRON Wynagrodzenia bezosobowe Zakup materiaw i wyposaenia Zakup energii Zakup usug remontowych Zakup usug zdrowotnych Zakup usug pozostaych Zakup usug rem. konserw. dot. obiektw zabytkowych Zakup usug dostpu do sieci WAN i Internetu Opaty z tytuu zakupu usug telekomunikacyjnych wiadczonych w stacjonarnej publicznej sieci telef. Opaty z tytuu zakupu usug telekomunikacyjnych wiadczonych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Budet wg ustawy 3 258,0 26,0 168.900,0 12.400,0 22.978,0 3.900,0 1.625,0 3.681,0 2.500,0 3.520,0 62,0 6.786,0 44,0 719,0 714,0 424,0 Budet po zmianach 4 181,7 4,4 168.822,2 11.633,8 21.728,8 3.002,8 844,0 1.292,5 5.346,6 2.315,2 4.682,7 46,0 6.659,9 56,7 1.667,2 291,9 181,6 Wykonanie 5 181,7 4,4 168.822,2 11.633,8 21.728,8 3.002,8 844,0 1.292,5 5.346,6 2.315,2 4.682,7 46,0 6.659,9 56,7 1.667,2 291,9 181,6

Wskanik % (5:4) 6 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

79

Budet Najwyszej Izby Kontroli

1 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 X

2 Zakup usug obejmujcych tumaczenia Zakup usug obejm. wykonanie ekspertyz, analiz i opinii Opaty za administrowanie i czynsze za bud., lokale i pomieszczenia garaowe Podre subowe krajowe Podre subowe zagraniczne Rne opaty i skadki Odpisy na Zakadowy Fundusz wiadcze Socjalnych Podatek od nieruchomoci Opaty na rzecz budetu pastwa Opaty na rzecz budetw jednostek samorzdu terytorialnego Skadki do organizacji midzynarodowych Pozostae odsetki Koszty postpowania sdowego i prokuratorskiego Szkolenia pracownikw niebdcych czonkami korpusu suby cywilnej Wydatki inwestycyjne jednostek budetowych Wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budetowych Wydatki inwestycyjne dot. obiektw zabytkowych bdcych w uyt. jedn. budetowych Razem

3 106,0 126,0 108,0 5.124,0 1.020,0 268,0 2.063,0 343,0 9,0 46,0 15,0 1.241,0 8.538,0 10.258,0 257.802,0

4 56,9 91,8 111,2 4.476,8 668,6 257,7 1.943,5 334,8 0,9 45,6 15,3 0,1 1,4 983,1 10.713,8 9.241,5 101,0 257.802,0

5 56,9 91,8 111,2 4.476,8 668,6 257,7 1.943,5 334,8 0,9 45,6 15,3 0,1 1,4 983,1 10.713,8 9.241,5 101,0 257.802,0

6 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Przeniesienie rodkw midzy poszczeglnymi paragrafami klasyfikacji budetowej wydatkw wynikao z potrzeby oszczdnoci w jednych pozycjach wydatkw oraz zwikszonych potrzeb w innych, zwaszcza wydatkw na realizacj przedsiwzi inwestycyjnych. W relacji do planu zmniejszeniu (o 1.249,2 tys. z) ulegy m.in. wydatki z tytuu skadek ubezpieczeniowych. w grupie wydatkw biecych zmniejszono take wydatki na opacenie skadki na Fundusz Pracy (o 897,2 tys. z). Mniejsze te byy wydatki na wynagrodzenia bezosobowe (o 332,5 tys. z), na zakup mediw energetycznych (o 184,8 tys. z), zakup usug pozostaych (o 126,1 tys. z), opaty z tytuu zakupu usug telekomunikacyjnych wiadczonych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (o 422,1 tys. z), opaty z tytuu zakupu usug telekomunikacyjnych wiadczonych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (o 242,4 tys. z), podry subowych krajowych (o 647,2 tys. z), podry subowych zagranicznych (o 351,4 tys. z) oraz wydatki na szkolenia pracownikw niebdcych czonkami korpusu suby cywilnej (o 257,9 tys. z). Wygospodarowanie rodkw w innych pozycjach wydatkw byo m.in. efektem aktywnych dziaa ukierunkowanych na integracj zamwie publicznych udzielanych na zakup sprztu komputerowego, urzdze technicznych, rodkw transportu, ubezpiecze majtkowych oraz usug telekomunikacyjnych. Umoliwio to zwikszenie wydatkw na: zakup materiaw i wyposaenia, zakup usug remontowych, remonty obiektw zabytkowych, zakup usug dostpu do sieci Internet oraz wydatkw inwestycyjnych jednostek budetowych. Struktur wydatkw zrealizowanych w roku 2011, w porwnaniu z rokiem poprzednim, obrazuj dane liczbowe zawarte w tabeli nr 8.

Tabela 8.
Wydatki (w ukadzie rzeczowo-finansowym) zrealizowane w latach 20102011 Wykonanie w 2010 r. wskanik struktury (w %) 4 69,6 4,7 10,0 84,3 8,3 2,5 4,1 0,8 100,0 Wykonanie w 2011 r. wskanik struktury (w %) 6 65,5 4,5 9,6 79,6 9,9 2,0 7,8 0,7 100,0 Wskanik % (5:3) 7 100,2 102,5 102,0 100,5 127,0 83,3 201,0 104,9 106,4

Lp. 1 1 2 3 4 5 6 7 X

Wyszczeglnienie struktura wydatkw 2 Wynagrodzenia osobowe Dodatkowe wynagrodzenie roczne Pochodne od wynagrodze Razem: poz. 13 Wydatki oglnoadministracyjne Podre subowe zagran. i krajowe Wydatki majtkowe Odpis na ZFS Ogem

(w tys. z) 3 168.537,5 11.348,4 24.239,2 204.125,1 20.048,7 6.176,1 9.979,8 1.853,3 242.183,0

(w tys. z) 5 168.822,2 11.633,8 24.731,6 205.187,6 25.469,2 5.145,4 20.056,3 1.943,5 257.802,0

80

Uksztatowana struktura wydatkw jest pochodn realizowanych przez NIK funkcji w pastwie. Gwn pozycj byy wydatki osobowe wraz ze skadnikami pochodnymi od wynagrodze i stanowiy 79,6% caoci. Wydatki oglnoadministracyjne (zabezpieczenie i utrzymanie w sprawnoci technicznej budynkw, pomieszcze, sprztu i wyposaenia) stanowiy 9,9%, wydatki majtkowe 7,8%, podre subowe krajowe i zagraniczne 2,0%, za obligatoryjny odpis na Zakadowy Fundusz wiadcze Socjalnych 0,7%. Struktur wydatkw budetowych zrealizowanych w 2011 r. ilustruje diagram nr 1.

Diagram 1.
Struktura wydatkw budetowych NIK w 2011 r.

Wynagrodzenia wraz z pochodnymi Odpisy na ZFS Wydatki majtkowe

79,6 % 0,7 % 7,8 % 9,9 % Wydatki oglnoadministracyjne Podre subowe zagraniczne i krajowe

2,0 %

4. Waniejsze grupy wydatkw

4.1. Wynagrodzenia osobowe
Planowane wydatki na wynagrodzenia osobowe w wysokoci 168.822,2 tys. z (po zmianach) zostay wykorzystane w penej ich wysokoci, tj. w 100,0%. Wielko i struktur wydatkw sfinansowanych w 2011 r. z funduszu wynagrodze osobowych zawiera tabela nr 9.

Tabela 9.
Oglne dane o wykorzystaniu funduszu wynagrodze w 2011 r. W tys. z Lp. 1 1 2 Wyszczeglnienie 2 Fundusz wynagrodze Wskanik struktury (%) wynagrodzenia 3 145.538,8 86,2 nagrody 4 17.431,5 10,3 nagrody jubileuszowe 5 3.763,1 2,2 odprawy emerytalne 6 2.088,8 1,3 Ogem 7 168.822,2 100,0

Przecitne miesiczne wynagrodzenie, w przeliczeniu na jeden etat oraz z uwzgldnieniem wszystkich skadnikw uposaenia, a take wypaconego dodatkowego wynagrodzenia rocznego, wynioso w 2011 r. 9.414 z. Poza wypatami obciajcymi wydatki budetowe pracownikom wypacano te wiadczenia rozliczane w ciar skadek ubezpieczeniowych ZUS. Ich wypata zwizana bya z nieobecnoci w pracy usprawiedliwion zwolnieniami lekarskimi oraz wynikaa z uprawnie do zasikw nabytych przez pracownikw na podstawie obowizujcych przepisw prawa. Wielko i struktur tych wiadcze w 2011 r. ilustruj dane w tabeli nr 10.

Tabela 10.
wiadczenia rozliczone w 2011 r. w ciar skadek ubezpieczeniowych ZUS Ogem (w tys. z) 3 2.037,6 212,2 472,7 56,4 2.778,9 Z tego: Centrala 4 1.127,4 143,4 354,4 1.625,2 Delegatury 5 910,2 68,8 118,3 56,4 1.153,7 Wskanik % 6 73,3 7,7 17,0 2,0 100,0

Lp. 1 1 2 3 4. x
1/

Rodzaj wiadczenia 2 Zasiki chorobowe1/ Zasiki opiekucze2/ Zasiki macierzyskie Zasiki inne Razem

Za ponad 33 dni choroby. 2/ Opieka nad chorym czonkiem rodziny.

81

Budet Najwyszej Izby Kontroli

4.2. Dodatkowe wynagrodzenie roczne

W 2011 r. pracownikom Izby wypacono przysugujc im na podstawie przepisw ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracownikw sfery budetowej tzw. trzynastk w wysokoci 11.633,8 tys. z. Wydatki z tego tytuu naliczono w wysokoci 8,5% rocznego wynagrodzenia wypaconego pracownikowi za czas efektywnie przepracowany w roku poprzedzajcym rok budetowy. Rnic midzy wielkoci okrelon w planie finansowym, a faktycznie wypacon w wysokoci 766,2 tys. z przeniesiono decyzj Prezesa NIK do wynagrodze osobowych (rodki te przeznaczono na wypat wynagrodze osobowych, nie powodujc skutkw finansowych w nastpnym roku budetowym).

4.3. Pochodne od wynagrodze

Podobnie jak i w latach poprzednich, NIK bya w 2011 r. patnikiem skadek na ubezpieczenia spoeczne i Fundusz Pracy. Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpiecze spoecznych podstaw do naliczenia skadek na ZUS stanowiy wydatki z tytuu: wynagrodze osobowych (z wyczeniem nagrd jubileuszowych i odpraw emerytalnych), dodatkowego wynagrodzenia rocznego, wynagrodze wypacanych z tytuu umw-zlece i umw o dzieo. Wysoko skadek planowanych i odprowadzonych z tych tytuw ilustruje tabela nr 11.

Tabela 11.
Skadki na ZUS i na Fundusz Pracy w 2011 r. Wskanik % (4:3)

Lp.

Wyszczeglnienie

Plan po zmianach

Wykonanie

1
1 2 X Skadki na ZUS Skadka na Fundusz Pracy Razem

3
21.728,8 3.002,8 24.731,6

4
21.728,8 3.002,8 24.731,6

5
100,0 100,0 100,0

W 2011 r. skadki na ZUS i FP stanowiy 9,6% wydatkw budetowych i byy wysze od wydatkw poniesionych w poprzednim roku o 492,4 tys. z.

4.4. Wydatki oglnoadministracyjne

Wydatki oglnoadministracyjne stanowiy w 2011 r. 9,9% budetu NIK. rodki przeznaczone na ten cel w wysokoci 25.469,2 tys. z byy wysze od zaoonych w ustawie budetowej o 2.848,2 tys. z. Waniejsze wydatki zaliczone do tej grupy zestawiono w tabeli nr 12.

Tabela 12.
Struktura wydatkw oglnoadministracyjnych zrealizowanych w 2011 r.

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Lp.

Waniejsze pozycje wydatkw oglnoadministracyjnych 2 Materiay i sprzt biurowy Materiay i czci komputerowe Materiay gospodarcze Paliwo samochodowe i czci zamienne Prenumerata dziennikw urzdowych, prasy, ksiek Dostawy energii (elektryczna, cieplna, woda) Usugi remontowe Usugi telekomunikacyjne (telef. komrkowa i stacjonarna) Pozostae usugi (monitoring, drukarskie, komunalne itp.) Usugi dostpu do do sieci WAN i Internetu Wydatki na szkolenia Wynagrodzenia bezosobowe Usugi informatyczne Obsuga delegacji zagranicznych i tumaczenia Ubezpieczenia majtkowe i samochodowe Wpaty na PFRON

Wykonanie (w tys. z)

Wskanik struktury (w %)

1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

3
2.799,1 525,2 534,7 693,1 395,2 2.315,3 4.739,4 473,5 3.617,7 1.667,2 983,1 1.292,6 2.800,9 298,1 240,8 844,0

4
11,0 2,1 2,1 2,7 1,5 9,1 18,6 1,9 14,2 6,5 3,9 5,1 11,0 1,2 0,9 3,3

82

1
17 18 X
1/

2 wiadczenia na rzecz osb fizycznych Pozostae1/ Razem

3
186,1 1.063,2 25.469,2

4
0,7 4,2 100,0

M.in. skadka do organizacji midzynarodowych, podatki, opaty.

Rzeczowy zakres wydatkw zaliczanych do oglnoadministracyjnych obejmuje szeroki wachlarz pozycji. Najwikszy w nich udzia (18,6%) miay nakady na usugi remontowe w wysokoci 4.739,4 tys. z. Drug co do wielkoci pozycj w wydatkach oglnoadministracyjnych (3.617,7 tys. z, tj. 14,2%) stanowiy wydatki na pozostae usugi. Kolejnymi pozycjami w tej grupie byy: usugi informatyczne (11,0%), zakup materiaw i sprztu biurowego (11,0%), dostawa energii (9,1%). Wymienione pozycje wydatkw zaangaoway rodki w wysokoci 16.272,4 tys. z. Pozostae pozycje wydatkw stanowi w strukturze udzia od 0,7 % do 6,5%. Struktur wydatkw na dziaalno remontow prezentuj dane w tabeli nr 13.

Tabela 13.
Struktura zrealizowanych w 2011 r. wydatkw na roboty remontowo-budowlane i konserwacyjne Kwota (w tys. z) 2 Prace remontowo-budowlane
Centrala NIK

Lp. 1 I.
1

Wyszczeglnienie

Struktura (w %) 4 77,4
25,4

3 3.667,7
1.202,2

1.1. 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8

2

Remont ogrodzenia wok budynku a Remont pomieszcze biurowych, socjalnych Projekt aranacji korytarzy w budynku A Remont lokali subowych Wymiana okien w Bazie Transportowej przy ul. Lubkowskiej Izolacja przeciwwilgociowa podestu wejcia gwnego do budynku A Remont schodw od ul. Solariego Remont masztu flagowego
Orodek Szkoleniowy NIK w Goawicach

508,2 277,0 161,6 145,3 51,7 35,7 19,1 3,6

655,8

10,7 5,8 3,4 3,1 1,1 0,8 0,4 0,1

13,8

2.1 2.2 2.3

3

Remont sali wykadowej i holu Wymiana obrbek blacharskich i parapetw zewntrznych Pozostae prace remontowe 1/
Delegatury

504,8 67,5 83,5

1.809,7

10,7 1,4 1,7

38,2

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 II. III. X

144,6 56,6 6,5 219,2 1.015,0 56,7 4.739,4

3,1 1,2 0,1 4,6 21,4 1,2 100,0

1/ Wymiana zoa w filtrach Stacji Uzdatniania Wody. 2/ Naprawa elewacji, wymiana przycza kanalizacyjnego, remont dachu i schodw wejciowych, naprawa nawierzchni parkingu i zadaszenia nad wejciem, remont zewntrznych cigw komunikacyjnych. 3/ Wymiana urzdze w wle cieplnym i grzejnikw. 4/ Remont okablowania. 5/ Odnowienie pomieszcze piwnicznych, naprawa stolarki drzwiowej, czyszczenie i konserwacja przewodw wentylacyjnych oraz kominowych, remont pomieszcze socjalnych i korytarzy, kontrola okresowa stanu technicznego budynku. 6/ Dotyczy wszystkich jednostek organizacyjnych. 7/ Delegatury w Olsztynie, Opolu i Szczecinie.

W minionym roku szerokim zakresem robt remontowych objto terenowe jednostki organizacyjne. Najwiksza kwota (943,7 tys. z) zostaa przeznaczona na remont przejtych pomieszcze w Delegaturze NIK we Wrocawiu. Zaangaowa on rodki stanowice 19,9% wydatkw Izby przeznaczonych na dziaalno remontow. Nakady na remonty budynkw bdcych w trwaym zarzdzie NIK w ostatnich 6 latach prezentuj dane w tabeli nr 14.

83

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Remont przejtych pomieszcze w Delegaturze we Wrocawiu Wymiana okien w Del. w Gdasku na V pitrze Roboty budowlane na zewntrz obiektw NIK (Delegatury w Bydgoszczy, Gdasku, Katowicach, odzi i Zielonej Grze)2/ Remonty posadzek i wymiana wykadzin podogowych (Delegatury w Biaymstoku, Gdasku, Kielcach i odzi) Remonty instalacji sanitarnych (Del. w Biaymstoku, Gdasku, Kielcach i Lublinie)3/ Remonty instalacji elektrycznych (Del. w Gdasku i Lublinie)4/ Pozostae prace remontowe5/ Naprawy i konserwacja sprztu i rodkw transportu6/ Usugi remontowo-konserwatorskie budynkw zabytkowych7/ Ogem

943,7 216,1 223,0

19,9 4,6 4,7

Tabela 14.
Nakady na remonty budynkw w latach 20062011 Nakady (w tys. z) Lp. 1 1 2 x Obiekty administrowane przez 2 Central NIK Delegatury Razem 2006 r. 3 3.275,4 3.343,1 6.618,5 2007 r. 4 791,7 5.725,4 6.517,1 2008 r. 5 823,4 4.293,2 5.116,6 2009 r. 6 555,9 1.900,3 2.456,2 2010 r. 7 367,0 1.323,0 1.690,0 2011 r. 8 1.202,2 2.522,2 3.724,4

4.5. Podre subowe krajowe i zagraniczne

Wydatki z tytuu podry subowych nale w NIK do wydatkw zwizanych bezporednio z realizacj zada ustawowych. Wydatki te wyniosy 5.145,4 tys. z i stanowiy 2% oglnego budetu Izby. Dane z tego zakresu, w podziale na podre subowe krajowe i zagraniczne, zostay przedstawione w tabeli nr 15.

Tabela 15.
Wydatki na podre subowe planowane i poniesione w 2011 r. Plan po zmianach (w tys. z) 3 4.476,8 668,6 5.145,4 Wykonanie (w tys. z) 4 4.476,8 668,6 5.145,4 Wskanik % (4:3) 5 100,0 100,0 100,0

Lp. 1 1 2 x

Wyszczeglnienie 2 Podre subowe krajowe Podre subowe zagraniczne Razem

Podre subowe krajowe

Wydatki z tytuu podry subowych krajowych byy realizowane wedug zasad ustalania nalenoci przysugujcych pracownikom zatrudnionym w pastwowej jednostce sfery budetowej. Struktur wydatkw poniesionych w 2011 r. na podre subowe krajowe obrazuj dane zamieszczone w tabeli nr 16.

Tabela 16.
Struktura wydatkw na podre subowe krajowe poniesionych w 2011 r. Zrealizowane wydatki (w tys. z) 2 Diety Noclegi Przejazdy PKP, PKS itp. Razem 3 705,9 1.311,5 2.459,4 4.476,8 Struktura (w %) 4 15,8 29,3 54,9 100,0

Lp.

Rodzaje wydatkw

Budet Najwyszej Izby Kontroli

1 1 2 3 X

Najwikszy udzia w strukturze wydatkw na podre subowe krajowe miay przejazdy. Wyniosy one 2.459,4 tys. z i stanowiy 54,9 % oglnej kwoty wydatkowanych w tej grupie rodkw. w porwnaniu z rokiem 2010 wydatki te wzrosy o 245,4 tys. z, czyli o 11,1%. w tabeli nr 17 przedstawiono dane o poniesionych w 2011 r. wydatkach na podre subowe krajowe, w podziale na delegatury ogem i central NIK.

84

Tabela 17.
Wydatki na podre subowe krajowe poniesione w 2011 r. W tys. z Lp. 1 1 2 X
1/

Wyszczeglnienie jednostka organizacyjna 2 Centrala1/ Delegatury NIK ogem 2/ Ogem

Przejazdy 3 321,9 2.137,5 2.459,4

Diety 4 148,6 557,3 705,9

Noclegi 5 614,0 697,5 1.311,5

Razem 6 1.084,5 3.392,3 4.476,8

cznie z Delegatur w Warszawie 2/cznie z Orodkiem Szkoleniowym w Goawicach.

Na pokrycie wydatkw zwizanych z podrami krajowymi przeznaczono w minionym roku 4.476,8 tys. z. Wydatki te byy nisze od poniesionych w poprzednim roku o 991,8 tys. z (tj. o 18,1%), z tego w centrali o 580,5 tys. z, a w delegaturach o 411,3 tys. z. Najwikszy spadek w stosunku do roku poprzedniego wykazuj wydatki na diety, co ma zwizek z uchyleniem z dniem 1 stycznia 2011 r. ust. 2 w art. 78 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli uprawniajcego pracownikw nadzorujcych lub wykonujcych czynnoci kontrolne do pobierania w kraju diet w podwjnej wysokoci.

Podre subowe zagraniczne

Wydatki z tytuu zagranicznych podry subowych byy realizowane wedug oglnych zasad ustalania nalenoci przysugujcych pracownikowi zatrudnionemu w pastwowej jednostce sfery budetowej podczas pobytu poza granicami kraju. W porwnaniu z 2010 r. wydatki na podre subowe zagraniczne byy mniejsze o 38,9 tys. z, tj. o 5,5%. Struktur wydatkw z tytuu podry subowych zagranicznych ilustruj dane zawarte w tabeli 18.

Tabela 18.
Struktura wydatkw na zagraniczne podre subowe, poniesionych w 2011 r. Zrealizowane wydatki (w tys. z) 3 198,0 199,3 271,3 668,6

Lp. 1 1 2 3 X

Rodzaje wydatkw 2 Kontrola polskich przedstawicielstw zagranicznych Udzia w przedsiwziciach EUROSAI i INTOSAI oraz w pracach ich grup roboczych Wsppraca bilateralna i wielostronna z innymi naczelnymi organami kontroli oraz organizacjami midzynarodowymi Razem

Struktura (w %) 4 29,6 29,8 40,6 100,0

W ramach wsppracy bilateralnej i wielostronnej z innymi organami kontroli oraz organizacjami midzynarodowymi pracownicy NIK uczestniczyli w oficjalnych wizytach, midzynarodowych konferencjach, sympozjach, wizytach roboczych, spotkaniach, konsultacjach, warsztatach i seminariach. Podczas 11 wyjazdw zwizanych z procesem kontroli sprawdzono funkcjonowanie placwek zagranicznych w: Rosji, Chinach, Austrii, Danii, Holandii, Indiach, na Wgrzech oraz przeprowadzono kontrole w Polskim Kontyngencie Wojskowym KFOR w Kosowie. Pracownicy NIK uczestniczyli w spotkaniu z przedstawicielami najwyszych organw kontrolnych Danii i Niemiec dotyczcym kontroli Wykonanie budetu za 2010 r. przez Wielonarodowy Korpus Pnoc-Wschd oraz w spotkaniu ekspertw zorganizowanym w Danii w sprawie kontroli handlu emisjami CO2. Istotn pozycj stanowiy take wydatki zwizane z uczestnictwem w przedsiwziciach EUROSAI i INTOSAI.

4.6. Wydatki majtkowe

Na wydatki majtkowe w 2011 r. przeznaczono rodki budetowe w wysokoci 20.056,3 tys. z wysze w stosunku do roku poprzedniego o 10.076,5 tys. z. rodki te zostay wykorzystane w penej wysokoci, tj. w 100%. Wielko i struktur rodkw wykorzystanych w 2011 r. ilustruj dane ujte w tabeli nr 19.

85

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Tabela 19.
Struktura wydatkw majtkowych NIK w 2011 r. Wydatki (w tys. z) 3 9.241,5
4.146,5

Lp. 1 I. 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 2 2.1 2.2 2.3 3 4 4.1 4.2
5

Wyszczeglnienie 2 Zakup gotowych skadnikw majtkowych, z tego:

Sprzt komputerowy

Struktura (w %) 4 46,1
20,7

- komputery przenone - serwery dla delegatur i centrali - VoIP (delegatury, przystosowanie infrastruktury, nowe Switche) - system do wideokonferencji - wielozadaniowy system zabezpiecze (Fire Wall, urzdzenia) - pozostay sprzt komputerowy1/
Urzdzenia techniczne

1.999,7 837,9 521,5 469,4 272,3 45,7

462,2

10,0 4,2 2,6 2,3 1,4 0,2

2,3

- maszyna drukarska do powielarni - centrale telefonii VoIP wraz z telefonami dla delegatur - pozostae urzdzenia techniczne2/
rodki transportu3/ Wyposaenie

292,1 145,4 24,7

507,7 417,1

1,5 0,7 0,1

2,5 2,1

- kserokopiarki - pozostae wyposaenie (centrala, Orodek Szkoleniowy w Goawicach, Del. w Bydgoszczy i Gdasku)4/
Wartoci niematerialne i prawne

305,2 111,9
3.708,0

1,5 0,6
18,5

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 II. 1 2 3 4 5 6 7 8 x

1/

Budet Najwyszej Izby Kontroli

- licencje Office 2010 (wymiana posiadanych licencji) - baza danych dla systemu obiegu dokumentw - wielozadaniowy system zabezpiecze (Fire Wall, licencje) - SAN-Tivoli - obieg dokumentw (ZDiS) - licencje do wirtualizacji rodowiska serwerowego - pozostae wartoci niematerialne i prawne5/ Nakady na adaptacj i modernizacj obiektw NIK, z tego: Wentylacja i klimatyzacja (centrala, Del. w Gdasku, Katowicach, Poznaniu i Wrocawiu) Zakup pomieszcze oraz pierwsze wyposaenie (Del. we Wrocawiu) Docieplenie cian, dachu (centrala, Del. w Katowicach i Zielonej Grze) Modernizacja sieci strukturalnej, zabezpieczenie p.po., monitoring (centrala, Del. w Gdasku, Lublinie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Wrocawiu i Zielonej Grze) Modernizacja wzw cieplnych i stacji uzdatniania wody (centrala, OS w Goawicach i Del. w Opolu) Modernizacja elewacji i roboty zewntrzne (centrala, Del. w Olsztynie i Zielonej Grze) Wymiana windy osobowej (Del. w Zielonej Grze) Inne nakady (centrala, Del. w Katowicach i Zielonej Grze)6/ Razem

2.122,2 735,9 226,3 175,1 173,2 144,2 131,1 10.814,8 5.485,4 2.046,8 1.978,2 762,7 307,4 94,1 82,6 57,6 20.056,3

10,6 3,7 1,1 0,9 0,9 0,7 0,6 53,9 27,3 10,2 9,9 3,8 1,5 0,5 0,4 0,3 100,0

Drukarka Samsung kolor. 2/ Miernik pomiaru prdu elektrycznego, zagszczarka, osuszacz powietrza, laminator, bindownica. 3/ Zakup 8 samochodw osobowych dla centrali i delegatur. 4/ Kamera z osprztem, cyfrowy skaler, matryca i przeczniki KRAMER, znakownica pocieli i rcznikw, aparat fotograficzny, telewizor i 2 rzutniki. 5/ Oprogramowanie CS5 Master Collection dla Wydziau Rzecznika Prasowego, oprogramowanie Adobe Web Premium CS5, licencja na modu Secure Meeting, logo NIK. 6/ Modernizacja pomieszczenia dla rzecznika prasowego, wydzielenie w powielarni pomieszczenia biurowego, modernizacja owietlenia w starym budynku, zabudowa korytarza celem pozyskania 2 pomieszcze magazynowych.

W cigu roku Izba dyscyplinowaa wydatki biece. Efektem tych dziaa byo wygospodarowanie rodkw finansowych w kwocie ogem 1.260,3 tys. z i przeniesienie ich moc decyzji Prezesa NIK na sfinansowanie dodatkowych zada inwestycyjnych. W 2011 r., na skutek technicznego zuycia spisano i wycofano z eksploatacji rodki trwae o wartoci 1.492,0 tys. z, w tym m.in. sprzt komputerowy, wyposaenie pomieszcze biurowych po przeprowadzonych remontach. Struktur zmniejsze majtku trwaego Izby w 2011 r. obrazuj dane zamieszczone w tabeli nr 20.

86

Tabela 20.
Zmniejszenia wartoci rodkw trwaych w 2011 r. (wedug ich rodzaju) Warto wycofanych rodkw trwaych (w tys. z) 3 823,0 765,0 669,0 1.492,0

Lp. 1 1 1.1. 2 x

Wyszczeglnienie 2 Maszyny i urzdzenia techniczne - w tym: sprzt komputerowy rodki trwae sklasyfikowane w pozostaych grupach Razem

Wskanik struktury (w %) 4 55,2 51,3 44,8 100,0

4.7. Odpis na zakadowy fundusz wiadcze socjalnych

rodki budetowe przeznaczone na ten cel w wysokoci 1.943,5 tys. z odpisane zostay zgodnie z przepisami ustawy o zakadowym funduszu wiadcze socjalnych. rodki z odpisu odprowadzane byy w terminach wymaganych ustaw na wyodrbniony rachunek bankowy i wykorzystywane zgodnie z obowizujcym regulaminem. Odpis na fundusz, w przeliczeniu na jednego zatrudnionego, wynis w 2011 r. 1.093,93 z (na emeryta 182,32 z)2. Podzia rodkw funduszu midzy jednostki organizacyjne Izby dokonany zosta proporcjonalnie do przecitnej, planowanej liczby zatrudnionych pracownikw i emerytw objtych opiek socjaln. Pod koniec roku kwota odpisu skorygowana zostaa do faktycznej przecitnej liczby osb zatrudnionych w poszczeglnych jednostkach organizacyjnych Izby. w kwotach zbiorczych ich udzia by nastpujcy: centrala 1.067,4 tys. z, tj. 54,9%, delegatury 876,1 tys. z, tj. 45,1%.

5. Uytkowanie nieruchomoci
Wedug stanu na 31 grudnia 2011 r. jednostki organizacyjne NIK uytkoway 18 nieruchomoci (budynkw lub ich czci) stanowicych wasno Skarbu Pastwa i pozostajcych w trwaym zarzdzie NIK. W roku sprawozdawczym nie zaszy adne zmiany w strukturze wasnociowej nieruchomoci uytkowanych przez Izb3. Dodatkowo centrala NIK posiada 16 mieszka subowych na terenie Warszawy, stanowicych wasno Skarbu Pastwa w trwaym zarzdzie NIK. Dane o tych nieruchomociach zostay wyszczeglnione w tabeli nr 21.

Tabela 21.
Nieruchomoci uytkowane przez NIK (stan na 31 grudnia 2011 r.) Jednostka organizacyjna 1 Centrala NIK i Delegatura w Warszawie ul. Filtrowa 57 ul. Lubkowska 7/9 - gara i warsztaty 16 mieszka subowych w Warszawie Orodek Szkoleniowy w Goawicach Delegatury NIK Biaystok Bydgoszcz Gdask Katowice Kielce Krakw ul. Akademicka 4 ul. Way Jagielloskie 12 ul. Way Jagielloskie 36 ul. Powstacw 29 al. Tysiclecia Pastwa Polskiego 4 ul. obzowska 67 Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd

2 3

Wyliczony zosta wskanikiem 37,5% od przecitnego wynagrodzenia miesicznego w gospodarce narodowej w II proczu 2010 r., wynoszcego 2917,14 z. W celu poprawy warunkw pracy Delegatury we Wrocawiu pozyskano dodatkowe udziay w nieruchomoci wsplnej z powiatem wrocawskim o powierzchni 565 m2.

87

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Adres/siedziba

Waciciel forma uytkowania

1 Lublin d Olsztyn Opole Pozna Rzeszw Szczecin Wrocaw Zielona Gra ul. Okopowa 7 ul. Kiliskiego 210 ul. Artyleryjska 3e ul. Krakowska 28 ul. Doynkowa 94 ul. Kraszewskiego 8 ul. Jacka Odrowa 1 ul. J. Pisudskiego 15/17 ul. Podgrna 9a

3 Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd Skarb Pastwa NIK - trway zarzd

6. Zamwienia publiczne udzielone przez NIK

Najwysza Izba Kontroli (centrala) w 2011 r. udzielaa zamwie publicznych powyej rwnowartoci kwoty 14.000 euro zgodnie z ustaw z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych4. W 2011 r. udzielono 53 zamwienia publiczne na czn warto 44.518.125,63 z, w tym 26 zamwie publicznych na dostawy o cznej wartoci 13.617.368,16 z, 17 zamwie publicznych na usugi o cznej wartoci 16.719.781,24 z oraz 10 zamwie publicznych na roboty budowlane o cznej wartoci 14.180.976,23 z. Najwiksze pod wzgldem wartoci zawartych umw zamwienia publiczne udzielone w 2011 r. prezentuje tabela nr 22.

Tabela 22.
Najwiksze wartociowo zamwienia publiczne udzielone przez NIK w 2011 r. Warto umowy (z brutto)

Lp.

Przedmiot zamwienia

Rodzaj

Tryb

1
1. 2. 3. 4.

2
Wykonanie instalacji wentylacji mechanicznej i klimatyzacji w budynku A centrali NIK Grupowe ubezpieczenie na ycie i zdrowotne pracownikw NIK wiadczenie usug serwisu technicznego, asysty technicznej i konsultacji zwizanych z administrowaniem systemem ZSZ Aktualizacja przez okres czterech lat bazy LEX w intranecie oraz bazy programu Lex Omega Ocieplenie dachu, wykonanie instalacji ogrzewania rynien oraz instalacji piorunochronnej Dostawa licencji na oprogramowanie na zasadach okrelonych w umowie Microsoft Select zawartej pomidzy Ministerstwem Nauki a Microsoft Ireland Operations Limited B. V. Dostawa komputerw przenonych Remont sali konferencyjnej oraz holu gwnego w Orodku Szkoleniowym NIK w Goawicach Rozbudowa systemu telekomunikacyjnego oraz zakup aparatw telefonicznych Dostawa urzdzenia do druku cyfrowego penokolorowego wraz z instalacj i uruchomieniem, szkoleniem w zakresie jego obsugi oraz serwisem gwarancyjnym Dostawa licencji niezbdnych do rozbudowy rodowiska bazodanowego w NIK wraz z roczn usug asysty technicznej Zakup serwerw, przecznikw FC oraz szafy Rack z wyposaeniem, konsol oraz jej montaem Sprztanie nieruchomoci administrowanych przez NIK oraz terenw do nich przylegajcych

3
Roboty budowlane Usuga Usuga Usuga Roboty budowlane Dostawa Dostawa Roboty budowlane Dostawa Usuga Dostawa Dostawa Usuga

4
Przetarg nieograniczony Przetarg ograniczony Zamwienie z wolnej rki Zamwienie z wolnej rki Przetarg nieograniczony Przetarg nieograniczony Przetarg nieograniczony Przetarg nieograniczony Przetarg nieograniczony Przetarg nieograniczony Przetarg nieograniczony Przetarg nieograniczony Przetarg nieograniczony

5
9.369.939,95 7.200.000,00 2.715.672,00 2.706.000,00 2.611.487,14 2.122.173,12 1.999.734,00 1.047.191,02 934.800,00 895.485,00 880.179,90 837.852,63 826.622,40

Budet Najwyszej Izby Kontroli

4

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.

88

W 2011 r. Najwysza Izba Kontroli (centrala) udzielia zamwie publicznych w nastpujcych trybach: przetarg nieograniczony (36 zamwie publicznych), co stanowio 68%, zamwienie z wolnej rki (9 zamwie publicznych), co stanowio 17%, zapytanie o cen (7 zamwie publicznych), co stanowio 13%, przetarg ograniczony (1 zamwienie publiczne), co stanowio 2%. Jak wynika z powyszego, NIK udzielia wikszo (70%) zamwie publicznych w podstawowych trybach ustawowych. Szczegow struktur trybw, w jakich udzielono zamwie, prezentuj tabele nr 23 i 24.

Tabela 23.
Udzielone zamwienia publiczne, ktrych warto nie przekroczya progw unijnych, tj. 125.000 euro dla dostaw i usug oraz 4.845.000 euro dla robt budowlanych Dostawy Tryb udzielenia zamwienia 1 Przetarg nieograniczony Zamwienie z wolnej rki Zapytanie o cen Liczba postpowa 2 15 1 4 Warto umw (z brutto) 3 3.582.900,49 445.284,08 1.003.963,94 Liczba postpowa 4 4 4 3 Usugi Warto umw (z brutto) 5 699.065,00 501.326,52 498.854,32 Roboty budowlane Liczba postpowa 6 8 2 Warto umw (z brutto) 7 13.918.969,22 262.007,01

Tabela 24.

Udzielone zamwienia publiczne, ktrych warto przekroczya progi unijne, tj. 125.000 euro dla dostaw i usug oraz 4.845.000 euro dla robt budowlanych Dostawy Usugi Liczba postpowa 4 3 2 1 Warto umw (z brutto) 5 2.398.863,40 5.421.672,00 7.200.000,00

Tryb udzielenia zamwienia 1 Przetarg nieograniczony Zamwienie z wolnej rki Przetarg ograniczony

Liczba postpowa 2 6

Warto umw (z brutto) 3 8.585.219,65

7. Budet zadaniowy NIK

7.1. Charakterystyka budetu zadaniowego
Budet zadaniowy jest skonsolidowanym planem wydatkw na rok budetowy i dwa kolejne lata pastwowych jednostek budetowych, pastwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budetowej oraz pastwowych osb prawnych. Obowizek doczenia do projektu ustawy budetowej uzasadnienia zawierajcego m.in. zestawienie zada, w ramach planowanych kwot wydatkw, wraz z opisem celw tych zada i miernikw wykonania wynika z przepisw ustawy o finansach publicznych5. Budet zadaniowy sporzdzany jest w ukadzie funkcji, zada i podzada, wraz z wykazem dziaa na pierwszy rok realizacji tego planu. Funkcje pastwa tworz gwn jednostk klasyfikacji zadaniowej i grupuj wydatki jednego obszaru dziaalnoci pastwa. NIK zostaa zaliczona do grupy podmiotw realizujcych funkcj zarzdzania pastwem. Zadania tworz drugi szczebel klasyfikacji zadaniowej i grupuj wydatki wedug celw. Przypisane zostay do nich rodki finansowe przeznaczone na realizacj celw funkcji pastwa, w ramach ktrej zadania te zostay zdefiniowane. Niszym, trzecim szczeblem klasyfikacji zadaniowej, posiadajcym charakter operacyjny, s podzadania. Przypisane zostay do nich wydatki suce realizacji celw zadania, w ramach ktrego podzadania te zostay wyodrbnione. W celu uniknicia nadmiernej szczegowoci podzada i osignicia przejrzystoci budetu zadaniowego utworzono najniszy szczebel klasyfikacji zadaniowej dziaania. Obejmuj one wszystkie najwaniejsze elementy procesu osigania celw podzadania oraz celw szczegowych zadania. Dla kadego zadania i podzadania okrela si nazw, jego cel, miernik realizacji zaoonego celu i wysoko planowanych wydatkw. Mierniki definiuje si w sposb umoliwiajcy cigo ich pomiaru w wieloletniej perspektywie. Zaleca si, aby dysponenci konstruowali mierniki w sposb umoliwiajcy monitorowanie zada, na ktrych realizacj wykonawca zadania
5 Art. 142 pkt 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.).

89

Budet Najwyszej Izby Kontroli

(podzadania) ma rzeczywisty wpyw, a ponadto, by byy one dobrane oszczdnie. Przyjto, e liczba miernikw dla jednego zadania nie powinna przekracza dwch (dla podzadania wyznacza si jeden miernik).

7.2. Wykonanie zadania i podzada

W roku 2011 Najwysza Izba Kontroli realizowaa zadanie 1.7: Ocena dziaalnoci organw administracji publicznej, Narodowego Banku Polskiego oraz jednostek organizacyjnych wydatkujcych rodki publiczne z punktu widzenia ustawowych kryteriw NIK, ktre zostao przypisane do funkcji 1 Zarzdzanie pastwem. Zawiera ono cztery podzadania: 1. Przygotowanie i wykonanie kontroli oraz upublicznienie ich wynikw. 2. Przygotowanie analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz innych opracowa sektorowych. 3. Wykonywanie niekontrolnych funkcji naczelnego organu kontroli pastwowej. 4. Zarzdzanie kapitaem ludzkim. Pierwsze dwa podzadania dotycz funkcji wykonywanych przez Izb na zewntrz, pozostae dwa s zwizane ze wspprac midzynarodow i wzmocnieniem systemu kontroli w pastwie, aplikacj kontrolersk i szkoleniami. We wszystkich podzadaniach wyodrbnione zostay dziaania, a dla kadego podzadania sformuowany zosta cel oraz mierniki stopnia realizacji celw. Zadania i cele NIK oraz mierniki ich realizacji w roku 2011 zamieszczono w tabeli nr 25.

Tabela 25.
Zadanie, podzadania, cele oraz mierniki monitorowania realizacji budetu zadaniowego NIK w 2011 r. Mierniki na 2011 r. Nr 1 Nazwa zadania (podzadania) 2 Ocena dziaalnoci organw administracji publicznej, Narodowego Banku Polskiego oraz jednostek organizacyjnych wydatkujcych rodki publiczne z punktu widzenia ustawowych kryteriw NIK Cel 3 Wspieranie dziaa wpywajcych na sprawne funkcjonowanie pastwa i pozytywne oddziaywanie na skuteczno wykonywania zada finansowanych ze rodkw publicznych. Nazwa miernika 4 Procent wydatkw publicznych poddanych w danym roku audytowi finansowemu typu powiadczajcego u dysponentw III stopnia. Odsetek wnioskw pokontrolnych przyjtych do realizacji przez adresatw wystpie pokontrolnych. Przygotowanie i wykonanie kontroli oraz upublicznienie ich wynikw 1.7.1. Przekazywanie Sejmowi oraz kontrolowanym podmiotom wiarygodnych ocen i informacji niezbdnych do doskonalenia funkcjonowania administracji pastwowej oraz podmiotw wykonujcych zadania publiczne lub korzystajcych ze rodkw publicznych. Przekazanie Sejmowi wiarygodnych informacji i opinii niezbdnych przy debacie na temat absolutorium dla Rady Ministrw oraz wnioskw w sprawie rozpatrzenia przez Sejm okrelonych problemw zwizanych z dziaalnoci organw wykonujcych zadania publiczne. Zwikszenie wpywu NIK jako naczelnego organu kontroli pastwowej na system kontroli w pastwie oraz roli NIK w midzynarodowych stowarzyszeniach najwyszych organw kontrolnych. Zwikszanie wiedzy i umiejtnoci kadry kontrolerskiej. Liczba wystpie pokontrolnych przedstawiajcych oceny kontrolowanej dziaalnoci. 2.600 2.878 Plan 5 Wykonanie 6

15%

20,4%

1.7.

80%

80,33%

Budet Najwyszej Izby Kontroli

1.7.2.

Przygotowanie analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz innych opracowa sektorowych

Terminowo przekazania Sejmowi analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej.

w ustalonym terminie

w ustalonym terminie

1.7.3.

Wykonywanie niekontrolnych funkcji naczelnego organu kontroli pastwowej

Liczba informacji i wzmianek w mediach o dziaalnoci i kontrolach NIK.

10.000

11.200

Zarzdzanie kapitaem ludzkim 1.7.4.

Procent kontrolerw biorcych w cigu roku udzia w co najmniej 1 szkoleniu specjalistycznym.

100%

94%

W roku 2011 na realizacj ustalonych podzada wydatkowane zostay rodki budetowe w kwocie 257.802 tys. z, ktre przeznaczono na sfinansowanie poszczeglnych podzada w sposb przedstawiony w tabeli nr 26.

90

Tabela 26.
Wydatki budetu NIK w 2011 r. w ukadzie zadaniowym (w tys. z) Plan po zmianach 4 Wskanik % (4:3) 5 Struktura (w %) 7

Nr 1

Nazwa zadania i podzada 2 Ocena dziaalnoci organw administracji publicznej, Narodowego Banku Polskiego oraz jednostek organizacyjnych wydatkujcych rodki publiczne z punktu widzenia ustawowych kryteriw NIK Przygotowanie i wykonanie kontroli oraz upublicznienie ich wynikw Przygotowanie analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz innych opracowa sektorowych Wykonywanie niekontrolnych funkcji naczelnego organu kontroli pastwowej Zarzdzanie kapitaem ludzkim

Plan na 2011 r. 3

Wykonanie 6

1.7

257.802

257.802

100

257.802*

100

1.7.1

219.938

225.104

102,3

225.104

87,3

1.7.2

2.733

1.030

37,7

1.030

0,4

1.7.3

15.989

14.174

88,6

14.174

5,5

1.7.4

19.142

17.494

91,4

17.494

6,8

* Wylicze dokonano, ustalajc zakres rzeczowy wydatkw dla poszczeglnych podzada z uwzgldnieniem stanowisk kontrolerskich i administracyjnych oraz czasu efektywnie przepracowanego, ewidencjonowanego w systemie kadrowym, a rozliczanego w module Controlling.

Wydatki budetowe na poszczeglne zadania zostay zrealizowane w wysokoci okrelonej w planie finansowym w kwocie 257.802 tys. z, tj. w 100%.

Zadanie 1.7. Ocena dziaalnoci organw administracji publicznej, Narodowego Banku Polskiego oraz jednostek organizacyjnych wydatkujcych rodki publiczne z punktu widzenia ustawowych kryteriw NIK
Jego celem byo dokonanie oceny funkcjonowania pastwa i gospodarowania rodkami publicznymi, a take pozytywne oddziaywanie na funkcjonowanie administracji pastwowej oraz wszystkich podmiotw wykonujcych zadania publiczne lub korzystajcych ze rodkw publicznych poprzez wskazywanie zagroe, nieprawidowoci, nierzetelnoci i braku uczciwoci w wykonywaniu zada publicznych. Cel zosta osignity poprzez poddawanie audytowi finansowemu wydatkw publicznych w administracji publicznej oraz podmiotw wykonujcych zadania publiczne lub korzystajcych ze rodkw publicznych. Do monitorowania realizacji zadania 1.7 byy uyte nastpujce mierniki: procent wydatkw publicznych poddanych w danym roku audytowi finansowemu typu powiadczajcego u dysponentw budetu III stopnia, ktry zosta zrealizowany w wysokoci 20,4% wobec planowanych 15%, odsetek wnioskw pokontrolnych przyjtych do realizacji przez adresatw wystpie pokontrolnych, ktry zosta zrealizowany w wysokoci 80,33% wobec planowanej wartoci wikszej bd rwnej 80%. Podzadanie 1.7.1. Przygotowanie i wykonanie kontroli oraz upublicznienie ich wynikw Na realizacj tego podzadania wydatkowano rodki w wysokoci 225.104 tys. z, co stanowio 87,3% wydatkw ogem na realizacj zadania 1.7. Wydatki w poszczeglnych dziaaniach tego podzadania ilustruje tabela nr 27.

91

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Tabela 27.
Wydatki na podzadanie 1.7.1. w 2011 r. (w tys. z) Zrealizowane wydatki (w tys. z) 2 Kontrole wykonania budetu pastwa Kontrole planowe Kontrole dorane Centralne wspomaganie procesu kontroli Planowanie strategiczne i zarzdzanie Obsuga administracyjna i techniczna Razem 3 32.619 100.119 20.395 14.813 10.654 46.504 225.104

Numer 1 1.7.1.1 1.7.1.2 1.7.1.3 1.7.1.4 1.7.1.5 1.7.1.6

Nazwa dziaania

Finansowanie podzadania 1.7.1 przebiegao prawidowo i wykazao wzrost wydatkw w stosunku do wielkoci okrelonej w planie finansowym wg ustawy budetowej. Wzrost wydatkw na realizacj tego podzadania jest konsekwencj uksztatowanej struktury wydatkw, a take wykonania wikszej iloci kontroli. Cel tego podzadania, ktrym byo przekazanie Sejmowi oraz kontrolowanym podmiotom wiarygodnych ocen i informacji niezbdnych do doskonalenia funkcjonowania administracji pastwowej oraz podmiotw wykonujcych zadania publiczne lub korzystajcych ze rodkw publicznych zosta osignity. Do monitorowania realizacji podzadania 1.7.1 Przygotowanie i wykonanie kontroli oraz upublicznienie ich wynikw by uyty nastpujcy miernik: - liczba wystpie pokontrolnych przedstawiajcych oceny kontrolowanej dziaalnoci, ktr na etapie planu okrelono w wysokoci 2600, a wykonano w wysokoci 2878. Analiza danych wskazuje, i wpyw na taki stan miaa wiksza ni w minionych latach liczba skontrolowanych jednostek. Na zwikszenie liczby skontrolowanych podmiotw ma wpyw coraz szersze wykorzystywanie technik i narzdzi informatycznych w postpowaniu kontrolnym, a take lepsza koordynacja dziaalnoci kontrolnej jednostek organizacyjnych NIK. Podzadanie 1.7.2. Przygotowanie analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz innych opracowa sektorowych

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Na realizacj tego podzadania wydatkowane zostay rodki w wysokoci 1.030 tys. z, co stanowio 0,4% planu wydatkw zaoonych na realizacj zadania 1.7. Wydatki na finansowanie tego podzadania byy nisze od kwoty ujtej w planie wg ustawy budetowej o 1.703 tys. z. Miay na to wpyw dwa czynniki, a mianowicie zaoenie uczestnictwa w realizacji tego zadania przez jednostki organizacyjne, ktre nie bray udziau w tych pracach, bd zmniejszenie iloci czasu pracy (planowano 3783 osobodni, wykonano 1516 osobodni). Celem tego podzadania byo przedoenie Sejmowi oraz organom wykonawczym pastwa informacji zwizanych z kontrol wykonania budetu pastwa (Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej), z przeprowadzonymi kontrolami wykonania zada, kontrolami doranymi, a take informacji dotyczcych okrelonych kwestii zwizanych z dziaalnoci organw wykonujcych funkcje publiczne. Cel ten zosta osignity po przekazaniu Sejmowi wiarygodnych informacji i opinii niezbdnych przy debacie na temat absolutorium dla Rady Ministrw oraz wnioskw w sprawie rozpatrzenia przez Sejm okrelonych problemw zwizanych z dziaalnoci organw wykonujcych zadania publiczne. Do monitorowania realizacji podzadania 1.7.2. Przygotowanie analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz innych opracowa sektorowych by uyty nastpujcy miernik: terminowo przekazania Sejmowi Analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej, ktry to termin zosta jak co roku dotrzymany. Podzadanie 1.7.3. Wykonywanie niekontrolnych funkcji naczelnego organu kontroli pastwowej Na realizacj podzadania Wykonywanie niekontrolnych funkcji naczelnego organu kontroli wydatkowane zostay rodki w wysokoci 14.174 tys. z, tj. 5,5% wydatkw ogem na zadanie realizowane przez NIK. Wydatki poniesione na finansowanie tego podzadania byy nisze od kwoty planowanej wg ustawy budetowej o 1.815 tys. z.

92

Celem zadania byo zwikszenie wpywu NIK jako naczelnego organu kontroli pastwowej na system kontroli w pastwie oraz roli NIK w midzynarodowych stowarzyszeniach najwyszych organw kontrolnych. w planie tego zadania osignicie celw zaoono poprzez: uczestnictwo w kontrolach przeprowadzanych wsplnie pod kierownictwem NIK lub na zlecenie NIK z innymi organami kontroli, rewizji i inspekcji w pastwie, udzia w zagranicznych seminariach, szkoleniach, konferencjach i spotkaniach, udzia przedstawicieli najwyszych organw kontroli innych pastw w seminariach, szkoleniach, konferencjach i spotkaniach organizowanych przez NIK, uczestnictwo w pracach EUROSAI, przewodnictwo Podkomisji INTOSAI ds. Standardw Kontroli Wewntrznej, przygotowanie przegldu partnerskiego Izby, ktry zostanie przeprowadzony przez audytorw z najwyszych organw kontroli Austrii, Danii, Holandii i Litwy, przygotowanie Sprawozdania z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli w 2011 r., przygotowanie projektu planu pracy NIK na 2012 r., prowadzenie sprawozdawczoci wewntrznej NIK oraz niezbdnych rejestrw zamieszczanych na oglnodostpnym dla pracownikw NIK dysku sieciowym, koordynacj dziaalnoci kontrolnej jednostek organizacyjnych NIK. Do monitorowania realizacji podzadania 1.7.3 Wykonywanie niekontrolnych funkcji naczelnego organu kontroli pastwowej by uyty nastpujcy miernik: liczba informacji i wzmianek w mediach o dziaalnoci i kontrolach NIK, ktr osignito w wysokoci 11.200 przy planowanej 10.000. Podzadanie 1.7.4. Zarzdzanie kapitaem ludzkim Na realizacj tego podzadania wydatkowane zostay rodki w wysokoci 17.494 tys. z, tj. 6,8% wartoci ogem zadania 1.7. Wydatki na finansowanie podzadania byy nisze od kwoty planowanej wg ustawy budetowej o 1.648 tys. z. Bezporedni przyczyn obnionej kwoty wydatkw bya reorganizacja Najwyszej Izby Kontroli, w ktr zaangaowani byli wszyscy pracownicy. Nadmiar obowizkw subowych przy zmianach w Izbie spowodowa zmniejszenie iloci odbytych przez pracownikw szkole wewntrznych i zewntrznych. Celem podzadania jest podnoszenie wiedzy i umiejtnoci kontrolerw, w tym w zakresie metodyki kontroli. Cel zosta osignity w szczeglnoci przez: stosowanie rnych form dziaalnoci szkoleniowej, m.in. aplikacji kontrolerskiej i staego doskonalenia zawodowego, w tym nauki jzykw obcych, kierowanie pracownikw Najwyszej Izby Kontroli na studia podyplomowe oraz aplikacje radcowskie, narady szkoleniowe, jak rwnie narady przed- i rodkontrolne, organizowane w zwizku z podejmowaniem poszczeglnych kontroli, organizowanie specjalistycznych wewntrznych szkole tematycznych, organizacj menederskich studiw podyplomowych. Do monitorowania realizacji podzadania 1.7.4. Zarzdzanie kapitaem ludzkim zosta ustalony nastpujcy miernik: procent kontrolerw biorcych w cigu roku udzia w co najmniej 1 szkoleniu specjalistycznym. W planie okrelono go w wysokoci 100%, a wykonano w 94%. Bezporedni przyczyn niszego ni planowano wykonania tego podzadania bya reorganizacja NIK, przebywanie pracownikw na dugotrwaych zwolnieniach lekarskich, a take zbliajcy si termin odejcia pracownikw na emerytur. W roku 2011 wydatki w ukadzie zadaniowym zostay wykonane w 100% zaoonego planu finansowego po zmianach dokonanych decyzj Prezesa NIK. Przekazane rodki budetowe byy wydatkowane w sposb ekonomiczny i racjonalny. Proces finansowania poszczeglnych podzada przebiega prawidowo. Na korekt wydatkw miaa wpyw zmiana liczby kontrolowanych jednostek, pracochonno poszczeglnych kontroli oraz podejmowanie kontroli doranych (skargowych, sprawdzajcych, rozpoznawczych), ktrych liczba na etapie planowania nie jest moliwa do okrelenia. Niektre zaplanowane kontrole na rok 2011 s kontynuowane w roku 2012.

93

Budet Najwyszej Izby Kontroli

8. Opinia Audytora Wewntrznego NIK

W 2011 r. realizacja budetu NIK bya poddawana biecej analizie i weryfikacji, pod ktem zdyscyplinowania wydatkw przez wszystkie jednostki organizacyjne Izby. Proces finansowania wydatkw by realizowany proporcjonalnie do upywu czasu, a monitorowanie jego przebiegu umoliwio prawidowe wykonanie zada ustawowych. Wykonanie budetu pastwa w 2011 r. w czci 07 Najwysza Izba Kontroli, zostao zbadane przez Audytora Wewntrznego NIK. Stosujc kryteria: legalnoci, gospodarnoci, celowoci, rzetelnoci, przejrzystoci i jawnoci, poddano ocenie gospodark finansow z uwzgldnieniem planowania i realizacji dochodw oraz wydatkw, w tym take wydatkw w ukadzie zadaniowym. Badanie zostao zaplanowane i przeprowadzone zgodnie z obowizujcymi przepisami prawa, w sposb umoliwiajcy wyraenie niezalenej opinii o przedmiocie badania. W trakcie audytu badaniem objto zgodno dokumentw finansowych, ksig rachunkowych, sprawozda budetowych oraz sprawozdania finansowego sporzdzonego na dzie 31 grudnia 2011 r. (skadajcego si z bilansu, rachunku zyskw i strat oraz zestawienia zmian w funduszu) z ustaw o finansach publicznych, ustaw o rachunkowoci, ustaw budetow na rok 2011, rozporzdzeniem w sprawie szczeglnych zasad rachunkowoci, rozporzdzeniem w sprawie szczegowego sposobu wykonywania budetu pastwa, rozporzdzeniem w sprawie sprawozdawczoci budetowej, a take przyjt w NIK Polityk rachunkowoci oraz procedurami kontroli finansowej. W trakcie zadania audytowego sprawdzono funkcjonowanie systemu rachunkowoci i kontroli finansowej oraz legalno, rzetelno, celowo i gospodarno w procesie dokonywania wydatkw (zarwno majtkowych jak i biecych) na podstawie badania losowo dobranej prby 117 transakcji, o cznej wartoci 19 mln z (tj. 7,4% wartoci ogem wydatkw budetowych NIK w 2011 roku). Badaniem objto take prawidowo przeprowadzonej w 2011 r. inwentaryzacji w zakresie rodkw trwaych, zapasw materiaw i produktw gotowych oraz aktyww pieninych. Wyniki badania i zgromadzone dowody daj podstaw do wyraenia pozytywnej opinii o funkcjonowaniu systemu finansowo-ksigowego w Najwyszej Izbie Kontroli. Zbadane dokumenty finansowe, sprawozdania budetowe i sprawozdanie finansowe, sporzdzone zostay na podstawie ksig rachunkowych, w sposb zgodny z obowizujcymi przepisami prawa oraz Polityk rachunkowoci rzetelnie i przejrzycie przedstawiaj wszystkie istotne informacje dla oceny gospodarki finansowej i majtkowej na dzie 31 grudnia 2011 r. W 2011 r. NIK dokonaa wydatkw w cznej kwocie 257.802 tys. z, co stanowio 100% planu finansowego na ten rok. Wydatki dokonane byy w sposb celowy i oszczdny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektw z danych nakadw, umoliwiajc terminow realizacj zada, w kwotach i terminach wynikajcych z wczeniej zacignitych zobowiza. Nie stwierdzono niecelowego i niegospodarnego wydatkowania rodkw budetowych. Wykonanie budetu Najwyszej Izby Kontroli na bieco byo poddawane analizom pod wzgldem prawidowoci dokonywania wydatkw, w tym ich zgodnoci z planem finansowym. Finansowanie wydatkw dokonywane byo proporcjonalnie do upywu czasu i w sposb cigy monitorowane. Dochody budetowe zrealizowane zostay w 2011 r. w cznej kwocie 818,2 tys. z (tj. 317,1% planu rocznego) oraz przekazane na rachunek budetu pastwa. Ewidencja dochodw prowadzona bya wedug podziaek klasyfikacji, okrelonych w rozporzdzeniu w sprawie klasyfikacji budetowej, w kwotach wynikajcych z dokumentw dotyczcych ich powstania. Sprawowany nadzr i procedury finansowej kontroli wewntrznej (kontroli zarzdczej) byy prowadzone zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych oraz ustawy o rachunkowoci, a take z zasadami przyjtej Polityki rachunkowoci oraz procedurami kontroli finansowej, zapewniajc odpowiedni poziom realizacji zada. Projekt budetu Najwyszej Izby Kontroli zosta opracowany zgodnie z rozporzdzeniem w sprawie szczegowego sposobu, trybu i terminw opracowania materiaw do projektu ustawy budetowej na rok 2011. Wykonanie ustawy budetowej na rok 2011 w czci 07 dotyczcej Najwyszej Izby Kontroli, opracowanie i realizacja harmonogramu rozdysponowania rodkw finansowych, zakres wydatkw i zmiany w planie finansowym dokonywane byy zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych. Plan finansowy na 2011 r. zosta opracowany i by realizowany take w ukadzie zadaniowym, w podziale na poszczeglne podzadania i dziaania.

Budet Najwyszej Izby Kontroli

94

9. Audyt zewntrzny
Najwysza Izba Kontroli zostaa w 2011 roku poddana po raz pierwszy zewntrznemu audytowi. NIK uznaa, e tego rodzaju rozliczenie wobec Sejmu i opinii publicznej jest dodatkowym powiadczeniem, i jest instytucj w peni transparentn. Cenic sobie niezaleno, NIK domagaa si cisego wyznaczenia obszaru audytu, ktry nie obejmowaby dziaalnoci kontrolnej. Spotkao si to ze zrozumieniem posw. Po przeprowadzeniu pierwszego zewntrznego audytu funkcjonowania NIK za lata 2008, 2009 i 2010, NIK stwierdzia, e audyt faktycznie nie naruszy jej niezalenoci i samodzielnoci w zakresie dziaalnoci kontrolnej. NIK z satysfakcj przyja te pozytywn ocen zawart w sprawozdaniu audytora zewntrznego, dziaajcego na zlecenie Marszaka Sejmu. Audytor w generalnej ocenie napisa: ...wystpia gospodarno, celowo i rzetelno dokonywania wydatkw ze rodkw publicznych oraz w istotnym zakresie udzielania zamwie publicznych. Audytor okreli te sprawozdania budetowe Izby za lata 2008, 2009 i 2010 jako prawidowe i wiarygodne. Niektre z rekomendacji zamieszczonych w sprawozdaniu z audytu zostay przez NIK wdroone w czasie tegorocznej reorganizacji Izby (m.in. scentralizowane zostao udzielanie zamwie publicznych). Najwysza Izba Kontroli, korzystajc z uprawnie, przedstawia swoje stanowisko, w ktrym nie zgodzia si z niektrymi ustaleniami i ocenami dokonanymi przez audytora. Zdaniem NIK cz dokonanych przez audytora ocen zostaa bowiem sformuowana na podstawie bdnej interpretacji przepisw prawa zamwie publicznych oraz rozporzdze wykonawczych do tej ustawy, a cz ustale audytu, dotyczcych zamwie publicznych, zostaa dokonana na podstawie bdnie ustalonego przez audytora stanu faktycznego. NIK przyznaa, e po stronie Izby wystpiy faktycznie nieliczne przypadki uchybie w zakresie zamwie publicznych. Naruszenia te nie miay jednak wpywu na przeprowadzone postpowania oraz na wybr najkorzystniejszej oferty. Wymienione przez audytora uchybienia nie spowodoway te negatywnych skutkw finansowych. Podatnik nie utraci z tytuu wskazanych nieprawidowoci ani grosza. Audytor w ostatecznej opinii przyzna, e uchybienia te nie byy istotne zarwno dla sprawozda finansowych NIK, jak i dokonywania przez Izb wydatkw ze rodkw publicznych oraz udzielania przez ni zamwie publicznych. Wszystkie dziaania NIK zostay przez audytora uznane bowiem w istotnym zakresie za celowe, gospodarne i rzetelne.

95

Budet Najwyszej Izby Kontroli

Budet Najwyszej Izby Kontroli

96

III.
Dziaalno kontrolna

1. Plan pracy i jego realizacja 2. Wybrane efekty kontroli 3. Wsppraca z Sejmem RP 4. Wsppraca z innymi organami kontroli 5. Podawanie do publicznej wiadomoci informacji o dziaalnoci NIK 6. Rozpatrywanie skarg i wnioskw

97

Dziaalno kontrolna

Dziaalno kontrolna

98

1. Plan pracy i jego realizacja

1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.7. 1.8. 1.9. 1.11.

Gwne kierunki kontroli i obszary bada kontrolnych Zasady obowizujce przy programowaniu kontroli Wykorzystanie w planowaniu sugestii organw wadzy publicznej Oglne dane o kontrolach planowanych na 2011 r. Zlecenia Sejmu RP, wnioski Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrw Struktura zrealizowanych kontroli planowych Informacje o wynikach przeprowadzonych kontroli Kontrole dorane Skontrolowane jednostki Zastrzeenia do protokow kontroli i wystpie pokontrolnych

1.10. Wystpienia pokontrolne

99

Dziaalno kontrolna

Plan pracy i jego realizacja

Planowanie w Najwyszej Izbie Kontroli odbywao si dotychczas w cyklach trzyletnich. Kolegium NIK uchwalao gwne kierunki, w ramach ktrych byy w tym okresie prowadzone kontrole. Corocznie natomiast, na podstawie analizy aktualnej sytuacji spoeczno-gospodarczej pastwa, Kolegium NIK dokonywao wyboru gwnych obszarw bada kontrolnych. Miniony rok by ostatnim, w ktrym obowizyway kierunki uchwalone na lata 20092011. Byy to: Pastwo sprawne i przyjazne obywatelowi, Pastwo efektywnie zarzdzajce zasobami publicznymi oraz Polska w Unii Europejskiej.

1.1. Gwne kierunki kontroli i obszary bada kontrolnych

Trzy gwne kierunki kontroli przyjte w ostatnich trzech latach odpowiaday najwaniejszym celom, jakie stawia sobie powinno nowoczesne pastwo, uzupenionym o wany obszar zagadnie unijnych. Dwa pierwsze kierunki Pastwo sprawne i przyjazne obywatelowi i Pastwo efektywnie zarzdzajce zasobami publicznymi eksponoway nie konkretne dziedziny aktywnoci pastwa, lecz sposb jego funkcjonowania i przywiecajce mu intencje. Przeprowadzone w ich ramach kontrole miay wykaza, czy pastwo ma rzeczywicie cechy pozwalajce okreli je takim wanie mianem. Ocenie Izby podlegay w pierwszym rzdzie dziaania organizacyjno-legislacyjne, okrelajce formalne ramy dla funkcjonowania organw pastwa i instytucji publicznych. Izba oceniaa te sposb wywizywania si przez nie z takich obowizkw, jak m.in. zapewnienie obywatelom bezpieczestwa osobistego i socjalnego, zagwarantowanie moliwoci korzystania z wszelkich nalenych im praw, stwarzanie warunkw do zaspokajania podstawowych potrzeb materialnych i duchowych, agodzenie rnic w dostpie do wypracowanych przez spoeczestwo dbr, motywowanie do pogbiania wiedzy i podnoszenia umiejtnoci, propagowanie uczestnictwa w kulturze, wspieranie tworzenia wizi spoecznych i poczucia wsplnoty. Drug, nie mniej wan stron tego zagadnienia, by sposb wypeniania przez struktury pastwa owych przynalenych mu funkcji. Przyjazne obywatelowi faktycznie, a nie jedynie werbalnie, moe by tylko pastwo sprawne, skuteczne w dziaaniu, profesjonalnie zarzdzane, posiadajce wybiegajc w przyszo wizj celw i sposobw ich urzeczywistniania. Swoje obowizki powinno pojmowa jako sub spoeczestwu, a obywateli traktowa yczliwie i mie zrozumienie dla ich problemw. Badania prowadzone w ramach drugiego kierunku kontroli miay wykaza, czy urzdy administracji publicznej i suby publiczne podejmuj wszelkie niezbdne kroki w celu pozyskania nalenych budetowi dochodw, w sposb efektywny gospodaruj publicznym majtkiem, a wypracowanymi przez spoeczestwo rodkami zawiaduj oszczdnie, rozdysponowujc je na realizacj wyznaczonych zada. Kontrole obejmoway m.in. takie kwestie, jak tworzenie warunkw do rozwoju ekonomicznego, zarzdzanie publicznymi rodkami finansowymi i mieniem Skarbu Pastwa, inicjowanie i podejmowanie dziaa wpywajcych na funkcjonowanie rnych segmentw gospodarki. Wyodrbnienie trzeciego z kierunkw Polska w Unii Europejskiej stanowio konsekwencj obecnoci naszego kraju we Wsplnocie i wynikao z potrzeby zbadania wynikajcych std zagadnie, zwizanych m.in. z transferem rodkw finansowych, przyswojeniem niektrych unijnych rozwiza prawnych, a take koniecznoci wywizania si z zobowiza przyjtych w traktacie akcesyjnym. W planie na rok 2012 przyjto ju perspektyw roczn. Gwne kierunki kontroli i okrelone dla nich obszary bada kontrolnych w 2011 r. prezentuje schemat nr 1.

Dziaalno kontrolna

100

Schemat 1.
Gwne kierunki kontroli NIK w latach 20092011 oraz obszary bada kontrolnych w 2011 r.
Gwne kierunki kontroli Pastwo sprawne i przyjazne obywatelowi Obszary bada kontrolnych Obrona pastwa oraz Siy Zbrojne RP; ochrona porzdku publicznego i bezpieczestwo wewntrzne; funkcjonowanie administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego; realizacja przez organy pastwa funkcji nadzorczych i kontrolnych; obsuga obywatela przez urzdy administracji publicznej i suby publiczne; ksztacenie, nauczanie, wychowanie, kultura fizyczna dzieci i modziey; rozwj nauki i kultury; ochrona dziedzictwa narodowego; pomoc spoeczna i prawa socjalne; prawa osb niepenosprawnych oraz zatrudnianie i przeciwdziaanie bezrobociu; ochrona zdrowia; organizacja opieki zdrowotnej; zagospodarowanie przestrzenne, architektura i budownictwo; ochrona i ksztatowanie rodowiska oraz racjonalne wykorzystanie jego zasobw.

Pastwo efektywnie zarzdzajce zasobami publicznymi

Wykonywanie budetu pastwa; deficyt budetowy i dug publiczny; budet zadaniowy; pozyskiwanie dochodw publicznych; skuteczno aparatu skarbowego; gospodarowanie publicznymi rodkami finansowymi; gospodarowanie mieniem Skarbu Pastwa oraz mieniem samorzdu terytorialnego, w tym procesy restrukturyzacji i prywatyzacji; pomoc publiczna i udzielanie dotacji; funkcjonowanie oraz rozwj infrastruktury; gospodarka wodna i ochrona przeciwpowodziowa.

Polska w Unii Europejskiej

Wywizywanie si Polski z jej obowizkw wynikajcych z traktatu akcesyjnego oraz innych zobowiza czcych si z czonkostwem w UE; prawidowe stosowanie prawa wsplnotowego; dbao administracji publicznej o interesy kraju; pozyskiwanie i wykorzystanie funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spjnoci; system finansowania rolnictwa i rozwoju obszarw wiejskich.

1.2. Zasady obowizujce przy programowaniu kontroli

W Planie pracy NIK na 2011 r. zapisano, e w procesie przygotowania programw poszczeglnych kontroli naley okreli podejcie kontrolne i metodyk kontroli, odnoszc si do celw i zakresw ustalonych indywidualnie dla kadej kontroli, a take wskaza istotne obszary ryzyka wystpienia nieprawidowoci. Obowizuje generalna zasada uwzgldniania w tych dokumentach okrelonych aspektw, traktowanych jako niezbdny element tematyki bada kontrolnych. Elementy te ilustruje schemat nr 2.

Schemat 2.
Niezbdne elementy tematyki podejmowanych w 2011 r. bada kontrolnych, ujmowane w programach kontroli
Elementy tematyki kontroli Wypenianie obowizkw i realizacja praw zwizanych z czonkostwem Polski w Unii Europejskiej Opis zada wyznaczonych do realizacji w obszarze Oprcz kontroli realizowanych w ramach kierunku Polska w Unii Europejskiej rwnie w kadej z pozostaych kontroli ujtych w planie, o ile wyniki analizy przedkontrolnej wska na potrzeb uwzgldnienia w zakresie kontroli i jej celach aspektu unijnego, bdzie on take badany pod ktem prawidowoci wypeniania obowizkw i realizacji praw zwizanych z czonkostwem Polski w Unii Europejskiej. Niezalenie od przyjtego gwnego kierunku kontroli oraz obszaru bada kontrolnych w toku kadej kontroli, zwaszcza w obszarach styku interesu publicznego i prywatnego, szczeglnie zagroonych korupcj, badane bdzie ryzyko zaistnienia tego zjawiska.

Badanie obszarw zagroonych wystpowaniem korupcji

Analiza funkcjonowania systemw kontroli wewntrznej

W kadej kontroli przeprowadzanej w podmiocie zaliczanym do sektora publicznego, niezalenie od gwnego kierunku kontroli oraz obszaru bada kontrolnych, jednym z podstawowych jej celw jest dokonanie analizy funkcjonowania systemu kontroli wewntrznej.

101

Dziaalno kontrolna

1.3. Wykorzystanie w planowaniu sugestii organw wadzy publicznej

W planowaniu rocznym, w procesie okrelania obszarw bada kontrolnych, s wykorzystywane m.in. sugestie tematw kontroli zgaszane przez marszakw Sejmu, Senatu i Prezydenta RP oraz Prezesa Rady Ministrw, jak rwnie propozycje innych organw wadzy publicznej. Dane o liczbie sugestii zgoszonych i wykorzystanych w projekcie Planu pracy NIK na 2011 r., z podziaem na organy zgaszajce sugestie, pokazuje tabela nr 1.

Tabela 1.
Wykorzystanie sugestii tematw kontroli zgoszonych do Planu pracy NIK na 2011 r. Liczba sugestii Lp. 1 1 2 3 4 x
1/

Organ zgaszajcy sugesti kontroli 2 Komisje Sejmu RP 2/ Marszaek Senatu RP Prezes Rady Ministrw 3/ Rzecznik Praw Obywatelskich Razem

zgoszonych 3 41 23 36 9 109

przyjtych 1/ 4 20 2 8 2 32

Wskanik % (4:3) 5 48,8 8,7 22,2 22,2 29,4

W tym rwnie w ramach kontroli doranych. 2/ Przekazane przez Marszaka Sejmu. 3/ Przekazane przez Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrw.

1.4. Oglne dane o kontrolach planowanych na 2011 r.

Plan pracy NIK na 2011 r. obejmowa 295 kontroli, w tym 98 kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r., 85 innych kontroli (koordynowanych i niekoordynowanych), zakada te rozpoczcie 98 kontroli wykonania budetu pastwa w 2011 r. oraz kontynuacj 14 kontroli ujtych w Planie pracy NIK na 2010 r. W Planie wikszo stanowiy kontrole koordynowane, a wic wykonywane wedug jednego programu przez wicej ni jedn jednostk organizacyjn1. W cigu roku Kolegium NIK dokonao zmian w Planie wprowadzio 3 nowe kontrole, przesuno termin realizacji jednej kontroli oraz skrelio 4 kontrole.

1.5. Zlecenia Sejmu RP, wnioski Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrw

NIK podejmuje kontrole gwnie z wasnej inicjatywy2, ale take na zlecenie Sejmu lub jego organw, na wniosek Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrw. Na posiedzeniu w dniu 19 stycznia 2011 r. Komisja ds. Kontroli Pastwowej postanowia zwrci si do NIK o przeprowadzenie kontroli stanu realizacji wsparcia finansowego i rzeczowego dla podmiotw gospodarczych z obszarw dotknitych powodziami w 2010 r. Wnioskowany temat kontroli wprowadzono do Planu pracy NIK na 2011 r. pn. Pomoc dla przedsibiorcw dotknitych skutkami powodzi w 2010 r. Czynnoci kontrolne rozpoczto we wrzeniu 2011 r. W maju 2011 r. Marszaek Sejmu RP skierowa do NIK wniosek Komisji Skarbu Pastwa z dnia 26 maja 2011 r. o przeprowadzenie kontroli dotyczcej: procesu negocjacji oraz podpisania umowy gazowej w 2006 r. przez stron polsk z dostawcami rosyjskimi; konsekwencji finansowych podpisania aneksu nr 26 do kontraktu jamalskiego i kontraktu z RosUkrEnergo we wrzeniu 2006 r.; procesu przygotowa do budowy terminalu LNG w winoujciu w 2007 r., w tym sposobu wyboru wykonawcy w trybie bezprzetargowym; porwnania konsekwencji umw podpisanych w powyszym okresie z obecnie obowizujcymi. Kontrola wprowadzona do planu pracy na 2011 r. pt. Zawieranie umw gazowych oraz realizacja inwestycji terminal LNG w winoujciu uwzgldniaa zakres tematyczny zlecenia Komisji. Postpowanie kontrolne rozpoczto w padzierniku 2011 r. Na wniosek sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi uchwalony 20 padziernika 2010 r. NIK przeprowadzia od marca do czerwca 2011 r. kontrol Sprawowanie nadzoru przez inspekcje pastwowe nad funkcjonowaniem ferm zwierzt futerkowych w wojewdztwie wielkopolskim i obja badaniami lata 20092010. Informacja o wynikach kontroli zastaa przekazana Marszakowi Sejmu RP i Prezesowi Rady Ministrw w padzierniku 2011 r. Kontrola pt. Przygotowanie Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 zostaa podjta na wniosek Prezesa Rady Ministrw i obja lata 20082010. Czynnoci kontrolne przeprowadzono od listopada 2010 r. do stycznia 2011 r. Informacja o wynikach kontroli zastaa przekazana Marszakowi Sejmu RP i Prezesowi Rady Ministrw w czerwcu 2011 r.
1 2 Podan w Planie pracy NIK na 2011 r. liczb kontroli naley traktowa jako liczb zada kontrolnych obejmujcych wiele kontroli jednostkowych. Art. 6 ust. 1 ustawy o NIK.

Dziaalno kontrolna

102

1.6. Struktura zrealizowanych kontroli planowych

W 2011 r. zakoczono 184 kontrole planowe, w tym 98 kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. i 86 pozostaych kontroli planowych (rozpoczto rwnie kontrole wykonania budetu pastwa w 2011 r.). Przeprowadzona w 2011 r. kontrola wykonania budetu pastwa umoliwia finansowe rozliczenie skontrolowanych jednostek, cznie ze zbadaniem i ocen ksig rachunkowych i wyraeniem opinii na temat sprawozda budetowych. Dokonano te oceny finansowego rozliczenia wykonania budetu pastwa w poszczeglnych jego czciach i budetu pastwa jako caoci. Oceniono rwnie zgodno wykonania budetu z ustaw budetow, przepisami ustawy o finansach publicznych i innymi przepisami regulujcymi zasady gospodarowania rodkami publicznymi oraz zbadano przestrzeganie przepisw ustaw Prawo zamwie publicznych i o rachunkowoci. Przeprowadzenie kontroli wykonania budetu pastwa, z uwagi na termin sporzdzenia i przedoenia Sejmowi Analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej, jest powanym przedsiwziciem organizacyjnym. Na jej przygotowanie, przeprowadzenie i opracowanie wynikw (w tym informacji o wynikach kontroli wykonania budetu w poszczeglnych jego czciach oraz planw finansowych pastwowych funduszw celowych i agencji) kontrolerzy przeznaczyli w ub.r. prawie 25% czasu pracy. Proporcje midzy kontrolami budetowymi i pozostaymi planowymi, a take wykorzystanie czasu pracy na poszczeglne rodzaje kontroli przedstawiaj diagramy nr 1 i 2.

Diagram 1.
Struktura kontroli planowych zrealizowanych w 2011 r.

.RQWUROH EXG HWRZH

47,0%

53,0%

3R]RVWD H NRQWUROH SODQRZH

Diagram 2.
Struktura czasu pracy wykorzystanego na poszczeglne rodzaje kontroli w 2011 r.

Kontrole budetowe

24,7% 57,2% Pozostae kontrole planowe

Kontrole dorane

1.7. Informacje o wynikach przeprowadzonych kontroli

Informacja o wynikach kontroli podsumowuje wyniki przeprowadzonej kontroli. Podstaw opracowania informacji w 2011 r. stanowiy protokoy kontroli i wystpienia pokontrolne. Przepisy ustawy o NIK precyzuj krg adresatw informacji o wynikach kontroli oraz obowizki Izby w tym zakresie, co ilustruje schemat nr 3.

103

Dziaalno kontrolna

18,1%

Schemat 3.
Adresaci informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych przez NIK w 2011 r.
Adresaci informacji Sejm RP Informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm RP lub jego organy, przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP lub Prezesa Rady Ministrw i innych waniejszych kontroli Informacje o wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP, na zlecenie Sejmu RP i jego organw, na wniosek Prezesa Rady Ministrw i innych waniejszych kontroli Informacje o wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezesa Rady Ministrw oraz przedkadanych Sejmowi RP i Prezydentowi RP Informacje o wynikach kontroli dziaalnoci terenowych organw administracji rzdowej (waniejsze kontrole) i samorzdu terytorialnego Informacje o wynikach kontroli dziaalnoci samorzdu terytorialnego

Prezydent RP

Prezes Rady Ministrw

Wojewoda

Sejmik samorzdowy

Organ stanowicy jednostki samorzdu terytorialnego

Informacje o wynikach kontroli dziaalnoci samorzdu terytorialnego

Informacje o wynikach kontroli mog zosta podane przez Prezesa NIK do publicznej wiadomoci, z zachowaniem przepisw o tajemnicy ustawowo chronionej. Do informacji przedkadanej Sejmowi, Prezydentowi RP i Prezesowi Rady Ministrw waciwy naczelny lub centralny organ pastwowy moe przedstawi swoje stanowisko, ktre docza si do informacji. Prezes NIK moe do stanowiska przedstawi swoj opini. W 2011 r. NIK przedoya Sejmowi RP, uwzgldniajc kontrole wykonania budetu pastwa w czciach pozostajcych w dyspozycji poszczeglnych dysponentw gwnych oraz planw finansowych pastwowych funduszw celowych i agencji, cznie 202 informacje (w 2010 r. 183)3. Struktur rodzajow przedoonych informacji przedstawiono w tabeli nr 2.

Tabela 2.
Informacje o wynikach kontroli przedoone Sejmowi RP w latach 20102011 (wedug rodzajw kontroli) 2010 r. Lp. 1 1 1.1. 1.2. 2 3 4 Rodzaj kontroli 2 Kontrole wykonania budetu pastwa, w tym: czci budetowe 1/ pastwowe fundusze celowe i agencje Pozostae kontrole planowe Kontrole dorane Inne informacje, w tym systemowe Razem Liczba informacji 3 94 88 6 85 2 2 183 Struktura (w %) 4 51,4 48,1 3,3 46,4 1,1 1,1 100 Liczba informacji 5 95 92 3 94 11 2 202 2011 r. Struktura (w%) 6 47,0 45,5 1,5 46,5 5,4 1,0 100

Dziaalno kontrolna

x
1/

Liczba informacji o wynikach kontroli budetowych moe si rni od liczby tych kontroli. Wyniki kontroli wykonania planw finansowych funduszy celowych wczono do informacji o wynikach kontroli czci budetowych.

Sporzdzane byy te informacje o wynikach kontroli dziaalnoci terenowych organw administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego (informacje lokalne). W 2011 r. delegatury wysay do organw szczebla wojewdzkiego 9 takich dokumentw (w 2010 r. 3). Informacje o wynikach kontroli przedoone Sejmowi w 2011 r. obejmoway rne dziedziny funkcjonowania pastwa. W diagramie nr 3 przedstawiono struktur tematyczn tych kontroli (wedug dziaw administracji rzdowej).
3 Wykaz informacji o wynikach kontroli przedoonych Sejmowi RP w 2011 r. i w I kwartale 2012 r. oraz syntetyczne opracowania zawierajce ustalenia i wnioski tych kontroli stanowi za. nr 2 i 3 do Sprawozdania.

104

Diagram 3.
Informacje o wynikach kontroli (z wyczeniem kontroli wykonania budetu pastwa) przedoone Sejmowi RP w 2011 r. (wedug dziaw administracji rzdowej)

20,7% administracja publiczna, obrona narodowa, sprawy wewn trzne, informatyzacja 21,7% finanse publiczne, instytucje finansowe, Skarb Pa stwa 27,2% budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa, gospodarka, gospodarka wodna, rodowisko, rozwj regionalny

1,1% 4,3% 8,7%

rolnictwo transport

o wiata i wychowanie, kultura fizyczna i sport QDXND V]NROQLFWZR Z\ V]H 4,3% kultura i ochrona dziedzictwa narodowego zdrowie 4,3% praca 2,2% 5,4% cz onkostwo RP w UE

1.8. Kontrole dorane

Kontrole dorane s podejmowane gwnie wtedy, gdy istnieje potrzeba wstpnego zbadania tematu, ktry ma by objty kontrol planow (kontrola rozpoznawcza), sprawdzenia, czy adresaci wystpie pokontrolnych wykonali zawarte w nich uwagi i wnioski (kontrola sprawdzajca) albo te w celu sprawdzenia zasadnoci skargi (kontrola skargowa). Kontrole dorane przeprowadzane s najczciej przez jedn jednostk organizacyjn, natomiast mog by te kontrole dorane koordynowane, w ktrych uczestniczy kilka jednostek organizacyjnych NIK. W 2011 r. i I kwartale 2012 r., czyli okresie sprawozdawczym, NIK przeprowadzia kontrole dorane obejmujce 246 tematw, podczas ktrych badaniami objto ponad 700 podmiotw (w 2010 r. 205 tematw i ponad 500 podmiotw)4. W tabeli nr 3 przedstawiono struktur zrealizowanych w 2011 r. kontroli doranych.

Tabela 3.
Kontrole dorane realizowane w 2011 r. (wedug rodzaju) Liczba tematw kontroli

Lp.

Rodzaj kontroli doranej

Struktura (w %)

1
1 2 3 4 x Rozpoznawcza Sprawdzajca Skargowa Inna Razem

3
38 43 89 76 246

4
15,4 17,5 36,2 30,9 100.0

1.9. Skontrolowane jednostki

Wykaz zrealizowanych w 2011 r. kontroli doranych stanowi za. nr 4 do Sprawozdania. Dane wg stanu na 31 marca 2012 r.

105

Dziaalno kontrolna

W 2011 r. NIK skontrolowaa 2817 jednostek (w 2010 r. 2778 jednostek). Wikszo kontroli jednostkowych (76%) przeprowadzono w ramach kontroli planowych. Struktur skontrolowanych jednostek (wedug grup skontrolowanych podmiotw) ilustruje diagram nr 4.

Diagram 4.
Jednostki skontrolowane w 2011 r. (wedug grup podmiotw)

30.00%

27.4%
25.00%

20.00%

17.0%
15.00%

14.1%

10.00%

8.0% 5.3%

5.00%

3.6% 2.4% 0.8% 0.0% 0.2% 0.9% 0.9% 1.8% 0.6%

3.3% 1.4% 0.7%

3.0%

3.9% 2.3% 0.3% 1.0% 0.4% 0.4% 0.4%

0.00%
O rg an pa M s in ist tw er ow U st rz y w d o/ w U oj N rz ew BP d d ce zk nt i/ ra r ln w y U no rz d rz d M ny ar O St sz rg ar a an os ko ko tw w Po nt o sk w Po ro i ia li w w to ia w ad to y w m Za e in rz ist d ra D cj r ip g a st w O ow rg O an ej rg U y an rz In c d na ko ig an m je nt ia dn ia ro st li w os a/ tk gm sa a m sa Pa in or m y s z or tw z dz ow do ie te y w po ry a to dm ria io ln tg ym Pa os Pa s po s tw da tw ow rc ow zy a In In in y na na st fu pa yt nd pa uc s us s ja tw z tw fin ow ow an a a so os Ko je w ob dn m a In a un os na pr tk al aw ko a ny or na m po ga un dm ni al za na io cy tg je jn dn os a po os tk da a rc or zy ga ni za cy jn Sp O a rg an dz iza ie ln cj ia Pr a sp yw In o na at ec ny pr zn po yw a dm Fu at na nd io ac je tg dn ja os os po tk da a rc or zy ga ni Po za zo cy st jn a a e je dn os tk i

1.10. Wystpienia pokontrolne

W wystpieniu pokontrolnym przedstawiane s oceny kontrolowanej dziaalnoci wynikajce z ustale opisanych w protokole5, a w wypadku ujawnienia nieprawidowoci take uwagi i wnioski w sprawie ich usunicia. Wystpienie przekazywane jest kierownikowi jednostki kontrolowanej, w razie potrzeby take kierownikowi jednostki nadrzdnej oraz waciwym organom pastwowym lub samorzdowym. Z tego te powodu liczba wystpie jest zazwyczaj wiksza od liczby jednostek objtych kontrol. W 2011 r. NIK wysaa 3115 wystpie (wzrost o 120, czyli o 4% w porwnaniu z rokiem 2010). Dane o liczbie wysanych w 2011 r. wystpie, wedug kategorii adresatw oraz w porwnaniu z analogicznymi danymi z 2010 r., ilustruje tabela nr 4.

Tabela 4.
Wystpienia pokontrolne wysane w latach 2010-2011

Dziaalno kontrolna

2010 r. Lp. Wystpienia pokontrolne skierowane do: Liczba Struktura (w %) Liczba

2011 r. Struktura (w %)

1
1 2 3 4 5 x
1/

2
Prezesa Rady Ministrw Prezesa NBP Ministrw i kierownikw urzdw centralnych1/ Wojewodw2/ Kierownikw pozostaych skontrolowanych jednostek Razem

3
3 156 131 2.705

4
0,1 5,2 4,4 90,3

5
3 3 168 109 2.832

6
0,1 0,1 5,4 3,5 90,9

2.995
2/

100

3.115

100

W tym osb kierujcych instytucjami, o ktrych mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o NIK. I kierownikw organw szczebla wojewdzkiego.

Od 2 czerwca 2012 r. protok i wystpienie pokontrolne zostanie poczone w jeden dokument wystpienie pokontrolne.

106

1.11. Zastrzeenia do protokow kontroli i wystpie pokontrolnych

Kierownik jednostki kontrolowanej ma prawo skadania zastrzee zarwno do dokonanych ustale faktycznych, jak i ocen, uwag i wnioskw. Przepisy ustawy o NIK reguluj tryb rozstrzygania sporw midzy kierownikiem jednostki kontrolowanej a NIK w tym zakresie, co stanowi wyraz kontradyktoryjnoci w postpowaniu kontrolnym. Zasad t odzwierciedla przysugujce kierownikowi (lub osobie penicej jego obowizki) prawo zgoszenia, przed podpisaniem protokou kontroli, umotywowanych zastrzee co do ustale w nim zawartych. Zastrzeenia zgaszane s na pimie w terminie 14 dni od dnia otrzymania protokou. W szczeglnych przypadkach dyrektor waciwego departamentu (delegatury NIK) moe przeduy ten termin6. W razie zgoszenia zastrzee do protokou kontroler jest obowizany dokona ich analizy i w miar potrzeby podj dodatkowe czynnoci kontrolne, a gdy s one zasadne zmieni lub uzupeni odpowiedni cz protokou. Gdy nie uwzgldni zastrzee, kierownik jednostki kontrolowanej w terminie 7 dni od dnia otrzymania stanowiska kontrolera w tej sprawie moe zgosi na pimie umotywowane zastrzeenia do dyrektora waciwego departamentu lub delegatury NIK, ktry przekazuje je w celu rozpatrzenia komisji odwoawczej. Komisja odwoawcza podejmuje uchwa w sprawie zastrzee w penym skadzie, wikszoci gosw i niezwocznie przekazuje j wraz z uzasadnieniem Prezesowi NIK lub upowanionemu wiceprezesowi. Po zatwierdzeniu przez Prezesa NIK lub wiceprezesa uchwaa jest ostateczna. W razie odmowy zatwierdzenia uchway Prezes NIK lub upowaniony wiceprezes powouje dla ostatecznego rozpatrzenia zastrzee komisj rozstrzygajc zoon z 3 pracownikw nadzorujcych czynnoci. Uchwaa podjta przez komisj rozstrzygajc jest ostateczna. Zatwierdzon uchwa komisji odwoawczej lub uchwa komisji rozstrzygajcej dorcza si wraz z uzasadnieniem zgaszajcemu zastrzeenia. Prawo do zgoszenia zastrzee jest zachowane rwnie w przypadku wystpienia pokontrolnego. Kierownik jednostki kontrolowanej lub organ, ktremu przekazano wystpienie, moe w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania zgosi umotywowane zastrzeenia w sprawie zawartych w nim ocen, uwag i wnioskw do dyrektora waciwej jednostki organizacyjnej NIK. Zastrzeenia rozpatrywane s w trybie analogicznym do zastrzee zgoszonych do protokou kontroli, z wyjtkiem wystpie podpisanych przez Prezesa NIK lub wiceprezesw. Zastrzeenia dotyczce tych wystpie zgasza si do Kolegium NIK w terminie 7 dni od otrzymania wystpienia. Kolegium podejmuje uchwa w sprawie zastrzee. Uchwaa jest ostateczna i wraz z uzasadnieniem dorczana jest zgaszajcemu zastrzeenia. W 2011 r. kierownicy jednostek kontrolowanych zgosili zastrzeenia do ustale kontroli opisanych w 168 protokoach kontroli (w 2010 r. 140 protokoach), a adresaci wystpie pokontrolnych zastrzeenia do ocen, uwag i wnioskw zawartych w 358 dokumentach (w 2010 r. w 294 wystpieniach). Dane z tego zakresu podaje tabela nr 5.

Tabela 5.
Protokoy kontroli i wystpienia pokontrolne, do ktrych w latach 20102011 zgoszono zastrzeenia 2010 r. Lp. Wyszczeglnienie Ogem Do ktrych zgoszono zastrzeenia % (4:3) Ogem 2011 r. Do ktrych zgoszono zastrzeenia % (7:6)

1
1 2

2
Protokoy kontroli Wystpienia pokontrolne

3
2.778 2.995

4
140 294

5
5,0 9,8

6
2.817 3.115

7
168 358

8
6,0 11,5

Od 2 czerwca 2012 r. w zwizku z wprowadzonym nowelizacj ustawy o NIK poczeniem protokou i wystpienia pokontrolnego w jeden dokument wystpienie pokontrolne kierownik jednostki kontrolowanej bdzie mg zgosi zastrzeenia do wystpienia pokontrolnego w terminie 21 dni od dnia jego otrzymania.

107

Dziaalno kontrolna

Dziaalno kontrolna

108

2. Wybrane efekty kontroli

2.1. Wnioski de lege ferenda 2.2. Wnioski systemowe i usprawniajce organizacj skontrolowanych jednostek 2.3. Finansowe rezultaty kontroli 2.4. Egzekwowanie odpowiedzialnoci przypisanej prawem

109

Dziaalno kontrolna

Wybrane efekty kontroli

Na podstawie wynikw kontroli Najwysza Izba Kontroli formuuje wnioski pokontrolne. Mog one dotyczy sugestii zmian w kontrolowanych jednostkach, ale mog to te by wnioski systemowe, dotyczce caoci kontrolowanych zagadnie.
Wnioski Izby nie maj charakteru obligatoryjnego, a ich realizacja zaley od decyzji jednostek kontrolowanych, natomiast w przypadku wnioskw o zmian prawa przede wszystkim od najwaniejszych organw w pastwie: Sejmu, Senatu, Prezydenta czy Rady Ministrw. Dziaalno kontrolna nie przynosi zatem automatycznej zmiany w zakresie funkcjonowania jednostek kontrolowanych albo zmiany przepisw prawa. W nastpstwie realizacji wnioskw pokontrolnych podejmowane s jednak dziaania, ktre przyczyniaj si do poprawy funkcjonowania nie tylko podmiotw kontrolowanych, ale take okrelonych sfer aktywnoci pastwa. Suma tych wanie dziaa moe wiadczy o efektywnoci kontroli. NIK przedstawia wnioski, cznie z ocenami i uwagami dotyczcymi kontrolowanej dziaalnoci, w wystpieniach pokontrolnych przekazywanych kierownikom skontrolowanych podmiotw, a w razie potrzeby take kierownikom jednostek nadrzdnych i waciwym organom pastwowym (samorzdowym). Wnioski wskazuj na potrzeb podjcia konkretnych przedsiwzi majcych na celu wyeliminowanie nieprawidowoci oraz popraw skutecznoci dziaania. NIK przywizuje du wag do realizacji wnioskw pokontrolnych. Znajduje to odzwierciedlenie w dyspozycjach obligujcych kontrolerw do sprawdzania stanu wykorzystania wnioskw z poprzednich kontroli (zasad t wpisano m.in. na stae do metodyki kontroli wykonania budetu pastwa). Sposb wykonania wnioskw pokontrolnych jest niezmiennie jednym z podstawowych zagadnie badanych podczas tych kontroli, wyniki bada s za istotnym elementem uwzgldnianym w oglnej ocenie dziaalnoci skontrolowanego podmiotu. Narzdziem sprawdzania efektw dziaalnoci kontrolnej s take dorane kontrole sprawdzajce. Wnioski prezentowane w informacjach o wynikach kontroli maj zazwyczaj bardziej oglny charakter. Sugeruj konieczno podjcia przez waciwe organy dziaa porzdkujcych procedury postpowania w okrelonych obszarach aktywnoci pastwa, przede wszystkim w sferach realizacji dochodw i wydatkw budetowych oraz gospodarki mieniem publicznym, a take zapewniajcych skuteczno funkcjonowania systemu nadzoru i kontroli. Wnioski te, jeli s realizowane, maj korzystny wpyw na wykorzystywanie majtku i rodkw publicznych. Wanym efektem kontroli s formuowane wnioski de lege ferenda, dotyczce postulowanych zmian w prawie. Wymiernym wyznacznikiem skutecznoci postpowania kontrolnego NIK s te finansowe rezultaty kontroli, bdce efektem poczynionych ustale oraz sformuowanych w zwizku z nimi ocen i wnioskw majcych wymiar finansowy. NIK niejednokrotnie ujawnia fakty wydatkowania rodkw publicznych z naruszeniem prawa. Stwierdzane s nielegalne dziaania, prowadzce do powstawania uszczuple w dochodach lub strat, jak rwnie inne nieprawidowoci finansowe. Skutkuj one czsto nieodwracaln utrat rodkw publicznych. Niekorzystne skutki finansowe zaistnienia nieprawidowoci mona czsto odwrci podj dziaania w celu odzyskania utraconych rodkw lub uzyskania dodatkowych korzyci w postaci oszczdnoci lub poytkw.

2.1. Wnioski de lege ferenda

Dziaalno kontrolna

Na podstawie wynikw kontroli Najwysza Izba Kontroli formuowaa wnioski zmierzajce do wprowadzenia zmian w obowizujcych przepisach ustawowych i wykonawczych lub do wydania nowych przepisw. W 2011 r. NIK sformuowaa, w 16 informacjach o wynikach kontroli, 33 wnioski de lege ferenda. W 26 wnioskach zawarto postulaty dotyczce nowelizacji przepisw rangi ustawowej, a w pozostaych 7 wnioskowano o dokonanie zmian w przepisach rozporzdze7. Najwaniejsze wnioski de lege ferenda przedstawione w informacjach o wynikach kontroli przekazanych do Sejmu RP w 2011 r.: 1) Po zakoczonej kontroli bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) NIK sformuowaa 10 wnioskw postulujcych wprowadzenie stosownych rozwiza do nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze, a take do rozporzdze wykonawczych do tej ustawy. Dotyczyy one m.in. obligatoryjnego okrelania w koncesjach na wydobywanie kopalin minimalnego stopnia wykorzystania zasobw przemysowych, poniej ktrego eksploatacja zoa
7 Wykaz wnioskw de lege ferenda zawiera zacznik nr 6.

110

2)

3)

4)

5)

6)

7)

nie byaby dopuszczalna, zapewnienia ujmowania w operatach ewidencyjnych tylko zasobw znajdujcych si w obszarze grniczym zamiast w zou, jak przewiduj to obecnie obowizujce przepisy, wprowadzenia zakazu skrelania zasobw z ewidencji i zaniechania dokumentowania zasobw. Zmiany w ustawie Prawo geologiczne i grnicze zaproponowano take po kontroli tworzenia funduszy likwidacji kopal i zakadw grniczych oraz gospodarowania ich rodkami przez spki grnictwa wgla kamiennego oraz po kontroli wykonania w 2010 roku budetu pastwa w czci 22 Gospodarka wodna i w czci 41 rodowisko. Postulowano m.in. podjcie przez Ministra Gospodarki dziaa majcych na celu dokonanie zmian przepisw dotyczcych zasad tworzenia i gromadzenia rodkw funduszu likwidacji zakadu grniczego w oparciu o procentow stawk obliczonej w danym roku obrotowym amortyzacji rodkw trwaych zakadu grniczego, a take przepisw dotyczcych moliwoci wykorzystywania rodkw funduszu na potrzeby biecej dziaalnoci. W wyniku kontroli organizacji i finansowania warsztatw terapii zajciowej przy udziale rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych NIK sformuowaa wniosek o dokonanie zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych, ktre pozwoliyby na zapewnienie rotacji uczestnikw warsztatw terapii zajciowej. Ustalenia kontroli wskazay bowiem, e obowizujce przepisy utrudniaj osiganie przez warsztaty terapii zajciowej (WTZ) celw zakadanych przez ww. ustaw. W szczeglnoci zwraca uwag brak mechanizmu umoliwiajcego rotacj uczestnikw WTZ. Skutkiem tego niewielka liczba uczestnikw opuszcza warsztaty, korzystajc z nich nawet ponad 10 lat, podczas gdy inni niepenosprawni, posiadajcy wskazania do rehabilitacji w WTZ, oczekuj bezskutecznie na przyjcie. Ani powiaty przekazujce rodki finansowe na te zadania, ani WTZ nie maj prawa wykrelenia niepenosprawnego z listy uczestnikw warsztatu pomimo zakoczenia przez niego rehabilitacji, potwierdzonego stanowiskiem rady programowej. Rwnoczenie nie ma przepisw zapewniajcych przyjcie uczestnika WTZ do orodka wsparcia, zakadu aktywnoci zawodowej czy zakadu pracy chronionej. Kontrola przestrzegania praw zwierzt wskazaa na potrzeb podjcia przez ministra waciwego ds. rolnictwa dziaa w celu zmiany ustawy o ochronie zdrowia zwierzt oraz zwalczaniu chorb zakanych zwierzt, przez poddanie nadzorowi weterynaryjnemu (uznanie za dziaalno nadzorowan) dziaalnoci polegajcej na opiece nad bezdomnymi zwierztami (gwnie w zakresie wyapywania zwierzt), a take upowanienie ministra waciwego ds. rolnictwa do okrelenia, w drodze rozporzdzenia, wymaga dla prowadzenia tego rodzaju dziaalnoci. NIK wniosa take o znowelizowanie rozporzdzenia w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt przez doprecyzowanie standardw jakoci opieki sprawowanej nad zwierztami w schroniskach a dotyczcych m.in. norm powierzchniowych. Po kontroli przygotowania jednostek krajowego systemu ratowniczo-ganiczego do prowadzenia czynnoci ratowniczych na wysokoci podane zdaniem Izby jest podjcie dziaa legislacyjnych majcych na celu regulacj funkcjonowania w aglomeracjach miejskich ldowisk dla migowcw ratowniczych. W obecnie obowizujcym rozporzdzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 31 sierpnia 1998 r. w sprawie przepisw techniczno-budowlanych dla lotnisk cywilnych brak uregulowa dotyczcych ldowisk dla migowcw ratowniczych, w tym katalogu obiektw zobligowanych do posiadania lotnisk dla migowcw usytuowanych nad poziomem gruntu. Kontrola wykonywania funkcji zarzdcy drg przez organy samorzdu terytorialnego wskazaa na celowo dokonania zmian w ustawie o szczeglnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie drg publicznych poprzez wprowadzenie przepisw okrelajcych, e decyzja o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej dla danej inwestycji obejmuje wszystkie roboty budowlane, niekoniecznie zwizane z sam drog publiczn, ktre s jednak konieczne do realizacji planowanej inwestycji. Z ustale kontroli NIK wynika bowiem, e nie zostay zlikwidowane wszystkie bariery prawne w procesie przygotowania inwestycji drogowych. Dotyczy to w szczeglnoci przypadkw, w ktrych zachodzi konieczno wydania decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej (decyzji ZRID) dla skrzyowania drg rnej kategorii lub w przypadku przebudowy urzdze obcych, zlokalizowanych poza korytarzem komunikacyjnym. Usunicie wtpliwoci byoby moliwe poprzez wprowadzenie do przywoanej ustawy przepisw okrelajcych, e decyzja ZRID dla danej inwestycji obejmuje wszystkie roboty budowlane, niekoniecznie zwizane z sam drog publiczn, ktre jednak s konieczne do realizacji planowanej inwestycji. Po kontroli wymierzania przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowania NIK uznaa za zasadne opracowanie nowelizacji ustawy Prawo ochrony rodowiska, majcej na

111

Dziaalno kontrolna

celu umoliwienie zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieninych podmiotom, ktre usuny przyczyn ponoszenia tych kar przed wydaniem przez wojewdzkich inspektorw ochrony rodowiska decyzji ustalajcych wymiar kary biegncej, albo wymierzajcych administracyjne kary pienine. Obecnie obowizujce przepisy pozwalaj na odroczenie terminu patnoci administracyjnej kary pieninej jedynie podmiotom realizujcym terminowo przedsiwzicie, ktrego wykonanie zapewni usunicie przyczyn ponoszenia podwyszonych kar w okresie nie duszym ni 5 lat od dnia zoenia wniosku, a zmniejszenie albo umorzenie kary moe nastpi po zrealizowaniu tego przedsiwzicia. Kontrola NIK ujawnia przypadki odraczania terminu patnoci, a nawet zmniejszania i umarzania administracyjnych kar pieninych, gdy przedsiwzicie, ktre usuno przyczyn ich ponoszenia, zostao zrealizowane przed wydaniem decyzji odraczajcej. Izba ocenia, e odraczanie terminu patnoci administracyjnych kar pieninych, gdy przedsiwzicie, ktre usuno przyczyn ich ponoszenia, zostao zrealizowane przed wydaniem decyzji wymierzajcej t kar, stanowio naruszenie przepisw ustawy Prawo ochrony rodowiska. Jednoczenie Najwysza Izba Kontroli wyraa pogld o celowoci dokonania zmian w prawie, umoliwiajcych zmniejszanie lub umarzanie administracyjnych kar pieninych, gdy przyczyn ich ponoszenia usunito przed wydaniem decyzji wymierzajcej tak kar. Podane jest bowiem, aby korzystajcy ze rodowiska, wiadomy powodowania nadmiernych emisji i czekajcych go konsekwencji, przystpi z wasnej inicjatywy do likwidacji wyrzdzonej szkody, nie czekajc, a zostanie mu wymierzona kara. Zdaniem NIK zmiana przepisw w tym zakresie jest waciwa z punktu widzenia ochrony rodowiska, a tym samym zgodna z interesem spoecznym.

Stan realizacji wnioskw de lege ferenda

Wedug stanu na 2 lutego 2012 r. trzy z wnioskw de lege ferenda zostay zrealizowane w caoci. Dotyczyy one potrzeby uchwalenia ustawy o wsppracy rozwojowej, wydania nowego rozporzdzenia w sprawie szczegowych wymaga, jakim powinny odpowiada dokumentacje geologiczne z kopalin oraz dokonania zmiany rozporzdzenia w sprawie szczegowej klasyfikacji dochodw, wydatkw, przychodw i rozchodw oraz rodkw pochodzcych ze rde zagranicznych w zakresie wprowadzenia we wszystkich dziaach klasyfikacji budetowej wydatkw rozdziau Pomoc zagraniczna, w celu identyfikacji wszelkich wydatkw zwizanych z pomoc na rzecz rozwoju. Nie zostao natomiast zrealizowanych 30 wnioskw.. NIK sprawdzia take stan realizacji wnioskw de lege ferenda, sformuowanych w roku 2010. Spord 71 wnioskw (61 dotyczcych ustaw i 10 dotyczcych rozporzdze), dokonane zmiany legislacyjne uwzgldniy w caoci 11 wnioskw NIK, a 8 wnioskw zostao uwzgldnionych czciowo (wg stanu na dzie 2 lutego 2012 r.). Dane te wskazuj na utrzymujce si od lat zjawisko niewielkiego wykorzystania pokontrolnych wnioskw Izby, zmierzajcych do doskonalenia obowizujcego prawa. Spord niezrealizowanych wnioskw, postulujcych dokonanie zmian w ustawach, naley wymieni grup wnioskw zmierzajcych do wprowadzenia do nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze rozwiza dotyczcych m.in.: obligatoryjnego okrelania w koncesjach na wydobywanie kopalin minimalnego stopnia wykorzystania zasobw przemysowych, poniej ktrego eksploatacja zoa nie byaby dopuszczalna; doprecyzowania przepisw w zakresie ustalania ponownych opat z tytuu poszukiwania lub rozpoznawania z kopalin (w przypadku zmiany okresw poszczeglnych etapw); zasad tworzenia i gromadzenia rodkw funduszu likwidacji zakadu grniczego. Naley ponadto zaznaczy, e w 2011 r. NIK, po zakoczonych kontrolach, sformuowaa a 14 wnioskw postulujcych wprowadzenie stosownych rozwiza do nowego prawa geologicznego i grniczego, a take do rozporzdze wykonawczych do tej ustawy. Zrealizowany zosta tylko jeden wniosek w tym zakresie. W tabeli przedstawiono dane o liczbie i rodzaju wnioskw de lege ferenda zamieszczonych w informacjach o wynikach kontroli przekazanych w ostatnich 2 latach, a take o liczbie wnioskw zrealizowanych.

Dziaalno kontrolna

112

Tabela 6.
Wnioski de lege ferenda zgoszone przez NIK w latach 20102011 oraz zrealizowanych w wyniku prac legislacyjnych Liczba wnioskw 2010 r. Zrealizowanych stan na: Lp. Rodzaj wniosku de lege ferenda Zgoszonych przez NIK 24.01.2011 r. 02.02.2012 r. Zgoszonych przez NIK 2011 r. Zrealizowanych stan na 2.02.2012 r.

1
1. 2. x
1/

2
Nowelizacja przepisw rangi ustawowej Nowelizacja rozporzdze Razem

3
61 10 71

4
6 2 8

5
15 4 19 1/

6
26 7 33

7
1 2 3

W tym 8 zrealizowano czciowo.

2.2. Wnioski systemowe i usprawniajce organizacj skontrolowanych jednostek

NIK w informacjach o wynikach kontroli sformuowaa kilkaset wnioskw pokontrolnych. Kilkadziesit z nich ma charakter systemowy i odnosi si do caego skontrolowanego obszaru8. Poniej omwiono kontrole, w ktrych pojawiy si najwaniejsze wnioski: 1) Midzynarodowa kontrola, ktrej celem bya ocena realizacji wybranych programw wspierajcych wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych wykazaa istnienie w tej dziedzinie wielu wsplnych problemw. Penomocnik Rzdu do spraw Osb Niepenosprawnych przyj do realizacji wnioski wskazujce na potrzeb wypracowania skutecznych metod dajcych moliwo standaryzacji zada i porwnywania efektywnoci poszczeglnych projektw, kompleksowego przeanalizowania dotychczasowych dowiadcze w dziedzinie realizacji programw w celu podwyszenia ich efektywnoci, zwikszenia udziau przedstawicieli PFRON w procesie tworzenia zaoe programw realizowanych nastpnie przez Fundusz oraz zwikszenia dyscypliny w zakresie rozliczania rodkw publicznych przeznaczonych na ich realizacj. 2) Pozytywnie oceniono realizacj Programu modernizacji w Policji ustanowionego ustaw z dnia 12 stycznia 2007 r. mimo stwierdzonych w Komendzie Gwnej Policji istotnych nieprawidowoci. Jednoczenie NIK ocenia jako niecelowe dokonanie znaczcych zmian w kierunkach wydatkowania rodkw programu modernizacyjnego. W trakcie jego realizacji znacznie zmniejszono wydatki na przedsiwzicia o charakterze rzeczowym, mimo e stan wyposaenia jednostek organizacyjnych Policji nadal by niszy od potrzeb w tym zakresie. Po tej kontroli Minister Spraw Wewntrznych i Administracji przyj do realizacji wnioski dotyczce dokonania oceny wpywu realizacji ww. programu na bezpieczestwo pastwa i obywateli, a take egzekwowania od Komendanta Gwnego Policji rzetelnego i przejrzystego informowania o wydatkach dokonanych ze rodkw niewygasajcych z upywem roku budetowego oraz o dokonanych wydatkach bdcych spat zobowiza zacignitych w minionym roku budetowym. Wnioski, ktre powinien zrealizowa Komendant Gwny Policji, dotyczyy m.in.: rzetelnego przygotowania planowanych projektw, w tym starannego ustalania szacunkowych wartoci planowanych zamwie publicznych i dokumentowania tego procesu, zapewnienia starannego redagowania umw zawieranych z wykonawcami, ze szczeglnym uwzgldnieniem naleytego zabezpieczenia interesw Skarbu Pastwa oraz rzetelnego egzekwowania zapisw umownych. 3) Wyniki kontroli zarzdzania rodowiskiem w gminach wykazay, e brak jest kompleksowego systemu takiego zarzdzania. Wedug NIK dla poprawy zarzdzania rodowiskiem Minister rodowiska powinien okreli minimalne zakresy programw ochrony rodowiska, procedury ich opracowania i aktualizowania, wskaza metody zarzdzania rodowiskiem i koordynacji dziaa na poziomie gminy, a take stworzy system wspierania wdraania EMAS w jednostkach administracji samorzdowej. Minister rodowiska poinformowa, e w 2011 r. rozpoczto opiniowanie kolejnej edycji programw, przykadajc du wag do oceny stopnia uwzgldnienia priorytetw Polityki ekologicznej pastwa w latach 20092012 z perspektyw do roku 2016 oraz wykorzystania systemw zarzdzania rodowiskowego jako narzdzia realizacji celw rodowiskowych administracji samorzdowej. Opracowujc raport z realizacji polityki ekologicznej pastwa, M dokona kompleksowej oceny realizacji zada, rwnie w zakresie kompetencji administracji samorzdowej. Analizie bd podlegay potrzeba i zakres doprecyzowania wymaga stawianych programom ochrony rodowiska, odnonie do ich opracowywania i realizacji oraz metod

Wykaz waniejszych wnioskw systemowych znajduje si w zaczniku nr 7.

113

Dziaalno kontrolna

Dziaalno kontrolna

zarzdzania rodowiskiem. Na etapie opracowania nowej polityki ekologicznej pastwa zakada si opracowanie wytycznych dotyczcych przygotowania i realizacji programw ochrony rodowiska oraz stworzenie zasad monitorowania realizacji programw. Informacja o kierunku i zakresie dziaa ministerstwa zwizanych z programami ochrony rodowiska, ich zawartoci i procedurami opracowania zostanie przedoona w IV kwartale 2012 r. Minister rodowiska stwierdzi ponadto, e w opracowywanej strategii rozwoju EMAS9 przewiduje si dziaania ukierunkowane na realizacj programw, majcych na celu rejestracj organw administracji samorzdowej w systemie EMAS oraz popularyzujcych system wrd przedsibiorcw. Ministerstwo rodowiska nawie wspprac z Komisj Wspln Rzdu i Samorzdu oraz organami administracji samorzdowej. Zdaniem Ministerstwa docelowym efektem wsppracy byoby opracowanie zasad funkcjonowania systemu wsparcia wdraania EMAS w jednostkach administracji samorzdowej. Informacja o efektach dziaa w zakresie promocji systemu EMAS w organach administracji samorzdowej zostanie przedoona w grudniu 2012 r. Wjtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast podjli w wyniku ww. kontroli dziaania w celu m.in. aktualizacji lub przyjcia ju zaktualizowanego Programu O; sporzdzenia sprawozda i raportw z realizacji ww. dokumentw. Zaplanowali kontrole w gospodarstwach, w ktrych brak byo pojemnikw na odpady, powoali komisje prowadzce kontrol oprniania szamb, w budecie na 2011 r. zaplanowali rodki na aktualizacj programw ochrony rodowiska i usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Wprowadzono take korekty w dziaaniach przy wydawaniu zezwole na wycink drzew oraz zaplanowano zwikszenie iloci pojemnikw do selektywnej zbirki odpadw. 4) Po kontroli realizacji zada w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego NIK ocenia, e dziaania tych organw, realizowane w sferze planowania przestrzennego, byy niewystarczajce dla zapewnienia efektywnego oraz racjonalnego ksztatowania i prowadzenia polityki przestrzennej. Nie dostosowano, pomimo podjcia dziaa przez organy administracji rzdowej, koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do wymogw ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Nie byy rwnie skuteczne dziaania podjte w Ministerstwie Infrastruktury na rzecz uelastycznienia i uporzdkowania planowania przestrzennego przez nowelizacj ww. ustawy. NIK uznaa za konieczne podjcie przez Ministra Infrastruktury i Ministra Rozwoju Regionalnego dziaa majcych na celu doprowadzenie do pilnego wdroenia nowych rozwiza prawnych z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego. Marszakowie wojewdztw powinni dokona aktualizacji strategii rozwoju wojewdztw i planw zagospodarowania przestrzennego wojewdztw w przypadku nieaktualnych dokumentw planistycznych. Prezydentw i burmistrzw miast zobowizano do systematycznego zwikszania powierzchni gmin objtych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (mpzp), uwzgldniania w studiach uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin, zakresu przedmiotowego wymaganego ustaw z 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w tym okrelenia obszarw naraonych na niebezpieczestwo powodzi i osuwania si mas ziemnych, opracowania wieloletnich programw sporzdzania miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego w nawizaniu do ustale studium oraz dokonywania analiz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Minister Rozwoju Regionalnego poinformowa, e Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju wraz z Prognoz oddziaywania na rodowisko bya przedmiotem konsultacji spoecznych, ktre trway do dnia 21 wrzenia 2010 r. W zwizku ze zgoszonymi uwagami podjto w ministerstwie prace nad wprowadzeniem zmian w opracowanych dokumentach. Kierownicy pozostaych jednostek kontrolowanych, tj. marszakowie wojewdztw, wjtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast, poinformowali o dziaaniach podjtych dla realizacji wnioskw pokontrolnych, m.in. o prowadzeniu prac na rzecz aktualizacji planw zagospodarowania przestrzennego wojewdztw, wyeliminowaniu nieprawidowoci dotyczcych funkcjonowania wojewdzkich komisji urbanistyczno-architektonicznych, dokonywaniu analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym oraz ocen aktualnoci studiw i mpzp i przedstawieniu jej wynikw radom gmin, kontynuowaniu prac nad opracowaniem mpzp, wywizaniu si z obowizku przekazania kopii uchwalonych mpzp marszakowi oraz o ewidencjonowaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu zgodnie z przepisami prawa. 5) Wyniki kontroli wykonywania zada przez administracj publiczn w zakresie bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych day podstaw do negatywnej oceny dziaalnoci wojewodw i marszakw wojewdztw w skontrolowanym zakresie. Pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidowoci, oceniono wykonywanie zada przez Prezesa Urzdu Transportu Kolejowego w zakresie bezpieczestwa przewozu kolej towarw niebezpiecznych. Ustalenia kontroli uzasadniy przedstawienie m.in. nastpujcych wnioskw o charakterze systemowym: Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki
9 System Ekozarzdzania i Audytu EMAS (ang. Eco Management and Audit Scheme).

114

Morskiej powinien, wydajc rozporzdzenie o warunkach technicznych dla torw do awaryjnego odstawiania uszkodzonych wagonw kolejowych przewocych towary niebezpieczne, uj w nim wytyczne okrelajce zasady ustalania stacji kolejowych, na ktrych powinny by wyznaczone takie tory, a Prezes Zarzdu PKP Polskie Linie Kolejowe SA ma na podstawie tych wytycznych dokona analizy dotychczasowej lokalizacji takich torw oraz niezwocznie spowodowa dostosowanie ich stanu technicznego do ich bezpiecznej eksploatacji. Ponadto zaproponowano rozwaenie przez ministra podjcia dziaa w celu wprowadzenia do przepisw regulujcych zasady przewozu towarw niebezpiecznych uregulowa okrelajcych zadania organw zarzdzajcych ruchem drogowym w zakresie ujmowania w projektach organizacji ruchu rozwiza zapewniajcych bezpieczestwo przewozu towarw niebezpiecznych. Wskazano rwnie na potrzeb podjcia dziaa w kierunku wprowadzenia przepisw w peni zapobiegajcych uzyskaniu wiadectwa doradcy ds. bezpieczestwa przez osoby nieuprawnione oraz dziaa legislacyjnych w celu ponownego wprowadzenia obowizku zgaszania przewozu niektrych towarw stwarzajcych szczeglne zagroenie do wojewdzkich komendantw Policji i Pastwowej Stray Poarnej, tj. jednostkom odpowiedzialnym za zapewnienie bezpieczestwa i prowadzenie dziaa ratowniczych. Zwrcono uwag na konieczno okrelenia zasad wsppracy komendantw wojewdzkich Policji i Pastwowej Stray Poarnej w zakresie wykorzystywania informacji zawartych w zgoszeniach przewozu oraz zapewnienia rodkw dyscyplinujcych wobec podmiotw podlegajcych obowizkowi zgoszenia. Organy zarzdzajce ruchem na drogach publicznych powinny po przeprowadzeniu analiz istniejcej organizacji ruchu w zakresie jego bezpieczestwa, w ktrych uwzgldnione zostan informacje o rozmieszczeniu zakadw produkujcych lub wykorzystujcych towary niebezpieczne, przebiegi tras, po ktrych s one przewoone oraz rodzaje i roczne iloci tych towarw, rozway moliwo wprowadzenia ogranicze ruchu pojazdw z towarami niebezpiecznymi po drogach przebiegajcych przez obszary zurbanizowane. 6) Kontrola przygotowania Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 wskazaa na zagroenia dla waciwego przygotowania do mistrzostw. Podstawowe inwestycje zwizane z organizacj EURO 2012, tj. budowa stadionw koniecznych do przeprowadzenia rozgrywek pikarskich oraz rozbudowa portw lotniczych niezbdna do zapewnienia przyjazdu kibicw z zagranicy, zostan zrealizowane przed EURO 2012. Wyjtkiem jest Port Lotniczy w Poznaniu tu wystpuje bardzo wysokie ryzyko niezakoczenia planowanej rozbudowy przed czerwcem 2012. Nie zostay take zrealizowane plany dotyczce modernizacji infrastruktury transportowej zarwno w zakresie przedstawionym UEFA w ofercie w 2006 r. i 2007 r., jak te zakadane w kolejnych latach przygotowa. NIK wskazaa na konieczno analizy oraz modyfikacji przyjtych priorytetw w zakresie rozbudowy i modernizacji transportu ldowego, uwzgldniajcych istotne znaczenie pocze midzy Warszaw i Wrocawiem oraz Gdaskiem i Poznaniem w zwizku z decyzj Komitetu Wykonawczego UEFA z padziernika 2010 r. W celu wyeliminowania zagroe wynikajcych z braku moliwoci budowy drg ekspresowych S8 i S5 midzy tymi miastami NIK uznaa za niezbdne: zapewnienie wykonania przez podmioty odpowiedzialne za przygotowanie do organizacji EURO 2012 zada przyjtych w Sprawozdaniu z realizacji przygotowa do EURO 2012 za okres marzec 2010 r. luty 2011 r.; zapewnienie przez Ministra Infrastruktury finansowania realizacji przez PKP PLK SA programu rewitalizacji pocze kolejowych midzy miastami-gospodarzami EURO 2012; zapewnienie przez Ministra Finansw rodkw finansowych na realizacj Programu bezpieczestwa UEFA EURO 2012 oraz programu promocji Polski w zwizku z organizacj mistrzostw, zapewnienie przez Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji realizacji gwarancji w zakresie wasnoci intelektualnej i innych gwarancji zoonych UEFA, wymagajcych zmian w polskim prawie oraz wzmocnienie nadzoru nad spkami celowymi przez miasta-gospodarzy EURO 2012, w tym prowadzenie kontroli wykonania powierzonych zada. 7) W wyniku kontroli realizacji ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry w oparciu o Program dla Odry 2006 w latach 20072010, NIK negatywnie ocenia efekty wdraania tego programu ze wzgldu na opnienia w jego realizacji oraz nieuprawnione ponoszenie nakadw na zadania w nim nieprzewidziane. Zrealizowane w badanym okresie zadania i przedsiwzicia nie skutkoway znaczc popraw bezpieczestwa przeciwpowodziowego dorzecza Odry, w szczeglnoci duych miast i skupisk ludnoci oraz terenw, na ktrych powodzie s czste i o gwatownych przebiegach. Zagroenie powodziowe stwarza niedostateczny stan techniczny ponad 1/3 waw przeciwpowodziowych. Najwysza Izba Kontroli skierowaa do Prezesa Rady Ministrw wnioski o podjcie dziaa majcych na celu wzmoenie nadzoru nad realizacj programu dla poprawy terminowoci jego wykonywania i wyeliminowania przypadkw wydatkowania rodkw na przedsiwzicia w nim nieprzewidziane oraz zapewnienie cigoci finansowania programu, zwaszcza

115

Dziaalno kontrolna

zada kluczowych dla poprawy bezpieczestwa przeciwpowodziowego dorzecza Odry (modernizacji wrocawskiego wza wodnego, budowy zbiornikw Racibrz i Wielowie Klasztorna). W odpowiedzi poinformowano NIK m.in. o sfinalizowaniu prac nad aktualizacj programu i przystpieniu do opracowania zmian w ustawie o jego ustanowieniu. Zadeklarowane zostao wdroenie dziaa nadzorczych wobec wykonywania obowizkw przez penomocnika rzdu (Wojewod Dolnolskiego) oraz wprowadzenie zmian polegajcych na usprawnieniu planowania, sporzdzania sprawozdawczoci z realizacji programu z zastosowaniem narzdzi informatycznych. Poinformowano take o trwajcej analizie spraw zwizanych z zapewnieniem cigoci finansowania realizacji programu, zwaszcza jego kluczowych zada finansowanych obecnie z udziaem rodkw z poyczki Banku wiatowego i kredytu Banku Rozwoju Rady Europy oraz poszukiwaniu rde wypenienia tzw. luki w ich finansowaniu. W ramach tych dziaa rozwaa si zwikszenie kwot poyczki i kredytu z midzynarodowych instytucji finansowych, pozyskania rodkw z Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, a take dofinansowanie niektrych zada ze rodkw Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko w cznej kwocie 1.343,6 mln z. 8) Najwysza Izba Kontroli ocenia negatywnie realizacj przez organy pastwa zada w zakresie organizacji wyjazdw i zapewnienia bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP w latach 20052010. We wszystkich kontrolowanych podmiotach stwierdzono istotne nieprawidowoci, ktre miay wpyw na niewaciwe przygotowanie i realizacj tych zada. Nieprawidowoci te miay charakter systemowy i wystpoway w caym okresie objtym kontrol. Najwysza Izba Kontroli wnioskowaa do Prezesa Rady Ministrw o opracowanie docelowej koncepcji zapewnienia sprawnego i bezpiecznego transportu lotniczego najwaniejszych osb w pastwie, opracowanie harmonogramu jej wdroenia oraz zapewnienie niezbdnych rodkw finansowych na jej realizacj; stworzenie systemu norm, procedur i zasad funkcjonowania transportu lotniczego najwaniejszych osb w pastwie, w tym precyzyjne uregulowanie i rozgraniczenie kompetencji poszczeglnych podmiotw wykonujcych zadania w tym zakresie oraz wskazanie podmiotu odpowiedzialnego za nadzr i koordynacj dziaa w ramach systemu; wypracowanie standardw bezpieczestwa dla najwaniejszych osb w pastwie, okrelajcych zasady zapewnienia bezpieczestwa tym osobom, w tym norm postpowania, do ktrych osoby te byyby zobowizane si stosowa. Oprcz pokontrolnych wnioskw systemowych NIK formuuje bezporednio do kierownikw podmiotw objtych kontrol tzw. wnioski usprawniajce skontrolowane jednostki. Tylko w wyniku tej jednej omwionej powyej kontroli NIK sformuowaa 35 wnioskw pokontrolnych, kierujc je do kierownikw jednostek bezporednio objtych kontrol. Wrd najwaniejszych naley wymieni wnioski skierowane do: 1) Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrw: o realizowanie procedur dotyczcych organizacji wizyt zagranicznych osb zajmujcych kierownicze stanowiska w KPRM zgodnie z trybem i zasadami okrelonymi w wewntrznych uregulowaniach obowizujcych w KPRM; okrelenie, w porozumieniu z podmiotami uczestniczcymi w organizacji wizyt, procedur postpowania w przypadku zdarze nadzwyczajnych, gwarantujcych naleyt wspprac i koordynacj dziaa; zapewnienie prowadzenia ewidencji w sposb umoliwiajcy rzeteln weryfikacj danych o zoonych zawiadomieniach (zapotrzebowaniach) na loty statkw powietrznych oraz wykonanych lotach, w celu usprawnienia dotychczasowej koordynacji i monitoringu wykorzystania wojskowego specjalnego transportu lotniczego; 2) Ministra Spraw Zagranicznych: o dokonanie analizy obowizujcych w MSZ procedur oraz przyjtych dobrych praktyk w zakresie przygotowywania wizyt zagranicznych, a nastpnie rozwaenie kompleksowego uregulowania systemu organizacji takich wizyt; podjcie, we wsppracy z innymi podmiotami uczestniczcymi w przygotowaniu wizyt zagranicznych, dziaa w celu opracowania wsplnych zasad i procedur, w szczeglnoci w zakresie organizacji rekonesansw i spotka koordynacyjnych; wzmocnienie nadzoru nad realizacj przez placwki dyplomatyczne podlege Ministrowi Spraw Zagranicznych zada w ramach przygotowania wizyt zagranicznych; 3) Ministra Obrony Narodowej i Dowdcy Si Powietrznych: o zapewnienie skutecznego nadzoru nad funkcjonowaniem systemu szkolenia w Siach Powietrznych; zintensyfikowanie dziaa w celu wdroenia procedur ICAO33 w Lotnictwie Transportowym Si Zbrojnych, w szczeglnoci podjcie dziaa w celu uatwienia uzyskiwania licencji cywilnych, przez pilotw wykonujcych loty z pasaerami; usprawnienie systemu nadzoru nad bezpieczestwem lotw, tak aby zapewni szybkie wykrywanie i skuteczne eliminowanie stwierdzonych nieprawidowoci. Ponadto, w przypadku podjcia decyzji o realizacji przewozu najwaniejszych osb w pastwie za pomoc statkw powietrznych nalecych do Si Zbrojnych RP NIK wnosia o: dokonanie przegldu obowizujcych w resorcie regulacji celem kompleksowego uwzgldnienia w nich specyfiki realizacji za-

Dziaalno kontrolna

116

da zwizanych z transportem najwaniejszych osb w pastwie; zapewnienie obsady kadrowej jednostki realizujcej zadania w zakresie przewozu najwaniejszych osb w pastwie na poziomie umoliwiajcym nie tylko waciw realizacj tych zada, ale rwnie stae podnoszenie kwalifikacji zawodowych; wyposaenie jednostki w statki powietrzne odpowiadajce aktualnym standardom eglugi powietrznej. 4) Szefa Biura Ochrony Rzdu: o opracowanie i wdroenie procedur regulujcych w sposb precyzyjny, przejrzysty i spjny wszystkie istotne elementy planowania i prowadzenia dziaa ochronnych; podjcie dziaa organizacyjnych zapewniajcych przestrzeganie obowizujcych procedur, w szczeglnoci w zakresie rozpoznawania zagroe, planowania i realizacji dziaa ochronnych; zorganizowanie i wdroenie systemu nadzoru i kontroli nad realizacj dziaa ochronnych, zapewniajcego szybk identyfikacj i eliminacj wystpujcych nieprawidowoci; stworzenie procedur postpowania funkcjonariuszy na wypadek mierci osoby ochranianej, a take zaistnienia sytuacji, w ktrej decyzje podejmowane przez osob ochranian mog narazi j na niebezpieczestwo utraty ycia lub zdrowia. 5) Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji: o zapewnienie skutecznego nadzoru nad BOR w zakresie realizacji podstawowego zadania tej formacji, jakim jest zapewnienie bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie; podjcie dziaa legislacyjnych w celu precyzyjnego uregulowania w przepisach prawa powszechnie obowizujcego kwestii zapewnienia bezpieczestwa osb zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie w czasie, gdy nie wykonuj one obowizkw subowych oraz moliwoci odstpienia od ochrony na danie osoby ochranianej.

2.3. Finansowe rezultaty kontroli

Finansowe rezultaty kontroli mog by wymiernym efektem kontroli, nie stanowi jednak jedynej podstawy do oceny kontrolowanej dziaalnoci oraz oceny efektywnoci pracy NIK. Misj NIK jest dbao o gospodarno i skuteczno w subie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej. Tak sformuowane zadanie oznacza, e powinnoci NIK jest zarwno wskazywanie na nieprawidowoci i zagroenia wystpujce w funkcjonowaniu podmiotw wykonujcych zadania publiczne lub korzystajcych ze rodkw publicznych, jak i pozytywne oddziaywanie, prowadzce do poprawy gospodarnoci, w tym oszczdnoci i wydajnoci w dziaalnoci tych podmiotw. Efekty dziaa kontrolnych prezentowane s w wystpieniach pokontrolnych oraz informacjach o wynikach kontroli, zawierajcych oceny kontrolowanej dziaalnoci, z uwzgldnieniem istotnych ustale i wnioskw.

Klasyfikacja
W klasyfikacji finansowych rezultatw kontroli wystpuj trzy grupy rodzajowe: finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci, korzyci finansowe, finansowe skutki nieprawidowoci na szkod budetu UE. W obrbie poszczeglnych grup wyrnia si kategorie.

Finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci

Do tej grupy zalicza si kwoty nieprawidowoci, ktre maj, bd miay lub mog albo mogyby mie, w razie ich niewykrycia i nieusunicia, wymierny skutek finansowy dla kontrolowanej dziaalnoci lub te prowadz, mog prowadzi albo mogyby prowadzi do przedstawienia niewaciwego obrazu sytuacji majtkowej lub finansowej kontrolowanej jednostki, prezentowanego w rocznym sprawozdaniu budetowym lub finansowym. Nieprawidowoci maj skutek finansowy, jeeli w ich wyniku wydatkowano lub pozyskano odpowiednie kwoty, bd miay lub mog mie skutek finansowy, gdy nieprawidowo miaa miejsce, ale nie dokonano jeszcze zapaty (pozyskania rodkw finansowych), mogyby mie skutek, jeli nieprawidowo miaa miejsce, ale w wyniku kontroli zostaa usunita i skutek finansowy ju nie wystpi. Kategorie odnoszce si do tych finansowych rezultatw kontroli, ktre zaliczane s do finansowych lub sprawozdawczych skutkw nieprawidowoci, przedstawiono w schemacie.

117

Dziaalno kontrolna

Schemat 4.
Kategorie finansowych lub sprawozdawczych skutkw nieprawidowoci
Kategorie Uszczuplenie rodkw lub aktyww Opis Kwoty odpowiadajce wielkoci nieuzyskanych dochodw lub przychodw albo utraconych aktyww w wyniku postpowania kontrolowanej jednostki uznanego za nielegalne, nierzetelne, niegospodarne lub niecelowe Kwoty podatkw, opat, innych danin publicznych lub opat za usugi, w tym za usugi uytecznoci publicznej, nienalenie pobranych lub pobranych w wysokoci wyszej, ni wynika to z ich prawidowego naliczenia albo kwoty nieuiszczenia lub zanienia nalenych wypat

Kwoty nienalenie uzyskane

Kwoty wydatkowane z naruszeniem prawa Kwoty wydatkowane w nastpstwie dziaa stanowicych naruszenie prawa Kwoty wydatkowane z naruszeniem zasad naleytego zarzdzania finansami

Kwoty, ktrych wydatkowanie stanowio naruszenie przepisw prawa powszechnie obowizujcego Kwoty, ktrych wydatkowanie nie stanowio wprawdzie naruszenia przepisw prawa, natomiast byo nastpstwem ujawnionych w trakcie kontroli dziaa stanowicych takie naruszenie

Kwoty odpowiadajce wielkoci strat powstaych w nastpstwie dziaa niegospodarnych, niecelowych, nierzetelnych lub stanowicych naruszenie aktw prawa o charakterze wewntrznym, jeli akty te nie s ustanowione na podstawie prawa powszechnie obowizujcego, umw, decyzji oraz innych rozstrzygni, niebdcych rwnoczenie naruszeniem przepisw prawa czna kwota odpowiadajca wielkoci wykrytych i nieusunitych przez kontrolowan jednostk nieprawidowoci, jakie wystpiy w ksigach rachunkowych lub w trakcie przenoszenia danych z ksig do sprawozda i miay wpyw na roczne sprawozdania budetowe lub finansowe, przy uwzgldnieniu istotnoci bdw ze wzgldu na ich charakter 1/ Kwoty ujawnionych nieprawidowoci, ktrych skutki finansowe lub sprawozdawcze wystpi lub mog wystpi albo mogyby wystpi, gdyby w wyniku kontroli nie zostay wykryte i usunite

Sprawozdawcze skutki nieprawidowoci

Potencjalne finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci

1/

Istotno bdw, ze wzgldu na ich charakter, okrelana jest w ramach kryteriw ocen wykonania budetu pastwa.

Tabela 7.
Finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci ujawnionych w 2011 r. Finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci: 1 Uszczuplenia rodkw lub aktyww Kwoty nienalenie uzyskane Kwoty wydatkowane z naruszeniem prawa Kwoty wydatkowane w nastpstwie dziaa stanowicych naruszenie prawa Kwoty wydatkowane z naruszeniem zasad naleytego zarzdzania finansami Sprawozdawcze skutki nieprawidowoci Potencjalne finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci Razem mln z 2 4.151,2 455,3 1.195,8 144,1 99,4 5313,1 2920,6 14.279,5 % 3 29,1 3,2 8,4 1,0 0,7 37,2 20,4 100

Dziaalno kontrolna

Diagram nr 5 ilustruje finansowe lub sprawozdawcze skutki ujawnionych nieprawidowoci, w podziale na poszczeglne kategorie. W 2011 r. wyniosy one cznie 14.295,5 mln z.

118

Diagram 5.
Struktura finansowych lub sprawozdawczych skutkw nieprawidowoci ujawnionych w 2011 r.

Uszczup lenie rodkw lub aktyww

29,1%

3,2%

Kwoty nienale nie uzyskane

Potencjalne finansowe lub sp rawozdawcze skutki nieprawid owo ci

20,4 %

Kwoty wydatkowane 8,4% z naruszeniem prawa 1% Kwoty wydatkowane w nast pstwie dzia a stanowi cych naruszenie p rawa 0,7% Kwoty wydatkowane z naruszeniem zasad nale y tego zarz dzania finansami

Sprawozdawcze skutki nieprawid owo ci 37,2%

Korzyci finansowe
Zalicza si do nich kwoty, ktre zostay lub zostan zaoszczdzone przez skontrolowan jednostk, budet pastwa lub inne podmioty w wyniku dziaa naprawczych, podjtych w zwizku z informacj o nieprawidowociach przekazan w trakcie kontroli lub w wyniku realizacji wnioskw pokontrolnych. Waniejsze pojcia i kategorie odnoszce si do tych spord finansowych rezultatw kontroli, ktre zaliczane s do kategorii korzyci finansowych, obrazuje schemat nr 5.

Schemat 5.
Kategorie korzyci finansowych
Kategorie Pozyskane poytki finansowe Opis Kwoty dodatkowych dochodw, przychodw lub skadnikw aktyww, ktre w wyniku dziaa naprawczych podjtych w zwizku z informacj lub wnioskami przekazanymi w czasie lub po zakoczeniu kontroli zostay faktycznie pozyskane przez skontrolowan jednostk, budet pastwa, budet jednostki samorzdu terytorialnego, albo istnieje gwarancja ich pozyskania w przyszoci Kwoty odpowiadajce wielkoci obnienia kosztw lub wydatkw, ktre nastpio lub nastpi w przyszoci w wyniku dziaa naprawczych podjtych w zwizku z informacj lub wnioskami przekazanymi w czasie lub po zakoczeniu kontroli i nie spowoduje uszczerbku w realizacji zada przypisanych kontrolowanej jednostce Kwoty podatkw, opat lub innych danin publicznych niewaciwie naliczonych i (lub) nienalenie pobranych przez kontrolowan jednostk od innych podmiotw, ktre w wyniku realizacji wnioskw pokontrolnych zostan naliczone waciwie, a w wypadku ich pobrania zwrcone innym podmiotom 1/

Oszczdnoci finansowe

Oszczdnoci i poytki finansowe innych podmiotw

1/

Tabela 8.
Korzyci finansowe uzyskane w 2011 r. Korzyci finansowe mln z %

1
Pozyskane poytki finansowe Oszczdnoci finansowe Oszczdnoci i poytki finansowe innych podmiotw Razem

2
3.832,5 245,8 4,7 4.083,0

3
93,9 6,0 0,1 100

119

Dziaalno kontrolna

Kategoria obejmuje rwnie kwoty poytkw ustalonych podczas badania stanu realizacji wnioskw innych kontroli NIK, pod warunkiem e nie zostay one wykazane jako korzyci tych kontroli.

Korzyci finansowe uzyskane w wyniku kontroli NIK w 2011 r. wyniosy cznie 4.083 mln z. Ich struktur ilustruje diagram nr 6.

Diagram 6.
Struktura korzyci finansowych, uzyskanych w 2011 r.

6,0% 93,9% Pozyskane poytki finansowe

Oszczdnoci finansowe

0,1% Oszczdnoci i poytki finansowe innych podmiotw

Finansowe skutki nieprawidowoci na szkod budetu UE

Do tej grupy zalicza si ujawnione w wyniku kontroli kwoty odpowiadajce faktycznym lub potencjalnym szkodom w oglnym budecie UE w zwizku z finansowaniem nieuzasadnionego wydatku ze rodkw tego budetu. Kategorie finansowych skutkw nieprawidowoci na szkod budetu UE obrazuje schemat nr 6.

Schemat 6.
Kategorie finansowych skutkw nieprawidowoci na szkod budetu UE
Kategorie Szkoda w oglnym budecie UE Opis rodki finansowe UE wypacone z naruszeniem przepisw prawa wsplnotowego lub krajowego w zwizku z finansowaniem nieuzasadnionego wydatku

Potencjalna szkoda w oglnym budecie UE

rodki finansowe UE, ktre mogyby zosta wypacone z naruszeniem przepisw prawa UE lub krajowego w zwizku z finansowaniem nieuzasadnionego wydatku, gdyby nieprawidowo nie zostaa wykryta

Finansowe skutki nieprawidowoci na szkod budetu UE w 2011 r. osigny poziom 26,1 mln z.

Tabela 9.
Finansowe skutki nieprawidowoci

Dziaalno kontrolna

Finansowe skutki nieprawidowoci na szkod budetu UE 1 Szkody w oglnym budecie UE Potencjalne szkody w oglnym budecie UE Razem

mln z 2 22,4 3,7 26,1

% 3 85,8 14,2 100

120

Diagram 7.
Struktura finansowych skutkw nieprawidowoci na szkod budetu UE w 2011 r.

85,8% Szkody w oglnym budecie Wsplnot Europejskich 14,2% Potencjalne szkody w oglnym budecie Wsplnot Europejskich

Prezentacja wybranych finansowych rezultatw kontroli

Finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci: 1) Kontrola wykonania budetu pastwa w 2010 r. cz. 98 Przychody i rozchody zwizane z finansowaniem potrzeb poyczkowych budetu pastwa i w cz. 97 Przychody i rozchody zwizane z prefinansowaniem zada realizowanych z udziaem rodkw pochodzcych z Unii Europejskiej wykazaa, e nie zostay zaewidencjonowane wydatki dotyczce umorzonych poyczek udzielonych na prefinansowanie wydatkw w ramach Wsplnej Polityki Rolnej. W zwizku z wejciem w ycie ustawy o finansach publicznych od 1 stycznia 2010 r. zmienione zostay zasady rozliczania tych poyczek. W rachunku nie zostaa ujta kwota 4.768.904 tys. z, co spowodowao zaburzenie przejrzystoci finansw publicznych. W ramach tej samej kontroli ustalono, e zaduenie sektora finansw publicznych po konsolidacji za 2011 r. (pastwowego dugu publicznego), wyliczone wedug stanu na 30 marca 2011 r., zostao zanione o 873.157 tys. z, w zwizku z niezaktualizowaniem przez ZUS sprawozdania Rb-Z funduszy zarzdzanych przez ZUS oraz o 186 tys. z w zwizku z nieuwzgldnieniem w zadueniu sektora dugu jednostek gospodarki budetowej. Nieprawidowo ta zostaa usunita w zwizku z ustaleniami kontroli NIK. 2) W wyniku kontroli przeprowadzonej w Ministerstwie Finansw dotyczcej prawidowoci naliczania i pobierania opat celnych i innych nalenoci w zwizku z importem spirytusu w latach 20032007 ustalono e warto niepobranego podatku akcyzowego i innych nalenoci w zwizku z importem tych towarw w latach 20042007 szacuje si na ok. 2.785.149 tys. z. Kwota ta, w ocenie Najwyszej Izby Kontroli, stanowi zanienie dochodw Skarbu Pastwa w wielkich rozmiarach. Zdaniem NIK dziaania urzdw celnych, rekomendowane lub akceptowane przez Ministerstwo Finansw, stanowiy dziaanie na szkod interesu publicznego i stwarzay moliwo wystpienia zjawisk korupcyjnych na wielk skal. 3) W toku kontroli wykorzystania nieruchomoci kolejowych na cele komercyjne, niezwizane z prowadzeniem ruchu kolejowego ujawniono finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci w kwocie 2.165.262 tys. z. Dotyczyy one przede wszystkim: nieuzyskania przez PKP SA planowanych na lata 20092010 przychodw w kwocie 862.200 tys. z ze sprzeday mienia zbdnego dla prowadzenia dziaalnoci w zakresie transportu kolejowego; nieustanowienia przez PKP SA na rzecz Skarbu Pastwa hipotek na nieruchomociach kolejowych na kwot 1.301.200 tys. z, zgodnie z postanowieniami umw gwarancyjnych zawartych z Ministrem Finansw, w celu porczenia spaty przez PKP SA zacignitych kredytw i wyemitowanych przez t spk obligacji; nieuzyskania przez PKP SA w latach 20092010, przychodw w kwocie 912 tys. z z tytuu komercyjnego zagospodarowania, w drodze najmu lub dzierawy, nieruchomoci kolejowych, a take dopuszczenia przez PKP SA do zapaty odsetek, w kwocie 677 tys. z z tytuu opnie w uregulowaniu zobowiza podatkowych. 4) W wyniku przeprowadzonej kontroli doranej dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie przeprowadzania kontroli prdkoci pojazdw uczestniczcych w ruchu drogowym, ujawnione finansowe skutki nieprawidowoci wyniosy 300.020 tys. z. Jest to w caoci kwota nienalenie uzyskana przez samorzdy w wyniku nakadania grzywien na wacicieli pojazdw za czyny niebdce wykroczeniami oraz na skutek niezwrcenia wpat wniesionych za mandaty wygase. Stranicy miejscy i gminni nielegalnie nakadali grzywny na wacicieli lub posiadaczy pojazdw za niewskazanie na danie stranika osoby, ktrej powierzyli pojazd do kierowania lub uywania w okrelonym czasie, tj. w okresie, w ktrym popeniono wykroczenie drogowe zarejestrowane przez fotoradar. Stranicy nie reprezentowali jednak organu uprawnionego do takiego dania, a tylko niewskazanie tej osoby na danie uprawnionego organu stanowioby wykroczenie.

121

Dziaalno kontrolna

5) Kontrolujc PGE GiEK SA Oddzia Zesp Elektrowni Dolna Odra w Nowym Czarnowie w ramach tematu Finansowanie ze rodkw Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie zada zwizanych z ochron rodowiska, ujawniono wydatki dokonane z naruszeniem prawa na kwot 275.400 tys. z. W postpowaniu o zamwienie publiczne zarzd jednostki kontrolowanej nie wykluczy jedynego oferenta, nie uniewani postpowania i udzieli zamwienia na realizacj inwestycji Budowa i monta kota parowego opalanego biomas w Elektrowni Szczecin pomimo e wadium w formie gwarancji bankowej wpyno po terminie wyznaczonym w SIWZ i nie zawierao wszystkich wymaganych elementw (jednostka kontrolowana naruszya przepisy art. 24 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 5 oraz art. 93 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo zamwie publicznych). 6) Ujawnione w toku kontroli warunkw rozwoju polskich portw morskich potencjalne finansowe skutki nieprawidowoci w kwocie 265.511,6 tys. z wi si z ryzykiem utraty przez GDDKiA czci rodkw pomocowych Unii Europejskiej w ramach POIi. Wynika to z faktu, e Centrum Unijnych Projektw Transportowych w okresie objtym kontrol nie uznao (tymczasowo) czci wnioskw o patno wydatkw kwalifikowanych, tj. podlegajcych refundacji. W przypadku ostatecznego uznania wydatkw za niekwalifikowane nastpi konieczno zwikszenia krajowego wkadu finansowego. Przyczynami takiej sytuacji byy m.in. nieprawidowoci powstae w czasie postpowa przetargowych, dokonywanie zmian w postanowieniach kontraktw, wykonywanie robt na podstawie nowego zezwolenia na budow obejmujcego inny zakres. 7) W wyniku kontroli realizacji ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry w oparciu o Program dla Odry 2006 w latach 20072010 przeprowadzonej w Dolnolskim Urzdzie Wojewdzkim stwierdzono finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci w kwocie 222.998 tys. z (102.750 tys. z nieprawidowo ujmowane rodki w rocznej informacji Penomocnika Rzdu ds. Programu dla Odry 2006 i nieprawidowo przypisane paragrafy wydatkw w sprawozdaniach budetowych; 99.173 tys. z rodki wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem wynikajcym z Programu dla Odry 2006; 21.075 tys. z rodki wydane na zbdn dokumentacj). 8) W czasie kontroli Spki z o.o. Wrocaw 2012 w ramach tematu Przygotowanie Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 ustalono niewyegzekwowanie naliczonych kar umownych od Mostostalu Warszawa w wysokoci 52.488 tys. z z tytuu rozwizania umowy dotyczcej budowy Stadionu we Wrocawiu. 9) W wyniku kontroli zabezpieczenia interesu publicznego w zwizku z realizacj ustawy kompensacyjnej wobec Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa sp. z o.o. przeprowadzonej w Agencji Rozwoju Przemysu SA w Warszawie stwierdzono uszczuplenie rodkw w kwocie 27.277 tys. z wynikajce z zanienia ceny rynkowej ruchomoci objtych zastawami rejestrowymi i 3 urawi bramowych w oszacowaniu wykonanym w postpowaniu kompensacyjnym przez Zarzdc Kompensacji wobec wycen przyjtych przez ARP SA na potrzeby zabezpieczenia poyczek udzielonych SG SA. Ustalono take zawyenie wynagrodzenia Zarzdcy Kompensacji o kwot 14.470 tys. z wobec wynagrodzenia, jakie winno by ustalone w zwizku z art. 162 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadociowe i naprawcze. 10) Kontrola funkcjonowania placwek zagranicznych Ministerstwa Spraw Zagranicznych ze szczeglnym uwzgldnieniem gospodarki finansowej i inwestycyjnej przeprowadzona w Ambasadzie RP w Wiedniu wykazaa sprawozdawcze skutki nieprawidowoci w kwocie 2.564 tys. z. Jest to kwota odpowiadajca niewaciwej klasyfikacji wydatkw ze rodkw dochodw wasnych na remont i adaptacj budynku na Wydzia Konsularny. Stwierdzono, e nakady na adaptacj tego budynku w ww. kwocie zostay bdnie zakwalifikowane jako wydatki remontowe ( 427), a nie wydatki inwestycyjne ( 605) i wykazane w sprawozdaniu Rb-34 M.

Dziaalno kontrolna

Korzyci finansowe:
1) NIK zidentyfikowaa w 2010 r. w trakcie kontroli Realizacji przez Narodowy Bank Polski zada zwizanych z obsug budetu pastwa oraz gospodarki wasnej NBP problemy z prawidowoci tworzenia rezerwy na ryzyko zmian kursu zotego w stosunku do walut obcych. W grudniu 2010 r. Rada Polityki Pieninej podja uchwa zmieniajc zasady tworzenia tej rezerwy. Uchwaa wprowadzia obowizek pomniejszenia oszacowania ryzyka o niezrealizowane przychody z tytuu rnic kursowych. Zmiana ta bya zbiena z uwag NIK sformuowan w wystpieniu pokontrolnym. Rnica pomidzy rezerw naliczon wedug nowych zasad okrelonych w uchwale RPP, a rezerw wyliczon wedug zasad stosowanych przez NBP na podstawie wczeniejszej uchway, wyniosa 3.223.884 tys. z. Powikszyo to zysk NBP w 2010 r. o 95% tej kwoty. 3.062.689 tys. z wpacono w 2011 r. jako dochd budetu pastwa. 2) W czasie kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. realizacja inwestycji finansowanych ze rodkw publicznych przeprowadzonej w Uniwersytecie Medycznym w Biaymstoku ujawniono nielegalne zwikszenie wartoci kosztorysowej inwestycji Przebudowa i rozbudowa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego

122

w Biaymstoku. Na wniosek NIK Uniwersytet ograniczy zakres rzeczowy inwestycji oraz dostosowa warto kosztorysow do wysokoci wynikajcej z ustawy budetowej na 2010 r. W efekcie powstay oszczdnoci w kwocie 175.531 tys. z. 3) W zwizku z realizacj wniosku NIK dotyczcego lokowania nadwyek finansowych na oprocentowanych lokatach bankowych Fundusz Pracy pozyska 162.989 tys. z. Wniosek powyszy sformuowano w wyniku kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. w czciach: 31 Praca, 44 Zabezpieczenie spoeczne, 63 Sprawy rodziny, oraz wykonania planw finansowych Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych. 4) W czasie kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. cz. 98 Przychody i rozchody zwizane z finansowaniem potrzeb poyczkowych budetu pastwa i w cz. 97 Przychody i rozchody zwizane z prefinansowaniem zada realizowanych z udziaem rodkw pochodzcych z Unii Europejskiej ustalono, e w budecie pastwa zostaa zaoszczdzona kwota 56.170 tys. z w wyniku dokonania w grudniu 2010 r. przedterminowego odkupu bonw skarbowych o wartoci nominalnej 5.930,9 mln z. O dokonywanie odkupu papierw wartociowych w celu obnienia kosztw obsugi dugu NIK wnioskowaa w kontroli zarzdzania dugiem Skarbu Pastwa i pynnoci budetu pastwa w 2006 - I poowa 2008 r. 5) Pozyskane poytki finansowe w kwocie 5.683 tys. z stanowiy efekt kontroli przeprowadzonej w Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie w zakresie zbywania nieruchomoci pooonych na terenie Podstrefy Lublin w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Euro-Park Mielec oraz dochodzenia roszcze odszkodowawczych w zwizku ze zmian miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w latach 20072011. Uniwersytet uzyska od miasta Lublin nienalene odszkodowanie w ww. kwocie z tytuu obnienia wartoci nieruchomoci w zwizku ze zmian miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Kontrola NIK wykazaa, e nie zaistniay przesanki do wypaty takiego odszkodowania, bo w dniu wejcia w ycie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Uniwersytet nie by ju wacicielem przedmiotowej nieruchomoci, gdy zby j wczeniej. Ponadto Uniwersytet Przyrodniczy nie udowodni w przedoonych w urzdzie miasta dokumentach, e po zmianie planu warto dziaki ulega obnieniu. Nie zosta bowiem sporzdzony operat szacunkowy z wyceny tej nieruchomoci przed zmian i po zmianie miejscowego planu. Po kontroli NIK, na podstawie zawartej ugody, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie zwrci do budetu miasta Lublin ww. kwot. 6) W wyniku realizacji wnioskw pokontrolnych NIK uzyskano korzy finansow w kwocie 5.151 tys. z przez obnienie wydatkw z tytuu usug wiadczonych przez konsultanta w ramach zawartej z nim umowy na aktualizacj projektu budowlanego Zbiornika Racibrz Dolny. Efekt ten dotyczy kontroli przeprowadzonej w Regionalnym Zarzdzie Gospodarki Wodnej w Gliwicach w ramach tematu wykonywania wybranych obowizkw ustawowych przez Prezesa Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej oraz dyrektorw regionalnych zarzdw gospodarki wodnej. 7) W wyniku kontroli przygotowania Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 Wrocaw 2012 sp. z o.o. uzyskaa poytki w kwocie 2.299 tys. z jako wyegzekwowan zaleg naleno z tytuu kar umownych oraz za odsprzeda dla Maks Bgl Polska SA (nowy wykonawca stadionu) elementw infrastruktury technicznej placu budowy. 8) Kontrola realizacji prywatyzacji bezporedniej przez wojewodw przeprowadzona w Mazowieckim Urzdzie Wojewdzkim w Warszawie wykazaa, e na koncie depozytowym Urzdu pozostawaa kwota 1.800 tys. z. Skaday si na ni wadia od trzech firm, ktre uczestniczyy w przetargach na sprzeda przedsibiorstw pastwowych w trybie prywatyzacji bezporedniej w latach 20072008. Terminy wpat na rachunek dochodw budetu pastwa upyway w okresach, w ktrych oferenci uchylili si od zawarcia umowy nabycia prywatyzowanych przedsibiorstw pastwowych. W wyniku kontroli NIK kwota 1.800 tys. z zostaa przekazana na konto dochodw Urzdu. 9) Oszczdnoci i poytki finansowe w kwocie 1.618 tys. z stwierdzono podczas kontroli zarzdzania lasami i gospodarowania mieniem Skarbu Pastwa przez Pastwowe Gospodarstwo Lene Lasy Pastwowe przeprowadzonej w Centrum Koordynacji Projektw rodowiskowych w Warszawie. Ustalono, e w 2008 r. CKP wykorzystao rodki z funduszu lenego w ww. kwocie niezgodnie z ustaw o lasach oraz wewntrznymi regulacjami Pastwowego Gospodarstwa Lenego Lasy Pastwowe, gdy przeznaczyo je na sfinansowanie kosztw zwizanych z wdraaniem Sektorowego Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko, zleconego do realizacji przez Ministra rodowiska. Przekazane przez Ministra rodowiska na ten cel rodki zostay przez CKP zwrcone do Dyrekcji Generalnej Lasw Pastwowych na fundusz leny dopiero w trakcie kontroli NIK. 10) W kontroli gospodarowania majtkiem przez instytuty badawcze przeprowadzonej w Instytucie Ochrony Rolin Pastwowy Instytut Badawczy w Poznaniu w wyniku podjtych na wniosek kontrolujcego dziaa windykacyjnych wyegzekwowano czn kwot 450,4 tys. z zalegych nalenoci.

123

Dziaalno kontrolna

2.4. Egzekwowanie odpowiedzialnoci przypisanej prawem

Najwysza Izba Kontroli ma obowizek przekazywa zawiadomienia organom powoanym do cigania przestpstw i wykrocze wwczas, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popenienia przestpstwa lub wykroczenia. NIK informuje o podejrzeniu naruszenia prawa rwnie kierownika jednostki kontrolowanej lub kierownika jednostki nadrzdnej i waciwy organ pastwowy lub samorzdowy. Izba jest te uprawniona do skadania wnioskw o ukaranie i zawiadomie w sprawach dotyczcych naruszenia dyscypliny finansw publicznych (art. 63 ustawy o NIK10) oraz do przedstawiania w wystpieniach pokontrolnych ocen wskazujcych na niezasadno zajmowania stanowiska lub penienia funkcji przez osoby odpowiedzialne za stwierdzone nieprawidowoci (art. 60 ust. 3 i 4 ustawy). NIK moe rwnie kierowa do sdu wnioski przeciwko osobom uchylajcym si od kontroli lub utrudniajcym jej przeprowadzenie (art. 98 ustawy o NIK). Zawiadomienia w sprawie i przeciwko okrelonym osobom przekazywane s organom cigania, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popenienia przestpstwa. Jednak ocena dowodw uzasadniajcych skierowanie zawiadomienia dokonywana jest wycznie na podstawie akt kontroli. Ze wzgldu na okrelone uprawnienia NIK ujawnione nieprawidowoci nie zawsze odzwierciedlaj caoksztat bezprawnego dziaania. Udowodnienie winy i wniesienie aktu oskarenia przeciwko konkretnej osobie naley wycznie do organw cigania, ktre dysponuj odpowiednimi instrumentami prawnymi i technicznymi oraz procedurami operacyjnymi. Organy te, po przeprowadzeniu czynnoci dowodowych, mog dokona innej ni NIK oceny prawnokarnej ujawnionych w toku kontroli nieprawidowoci, zwaszcza w zakresie stopnia zawinienia osb odpowiedzialnych za te nieprawidowoci. Organy cigania obowizane s do zawiadomienia NIK o wynikach postpowania. W 2011 r. Najwysza Izba Kontroli, wykonujc obowizek wynikajcy z art. 63 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli, przekazaa do organw powoanych do cigania przestpstw, wykrocze oraz innych czynw, za ktre przewidziana jest odpowiedzialno ustawowa, w sumie 184 zawiadomienia, z czego delegatury przekazay 174 zawiadomienia, a departamenty 10 zawiadomie. 85 zawiadomie przekazano do Prokuratury, 12 do Policji, 22 zawiadomienia do urzdw skarbowych, 53 zawiadomienia do Inspektora Nadzoru Budowlanego, 6 zawiadomie przekazano do Urzdu Zamwie Publicznych.

Tabela 10.
Szczegowe dane o liczbie zawiadomie skierowanych przez NIK w latach 20102011 2010 r. Zawiadomienia (wnioski o ukaranie) skierowane do: 1 2 Organw powoanych do cigania przestpstw, wykrocze i innych czynw, tj.: 1. Prokuratury 2. Policji 3. Naczelnikw urzdw skarbowych 4. Inspektorw nadzoru budowlanego 5. Okrgowego Inspektora Pracy 6. Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego 7. Wojewdzkiego Inspektora Ochrony rodowiska 8. Szefa Urzdu Zamwie Publicznych 9. Marszaka Wojewdztwa lskiego 10. Okrgowej Izby Inynierw Budownictwa 11. Prezesa Urzdu Komunikacji Elektronicznej 12. Wojewdzkiego Inspektora Transportu Drogowego Liczba zawiadomie (wnioskw) 3 208 104 26 20 39 1 4 0 5 2 5 1 1 Struktura ( w %) 4 100 50,0 12,5 9,62 18,75 0,48 1,92 0 2,4 0,96 2,41 0,48 0,48 2011 r. Liczba zawiadomie 5 184 85 12 22 53 1 0 2 6 2 0 0 1 Struktura (w %) 6 100 45,65 6,52 11,95 28,80 0,54 0 1,08 3,26 1,08 0 0 0,54

Dziaalno kontrolna

10

W podrozdziale tym powoujemy si na stan prawny obowizujcy w 2011 r. Nowelizacja ustawy o NIK (Dz. U. z 2012 r., poz. 82) zachowaa przepisy przywoywane w tej czci sprawozdania w tym samym brzmieniu, zmieniy si natomiast numery poszczeglnych artykuw.

124

11 12 13

Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm. Dz. U. Nr 88, poz. 439 ze zm.

125

Dziaalno kontrolna

W porwnaniu z rokiem 2010 liczba wysanych zawiadomie w 2011 r. bya nisza o 24 (w 2009 r. skierowano ich 143). W 2010 r. nie skierowano do sdu adnego wniosku o ukaranie, natomiast w 2011 r. skierowano 3 takie wnioski (do sdu rejonowego). W latach 20072009 liczba wysyanych przez NIK zawiadomie utrzymywaa si na zblionym poziomie ok. 150 zawiadomie rocznie. W roku 2010 wzrosa, przekraczajc 200 zawiadomie. W roku sprawozdawczym liczba ta osigna poziom 184 zawiadomie, wysanych do organw cigania przestpstw i wykrocze oraz innych czynw. Najwysza Izba Kontroli w 2011 r. skierowaa 107 zawiadomie o przestpstwach. Dotyczyy one: 29 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 77 ustawy o rachunkowoci, w tym 27 z art. 77 pkt 1 ustawy o rachunkowoci (w zbiegu z art. 60 lub 61 kks), polegajcego na nieprowadzeniu ksig rachunkowych, prowadzeniu ich wbrew przepisom ustawy lub podawaniu w tych ksigach nierzetelnych danych, oraz 2 przypadki podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 77 pkt 2 ustawy o rachunkowoci, polegajcego na niesporzdzeniu sprawozdania finansowego, sporzdzeniu go niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarciu w tym sprawozdaniu nierzetelnych danych (w 2010 r. skierowano 22 zawiadomienia); 27 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 231 kk, polegajcego na dziaaniu na szkod interesu publicznego lub prywatnego przez funkcjonariusza publicznego poprzez przekroczenie uprawnie lub niedopenienie obowizkw (w 2010 r. skierowano 26 zawiadomie); 25 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstw okrelonych w art. 270 kk, art. 271 kk i art. 273 kk, polegajcych na powiadczeniu nieprawdy w dokumentach lub faszowaniu dokumentw oraz uyciu tego rodzaju dokumentw (w 2010 r. skierowano 26 zawiadomie; 11 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 296 kk, polegajcego na naduyciu uprawnie lub niedopenieniu obowizkw przez osoby obowizane do zajmowania si sprawami majtkowymi lub dziaalnoci gospodarcz i wyrzdzeniu znacznej bd w wielkich rozmiarach szkody majtkowej (w 2010 r. skierowano 17 zawiadomie); 11 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 90 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane11, polegajcego na samowoli budowlanej (w 2010 r. skierowano 6 zawiadomie); 6 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 297 kk, polegajcego na przedoeniu dokumentw stwierdzajcych nieprawd w celu: m.in. wyudzenia kredytu, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub zamwienia publicznego (w 2010 r. skierowano 3 zawiadomienia); 5 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 91 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo budowlane, polegajcego na wykonywaniu samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie bez posiadania odpowiednich uprawnie budowlanych (w 2010 r. skierowano 9 zawiadomie); 5 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 51 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych12, polegajcego na udostpnieniu zbioru danych lub umoliwieniu dostpu do nich osobom nieupowanionym przez osob administrujc zbiorem danych bd obowizan do ochrony danych osobowych (w 2010 r. nie skierowano tego rodzaju zawiadomienia); 3 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 286 kk, polegajcego na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporzdzenia mieniem (w 2010 r. nie skierowano tego rodzaju zawiadomienia); 3 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 49 ustawy o ochronie danych osobowych, polegajcego na przetwarzaniu w zbiorze danych osobowych, cho ich przetwarzanie nie jest dopuszczalne albo do ktrych przetwarzania sprawca nie jest uprawniony (w 2010 r. nie skierowano takiego zawiadomienia); 3 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 233 kk, polegajcego na skadaniu faszywych zezna (w 2010 r. skierowano 3 zawiadomienia); 2 przypadkw podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej13, polegajcego na przekazywaniu, wbrew obowizkowi, danych statystycznych niezgodnie ze stanem faktycznym (w 2010 r. skierowano 1 zawiadomienie); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 160 kk, polegajcego na naraaniu czowieka na

bezporednie niebezpieczestwo utraty ycia albo cikiego uszczerbku na zdrowiu (w 2010 r. nie skierowano zawiadomienia); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 53 ustawy o ochronie danych osobowych, polegajcego na niezgoszeniu Generalnemu Inspektorowi Danych Osobowych do rejestracji istniejcego zbioru wbrew obowizkowi wynikajcemu z przepisw tej ustawy (w 2010 r. skierowano 6 zawiadomie); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 52 ustawy o ochronie danych osobowych polegajcego na naruszeniu, choby nieumylnie, obowizku zabezpieczenia danych przed zabraniem przez osob nieuprawnion, uszkodzeniem lub zniszczeniem (w 2010 r. nie byo zawiadomienia z tego artykuu); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 585 kodeksu spek handlowych, polegajcego na dziaaniu okrelonej osoby na szkod spki (w 2010 r. skierowano 5 zawiadomie); 1 przypadek podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 181 1 kk, polegajcego na powodowaniu zniszczenia w wiecie rolinnym lub zwierzcym w wielkich rozmiarach (w 2010 r. nie skierowano zawiadomienia); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 276 kk, polegajcego na niszczeniu, uszkadzaniu, czynieniu bezuytecznym, ukrywaniu lub usuwaniu dokumentu, nie majc prawa do rozporzdzania nim (w 2010 r. skierowano 1 zawiadomienie); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 183 kk, polegajcego na skadowaniu, usuwaniu, przerabianiu, unieszkodliwianiu lub przewoeniu odpadw lub substancji w takich warunkach lub w taki sposb, e mogo to zagrozi yciu lub zdrowiu wielu osb lub spowodowa zniszczenie w wiecie rolinnym lub zwierzcym w znacznych rozmiarach (w 2010 r. wysano 1 zawiadomienie); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 91 a Prawa budowlanego, polegajcego na niespenieniu, okrelonego w art. 61 Prawa budowlanego, obowizku utrzymania obiektu budowlanego w naleytym stanie technicznym, uytkowaniu obiektu w sposb niezgodny z przepisami lub niezapewnieniu bezpieczestwa w uytkowaniu obiektu budowlanego (w 2010 r. nie skierowano zawiadomienia); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 62 kks, polegajcego na tym, i wbrew obowizkowi nie wystawiono faktur lub rachunku za wykonywanie wiadczenia, wystawianiu ich w sposb wadliwy lub odmawianiu ich wydania (w 2010 r. nie skierowano zawiadomienia); 1 przypadku podejrzenia popenienia przestpstwa okrelonego w art. 78 kks, polegajcego na niepobieraniu podatku albo pobieraniu go w kwocie niszej od nalenej (w 2010 r. skierowano 1 zawiadomienie).
Struktura przestpstw ujawnionych przez NIK podczas kontroli w 2011 r. Wskanik struktury (w %) 4 20,71

Tabela 11.

Lp. 1 1.

Okrelenie czynu zabronionego i naruszonego przepisu 2 Nieprowadzenie ksig rachunkowych, prowadzenie ich wbrew przepisom ustawy lub podawanie w tych ksigach nierzetelnych danych oraz niesporzdzenie sprawozdania finansowego, sporzdzenie go niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcie w nim nierzetelnych danych (art. 77 pkt 1 i 2 ustawy o rachunkowoci) Naduywanie uprawnie lub niedopenienie obowizkw przez funkcjonariusza publicznego (art. 231 kk) Powiadczenie nieprawdy w dokumentach lub faszowanie dokumentw oraz uywanie tego rodzaju dokumentw (art. 270, 271 i 273 kk) Naduywanie uprawnie lub niedopenienie obowizkw przez osoby obowizane do zajmowania si sprawami majtkowymi lub dziaalnoci gospodarcz i wyrzdzenie znacznej bd w wielkich rozmiarach szkody majtkowej (art. 296 kk) Samowola budowlana (art. 90 prawa budowlanego) Przedoenie dokumentw stwierdzajcych nieprawd w celu wyudzenia kredytu, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub zamwie publicznych (art. 297 kk) Wykonywanie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie bez odpowiednich uprawnie (art. 91 ust. 1 pkt 2 prawa budowlanego) Udostpnianie danych osobowych lub umoliwianie dostpu do nich osobom nieupowanionym przez osoby administrujce zbiorem danych lub obowizane do ochrony danych osobowych (art. 51 ustawy o ochronie danych osobowych)

Liczba 3 29

2.

27 25 11

19,29 17,76 7,87

Dziaalno kontrolna

3.

4. 5. 6. 7.

11 6 5 5

7,87 4,29 3,57 3,57

8.

126

1 9.

2 W celu osignicia korzyci majtkowej doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporzdzenia wasnym lub cudzym mieniem za pomoc wprowadzenia jej w bd albo wyzyskania bdu niezdolnoci do naleytego podejmowania przedsibranego dziaania (art. 286 kk) Skadanie faszywych zezna (art. 233 kk) Przetwarzanie w zbiorze danych osobowych, cho ich przetwarzanie nie jest dopuszczalne, albo do ktrych przetwarzania nie jest uprawniony (art. 49 ustawy o ochronie danych osobowych) Nieprzekazywanie, wbrew obowizkowi, danych statystycznych lub przekazywanie danych niezgodnie ze stanem faktycznym (art. 56 ustawy o statystyce publicznej) Dziaanie na szkod spki handlowej (art. 585 ksh) Niezgoszenie Generalnemu Inspektorowi Danych Osobowych do rejestracji istniejcego zbioru danych wbrew obowizkowi wynikajcemu z przepisw tej ustawy (art. 53 ustawy o ochronie danych osobowych Niszczenie, uszkadzanie, czynienie bezuytecznym, ukrywanie lub usuwanie dokumentu, ktrym nie ma si prawa wycznie rozporzdza (art. 276 kk) Skadowanie, usuwanie, przerabianie, unieszkodliwianie lub przewoenie odpadw lub substancji w takich warunkach lub w taki sposb, e mogo to zagrozi yciu lub zdrowiu wielu osb lub spowodowa zniszczenie w wiecie rolinnym lub zwierzcym w znacznych rozmiarach (art. 183 kk) Naraenie czowieka na bezporednie niebezpieczestwo utraty ycia albo cikiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 kk) Naruszanie przez administrujcego danymi, choby nieumylnie, obowizku zabezpieczenia ich przed zabraniem przez osob nieuprawnion, uszkodzeniem lub zniszczeniem (art. 52 ustawy o ochronie danych osobowych) Niespenienie, okrelonego w art. 61 prawa budowlanego, obowizku utrzymania obiektu budowlanego w naleytym stanie technicznym, uytkowaniu obiektu w sposb niezgodny z przepisami lub niezapewnieniu bezpieczestwa w uytkowaniu obiektu budowlanego (art. 91 a prawa budowlanego) Powodowanie zniszczenia w wiecie rolinnym lub zwierzcym w znacznych rozmiarach (art. 181 kk) Niewystawianie, wbrew obowizkowi, faktur lub rachunku za wykonywanie wiadczenia, wystawianie ich w sposb wadliwy lub odmwienie ich wydania (art. 62 kks) Niepobieranie przez patnika podatku albo pobieranie go w kwocie niszej od nalenej (art. 78 kks) Razem

3 3

4 2,14

10. 11.

3 3

2,14 2,14

12. 13. 14.

2 1 1

1,43 0,71 0,71

15.

1 1

0,71 0,71

16.

17.

1 1

0,71 0,71

18.

0,71

19.

20. 21. 22. x

1 1

0,71 0,71

1 140

0,71 100 %

14 15

Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm. Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.

127

Dziaalno kontrolna

W zwizku z popenieniem wykrocze, Najwysza Izba Kontroli w 2011 r. skierowaa 66 zawiadomie, w tym: 52 zawiadomienia skierowano do Inspektora Nadzoru Budowlanego (powiatowego lub wojewdzkiego), dotyczyy one naruszenia art. 93 pkt 8 i 9 Prawa budowlanego, polegajcego na niespenieniu obowizku, o ktrym mowa w art. 62 ust. 1, a dotyczcego przeprowadzenia okresowej kontroli obiektw budowlanych w czasie ich uytkowania przez waciciela lub zarzdc, oraz niespenieniu okrelonych w art. 63 lub art. 64 ust. 1 i 3 obowizkw przechowywania dokumentw zwizanych z obiektem budowlanym lub prowadzeniem ksiki obiektu budowlanego (w 2010 r. skierowano 29 zawiadomie), 12 zawiadomie skierowano do Policji w zwizku z popenieniem nastpujcych wykrocze: 6 zawiadomie o podejrzeniu popenienia czynu okrelonego w art. 194 pkt 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne14, polegajcego na grodzeniu nieruchomoci przylegych do powierzchniowych wd publicznych w odlegoci mniejszej ni 1,5 m od linii brzegu, 1 zawiadomienie o podejrzeniu popenienia czynu okrelonego w art. 198 ust 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1998 r. o gospodarce nieruchomociami15, polegajcego na prowadzeniu bez licencji zawodowej dziaalnoci zawodowej w zakresie zarzdzania nieruchomociami, polegajcej na wykonywaniu czynnoci zmierzajcych do utrzymania nieruchomoci w stanie niepogorszonym, zgodnie z jej przeznaczeniem oraz uzasadnionego inwestowania w nieruchomo, a take innych czynnoci okrelonych w art. 185 ust 1.,

Dziaalno kontrolna

1 zawiadomienie o podejrzeniu popenienia czynu okrelonego w art. 49 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 31 marca 2004 r. o przewozach kolej towarw niebezpiecznych (Dz. U. Nr 97, poz. 962 ze zm.), polegajcego na niewyznaczeniu doradcy przez osob do tego zobowizan na podstawie art. 30 ust. 1, 1 zawiadomienie o podejrzeniu popenienia czynu okrelonego w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 13 wrzenia 1996 r. o utrzymaniu czystoci i porzdku w gminach16, polegajcego na prowadzeniu dziaalnoci okrelonej w art. 7 ust. 1 pkt 3, tj. dziaalnoci w zakresie ochrony przed bezdomnymi zwierztami bez wymaganego zezwolenia. 1 zawiadomienie o podejrzeniu popenienia czynu okrelonego w art. 601 1 kodeksu wykrocze, polegajcego na wykonywaniu dziaalnoci gospodarczej bez wymaganego zgoszenia do ewidencji dziaalnoci gospodarczej, wpisu do rejestru dziaalnoci regulowanej lub bez wymaganej koncesji albo zezwolenia, 1 zawiadomienie o podejrzeniu popenienia czynu okrelonego w art. 92 ust 1 pkt 2 prawa budowlanego, polegajcego na niespenieniu, okrelonego w art. 70 ust. 1, obowizku usunicia stwierdzonych uszkodze lub uzupenienia brakw, mogcych spowodowa niebezpieczestwo dla ludzi lub mienia bd zagroenie rodowiska, 1 zawiadomienie o podejrzeniu popenienia czynu okrelonego w art. 96a 1 kodeksu wykrocze, polegajcego na posiadaniu w pojedzie przez osob do tego nieuprawnion urzdzenia stanowicego obowizkowe wyposaenie pojazdu uprzywilejowanego w ruchu, wysyajcego sygna wietlny w postaci niebieskich lub czerwonych wiate byskowych albo sygna dwikowy o zmiennym tonie, a take elementw oznakowania w postaci napisw. 1 zawiadomienie skierowano do Wojewdzkiego Inspektora Transportu Drogowego w zwizku z popenieniem wykroczenia, okrelonego w art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 28 padziernika 2002 r. o przewozie towarw niebezpiecznych17, polegajcego na naruszaniu obowizkw okrelonych w art. 23 ust. 1 czyli na niezoeniu wojewodzie rocznego sprawozdania z dziaalnoci w zakresie przewozu towarw niebezpiecznych oraz czynnoci z tym zwizanych za 2010 r. 1 zawiadomienie skierowano do Okrgowego Inspektora Pracy, dotyczce podejrzenia popenienia wykroczenia okrelonego w art. 12a us.t 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakadowym funduszu wiadcze socjalnych18, polegajcego na niewykonywaniu przepisw ustawy albo podejmowaniu dziaa niezgodnych z przepisami ustawy przez pracodawc lub osob odpowiedzialn w imieniu pracodawcy za wykonywanie przepisw ustawy. W zwizku z popenieniem innych czynw Najwysza Izba Kontroli skierowaa 11 zawiadomie, w tym: 1 zawiadomienie skierowano do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, dotyczyo ono przypadku podejrzenia popenienia czynu okrelonego w art. 55 pkt 1 w zw. z art. 57 ust. 7 Prawa budowlanego, polegajcego na przystpieniu do uytkowania obiektu budowlanego lub jego czci z naruszeniem przepisw art. 54 Prawa budowlanego, 2 zawiadomienia skierowano do Wojewdzkiego Inspektora Ochrony rodowiska w zwizku z popenieniem czynu okrelonego w art. 79b ust. 2 pkt 1 i 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach19, za ktre wymierza si kary pienine w postpowaniu administracyjnym, polegajcego na pozbywaniu si odpadw wbrew przepisom dotyczcym gospodarowania odpadami lub prowadzeniu dziaalnoci w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadw bez wymaganego zezwolenia lub z naruszeniem jego warunkw przez posiadacza odpadw albo transportujcego odpady. 2 zawiadomienia skierowano do Marszaka Wojewdztwa lskiego, dotyczyy one popenienia czynw wypeniajcych dyspozycje art. 79c ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach20, za ktry przewidziana jest kara pienina wymierzana w drodze decyzji, polegajcych na niewykonywaniu lub wykonywaniu nieterminowo lub niezgodnie ze stanem rzeczywistym obowizku prowadzenia ewidencji odpadw lub przekazywania wymaganych informacji lub sporzdzania i przekazywania zbiorczego zestawienia danych lub sporzdzania podstawowej charakterystyki odpadw, lub przeprowadzania testw zgodnoci przez posiadacza odpadw lub transportujcego odpady. 6 zawiadomie skierowano do Urzdu Zamwie Publicznych, dotyczyy one czynu z art. 200 ust. 1 ustawy Prawo zamwie publicznych21, polegajcego na udzielaniu zamwienia publicznego z naruszeniem przepisw ustawy okrelajcych przesanki stosowania trybw udzielania zamwienia: negocjacji bez ogoszenia, z wolnej rki lub zapytania o cen, bez

16 17 18 19 20 21

Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 ze zm. Dz. U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1671 ze zm. Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm. Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 ze zm. Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 ze zm. Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.

128

wymaganego ogoszenia, bez stosowania ustawy, bd te dokonania zmian w zawartej umowie z naruszeniem przepisw ustawy. Do Sdu Rejonowego skierowano 3 wnioski o ukaranie w zwizku z popenieniem wykrocze okrelonych w art. 93 pkt 8 i 9 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane22.

Sposb zakoczenia postpowa w sprawach prowadzonych po zawiadomieniach NIK

W 2011 r. Izba zostaa poinformowana23 o sposobie zakoczenia postpowa w sprawach z jej zawiadomienia: w 24 sprawach odmwiono wszczcia postpowania, w 31 sprawach wydano decyzje umarzajce postpowania (12 postanowie o umorzeniu wobec stwierdzenia, i czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego, 4 wobec niepopenienia czynu, 1 postanowienie wobec znikomej spoecznej szkodliwoci czynu, 5 postanowie wobec przedawnienia karalnoci, w odniesieniu do 9 postanowie nie poinformowano o podstawie prawnej umorzenia postpowania), w 4 sprawach prokuratorzy skierowali do sdu akty oskarenia, w 1 sprawie warunkowo umorzono postpowanie, w 1 sprawie poinformowano Izb o wyroku uniewinniajcym.

Tabela 12.
Wyniki postpowa wszcztych w zwizku z zawiadomieniami z 2011 r. (w porwnaniu z rokiem 2010) 2010 r. Lp. Wyniki postpowa Liczba spraw Struktura w % 4 11,32 32,08 54,72 28,30 3,77 22,64 0 1,88 0 100 Liczba spraw 5 4 24 31 12 4 1 9 5 1 1 2 63 2011 r. Struktura w % 6 6,35 38,10 49,21 19,05 6,35 1,59 14,29 7,94 1,59 1,59 3,17 100

1
1. 2. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 4. 5. 6. x

2
Wniesienie aktw oskarenia do sdw Odmowa wszczcia postpowania Decyzje umarzajce postpowania - wobec braku znamion czynu zabronionego - wobec niepopenienia czynu - wobec znikomej spoecznej szkodliwoci czynu - bez podania podstawy prawnej - wobec przedawnienia Warunkowe umorzenia postpowania Wyroki sdw Orzeczenia sdu grodzkiego Razem

3
6 17 29 15 0 2 12 0 1 0 53

22 23

Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm. Dotyczy spraw przekazanych w 2011 r.

129

Dziaalno kontrolna

Na postanowienia o odmowie wszczcia postpowania zoono 11 zaale, z ktrych 4 nie zostay uwzgldnione, 3 uwzgldniono, a odnonie do pozostaych brak informacji o ich rozpoznaniu. Na postanowienia o umorzeniu postpowa zoono 6 zaale, z tego 1 zaalenie uwzgldniono, 2 zaalenia nie zostay uwzgldnione, a w 3 przypadkach do tej pory nie poinformowano NIK o sposobie ich rozstrzygnicia. W 2011 r. Najwysza Izba Kontroli zostaa powiadomiona przez organy powoane do cigania przestpstw o wydaniu 111 decyzji. Liczba ta obejmuje sprawy prowadzone na skutek zawiadomie wniesionych w 2011 r. oraz sprawy, o ktrych NIK zawiadomia waciwe organy w latach wczeniejszych. NIK powiadomiono o: 6 wyrokach sdw okrgowych oraz 2 wyrokach sdw rejonowych w zwizku z popenieniem wykrocze, wniesieniu 5 aktw oskarenia, 27 decyzjach odmawiajcych wszczcia postpowania, 71 decyzjach umarzajcych postpowanie karne, a spord nich o: 36 postanowieniach o umorzeniu wobec stwierdzenia, i czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego, 6 postanowieniach o umorzeniu postpowania wobec niepopenienia czynu bd braku danych dostatecznie uzasadniajcych podejrzenie jego popenienia,

 9 postanowieniach o umorzeniu wobec znikomej spoecznej szkodliwoci czynu (w pozostaych sprawach nie poinformowano o podstawie prawnej umorzenia).

Tabela 13.
Wyniki postpowa w zwizku z zawiadomieniami NIK skierowanymi w latach 20102011 2010 r. Lp. Wyniki postpowa Liczba spraw Struktura w % 4 14,12 21,18 57,65 29,41 2,35 0 4,17 0 21,18 7,05 100 2011 r. Liczba spraw 5 5 27 71 36 6 7 9 0 13 6 2 2 111 Struktura w % 6 4,5 24,32 63,96 32,43 5,41 6,31 8,11 11,71 5,41 1,8 1,8 100

1
1 2 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 4 4.1 5 X

2
Wniesienie aktw oskarenia do sdw Odmowa wszczcia postpowania Decyzje umarzajce postpowania - wobec braku znamion czynu zabronionego bd braku dowodw popenienia przestpstwa - wobec niepopenienia czynu - wobec przedawnienia karalnoci - wobec znikomej spoecznej szkodliwoci czynu - wobec niewykrycia sprawcy - bez podania podstawy prawnej umorzenia Wyroki sdu, w tym: - warunkowe umorzenia Orzeczenia sdu grodzkiego Razem

3
12 18 49 25 2 0 4 0 18 6 0 0 85

Dziaalno kontrolna

Akty oskarenia zostay wniesione w sprawach dotyczcych przestpstw z: art. 271 kk, art. 296 kk, art. 231 1 kk, art. 77 pkt 1 ustawy o rachunkowoci i art. 61 1 kks. Na postanowienia o odmowie wszczcia postpowa zoonych zostao 11 zaale, z ktrych 4 nie zostay uwzgldnione, 3 uwzgldniono, a co do pozostaych brak informacji o sposobie ich rozpoznania. Natomiast na postanowienia o umorzeniu postpowa zoono 13 zaale, z ktrych 4 nie zostay uwzgldnione, 3 uwzgldniono, w przypadku 6 brak informacji o sposobie ich rozstrzygnicia. Ponadto, w zwizku z zawiadomieniami dotyczcymi wykrocze oraz innych czynw, organy, do ktrych Izba skierowaa te zawiadomienia, powiadomiy o zakoczeniu postpowa w 31 sprawach. Policja poinformowaa o przesaniu do sdu 25 wnioskw o ukaranie, natomiast miejscowo waciwi inspektorzy nadzoru budowlanego zawaidomili o przeprowadzeniu kontroli i ukaraniu mandatem karnym osb winnych zarzucanych nieprawidowoci. W 2011 r., w stosunku do 2010 r., wzrosa liczba wydanych orzecze o umorzeniu postpowa przez prokuratorw, bo w 2011 r. takich decyzji byo 71, a w 2010 r. byo ich 49. W 2009 r. podjto 76 decyzji o umorzeniu, w 2008 r. umorzono 68 spraw. Wicej byo take decyzji o odmowie wszczcia postpowania. W 2011 roku podjto ich 27, natomiast w 2010 r. jak rwnie w 2009 r. decyzji takich byo 18. Zawiadomieniami objto cznie 232 osoby, z czego 198 zatrudnionych byo na stanowiskach kierowniczych. W skierowanych zawiadomieniach opisano straty w mieniu w wysokoci co najmniej 61.110.311,12 z. W porwnaniu z 2010 r. podstawowe typy przestpstw objte zawiadomieniami NIK pozostay niezmienione. Zawiadomienia o podejrzeniu popenienia przestpstwa obejmuj czasami kilka zarzutw i s kierowane albo w sprawie, albo przeciwko kilku osobom. Istnieje zatem rnica pomidzy liczb wysanych zawiadomie a liczb wskazanych narusze przepisw ustaw. Najwysza Izba Kontroli nie zawsze posiada legitymacj procesow do wykonywania prawa pokrzywdzonego na podstawie art. 49 4 kpk, zatem nie wszystkie decyzje o umorzeniu postpowania mogy by przez ni zaskarone. Prokuratury nie zawsze przesyaj te Izbie odpisy postanowie o umorzeniu postpowania, czsto tylko informuj o umorzeniu postpowania, niekiedy w takiej informacji nie jest podana podstawa prawna umorzenia.

Zawiadomienia dotyczce naruszania dyscypliny finansw publicznych

Najwysza Izba Kontroli stoi na stray finansw publicznych. Ta funkcja NIK jest realizowana m.in. przez kierowanie wnioskw o ukaranie lub zawiadomie w sprawach dotyczcych naruszenia dyscypliny finansw publicznych do rzecznikw dyscypliny finansw publicznych.

130

W 2011 r., podobnie jak w latach poprzednich, zarzuty naruszania dyscypliny finansw publicznych dotyczyy przede wszystkim kierownikw jednostek organizacyjnych oraz ich zastpcw, a take gwnych ksigowych tych jednostek oraz osb, ktrym powierzono czynnoci w postpowaniach o udzielenie zamwienia publicznego. W 2011 r. Najwysza Izba Kontroli, dziaajc na podstawie art. 63 ust. 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli24 oraz art. 93 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych25 skierowaa do waciwych rzecznikw dyscypliny finansw publicznych 221 zawiadomie, z czego 184 zawiadomienia przekazay delegatury, a 37 departamenty. Ujawniono w nich 339 czynw bdcych podstaw do skierowania zawiadomie do rzecznikw dyscypliny finansw publicznych o podejrzeniu naruszenia dyscypliny finansw publicznych. Skierowanymi zawiadomieniami objto 251 osb, cz zawiadomie kierowana bya w sprawie, bez wskazywania osb odpowiedzialnych za naruszenie dyscypliny finansw publicznych. Izba nie skorzystaa z prawa skierowania wniosku o ukaranie bezporednio do przewodniczcego waciwej komisji orzekajcej na podstawie art. 109 ust. 2 ustawy o odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych. Dla porwnania, w 2010 r. Najwysza Izba Kontroli przekazaa do waciwych rzecznikw dyscypliny finansw publicznych 259 zawiadomie, z czego 220 zawiadomie przekazay delegatury, a 39 departamenty. Ujawniono w nich 465 czynw bdcych podstaw do skierowania zawiadomienia do rzecznikw dyscypliny finansw publicznych o podejrzeniu naruszenia dyscypliny finansw publicznych. Skierowanymi zawiadomieniami w 2010 roku objto 339 osb.

Tabela 14.
Zawiadomienia NIK o naruszeniu dyscypliny finansw publicznych wysane w latach 20102011 Wyszczeglnienie 1 Liczba zawiadomie Liczba osb objtych zawiadomieniami 2010 r. 2 259 339 2011 r. 3 221 251

24 25

Dz. U. z 2011 r. poz. 82 Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114, ze zm.

131

Dziaalno kontrolna

Najczciej powtarzajce si przypadki naruszenia dyscypliny finansw publicznych dotyczyy: nieprawidowoci w postpowaniach zwizanych z udzieleniem zamwienia publicznego (w 2010 r. 24,3%, w 2009 r. 25,5%, w 2008 r. 25,7%, w 2007 r. 34,1% wszystkich ujawnionych narusze), dokonania wydatku ze rodkw publicznych bez upowanienia albo z przekroczeniem zakresu upowanienia (w 2010 r. 19,8%, w 2009 r. 11,1%, w 2008 r. 7,2%, w 2007 r. 8,0%) oraz nieprzekazania do budetu w nalenej wysokoci pobranych dochodw nalenych Skarbowi Pastwa lub jednostce samorzdu terytorialnego lub nieterminowego przekazania tych dochodw (w 2010 r. 12,7%, w 2009 r. 13,1% w 2008 r. 7,2%, w 2007 r. 8% ujawnionych narusze). W roku 2011 nie skierowano zawiadomie z tytuu naruszenia dyscypliny finansw publicznych okrelonych w art. 5 ust. 1 pkt 4 (niedochodzenie nadmiernie lub nienalenie pobranych rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej lub ze rde zagranicznych), art. 6 pkt 2 (niedokonanie wpaty do budetu w nalenej wysokoci dochodw przez jednostk budetow, nadwyki rodkw obrotowych przez zakad budetowy albo nadwyki rodkw finansowych przez agencj wykonawcz lub nieterminowe dokonanie tej wpaty), art. 13 pkt 1-3 (przyznanie lub przekazanie rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej oraz innych rodkw pochodzcych ze rde zagranicznych, niepodlegajcych zwrotowi, bez zachowania lub z naruszeniem procedur obowizujcych przy ich przyznaniu lub przekazaniu, wykorzystanie tych rodkw niezgodnie z przeznaczeniem lub niezgodnie z obowizujcymi procedurami, przyznanie lub przekazanie rodkw na realizacj zada Wsplnej Polityki Rolnej bez zachowania procedur obowizujcych przy uruchamianiu tych rodkw), art. 16 ust. 2 (dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansw publicznych do niewykonania zobowizania jednostki, ktrego termin patnoci upyn, wskutek zaniedbania lub niewypenienia obowizkw w zakresie kontroli zarzdczej), oraz czynw z art. 17a zwizanych z zawarciem umowy koncesji.

W latach 20032006 NIK odnotowywaa tendencj zmniejszania si liczby ujawnianych przypadkw, wskazujcych na popenienie czynw stanowicych naruszenie dyscypliny finansw publicznych (odpowiednio 186, 145, 145 i 102 wnioskw i zawiadomie). Od roku 2007 mona zaobserwowa tendencj wzrostu liczby skierowanych zawiadomie w 2007 r. skierowano 151 zawiadomie, w 2008 r. 222, w 2009 r. 215, a w 2010 r. 259. Porwnujc ubiegy rok do roku 2010, naley stwierdzi, e Izba skierowaa do waciwych rzecznikw o 38 zawiadomie mniej.

Tabela 15.
Wykaz ujawnionych czynw stanowicych naruszenie dyscypliny finansw publicznych, w zwizku z ktrymi NIK w 2011 r. skierowaa zawiadomienia. Liczba czynw Wskanik objtych struktury 1/ zawiadomieniami (w %) 2 Czyny zwizane z udzieleniem zamwienia publicznego (art. 17) Dokonanie wydatku ze rodkw publicznych bez upowanienia albo z przekroczeniem zakresu upowanienia (art. 11 ust. 1) Nieprzekazanie do budetu w nalenej wysokoci pobranych dochodw nalenych Skarbowi Pastwa lub jednostce samorzdu terytorialnego lub nieterminowe przekazanie tych dochodw (art. 6 pkt 1) Zaniechanie przeprowadzenia lub rozliczenia inwentaryzacji albo przeprowadzenie lub rozliczenie inwentaryzacji w sposb niezgodny z przepisami ustawy o rachunkowoci (art. 18 pkt 1) Niepobranie lub niedochodzenie nalenoci Skarbu Pastwa, jednostki samorzdu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansw publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej nalenoci w wysokoci niszej ni wynikajca z prawidowego obliczenia (art. 5 ust. 1 pkt 2) Wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem okrelonym przez udzielajcego dotacj (art. 9 pkt 1) Nieustalenie nalenoci Skarbu Pastwa, jednostki samorzdu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansw publicznych albo ustalenie takiej nalenoci w wysokoci niszej ni wynikajca z prawidowego obliczenia (art. 5 ust. 1 pkt 1) Zaniechanie prowadzenia audytu wewntrznego w jednostce sektora finansw publicznych do tego zobowizanej wskutek niezatrudniania audytora wewntrznego albo niezawierania umowy z usugodawc (art. 18a) Wykazanie w sprawozdaniu budetowym danych niezgodnych z danymi wynikajcymi z ewidencji ksigowej (art. 18 pkt 2) Zacignicie zobowizania bez upowanienia albo z przekroczeniem zakresu upowanienia (art. 15) Przeznaczenie dochodw uzyskiwanych przez jednostk budetow na wydatki ponoszone w tej jednostce (art. 7). Niezgodne z przepisami umorzenie nalenoci Skarbu Pastwa, jednostki samorzdu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansw publicznych albo dopuszczenie do przedawnienia tej nalenoci (art. 5 ust. 1 pkt 3) Przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielania (art. 8 pkt 1). Niedokonanie zwrotu dotacji w nalenej wysokoci lub nieterminowe dokonanie zwrotu tej dotacji (art. 9 pkt 3) Niewykonanie zobowizania jednostki sektora finansw publicznych, ktrego skutkiem jest zapata odsetek, kar lub opat (art. 16 ust. 1) Przeznaczenie rodkw rezerwy na inny cel ni okrelony w decyzji o ich przyznaniu (art. 12) Dokonanie zmiany w budecie lub planie finansowym jednostki sektora finansw publicznych bez upowanienia albo z przekroczeniem zakresu upowanienia (art. 10) 3 105 36 4 30,97 10,62 Wskanik struktury (w %) 6 24,10 8,47

Lp. 1 1 2

Okrelenie czynu zabronionego i kwalifikacji prawnej

Liczba osb2/ 5 74 26

35

10,32

38

12,37

24

7,08

21

6,84

20

5,90

31

10,09

20

5,90

12

3,90

16

4,72

21

6,84

15

4,42

15

4,88

9 10

12 9

3,53 2,65

15 7

4,88 2,28

11

2,65

1,30

Dziaalno kontrolna

12 13 14 15 16 17

7 6 5 4 4 3

2,06 1,76 1,47 1,18 1,18 0,88

12 4 8 4 3 3

3,90 1,30 2,60 1,30 0,97 0,97

132

2 Nieopacenie przez jednostk sektora finansw publicznych obowizkowych skadek lub wpat albo ich opacenie w kwocie niszej ni wynikajca z prawidowego obliczenia lub z przekroczeniem terminu zapaty (art. 14) Nierozliczenie otrzymanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji (art. 9 pkt 2) Nierozliczenie przekazanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji (art. 8 pkt 2) Dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansw publicznych do dokonania wydatku powodujcego przekroczenie kwoty wydatkw ustalonej w rocznym planie finansowym jednostki wskutek zaniedbania lub niewypenienia obowizkw w zakresie kontroli finansowej (art. 11 ust. 2) Dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansw publicznych do uszczuplenia wpyww nalenych Skarbowi Pastwa, jednostce samorzdu terytorialnego lub innej jednostce sektora finansw publicznych wskutek zaniedbania lub niewypenienia obowizkw w zakresie kontroli finansowej (art. 5 ust. 2) Nieustalenie kwoty dotacji podlegajcej zwrotowi do budetu (art. 8 pkt 3) RAZEM

18

0,59

0,65

19 20

2 2

0,59 0,59

4 03/

1,30 -

21

0,29

0,32

22

0,29

0,32

23 X
1/

1 339

0,29 100

1 307

0,32 100

Dotyczy liczby czynw stanowicych naruszenie dyscypliny finansw publicznych, ktre byy podstaw skierowania zawiadomie o naruszeniu dyscypliny finansw publicznych rwnie w przypadku kierowania zawiadomie w sprawie (jest ona wiksza od liczby przekazanych zawiadomie, poniewa wystpiy przypadki, e w jednym zawiadomieniu zostao sformuowanych kilka zarzutw), 2/ Dotyczy liczby osb, wobec ktrych sformuowano zarzuty naruszenia dyscypliny finansw publicznych (jest ona wiksza od liczby osb wykazanych w zawiadomieniach, poniewa w niektrych zawiadomieniach sformuowano kilka zarzutw przeciwko jednej osobie). Niektre zawiadomienia kierowane byy w sprawie ujawnionego zarzutu naruszenia dyscypliny finansw publicznych (bez wskazywania osoby odpowiedzialnej za to naruszenie), dlatego w niektrych przypadkach liczba osb objta zawiadomieniami jest mniejsza ni liczba zarzutw. 3/ Zawiadomienia byy kierowane w sprawie bez wskazywania osb odpowiedzialnych za naruszenie dyscypliny finansw publicznych.

Wikszo postpowa prowadzonych w sprawach skierowanych przez NIK w 2011 r. nie zostaa jeszcze zakoczona. Najwysza Izba Kontroli, na dzie 8 lutego 2012 r., dysponuje informacjami, e rzecznicy dyscypliny finansw publicznych na skutek zawiadomie skierowanych przez Izb skierowali do komisji orzekajcych 10 wnioskw o ukaranie. Ponadto w 2011 r.: w 17 przypadkach rzecznicy odmwili wszczcia postpowania wyjaniajcego (najczciej ze wzgldu na znikom szkodliwo czynu dla finansw publicznych 7 przypadkw, brak znamion naruszenia bd ze wzgldu na to, e czyn nie stanowi naruszenia dyscypliny, bd zarzucanego czynu nie popeniono 9 przypadkw oraz w jednym przypadku ze wzgldu na podjcie dziaania w celu ograniczenia skutkw zdarzenia losowego); w 7 sprawach, zoonych przez NIK, rzecznicy dyscypliny finansw publicznych umorzyli postpowanie wyjaniajce (najczciej, bo w 5 przypadkach, ze wzgldu na brak znamion naruszenia dyscypliny finansw publicznych),; w 8 sprawach, zoonych przez NIK, regionalne komisje orzekajce umorzyy prowadzone postpowanie (najczciej z powodu znikomej szkodliwoci czynu dla finansw publicznych 6 przypadkw); w 5 przypadkach waciwi rzecznicy dyscypliny finansw publicznych wydali zarzdzenie o zwrocie zawiadomienia, uznajc, e nie odpowiada ono wymogom ustawowym. W jednym przypadku zostao wysane nowe zawiadomienie, a dwa kolejne zawiadomienia s przygotowywane; 5 obwinionych w 4 sprawach zostao uznanych za winnych nieumylnego naruszenia dyscypliny finansw publicznych, w stosunku do 2 obwinionych orzeczona zostaa kara upomnienia, a w stosunku do 3 komisje odstpiy od wymierzenia kary; jednego obwinionego komisja orzekajca uniewinnia od zarzucanych we wniosku czynw. Naley rwnie wskaza, e zgodnie z art. 101 ust. 1 ustawy o odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych tylko postanowienie o odmowie wszczcia postpowania wyjaniajcego dorczano zawiadamiajcemu, w tym przypadku NIK, ktrej suyo zaalenie na to postanowienie. W przypadku umorzenia postpowania wyjaniajcego postanowienie takie dorcza si osobie, wobec ktrej byo ono wszczte (art. 108 ust.1). Natomiast orzeczenia komisji orzekajcych o odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych albo o uniewinnieniu, albo o umorzeniu postpowania wraz z uzasadnieniem dorcza si stronom na pimie (art. 137 ust.1). Stronami postpowania przed komisj orzekajc i Gwn Komisj Orzekajc s obwiniony o naruszenie dyscypliny finansw publicznych, zwany dalej obwinionym, oraz oskaryciel (art. 73 ust.1). Tak sformuowane przepisy s gwn przyczyn nieposiadania przez Izb penej informacji o rozstrzygniciach zapadych w zwizku

133

Dziaalno kontrolna

ze zoonymi zawiadomieniami o naruszeniu dyscypliny finansw publicznych. Tylko cz rzecznikw dyscypliny finansw publicznych i komisji orzekajcych informuje NIK o sposobie rozstrzygnicia sprawy. 11 lutego 2012 r. wesza w ycie nowelizacja ustawy o odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych. Zgodnie z ni take postanowienia o umorzeniu postpowania wyjaniajcego dorcza si zawiadamiajcemu, w tym przypadku NIK. Zawiadamiajcemu suy zaalenie na to postanowienie (art. 108 ust. 1). Natomiast orzeczenia komisji orzekajcych wraz z uzasadnieniem dorcza si stronom niezwocznie po sporzdzeniu uzasadnienia (art. 137 ust. 4a).

Postpowania w sprawach o uchylanie si od kontroli lub utrudnianie jej prowadzenia

W 2011 r. Najwysza Izba Kontroli nie skierowaa adnego wniosku do sdu grodzkiego o ukaranie za popenienie wykroczenia okrelonego w art. 98 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli. Natomiast w 2011 r. uprawomocni si wyrok Sdu Rejonowego w obzie z 2010 r., sygn. akt II W 591/09, w ktrym sd ten uzna obwinionego winnym popenienia zarzuconego mu czynu polegajcego na uchylaniu si od kontroli dotyczcej funkcjonowania Zakadu Opiekuczo-Leczniczego w Resku poprzez uniemoliwienie jej rozpoczcia oraz przeprowadzenia czynnoci kontrolnych przez kontrolera NIK i skaza go na kar grzywny (wniosek o ukaranie zosta skierowany przez NIK w 2009 r.). W innej sprawie Sd Okrgowy w Szczecinie, IV Wydzia Karny Odwoawczy, wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2011 r. zmieni wyrok sdu I instancji w ten sposb, e odstpi od wymierzenia obwinionemu kary.

Oceny wskazujce na niezasadno zajmowania stanowiska

Najwysza Izba Kontroli ma uprawnienia do prezentowania w wystpieniach pokontrolnych ocen wskazujcych na niezasadno zajmowania stanowiska bd penienia funkcji przez osob odpowiedzialn za stwierdzone nieprawidowoci w skontrolowanej jednostce.26 Wnioski takie mog stanowi podstaw do wszczcia postpowania dyscyplinarnego, rozwizania stosunku pracy z winy pracownika, wypowiedzenia stosunku pracy bd odwoania go z zajmowanego stanowiska lub penionej funkcji. Uprawnienia te nie dotycz pracownikw jednostek samorzdu terytorialnego oraz jednostek organizacyjnych (przedsibiorcw) wykorzystujcych majtek lub rodki pastwowe czy komunalne. W 2011 roku ocen wskazujc na niezasadno zajmowania stanowiska przedstawiono w jednym wystpieniu pokontrolnym wobec jednej osoby (kontrola wykonania w 2010 r. budetu pastwa w czci 85/24 wojewdztwo lskie). W 2010 roku ocen wskazujc na niezasadno zajmowania stanowiska sformuowano w przypadku 4 osb, w 2009 roku NIK nie formuowaa takich ocen, w 2008 roku sformuowano takie oceny wobec 5 pracownikw, a w 2007 roku wobec 22 osb.

Dziaalno kontrolna

26

Art 60 ust. 3 ustawy o NIK (po wejciu w ycie przepisw ustawy nowelizujcej ustaw o NIK odnone uprawnienie Izby zostao sformuowane w art. 53 ust. 2 ustawy o NIK)

134

3. Wsppraca z Sejmem RP

3.1. Wystpienia Prezesa NIK podczas posiedze plenarnych Sejmu 3.2. Prezentowanie wynikw kontroli podczas posiedze komisji sejmowych 3.3. Wsppraca z Komisj do spraw Kontroli Pastwowej

135

Dziaalno kontrolna

Wsppraca z Sejmem RP
Najwysza Izba Kontroli podlega tylko Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej. Sejm wybiera na szecioletni kadencj Prezesa NIK oraz moe zleca Izbie przeprowadzanie kontroli. Zwykle jednak Izba przeprowadza kontrole z wasnej inicjatywy i przedstawia Sejmowi informacje dotyczce waniejszych z nich. NIK wysya do Sejmu rocznie ok. 200 informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli planowych i doranych. Wyniki waniejszych kontroli prezentowane s i omawiane podczas posiedze poszczeglnych komisji sejmowych. Corocznie Prezes NIK przedkada Sejmowi analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej, opini w sprawie absolutorium dla rzdu oraz sprawozdanie ze swej dziaalnoci za cay rok. Dokumenty te omawiane s podczas plenarnych posiedze Sejmu. NIK przedstawia te Sejmowi wynikajce z ustale kontroli wnioski de lege ferenda, z sugestiami zmiany wadliwych przepisw prawnych.

3.1. Wystpienia Prezesa NIK podczas posiedze plenarnych Sejmu

Prezes NIK, wykonujc obowizki konstytucyjne, jak te okrelone w ustawie o NIK i regulaminie Sejmu RP, w roku 2011 prezentowa najwaniejsze dokumenty zwizane z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli podczas plenarnych posiedze Sejmu. Prezes NIK Jacek Jezierski dwukrotnie wystpowa na posiedzeniu Sejmu RP. Oba wystpienia Prezesa NIK miay miejsce na 97. posiedzeniu Sejmu RP w dniu 26 lipca 2011 roku pierwsze zwizane byo z analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2010 r., drugie dotyczyo sprawozdania z dziaalnoci NIK za rok 2010. Naley zaznaczy, e we wszystkich plenarnych posiedzeniach Sejmu RP w roku sprawozdawczym uczestniczy upowaniony wiceprezes NIK. NIK przedoya Sejmowi RP w 2011 roku 202 informacje, wypeniajc w ten sposb swoj misj dostarczania parlamentowi wiedzy o stanie pastwa, w tym o finansach publicznych.

3.2. Prezentowanie wynikw kontroli podczas posiedze komisji sejmowych

Prezes NIK i wiceprezesi, a take uprawnieni przedstawiciele NIK uczestniczyli w posiedzeniach komisji sejmowych, podczas ktrych omawiane byy wyniki waniejszych kontroli. Szczegowo zaprezentowane zostay poszczeglnym komisjom sejmowym wyniki kontroli budetowych. NIK przeprowadzia 98 kontroli dotyczcych wykonania budetu pastwa w poszczeglnych czciach. Na posiedzeniach komisji sejmowych zostay omwione 53 informacje z kontroli budetowych przeprowadzonych przez NIK. Przedstawiciele NIK uczestniczyli cznie w 648 posiedzeniach komisji. 331 posiedze powiconych byo pracom legislacyjnym, 21 dotyczyo sprawozdawczoci, a 139 innych spraw. Podczas posiedze 71 komisji NIK zaprezentowaa wyniki 86 kontroli. Najczciej przedstawiciele NIK brali udzia w posiedzeniach Komisji Infrastruktury oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi 51 razy. Czsto uczestniczyli take w posiedzeniach Komisji Finansw Publicznych (48 razy), Komisji Zdrowia (44 razy) oraz Komisji Polityki Spoecznej i Rodziny (35 posiedze).

Dziaalno kontrolna

136

Tabela 16.
Posiedzenia komisji sejmowych w 2011 r., w ktrych uczestniczyli przedstawiciele NIK Liczba posiedze komisji w tym liczba posiedze, na ktrych omawiane byy: sprawy inne 7 11 6 16 2 5 4 7 12 4 1 1 -

Lp. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Komisje sejmowe 2 Komisja Administracji i Spraw Wewntrznych Komisja do spraw Kontroli Pastwowej Komisja do spraw Unii Europejskiej Komisja Edukacji, Nauki i Modziey Komisja Finansw Publicznych Komisja Gospodarki Komisja Infrastruktury Komisja Innowacyjnoci i Nowoczesnych Technologii Komisja Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Komisja Kultury i rodkw Przekazu Komisja Mniejszoci Narodowych i Etnicznych Komisja Nadzwyczajna Przyjazne Pastwo do spraw zwizanych z ograniczeniem biurokracji Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia poselskich projektw ustaw o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy Kodeks wyborczy, poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o partiach politycznych, ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektw ustaw i uchwa dotyczcych usuwania skutkw i zapobiegania powodzi Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia rzdowych projektw ustaw o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektw energetyki jdrowej Komisja Obrony Narodowej Komisja Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Lenictwa Komisja Polityki Spoecznej i Rodziny Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi Komisja Samorzdu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Komisja Skarbu Pastwa Komisja Spraw Zagranicznych Komisja Sprawiedliwoci i Praw Czowieka Komisja Ustawodawcza Komisja Zdrowia Komisja cznoci z Polakami za Granic Posiedzenia czone Razem

w ktrych uczestniczyli przedstaprace wyniki kontro- sprawozdawwiciele NIK legislacyjne li NIK czo 3 35 21 43 6 48 28 51 26 11 5 5 9 1 4 20 4 26 2 7 23 35 6 1 1 8 1 5 4 10 1 1 12 3 3 5 3 1 1 6 1 2 1 1 3 1 1 1 1 1 -

14

15

16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 X

17 26 35 3 51 12 27 9 10 2 44 1 108 648

3 16 28 24 1 8 1 4 1 26 72 331

5 2 2 1 2 7 2 1 1 4 71

1 1 2 1 1 1 1 21

11 5 4 5 2 14 3 3 1 11 11 139

137

Dziaalno kontrolna

W 2011 roku przedstawiciele Najwyszej Izby Kontroli podczas posiedze komisji sejmowych prezentowali ustalenia waniejszych kontroli, m.in.: Komisja Polityki Spoecznej i Rodziny rozpatrzya informacj Europejskiej Organizacji Najwyszych Organw Kontroli na temat programw i dziaa podejmowanych na rzecz zwikszenia zatrudnienia osb niepenosprawnych. W koordynowanej przez NIK kontroli zatrudnienia osb niepenosprawnych w administracji publicznej uczestniczyo 12 pastw. Jest to wyjtkowa okazja, eby na podstawie wiedzy zgromadzonej przez NIK szuka inspiracji do budowy w Polsce skutecznego systemu wspierania aktywnoci zawodowej osb niepenosprawnych, aby poprzez te dobre przykady, ale by moe te poprzez negatywne dowiadczenia innych krajw, poszukiwa skutecznych rozwiza w Polsce. Ciekawe dla nas wszystkich bdzie to, na ile rozwizania stosowane w innych krajach s porwnywalne, na ile w ogle moemy stworzy zobiektywizowany sposb oceny rnorodnych rozwiza, funkcjonujcych w rnych krajach mwi przewodniczcy Komisji Polityki Spoecznej i Rodziny pose Sawomir Piechota. Komisja Administracji i Spraw Wewntrznych zapoznaa si z informacj o wynikach kontroli realizacji zada w ramach przygotowa organw administracji rzdowej do sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, przeprowadzonej przez NIK przed objciem przez Polsk prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w II poowie 2011 r. Komisja Samorzdu Terytorialnego i Polityki Regionalnej rozpatrzya informacj Najwyszej Izby Kontroli o wynikach kontroli realizacji wybranych elementw Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi obradujca 18 sierpnia 2011 r. zapoznaa si z informacj Najwyszej Izby Kontroli o wynikach kontroli funkcjonowania ELEWARR Spki z o.o. Komisje Infrastruktury oraz Samorzdu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, na wsplnym posiedzeniu 24 lutego 2011 roku, rozpatrzyy informacj Najwyszej Izby Kontroli o wynikach kontroli funkcjonowania Towarzystw Budownictwa Spoecznego oraz informacj o wynikach kontroli funkcjonowania nadzoru geodezyjnego i kartograficznego. Komisja Obrony Narodowej zapoznaa si z omwieniem informacji Najwyszej Izby Kontroli o wynikach kontroli dziaalnoci Wojskowej Agencji Mieszkaniowej oraz Wojskowego Towarzystwa Budownictwa Spoecznego Kwatera sp. z o.o. 27 i 28 marca 2012 roku Prezes NIK Jacek Jezierski zaprezentowa posom Komisji do spraw Kontroli Pastwowej oraz Komisji Administracji i Spraw Wewntrznych informacj Najwyszej Izby Kontroli o wynikach kontroli organizacji wyjazdw i zapewnienia bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego si zbrojnych RP w latach 20052010. Rol NIK byo pokazanie caego systemu, a szczeglnie tego, jakie jego braki nie zapobiegy katastrofie mwi Prezes NIK w dyskusji. Natomiast pod koniec kwietnia wiceprezes NIK zaprezentowa na posiedzeniu Komisji do spraw Kontroli Pastwowej wyniki kontroli NIK dotyczce ochrony interesw klientw zakadw ubezpiecze oraz czonkw funduszy emerytalnych, a w poowie maja szczegy audytu bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny. Raporty z obu kontroli byy na tyle niepokojce i dotyczyy tak wanych kwestii, e posowie Komisji do spraw Kontroli Pastwowej zdecydowali si na wystosowanie dezyderatw.

Dezyderaty jako element skutecznoci funkcji kontrolnej Sejmu i NIK

Dziaalno kontrolna

Komisje sejmowe w procesie realizacji kontrolnej funkcji Sejmu odgrywaj istotn rol. Dysponuj bowiem moliwoci uchwalenia dezyderatu lub opinii. W myl art. 85 Regulaminu Sejmu dezyderat zawiera postulat komisji w okrelonych sprawach i moe by skierowany do Rady Ministrw lub poszczeglnych jej czonkw, Prezesa Najwyszej Izby Kontroli, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prokuratora Generalnego oraz Gwnego Inspektora Pracy. Dezyderaty wielu komisji sejmowych s czsto formuowane na podstawie wynikw kontroli zrealizowanych przez NIK, a prezentowanych na posiedzeniach komisji. Na podstawie analizy wynikw kontroli NIK komisje formuoway pod adresem rzdu i innych organw dezyderaty w istotnych dla funkcjonowania pastwa obszarach. Dla Najwyszej Izby Kontroli dziaania te s jednym z waniejszych miernikw skutecznoci kontroli pastwowej. Poniej wymieniono waniejsze dezyderaty sformuowane przez komisje sejmowe na podstawie wynikw kontroli NIK.

138

Komisja Edukacji, Nauki i Modziey:

dezyderat w sprawie oceny jakoci gospodarowania skadnikami majtku trwaego Polskiej Akademii Nauk,

Komisja Samorzdu Terytorialnego i Polityki Regionalnej:

dezyderat w sprawie aktualizacji stanu faktycznego i prawnego nieruchomoci przez organy gospodarujce mieniem stanowicym zasb nieruchomoci Skarbu Pastwa, gminny zasb nieruchomoci i mienie gminne,

Komisja do spraw Kontroli Pastwowej:

dezyderat w sprawie realizacji przez rzd wnioskw de lege ferenda Najwyszej Izby Kontroli, dezyderat w sprawie zwikszenia efektywnoci zarzdzania nieruchomociami gminnymi, dezyderat w sprawie ustanowienia i wdroenia przez organy wykonawcze jednostek samorzdu terytorialnego systemw zarzdzania i kontroli, zapewniajcych skuteczn i zgodn z obowizujcymi przepisami realizacj zada wspfinansowanych ze rodkw Unii Europejskiej, dezyderat w sprawie wzmocnienia przez starostw nadzoru nad stacjami kontroli pojazdw przeprowadzajcymi badania techniczne pojazdw, dezyderat w sprawie zwikszenia efektywnoci wykonywania przez samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej obowizkw zwizanych z utrzymaniem w naleytym stanie techniczno-uytkowym wykorzystywanych przez nie obiektw, dezyderat w sprawie podjcia dziaa majcych na celu stworzenie spjnego systemu w zakresie dokonywania zakupw: sprztu medycznego, lekw, wyrobw medycznych oraz regulujcych prowadzenie, finansowanie, rozliczanie i kontrol realizacji bada klinicznych w Polsce, dezyderat w sprawie zwikszenia efektywnoci dziaa sucych poprawie ochrony przeciwpowodziowej, dezyderat w sprawie bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny ze z krajowych, dezyderat w sprawie ochrony interesw konsumentw.

3.3. Wsppraca z Komisj do spraw Kontroli Pastwowej

Prace Komisji do spraw Kontroli Pastwowej (KOP) w dziedzinie wsppracy z NIK przebiegay w 2011 roku gwnie pod znakiem nowelizacji ustawy o NIK. Projekt ustawy o zmianie ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli zosta przygotowany w Komisji do spraw Kontroli Pastwowej. Nowelizacja ustawy o NIK wzbudzaa dyskusje posw zasiadajcych w Komisji do spraw Kontroli Pastwowej. Jeli chodzi o ustaw o NIK, to pamitamy przede wszystkim rnice zda, z ktrymi mielimy do czynienia podczas posiedze Komisji oraz plenarnego posiedzenia Sejmu. Musimy jednake pamita, e w tej ustawie byo mnstwo spraw, ktre wsplnie uznalimy za suszne i wsplnie przyjlimy je najpierw w gronie podkomisji, a nastpnie Komisji stwierdzi, podsumowujc prace w VI kadencji Sejmu RP, przewodniczcy Komisji pose Arkadiusz Czartoryski. Wiceprzewodniczcy Komisji pose Mirosaw Sekua zwrci uwag, e od 1997 roku, od wejcia w ycie konstytucji, sygnalizowano obszary niezgodnoci z aktem najwyszym, i nie znalaz si nikt, kto zaproponowaby dostosowanie tych obszarw do konstytucji. Zrobilimy to dopiero my. Komisja znalaza wic pole swojego dziaania wpywanie na ksztat kontroli pastwowej stwierdzi Mirosaw Sekua na posiedzeniu podsumowujcym prac KOP w VI kadencji Sejmu RP. W 2011 r. oprcz sukcesywnie przekazywanych informacji o wynikach kontroli Izba przedoya Komisji: Sprawozdanie z dziaalnoci NIK w 2010 r., Plan pracy NIK na 2012 r. wraz z Informacj w sprawie wykorzystania w pracach nad Planem pracy NIK propozycji tematw zgoszonych przez komisje sejmowe, Projekt budetu NIK na 2012 r. oraz Raport z audytu zewntrznego i wewntrznego Najwyszej Izby Kontroli. Izba przedoya take opracowania i materiay majce zwizek z zaplanowan tematyk posiedze. W 2011 r. w posiedzeniach Komisji uczestniczyli w wikszoci posiedze Prezes NIK lub wiceprezes oraz upowanieni doradcy Prezesa NIK i dyrektorzy jednostek organizacyjnych. Komisja rozpatrzya 10 informacji NIK o wynikach kontroli: zapewnienia bezpieczestwa epizootycznego kraju po przystpieniu do strefy Schengen, gospodarowania nieruchomociami w parkach narodowych. sprawowania nadzoru nad samodzielnymi publicznymi szpitalami klinicznymi,

139

Dziaalno kontrolna

pozyskiwania lokali i pomieszcze mieszkalnych dla osb najuboszych, wykonania planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia w 2009 roku, ochrony interesw klientw zakadw ubezpiecze oraz czonkw funduszy emerytalnych, dziaa na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw poprzez udzielanie porcze i gwarancji, prawidowoci postpowa kontrolnych i podatkowych prowadzonych przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej, bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny ze z krajowych, oraz informacj Prezesa Najwyszej Izby Kontroli dotyczc skarg i wnioskw kierowanych do NIK w 2010 roku. Prezes NIK, wiceprezesi i dyrektor generalny prezentowali na posiedzeniach Komisji dokumenty dotyczce dziaalnoci NIK oraz referowali materiay i opracowania przygotowane na wniosek Komisji. Posowie rozpatrzyli m.in.: projekt opinii Komisji w sprawie przygotowania i wdraania rzdowego planu przeciwdziaania korupcji, projekt dezyderatu i opinii Komisji w sprawie zmian legislacyjnych w celu zwikszenia skutecznoci ochrony interesw konsumentw, projekt dezyderatu Komisji w sprawie bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych), projekt wnioskw Komisji do Najwyszej Izby Kontroli w sprawie przeprowadzenia kontroli doranej na podstawie art. 162a regulaminu Sejmu RP; odpowied Ministerstwa Zdrowia oraz Ministerstwa Finansw na dezyderat nr 13 Komisji w sprawie podjcia dziaa majcych na celu stworzenie spjnego systemu w zakresie dokonywania zakupw: sprztu medycznego, lekw, wyrobw medycznych oraz regulujcych prowadzenie, finansowanie, rozliczenie i kontrol realizacji bada klinicznych w Polsce; koncepcj dotyczc zasad tworzenia i wdraania strategii antykorupcyjnej dla Polski, przedstawion przez dyrektor Programu przeciw Korupcji w Fundacji im. Stefana Batorego, odpowied Prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw na dezyderat Komisji nr 14 w sprawie zmian legislacyjnych w celu zwikszenia skutecznoci ochrony interesw konsumentw, odpowied Ministra Gospodarki oraz Ministra rodowiska na dezyderat Komisji nr 15 w sprawie bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych), projekt opinii Komisji dla Prezydium Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie propozycji tematw kontroli zgoszonych przez komisje sejmowe do planu pracy Najwyszej Izby Kontroli na 2012 rok. W czerwcu 2011 r. Prezes NIK przedstawi posom z Komisji do spraw Kontroli Pastwowej sprawozdanie z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli w 2010 roku (druk nr 4327) wraz z opiniami pozostaych komisji sejmowych. Komisja do spraw Kontroli Pastwowej rozpatrywaa rwnie informacj Prezesa Najwyszej Izby Kontroli o stanie przygotowa NIK do wejcia w ycie przepisw ustawy z dnia 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli. Informacj przedstawi Prezes NIK Jacek Jezierski. W dyskusji posowie pytali Prezesa NIK, czy nowelizacja ustawy o Najwyszej Izbie Kontroli wymusza tak gbokie zmiany organizacji wewntrznej NIK zaproponowane w projekcie statutu. Nowa struktura ma w wikszym stopniu odpowiada administracji rzdowej, bardziej nawizywa do dzisiejszego stanu. Bralimy pod uwag wysoko budetw poszczeglnych resortw; kady z departamentw jako swoje gwne konstytucyjne zadanie musi traktowa kontrol wykonania budetu pastwa; ma wic istotne znaczenie, jak wielkim budetem dysponuj jednostki kontrolowane przez poszczeglne departamenty. Bralimy te pod uwag zakres kompetencji komisji sejmowych oraz podzia na funkcje w klasyfikacji zadaniowej budetu pastwa, jak te stosowan przez ONZ klasyfikacj funkcji pastwa, tzw. COFOG wyjania posom zaoenia nowego statutu NIK Prezes NIK Jacek Jezierski. KOP kontynuowaa rozpatrywanie projektu statutu Najwyszej Izby Kontroli oraz informacji Prezesa Najwyszej Izby Kontroli o stanie przygotowa NIK do wejcia w ycie przepisw ustawy z 22 stycznia 2010 roku. Komisja zaopiniowaa dla Marszaka Sejmu projekt statutu Najwyszej Izby Kontroli uchwalonego przez Kolegium NIK 20 kwietnia 2011 r. i kontynuowaa jego rozpatrywanie. W lipcu 2011 r. Komisja do spraw Kontroli Pastwowej rozpatrzya skarg Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrw na sposb prowadzenia przez NIK kontroli w zakresie organizacji wyjazdw i zapewnienia bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP w latach 2005-2010. Komisja wysuchaa stanowisk Szefa KPRM oraz Prezesa NIK, a take dokonaa analizy zebranych informacji. Dezyderat w sprawie kontroli organizacji wyjazdw i zapewnienia bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP w latach 20052010 KOP wystosowaa do

Dziaalno kontrolna

140

27

Dziaania antykorupcyjne NIK w 2011 r. zostay omwione w rozdziale V sprawozdania.

141

Dziaalno kontrolna

Prezesa NIK 15 wrzenia 2011 roku. W zwizku z powstaymi wtpliwociami Komisja z zadowoleniem przyja objcie tej kontroli szczeglnym nadzorem Prezesa NIK. Informacja z ustale kontroli zostaa przedstawiona posom 28 marca 2012 roku. 15 wrzenia 2011 roku Komisja do spraw Kontroli Pastwowej zaopiniowaa dla Marszaka Sejmu wnioski Prezesa Najwyszej Izby Kontroli w sprawie powoania Wojciecha Misiga oraz Mariana Cichosza na stanowiska wiceprezesw NIK. Komisja rozpatrzya te informacj Zaatwianie skarg i wnioskw skierowanych do Najwyszej Izby Kontroli w 2010 roku. Ponadto w lipcu 2011 r. Komisja do spraw Kontroli Pastwowej, zaopiniowaa dla Prezydium Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej propozycje tematw kontroli zgoszonych przez komisje sejmowe do planu pracy Najwyszej Izby Kontroli na 2012 rok. Marszaek Sejmu RP Grzegorz Schetyna w zwizku z podjciem przez Najwysz Izb Kontroli prac nad przygotowaniem planu pracy NIK na 2012 rok wystpi do komisji sejmowych, aby propozycje tematw dotyczcych spraw i problemw, ktre mog by przedmiotem bada kontrolnych NIK, przekazay bezporednio Komisji do spraw Kontroli Pastwowej. Jednoczenie zwrci si o przedoenie opinii Komisji dla Prezydium Sejmu w sprawie propozycji tematw zgoszonych przez komisje sejmowe do planu pracy Najwyszej Izby Kontroli na 2012 rok. Komisja do spraw Kontroli Pastwowej wnioskowaa m.in. o ocen funkcjonowania organw kontroli skarbowych. NIK przeprowadzi odpowiedni audyt w ramach kontroli prawidowoci postpowa urzdw skarbowych i urzdw kontroli skarbowej w sprawach o wykroczenia i przestpstwa skarbowe. Problematyce antykorupcyjnej powicone byo posiedzenie Komisji w kwietniu 2011 r. Posowie zapoznali si z koncepcj dotyczc zasad tworzenia i wdraania strategii antykorupcyjnej dla Polski, przedstawion przez dyrektor Programu przeciw Korupcji w Fundacji im. Stefana Batorego. W posiedzeniu Komisji uczestniczy wiceprezes NIK wraz z zespoem. Dziaania Najwyszej Izby Kontroli majce na celu zapobieganie i przeciwdziaanie zjawiskom korupcjogennym zostay wysoko ocenione przez posw i pozostaych uczestnikw posiedzenia27. Komisja do spraw Kontroli Pastwowej zapoznaa si ze Sprawozdaniem z przeprowadzenia audytu zewntrznego w zakresie wykonania budetu oraz gospodarki finansowej Najwyszej Izby Kontroli za okres od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2010 r. W sprawozdaniu audytor zewntrzny stwierdza m.in., e roczne sprawozdanie z wykonania budetu Najwyszej Izby Kontroli za lata 2008, 2009 i 2010 byo prawidowe i wiarygodne, zastrzeenia dotyczyy jedynie niektrych aspektw dotyczcych zamwie. Komisja zapoznaa si ze stanowiskiem Prezesa Najwyszej Izby Kontroli wobec sprawozdania. NIK przedstawia rwnie Komisji opini audytora wewntrznego. Dwuosobowy zesp audytorw dokona oceny wykonania budetu NIK t sam metod, ktr stosuje, badajc budet wszystkich instytucji centralnych i wielu innych instytucji rocznie ok. 400 jednostek budetowych. Ocena audytora wewntrznego obejmuje wszystkie elementy dotyczce i ksig rachunkowych, i sprawozda, i skutecznoci kontroli zarzdczej, jak te nadzoru i procedury finansowej oraz badania zadania audytowego, jakim byo badanie prawidowoci stosowania prawa zamwie publicznych za ostatnie 3 lata; zrobili to audytorzy, aby si upewni, czy i nie ma w NIK jakich problemw w tym zakresie. Zbadano wic transakcje, procedury, system rachunkowoci. Nowa ustawa przewiduje, e pewne zadania bdzie dodatkowo wykonywa rwnie audytor zewntrzny informowa posw wiceprezes NIK Stanisaw Jarosz. 21 grudnia 2011 r. Komisja do Spraw Kontroli Pastwowej obradujca w VII kadencji Sejmu rozpatrzya i zaopiniowaa dla Komisji Finansw Publicznych rzdowy projekt ustawy budetowej na rok 2012 w zakresie: czci budetowej 07 Najwysza Izba Kontroli, dochody i wydatki oraz czci budetowej 12 Pastwowa Inspekcja Pracy. Przy takim budecie niewzrastajcym w stosunku do 2011 roku Najwysza Izba Kontroli utrzyma poziom aktywnoci, to znaczy, e liczba kontroli i liczba skontrolowanych jednostek bd porwnywalne z dotychczasowym poziomem zadeklarowa posom wiceprezes NIK Wojciech Misig.

Dziaalno kontrolna

142

4. Wsppraca z innymi organami kontroli

4.1. Formy wsppracy 4.2. Udostpnianie NIK wynikw kontroli przeprowadzonych przez inne organy kontroli 4.3. Kontrole przeprowadzone wsplnie pod kierownictwem NIK 4.4. Przeprowadzanie kontroli doranych na zlecenie NIK 4.5. Porozumienia o wsppracy

143

Dziaalno kontrolna

Wsppraca z innymi organami kontroli

Usytuowanie Najwyszej Izby Kontroli wrd konstytucyjnych organw pastwa jako naczelnego organu kontroli pastwowej daje jej szczeglne uprawnienia wobec innych pastwowych organw kontroli i inspekcji. Na podstawie art. 12 ustawy o NIK maj one obowizek wsppracy z Izb. Wspprac t NIK postrzega jako istotny element wspomagania realizacji zada kontrolnych, zwaszcza w obszarze bada specjalistycznych.
W 2011 r. NIK wsppracowaa z gwnymi inspektorami: Pracy, Sanitarnym, Nadzoru Budowlanego, Transportu Drogowego, Transportu Kolejowego, Ochrony rodowiska; prezesami Regionalnych Izb Obrachunkowych; wojewdzkimi lekarzami weterynarii, wojewdzkimi inspektorami Inspekcji Sanitarnej i Handlowej, Komendantem Gwnym Pastwowej Stray Poarnej, a take z Gwnym Inspektorem Kontroli Skarbowej, dyrektorami urzdw kontroli skarbowej i komendantami stray miejskich. Wsppraca prowadzona bya gwnie na szczeblu wojewdzkim i powiatowym.

4.1. Formy wsppracy

Formy tej wsppracy okrela art. 12 ustawy o NIK: Organy kontroli, rewizji, inspekcji, dziaajce w administracji rzdowej i samorzdzie terytorialnym, wsppracuj z Najwysz Izb Kontroli i s obowizane do: a) udostpniania Najwyszej Izbie Kontroli, na jej wniosek, wynikw kontroli przeprowadzonych przez te organy; b) przeprowadzania okrelonych kontroli wsplnie pod kierownictwem Najwyszej Izby Kontroli; c) przeprowadzania kontroli doranych na zlecenie Najwyszej Izby Kontroli. Wybr adekwatnej formy wsppracy z innymi organami inspekcji lub kontroli nastpuje po uzyskaniu pewnoci, e bdzie ona celowa i przyniesie rezultaty najbardziej podane z punktu widzenia zamierze NIK. Przy jej wyborze bierze si pod uwag potrzeby wynikajce z postpowania kontrolnego NIK, w zwizku z ktrym ma zosta podjta wsppraca, oraz czasochonno czynnoci w porwnaniu z osigniciem celu kontroli. Wsppraca z organami kontroli, rewizji i inspekcji dziaajcymi w administracji rzdowej i samorzdzie terytorialnym przybieraa w 2011 r. formy okrelone w ustawie o NIK. Wsplne prowadzenie bada pozwalao pogbi tematyk kontroli NIK oraz zmniejszy pracochonno i koszty kontroli. Szczeglnie istotna dla dziaalnoci NIK jest moliwo zlecania kontroli doranych organom wyspecjalizowanym w badaniu okrelonej problematyki. Ta wanie forma wsppracy bya dominujca w minionym roku. Dane statystyczne przedstawiono w tabeli.

Tabela. 17.
Zakres wspdziaania NIK z organami kontroli, rewizji i inspekcji w latach 20102011 2010 r. Lp. Forma wspdziaania Liczba Struktura (w %) Liczba 2011 r. Struktura (w %)

1
1 2

2
Udostpnianie NIK wynikw kontroli przeprowadzonych przez inne organy kontroli Kontrole przeprowadzone przez inne organy kontroli wsplnie pod kierownictwem NIK Kontrole dorane przeprowadzone przez inne organy kontroli na zlecenie NIK Razem

3
12 54 60 126

4
9,5 42,9 47,6 100,0

5
10 15 79 104

6
9,6 14,4 76,0 100,0

Dziaalno kontrolna

3 x

4.2. Udostpnianie NIK wynikw kontroli przeprowadzonych przez inne organy kontroli
Informacje zawarte w sprawozdaniach z kontroli przeprowadzanych przez inne organy s rdem wiedzy o obszarach, w ktrych wystpuj nieprawidowoci. Wyniki tych kontroli stanowi dla NIK materia uzupeniajcy przy opracowywaniu programw kontroli, a take mog by materiaem dowodowym w prowadzonym postpowaniu kontrolnym. Korzystanie przez NIK z ustale kontroli ju wczeniej przeprowadzonych przez waciwe organy w danym podmiocie znacznie zmniejsza uciliwo kontroli dla jednostki kontrolowanej. Pozwala na racjonalne gospodarowanie zasobami i eliminuje potrzeb powielania tych samych bada przez rne organy kontroli czy inspekcji.

144

W 2011 r. w kontroli przestrzegania praw pacjenta w lecznictwie psychiatrycznym NIK, oceniajc warunki sanitarne i techniczne obiektw szpitalnych, wykorzystaa opinie opracowane przez Pastwowego Gwnego Inspektora Sanitarnego, Gwnego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz Komendanta Gwnego Pastwowej Stray Poarnej, dotyczce szpitali psychiatrycznych i oddziaw psychiatrycznych w szpitalach oglnych, przygotowane m.in. na wniosek Rzecznika Praw Pacjenta. NIK wystpia take o udostpnienie wynikw kontroli do powiatowych inspektorw Nadzoru Budowlanego, komendantw powiatowych Pastwowej Stray Poarnej oraz powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych. Otrzymane wyniki kontroli dotyczyy m.in. stanu technicznego i zabezpieczenia przeciwpoarowego obiektw Wojewdzkiego Szpitala Psychiatrycznego w Warcie oraz przestrzegania norm ywieniowych i zgodnoci posikw z jadospisem. Powiatowy Inspektor Sanitarny w Koobrzegu udostpni NIK wyniki kontroli prowadzonych w Szpitalu Regionalnym w zakresie przestrzegania przepisw dotyczcych stanu higienicznego i sanitarnego w obiektach oddziaw psychiatrycznych. Dla potrzeb postpowania kontrolnego NIK, dotyczcego utrzymania zasobw po zlikwidowanych pastwowych gospodarstwach rolnych i innych podmiotach dysponujcych budynkami mieszkalnymi, wyniki kontroli obejmujce problematyk stanu popegeerowskich budynkw mieszkalnych udostpnili: Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Zotowie i Pastwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Gnienie. W 2011 r. NIK zwrcia si do Podkarpackiego Urzdu Wojewdzkiego w Rzeszowie z wnioskiem o udostpnienie wynikw kontroli problemowej przeprowadzonej w Miejsko-Gminnym Orodku Pomocy Spoecznej w Pilnie w zakresie oceny prawidowoci realizacji wiadcze dla osb poszkodowanych w wyniku zdarze klskowych majcych miejsce w 2010 r. Wyniki zostay wykorzystane w kontroli Orodka Pomocy w Pilnie prowadzonej w 2011 r. przez Delegatur NIK w Rzeszowie w zakresie udzielania pomocy poszkodowanym w wyniku powodzi w maju i czerwcu w roku 2010 na terenie gminy Pilzno. Z Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocawiu NIK pozyskaa informacje co do sposobu sprawowania nadzoru na podstawie art. 90 ust. 2 ustawy o samorzdzie gminnym, nad jednostkami objtymi kontrol, koordynowan przez Delegatur NIK we Wrocawiu pt. Pomoc publiczna wiadczona przez gminy wojewdztwa dolnolskiego, ktra obja cznie 16 jednostek, w tym 8 jednostek samorzdu terytorialnego.

4.3. Kontrole przeprowadzone wsplnie pod kierownictwem NIK

Kontrole wsplne prowadzone s wraz z innymi organami kontroli lub inspekcji na podstawie programu przygotowanego przez NIK. Podmioty do bada wykonywanych przez inne organy s typowane przez NIK, z uwzgldnieniem zaoe okrelonych w programie kontroli i na podstawie wasnego rozpoznania. Wsplna kompleksowa kontrola moe lepiej pokaza mechanizm powstawania nieprawidowoci i pomc wyeliminowa jego przyczyny. W trybie art. 12 pkt 2 ustawy o NIK w ramach badania realizacji Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 w zakresie likwidacji mogilnikw przeprowadzono wspln z inspektorami Wojewdzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Katowicach kontrol. Badaniami objto dziaania Urzdu Gminy yski dotyczce mogilnika z przeterminowanymi rodkami ochrony rolin. Wobec niezlokalizowania mogilnika zobowizano wjta w zarzdzeniu pokontrolnym do informowania Inspektoratu o dziaaniach podejmowanych w celu ostatecznego potwierdzenia lub wykluczenia istnienia mogilnika w Raszczycach poprzez jednoznaczne okrelenie stopnia zanieczyszcze pestycydami gruntu w otoczeniu miejsca przypuszczalnej lokalizacji tego obiektu. Stanowi to wymierny rezultat wspdziaania w tym zakresie, gdy likwidacji mogilnikw, powstaych w latach 60. i 70. ubiegego wieku, wymaga ochrona rodowiska i realizacja ustale Krajowego planu gospodarki odpadami 2010. W kontroli wsplnej pod kierownictwem NIK dotyczcej dziaa miasta Krakw zwizanych z kompleksem wielofunkcyjnym Plaa Krakowa udzia wzi Maopolski Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Krakowie. Na potrzeby kontroli wykonano pomiary akustyki w rejonie kompleksu, wskazujce m.in., e gwnym rdem haasu s urzdzenia naganiajce lokalu rozrywkowego Plaa Krakowa. W kontroli PKP PLK SA Zakad Linii Kolejowych w Warszawie, dotyczcej wykonywania zada przez administracj publiczn w zakresie bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych uczestniczy pracownik Urzdu Transportu Kolejowego w Warszawie. Kontrola przedstawiciela UTK dotyczya m.in. przestrzegania zasad postpowania przy przewozach towarw niebezpiecznych. W jej wyniku stwierdzono m.in.: - nieprzekazywanie dyurnemu ruchu na stacji PKP Warszawa-Praga przez przewonika kolejowego (PKP Cargo SA) wykazu w skadzie pocigw pojazdw kolejowych, ktrymi przewoono towary niebezpieczne,

145

Dziaalno kontrolna

- brak informacji w dziennikach telefonicznym oraz ruchu, prowadzonych przez dyurnych ruchu na stacjach (objtych kontrol), o wczeniu do skadu pocigw wagonw przewocych towary niebezpieczne wysokiego ryzyka, co utrudniao ledzenie ich przewozu (w celu zminimalizowania moliwoci kradziey lub niewaciwego uycia), - nieprzeszkolenie czci pracownikw zatrudnionych na stanowiskach zwizanych z prowadzeniem przewozu towarw niebezpiecznych. W 2011 r. Delegatura NIK przeprowadzaa wsplnie z Inspekcj Transportu Drogowego w Rzeszowie kontrol drogow trzech przewonikw realizujcych regularne przewozy osb w oparciu o zezwolenia wydane przez organ samorzdowy. Kontrol przeprowadzono na wybranych trasach w zakresie: przestrzegania prdkoci przejazdw, czasu pracy kierowcw, stanu technicznego pojazdw, funkcjonowania fabrycznego ograniczenia prdkoci pojazdw i obowizkowego wyposaenia w urzdzenia rejestrujce. Podczas kontroli drogowej ustalano liczb osb podrujcych w pojedzie oraz liczb osb, ktre wykupiy i podruj z biletem miesicznym na przejazd u kontrolowanego przewonika. Ustalenia z protokow Inspekcji wczono do protokow kontroli NIK. Inspektorzy transportu drogowego prowadzili kontrol przez 5 kolejnych dni w godzinach i miejscach uzgodnionych z kontrolerami NIK. W jej wyniku u jednego z przewonikw stwierdzono 2 przypadki przewozu osb w liczbie wikszej ni liczba miejsc okrelona w dowodzie rejestracyjnym pojazdu oraz brak wymaganego dokumentu w pojedzie. Za stwierdzone wykroczenia na kierowcw pojazdw naoono mandaty karne. Badajc prawidowo prowadzenia baz danych, jako podstawy do tworzenia infrastruktury informacji przestrzennej, w Urzdzie Miasta w Olsztynie, wsplnie ze stra miejsk NIK dokonaa kontroli stanu oznakowania nieruchomoci, ktrym w okresie objtym kontrol nadano numery porzdkowe. W jej wyniku stra miejska wyegzekwowaa wywizanie si przez wacicieli z obowizku oznakowania nieruchomoci.

4.4. Przeprowadzanie kontroli doranych na zlecenie NIK

NIK zleca innym organom przeprowadzenie kontroli doranej w przypadkach: zaistnienia nieprawidowoci, ktrych przyczyn nie mona zbada w toku prowadzonej kontroli ze wzgldu na jej zakres; otrzymania skargi (wniosku) w okrelonej sprawie, ktrej Izba nie moe zbada ze wzgldu na brak uprawnie; rozszerzenia zakresu podmiotowego planowanych bada kontrolnych w ramach waciwoci rzeczowej NIK, jak rwnie stwierdzenia braku moliwoci podjcia kontroli przez NIK we wasnym zakresie. W 2011 r. na podstawie art. 12 pkt 3 ustawy o NIK w ramach kontroli przestrzegania praw pacjenta w lecznictwie psychiatrycznym NIK zlecia powiatowym inspektorom nadzoru budowlanego (PINB) przeprowadzenie kontroli doranej w zakresie oceny stanu technicznego obiektw, w ktrych udzielane s wiadczenia zdrowotne, pod wzgldem zgodnoci z obowizujcymi przepisami budowlanymi. Przykadowo, kontrolujc Samodzielny Publiczny Zakad Opieki Zdrowotnej Szpital Psychiatryczny w Toszku, PINB w Gliwicach stwierdzi nieprawidowoci i wyda dwie decyzje zobowizujce szpital do ich usunicia. W toku tego samego postpowania kontrolnego Delegatura zlecia przeprowadzenie kontroli doranej Pastwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu w Gliwicach (PPIS) w zakresie oceny prawidowoci poziomu wyywienia pacjentw na podstawie kontroli trzech tygodniowych jadospisw z ostatnich czterech miesicy. W wyniku kontroli stwierdzono: nieznacznie przekroczon poda kaloryczn w posikach, przekroczenie norm na sd, niedobr witaminy C oraz obnion poda wapnia o ok. 70% w stosunku do normy. PPIS zalece nie wyda, natomiast uwagi wykorzystano przy formuowaniu wnioskw w wystpieniu pokontrolnym skierowanym do dyrektora szpitala. Delegatura NIK w Opolu w tym samym postpowaniu kontrolnym zlecia innym organom 5 kontroli, m.in. Komendantowi Powiatowemu Pastwowej Stray Poarnej w Gubczycach. Przeprowadzi on przegld obiektw w Szpitalu w Branicach pod wzgldem zgodnoci stanu bezpieczestwa poarowego i jego dokumentacji z obowizujcymi przepisami prawa i wskaza nieprawidowoci w zakresie systemu sygnalizacji poarowej, stanu drg ewakuacyjnych, instalacji uytkowych i instrukcji bezpieczestwa poarowego. W Wojewdzkim Specjalistycznym Zespole Neuropsychiatrycznym im. w. Jadwigi w Opolu NIK zlecia kontrol trzem organom: Powiatowemu Inspektoratowi Nadzoru Budowlanego, Komendantowi Miejskiemu Pastwowej Stray Poarnej oraz Pastwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu. Zadaniem tych organw bya weryfikacja zgodnoci dziaalnoci szpitala z obowizujcymi przepisami budowlanymi, przeciwpoarowymi i sanitarnymi. Kontrola przeprowadzona przez KMPSP wykazaa nieprawidowoci polegajce na braku w instrukcji bezpieczestwa poarowego dla obiektw szpitala wymaganych elementw, w tym oznakowania drg ewakuacyjnych i lokalizacji ganic w planach graficznych, a take prawidowego oznakowania drg ewakuacyjnych w szpitalu. Kontrole PPIS i PINB nie wykazay nieprawidowoci.

Dziaalno kontrolna

146

W ramach tego samego postpowania Delegatura NIK w Poznaniu zlecia Wielkopolskiemu Pastwowemu Wojewdzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Poznaniu przeprowadzenie kontroli w Wojewdzkim Szpitalu Neuropsychiatrycznym w Kocianie i Szpitalu Klinicznym im. K. Jonschera Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Ponadto przeprowadzenie kontroli w Wojewdzkim Szpitalu Neuropsychiatrycznym w Kocianie Delegatura zlecia take Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w Kocianie i Komendantowi Powiatowej Pastwowej Stray Poarnej w Kocianie. W wyniku kontroli stwierdzono odstpstwa od wymogw okrelonych w rozporzdzeniu Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw28 oraz rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie29. Odstpstwa te dotyczyy braku systemu sucego do oddymiania klatki schodowej, braku wydzielenia poarowo caej klatki schodowej oraz niesprawdzania w wymaganym terminie organizacji oraz warunkw ewakuacji ludzi z obiektu. Delegatura NIK w Poznaniu w ramach postpowania dotyczcego sprawowania nadzoru przez inspekcje pastwowe nad funkcjonowaniem ferm zwierzt futerkowych w wojewdztwie wielkopolskim, zlecia organom nadzoru weterynaryjnego i budowlanego oraz inspektorom ochrony rodowiska przeprowadzenie kontroli w 23 fermach zwierzt futerkowych w wojewdztwie wielkopolskim (18%). Wielkopolski Wojewdzki Inspektor Ochrony rodowiska w Poznaniu przeprowadzi 22 kontrole (odstpiono od kontroli jednej fermy z uwagi na wyrejestrowanie dziaalnoci). Powiatowi inspektorzy nadzoru budowlanego (w Kpnie, Krotoszynie, Pleszewie, Wrzeni, Grodzisku Wlkp., Poznaniu, Ostrowie Wlkp., Nowym Tomylu, Kole, remie) przeprowadzili 23 kontrole, natomiast powiatowi lekarze weterynarii (w Gnienie, Kpnie, Krotoszynie, Pleszewie, Wrzeni, Grodzisku Wlkp., Poznaniu, Ostrowie Wlkp., Nowym Tomylu, Kole, remie) skontrolowali 22 fermy. Przeprowadzone przez inspekcje kontrole wykazay, e w 87% tych ferm nie przestrzegano wymaga ochrony rodowiska, w 48% dziaalno hodowlana prowadzona bya w obiektach nielegalnie wybudowanych lub uytkowanych, a w 35% niezgodnie z przepisami weterynaryjnymi. W toku kontroli wykonywania zada przez administracj publiczn w zakresie bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych Wojewdzki Inspektor Transportu Drogowego w Poznaniu przeprowadzi na wniosek NIK kontrole bezpieczestwa przewozu drogowego towarw niebezpiecznych. Kontrole, ktrymi objto 279 pojazdw (zespow pojazdw), wykazay, e wystpuj istotne nieprawidowoci w tym zakresie (wykryto 43 nieprawidowoci, wystawiono 9 decyzji administracyjnych na kwot 15 tys. z, ukarano kierowcw mandatami karnymi w wysokoci 4,1 tys. z, wszczto 25 postpowa administracyjnych zagroonych karami grzywny na kwot 74,1 tys. z, zatrzymano jeden dowd rejestracyjny pojazdu). W zwizku z kontrol realizacji ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry z uwzgldnieniem Programu dla Odry 2006, na zlecenie Delegatury NIK we Wrocawiu kontrole dorane w Biurze Koordynacji Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry przeprowadzili Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla Miasta Wrocawia i Miejski Konserwator Zabytkw we Wrocawiu. W wyniku kontroli udzielania koncesji na wydobywanie kopalin pospolitych, ustalania i egzekwowania opat z tego tytuu oraz udostpniania terenw przez Lasy Pastwowe przedsibiorcom eksploatujcym kopaliny zlecono Urzdowi Kontroli Skarbowej w Olsztynie skontrolowanie jednego z przedsibiorstw wydobywajcych wir. Zakoczona w kwietniu 2011 r. kontrola podatkowa potwierdzia wykazan przez NIK rnic wydobycia, wynoszc 155,7 tys. ton.

4.5. Porozumienia o wsppracy

28 29

Dz. U. Nr 109, poz. 719. Dz. U. Nr 75, poz. 690 ze zm.

147

Dziaalno kontrolna

Dc do zacienienia wsppracy z organami kontroli, rewizji i inspekcji dziaajcymi w systemie kontroli pastwa, Prezes NIK zawiera porozumienia, ktre okrelaj zasady wspdziaania, zarwno na szczeblu centralnym, jak i na szczeblach wojewdzkich i powiatowych. W ostatnich latach NIK zawara porozumienia z Krajow Rad Regionalnych Izb Obrachunkowych, Ministrem Finansw, Szefem Urzdu Zamwie Publicznych, Gwnym Inspektorem Transportu Drogowego i Gwnym Inspektorem Pracy. Jednym z najnowszych porozumie NIK o wsppracy, zawartym w grudniu 2011 r., byo porozumienie z Generalnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych. Porozumienie wyznaczyo ramy wspdziaania NIK i GIODO. Strony zobowizay si do wzajemnego przekazywania zbiorczych informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli z zakresu ochrony danych osobowych. Wana dla obu instytucji jest take wymiana dowiadcze z dokonanych inspekcji. Przekazywane bd

informacje i sygnay o nieprawidowociach. Ponadto planowane s wsplne kontrole oraz konsultacje w zakresie metodyki. Pracownicy obu instytucji bd mogli uczestniczy w organizowanych przez partnera szkoleniach, kursach oraz spotkaniach informacyjno-szkoleniowych. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych zobowiza si take do udzielania opinii prawnych z zakresu ochrony danych osobowych, niezbdnych do przygotowania lub przeprowadzenia kontroli NIK. Obie strony bd podsumowyway efekty swojej wsppracy na corocznych spotkaniach. Wsppraca ta nabiera szczeglnego znaczenia w kontekcie upowanienia przez ustawodawc przedstawicieli NIK do przetwarzania danych osobowych, take sensytywnych, koniecznego do przeprowadzenia kontroli30.

Dziaalno kontrolna
30 Zmiana ta wchodzi w ycie 2 czerwca 2012 r.

148

5. Podawanie do publicznej wiadomoci informacji o dziaalnoci NIK

5.1. Realizacja polityki informacyjnej NIK 5.2. Strona internetowa i Biuletyn Informacji Publicznej 5.3. Dziaalno NIK w wietle publikacji prasowych i przekazw medialnych 5.4. Portal intranetowy NIK 5.5. Zaatwianie wnioskw o udostpnienie informacji publicznej

149

Dziaalno kontrolna

Podawanie do publicznej wiadomoci informacji o dziaalnoci NIK

Prawo kadego obywatela do uzyskiwania informacji o dziaalnoci organw wadzy publicznej oraz osb penicych funkcje publiczne wynika z art. 61 Konstytucji RP. Na NIK, jak na kadej instytucji publicznej, ciy obowizek udostpniania informacji publicznej w rozumieniu przepisw ustawy o dostpie do informacji publicznej. Ustawa ta reguluje ramy prawne tego obowizku oraz zasady dostpu do informacji publicznej. W zwizku z regulacjami zawartymi w ustawie o NIK oznacza to ponadto obowizek corocznego podawania przez Prezesa NIK do publicznej wiadomoci, po uprzednim przedoeniu Sejmowi RP, analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz sprawozdania z dziaalnoci NIK za rok poprzedni, a take prawo przedstawiania opinii publicznej innych dokumentw, zwizanych z postpowaniem kontrolnym lub zawartych w nich ustale z zachowaniem tajemnicy ustawowo chronionej. Obowizki z tego zakresu s realizowane m.in. za porednictwem Biuletynu Informacji Publicznej.
Praktycznej realizacji wspomnianych zada i obowizkw suy take aktywna polityka informacyjna, realizowana przez rzecznika prasowego. W ubiegym roku kontynuowano trzyletni cykl zmian w tej polityce, zapocztkowanych w 2009 r. Nacisk pooono na nowoczesny, dynamiczny sposb przekazu, odpowiadajcy wymaganiom wspczesnych mediw, prezentujcy NIK jako instytucj przyjazn obywatelowi, nadajc za zmianami w spoeczestwie informacyjnym i odpowiadajc na te zmiany. W lad za tym dokonano daleko idcych zmian w serwisie NIK na stronie www.nik.gov.pl. W rezultacie znaczco wzrosa liczba publikacji dotyczcych dziaalnoci kontrolnej NIK, a take relacji telewizyjnych i radiowych. Informowanie opinii publicznej o tym, w jaki sposb wykonywane s ustawy, wykorzystywany majtek publiczny i rodki z danin publicznych, suy nie tylko popularyzacji wrd obywateli wiedzy o funkcjonowaniu pastwa, ale te przez pobudzanie zainteresowania obywateli tymi sprawami, przyczynia si do usuwania przez wadze publiczne nieprawidowoci w ich dziaaniach. Sprzyja to wykorzystaniu ustale i wnioskw kontroli NIK, a tym samym suy realizacji idei nakrelonych w Strategii NIK misji i wizji.

5.1. Realizacja polityki informacyjnej NIK

Udostpnianie informacji o dziaalnoci NIK oraz wspprac ze rodkami masowego przekazu koordynuje rzecznik prasowy. Gwnym zaoeniem polityki informacyjnej jest upowszechnianie oglnej wiedzy o NIK, jej zadaniach i sposobie funkcjonowania, przez udostpnianie opinii publicznej wynikw przeprowadzonych kontroli. Celowi temu su wywiady i wypowiedzi Prezesa NIK oraz pozostaych czonkw kierownictwa, indywidualne udostpnianie dziennikarzom informacji o wynikach kontroli oraz dziaaniach i inicjatywach NIK, a take zamieszczanie informacji o wynikach kontroli w Biuletynie Informacji Publicznej. Rzecznik prasowy realizuje te zadania zwizane z komunikacj wewntrzn w instytucji, polegajce na dostarczaniu kierownictwu i pracownikom informacji i analiz dotyczcych sposobu przedstawiania przez media wiedzy dotyczcej pracy NIK (monitoring Internetu, prasy centralnej i terenowej, audycji telewizyjnych i radiowych) oraz informowaniu pracownikw, za porednictwem wewntrznego systemu informacji elektronicznej, o wydarzeniach z ycia Izby oraz o postrzeganiu NIK przez obywateli.

Dziaalno kontrolna

5.2. Strona internetowa i Biuletyn Informacji Publicznej

W dominujcym obecnie modelu spoeczestwa informacyjnego strona internetowa jest istotnym elementem komunikacji Najwyszej Izby Kontroli z obywatelami. Przyblia internaucie instytucj, jej organizacj i dziaalno. Stanowi wizytwk urzdu kierowan do obywateli. Dziki odpowiedniemu wykorzystaniu moliwoci Internetu NIK dociera ze swoimi informacjami na temat stanu i funkcjonowania pastwa do szerokiego grona odbiorcw. Na stronie internetowej NIK znajduj si informacje dotyczce historii, organizacji, struktury i biecej dziaalnoci Izby, przeznaczone dla wszystkich zainteresowanych, ze szczeglnym uwzgldnieniem dziennikarzy mediw w kraju i za granic. Dziaajca od wrzenia 2010 roku nowa strona nik.gov.pl cieszy si staym zainteresowaniem internautw. W 2011 roku portal NIK odwiedzio blisko 0,5 mln uytkownikw, strona internetowa zanotowaa 1 666 024 odsony.

150

Najwikszym zainteresowaniem ciesz si dziay Aktualnoci oraz Wyniki kontroli. Uytkownicy strony najczciej poszukiwali raportw o stray miejskiej (fotoradary), o gigantycznej stracie Skarbu Pastwa (NIK o spirytusie) i o przyczynach wypadkw drogowych. Znaczc liczb odson miay take informacje dotyczce organizacji EURO 2012 oraz raport na temat otyoci u uczniw. Du popularnoci ciesz si wrd internautw specjalnie przygotowywane materiay wideo, ktre od 2011 roku ju niemal standardowo uzupeniaj wikszo materiaw zamieszczanych na stronie. W ubiegym roku internauci najchtniej przegldali rozmowy z kierownictwem NIK. W 2011 roku odnotowano take wzrost popularnoci dziau Dla Dziennikarzy, umoliwiajcego utrzymywanie staego, bezporedniego kontaktu z mediami. Jest to istotny skadnik procesu budowy wizerunku Izby jako urzdu otwartego na media i spoeczestwo. Wzrosa znaczco take liczba dziennikarzy rejestrujcych si w serwisie NIK, umoliwiajcym dostp do dodatkowych materiaw multimedialnych, w tym rdowych nagra wideo w wysokiej rozdzielczoci. Z opinii uzyskanych w bezporednich rozmowach z dziennikarzami wynika, e zaproponowany przez Wydzia Prasowy specjalny serwis SMS jest bardzo skuteczny. Dlatego, podobnie jak w roku 2010, dziennikarze otrzymuj na bieco powiadomienia SMS i e-mail o nowych informacjach prasowych, opisujcych wyniki kontroli. Nowa strona jest wci udoskonalana i rozbudowywana o kolejne dziay, tak aby zapewni internautom moliwie najpeniejszy dostp do wszelkich informacji zwizanych z dziaalnoci Izby. W 2011 roku powsta m.in. dzia Poznaj NIK, grupujcy materiay szczegowo opisujce prac i uprawnienia Izby. NIK ma obecnie trzy nowoczesne kanay przekazywania informacji o swoich dziaaniach: obok zaoonych w 2010 roku profili w serwisach Twitter i YouTube, w 2011 powsta profil na Facebooku, gdzie publikowane s powiadomienia o najnowszych wynikach kontroli i aktualnoci dotyczcych pracy NIK. Do NIK-owskich profili doczyo ju w sumie kilkaset osb. Obserwujemy sta, powtarzajc si od czasu utworzenia, liczb odson angielskojzycznej wersji strony internetowej, na ktrej publikowane s tumaczenia wybranych aktualnoci serwisu nik.gov.pl. Biuletyn Informacji Publicznej NIK dzieli obecnie wikszo treci ze stron internetow, s w nim zamieszczane informacje o zamwieniach publicznych ogaszanych przez Izb. Zarwno na stronie internetowej, jak i w Biuletynie dostpny jest elektroniczny wniosek o udostpnienie informacji publicznej.

5.3. Dziaalno NIK w wietle publikacji prasowych i przekazw medialnych

Rok 2011 to zamknicie trzyletniego cyklu zmian w polityce informacyjnej Najwyszej Izby Kontroli, zapocztkowanego w 2009 roku. Wydzia Prasowy najwikszy nacisk kadzie obecnie na nowoczesny, dynamiczny sposb przekazu, odpowiadajcy wymaganiom wspczesnych mediw. Dziki strategii moliwie najszybszej (byskawicznej) odpowiedzi oraz staej dostpnoci rzecznika prasowego NIK i kierownika Wydziau Prasowego dla dziennikarzy Izba moe prezentowa si jako instytucja otwarta, nadajca za ustawicznym procesem zmian w spoeczestwie informacyjnym. W 2011 roku w mediach ukazay si cznie 12.142 materiay o NIK (w 2010 r. 10.644 publikacje). Cz z nich podejmowaa tematy dotyczce zmian organizacyjnych w Izbie, zmian na stanowiskach wiceprezesw Izby, spraw personalnych i budetu Izby. Wynikom kontroli w minionym roku powicono ponad 80 proc. materiaw, z czego: 2.777 ukazao si w prasie, 777 w radiu, 646 w telewizji, a 7942 w Internecie. Do efektw pracy Wydziau Prasowego naley zaliczy utrzymanie nieprzerwanie od 2009 roku staej tendencji rosncej liczby materiaw medialnych dotyczcych NIK. Oglna liczba wszystkich materiaw medialnych dotyczcych Izby w 2011 roku ksztatowaa si na nieco wyszym poziomie ni w roku 2010. Take w kadej z kategorii przekazw publikacji prasowych i internetowych, materiaw radiowych i telewizyjnych liczba ta bya wysza. W wydaniach oglnopolskich trzech najbardziej liczcych si dziennikw: Gazety Wyborczej, Rzeczpospolitej i Dziennika Gazety Prawnej ukazao si ponad 400 tekstw dotyczcych wynikw kontroli NIK (Gazeta Wyborcza 91, Rzeczpospolita 181, DGP 160). rednio daje to wicej ni jeden artyku kadego dnia na temat kontroli przez cay rok w najbardziej opiniotwrczych gazetach. Rwnie korzystnie wypada zestawienie materiaw w mediach elektronicznych: zarwno w telewizji, jak i w radiu ukazao si wicej materiaw dotyczcych NIK i przeprowadzonych kontroli ni w roku ubiegym (TV 646 do 497, radio 777 do 620). Dziki kontynuowaniu nowoczesnej strategii medialnej informacje na temat wynikw kontroli NIK s ju stale obecne w gwnych wydaniach telewizyjnych i radiowych programw informacyjnych, trafiajc tym samym do najwikszej grupy odbiorcw. Liczba wystpie Prezesa utrzymuje sta tendencj rosnc. W 2011 roku w liczcych si mediach oglnopolskich Prezes NIK wypowiada si nieco czciej ni w latach wczeniejszych (230 wystpie w porwnaniu do, odpo-

151

Dziaalno kontrolna

wiednio, 220 i 209). Szereg wywiadw i rozmw z Prezesem oraz wiceprezesami Izby przeprowadzanych byo na ywo, w najwaniejszych kanaach i programach informacyjnych. Dziki temu moliwe byo precyzyjne przedstawienie stanowiska Izby w konkretnych sprawach, a take bezporedni, merytoryczny komentarz do wynikw kontroli. W wiadomoci odbiorcw kady wystp na ywo sytuuje Izb wrd liczcych si, majcych wpyw na ksztat pastwa instytucji. W maju 2011 roku Wydzia Prasowy by gospodarzem midzynarodowego seminarium na temat efektywnej komunikacji najwyszych organw kontroli z obywatelami. W konferencji wzili udzia rzecznicy i pracownicy sub prasowych Europejskiego Trybunau Obrachunkowego i 20 NOK z caej Europy. Niezwykle pozytywne opinie uczestnikw potwierdziy skuteczno i wysok jako nowej strategii komunikacyjnej NIK, zwizanej z dwustronnoci relacji instytucja kontrolna spoeczestwo. Jej trafno docenili take przedstawiciele wiata mediw: zaproszenie do prezentacji i dyskusji przyjli od nas dziennikarze najbardziej opiniotwrczych mediw w kraju, m.in. TVN, Rzeczpospolitej i RMF. Podobnie jak w latach ubiegych duym zainteresowaniem cieszyy si organizowane przez Wydzia Prasowy biece bezporednie spotkania z niewielkimi grupami dziennikarzy, podczas ktrych Prezes i rzecznik prasowy maj okazj do szczegowego wyjaniania zawioci zwizanych z prezentowan kontrol i dokadnego omwienia samej jej procedury. Dziki temu nie tylko podajemy wyniki kontroli do publicznej wiadomoci, ale take wyjaniamy obowizujce kontrolerw procedury, przybliamy prac Izby, a take NIK jako instytucj. W efekcie materiay i artykuy s rzetelne, nie spycaj problemw, ale precyzyjnie je omawiaj. W prezentowaniu wynikw kontroli kontynuowano proces specjalizacji: informacje i komunikaty w znacznej czci kierowane byy do dziennikarzy specjalizujcych si w danej dziedzinie, dogbnie znajcych obszar objty kontrol. Dziki temu zmienia si proporcja wzmianek do artykuw dotyczcych pracy NIK: nasze informacje i wystpienia s coraz czciej podstaw obszernych publikacji, analiz i materiaw reporterskich. Wiele tematw stao si take punktem wyjcia do oglnopolskich dyskusji, prowadzonych zarwno na amach mediw, jak i m.in. w parlamencie, np. publikacja raportw dotyczca stanu drg i bezpieczestwa na drogach wywoaa w Sejmie burzliw debat, po ktrej opozycja parlamentarna poprosia o informacje od premiera. Wyniki najwaniejszych kontroli byy analizowane i komentowane przez wiele tygodni, na temat wybranych powstao ponad 300 materiaw w cigu caego roku (np. stray miejskich i fotoradarw). Najwiksze zainteresowanie mediw w 2011 r. skupio si na niezakoczonej jeszcze kontroli, dotyczcej organizacji przelotw najwaniejszych osb w pastwie. Zainteresowanie zwikszya m.in. publikacja raportu Millera w sprawie przyczyn katastrofy smoleskiej. Media powtarzay informacj o trudnociach we wsppracy pomidzy Kancelari Premiera a kontrolerami NIK. Dziennikarze zainteresowani byli rwnie wszelkimi wynikami kontroli spoecznych, sprawdzajcych obszary bezporednio zwizane z yciem codziennym obywateli. W grupie najpopularniejszych materiaw znalazy si wic raporty dotyczce ksztacenia (od przedszkola po uczelnie wysze), stanu drg, sub mundurowych i bezpieczestwa. Medialna atrakcyjno, a przede wszystkim aktualno tych zagadnie pozwoliy przybliy obywatelom prac NIK i jednoczenie pokaza, e Izba rzeczywicie, a nie tylko teoretycznie, jest instytucj otwart, towarzyszc obywatelom. Najwikszym zainteresowaniem w 2011 roku cieszyy si kontrole dotyczce: stray miejskich i wykorzystywania przez nie fotoradarw (NIK krytycznie o zamianie stranikw w policjantw drogowych i naduywaniu fotoradarw; dziennikarze i czytelnicy chwal NIK za dobr tematu kontroli pozytywne opinie dziki odwadze poruszenia obszaru nieprawidowoci, o ktrych wiedzieli wszyscy, ale brak byo oglnej woli, by si z nimi rozprawi); wychowania przedszkolnego (wany gos NIK w dyskusji nt. przepenienia przedszkoli i braku miejsc dla najmodszych, ostrzeenie przed kumulacj rocznikw po reformie; dziennikarze powtarzaj zarzuty i wnioski kontrolerw, popierajc nasz opini o pilnej potrzebie unowoczeniania podejcia do wychowania przedszkolnego); stanu drg, remontw i bezpieczestwa na drogach (NIK ostrzega, e samorzdy nie radz sobie z utrzymaniem drg w dobrym stanie technicznym, a podczas remontw, m.in. przy realizacji Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych, dochodzi do zaniedba inwestorskich; media najmocniej zaakcentoway tez, e jedn z przyczyn wysokiej miertelnoci na drogach jest ich zy stan techniczny; rwnie mocno podkrelano, e Izba zwraca uwag na brak rozwiza sprzyjajcych budowie drg wysokiej klasy);

Dziaalno kontrolna

152

otyoci wrd uczniw (NIK ostrzega, e przybywa dzieci dotknitych problemem nadwagi i otyoci, a rodki zaradcze podejmowane przez szkoy i administracj publiczn s nieskuteczne; media podniosy take problem jakoci ywnoci oferowanej w szkolnych sklepikach); przygotowa do EURO 2012 (kompleksowy raport dotyczcy stanu przygotowa obiektw sportowych, drg (autostrad szczeglnie A2), kwestii zapewnienia bezpieczestwa oraz wynagrodze czonkw Narodowego Centrum Sportu; prasa chwali NIK za konsekwentny, biecy monitoring przygotowa Polski do mistrzostw trzecia kompleksowa kontrola liczne odwoania do ustale poprzednich kontroli, szczeglnie gono o nieprawidowociach przy budowie stadionu w Poznaniu); katastrofy w kopalni Wujek (wszystkie media podkrelay za kontrolerami, e amano przepisy dotyczce czasu pracy grnikw; zgodnie ze stanowiskiem NIK pisano i mwiono take o porednich przyczynach tragedii: zmczeniu grnikw osabiajcym zdolno reakcji); budowy Orlikw (NIK chwalia inicjatyw i podkrelaa bardzo pozytywne skutki programu; w takim tonie byy take materiay dziennikarzy; temat rwnie szeroko omawiany w prasie oglnopolskiej, jak i regionalnej; informacje o planowanej kolejnej kontroli Orlikw, dotyczcej wyszego szczebla jako odpowiedzi Izby na wykryte nieprawidowoci i zapotrzebowanie spoeczne); schronisk dla zwierzt (NIK przypomina, e wci nie udao si wprowadzi w Polsce skutecznych rozwiza, prowadzcych do zmniejszenia liczby bezdomnych psw i kotw i zapewniajcych im humanitarne traktowanie; podkrelano aktualno raportu - na tle wprowadzanej ustawy o ochronie zwierzt, dziennikarze wzmocnili wydwik informacji, szczegowo cytujc dane miertelnoci zwierzt, najgoniejsze byy materiay dotyczce zamknitego po kontroli NIK schroniska w Korabiewicach). Jak co roku Prezes NIK przedstawi w Sejmie coroczne sprawozdanie z dziaalnoci NIK oraz analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej. W 2011 roku zainteresowanie dziennikarzy wykonaniem budetu za rok 2010 skupio si gwnie na krytycznych uwagach NIK m.in. dotyczcych wykonania budetu MON. Wyniki kontroli wykonania budetu pastwa wzbudziy zainteresowanie nie tylko dziennikarzy, ale i obywateli, o czym wiadczy wiele tysicy wizyt na stronie BIP. Sprawozdanie z dziaalnoci NIK w 2010 roku media nazway Raportem o stanie pastwa. Dokument ten po raz pierwszy w historii NIK by tak ciekawie i szeroko omwiony w mediach (ponad 90 materiaw). Dziennikarze wskazywali na obszary wraliwe zdrowie, drogi i lokale socjalne, w ktrych wyniki kontroli bywaj zatrwaajce.

5.4. Portal intranetowy NIK

Portal intranetowy to jedno z narzdzi wspomagajcych komunikacj wewntrzn w NIK. Jest szczeglnie wanym kanaem, pozwalajcym na byskawiczne przekazywanie informacji od kierownictwa do wszystkich pracownikw Izby, a take platform, na ktrej dostpne s niezbdne pracownikom narzdzia i informacje. Codziennie w poszukiwaniu najnowszych informacji stron odwiedza blisko tysic uytkownikw. Na amach portalu czytelnicy znale mog nie tylko najwiesze informacje dotyczce pracy urzdu, spraw pracowniczych, wsppracy instytucji z innymi organami, ale rwnie przydatne narzdzia aplikacje komputerowe, szablony dokumentw. Wag sprawnie dziaajcego portalu wewntrznego mona byo doceni szczeglnie jesieni 2011 roku, w okresie najintensywniejszych zmian organizacyjnych w Izbie, zwizanych z nowelizacj ustawy o NIK. Intranet sta si wwczas gwnym medium przekazywania informacji o zachodzcych zmianach. Pracownicy na byli na bieco informowani o nowo powoanych departamentach i biurach oraz nowych mianowaniach wrd kadry kierowniczej. Nowa odsona portalu spotkaa si z niezwykym odzewem i zainteresowaniem ze strony pracownikw Izby. Kadego dnia portal notuje ponad 3000 odson.

5.5. Zaatwianie wnioskw o udostpnienie informacji publicznej

Przepisy ustawy o dostpie do informacji publicznej daj kademu obywatelowi moliwo zapoznania si z interesujcymi go aspektami pracy NIK. Nie tylko z wynikami kontroli przeprowadzonymi przez Izb, ale take jej dziaalnoci jako instytucji. Podstawowe zagadnienia na temat NIK m.in. zasady funkcjonowania Izby, jej struktura, budet, historia, podstawy prawne, kierownictwo, wsppraca z Sejmem oraz wyniki poszczeglnych kontroli Izby mona znale w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie NIK. Pozostae informacje udostpniane s na wniosek zainteresowanej osoby.

153

Dziaalno kontrolna

Oglne dane
Od 2007 r. liczba wnioskw o udostpnienie informacji z roku na rok systematycznie ronie. Obywatele coraz chtniej korzystaj z moliwoci, jakie daje im ustawa o dostpie do informacji publicznej. W 2011 r. wpyna do Izby rekordowa liczba spraw 348. Statystyk przedstawia diagram.

Diagram 8.
Wnioski do NIK o udostpnienie informacji publicznej w latach 2007-2011

2011 r. 2010 r.

348 335

Wrd zwracajcych si do NIK z wnioskami o udostpnienie informacji w trybie okrelonym ustaw o dostpie do informacji publicznej wyrni mona dwie podstawowe grupy. Pierwsz stanowi osoby fizyczne, ktrym przepisy ustawy zagwarantoway dostp do informacji publicznej, natomiast drug wnioskodawcy, ktrzy prawo do tego typu informacji maj take z mocy innych ustaw. Dotyczy to m.in. parlamentarzystw i dziennikarzy.

Charakterystyka wnioskw
W 2011 r. do NIK wpyno 348 wnioskw o udostpnienie informacji publicznej. W porwnaniu z 2010 r., w ktrym zarejestrowano 335 tego rodzaju spraw, oznacza to zwikszenie ich liczby o ok. 4%. Wrd wnioskodawcw wyodrbni mona osoby fizyczne, ktre skieroway do NIK 234 wnioski (67,3%), przedstawicieli urzdw pastwowych i samorzdowych (48 wnioskw, tj. 13,8%), organizacji pozarzdowych (13 wnioskw, tj. 3,7%) i zwizkw zawodowych (7 wnioskw tj. 2,0%) oraz kancelarii prawnych (8 wnioskw, tj. 2,3%). W trybie przepisw ustawy o dostpie do informacji publicznej zwracali si take parlamentarzyci (9 wnioskw, tj. 2,6%) i dziennikarze, ktrzy w 2011 r. zoyli 29 wnioskw (tj. 8,3%). Wyniki analizy wnioskw, ktre wpyny w okresie sprawozdawczym wskazuj, e najwiksze zainteresowanie budziy ustalenia kontroli przeprowadzonych przez NIK w urzdach administracji samorzdowej (99 wnioskw, tj. 28,5%). W tabeli przedstawiono struktur wnioskw o udostpnienie informacji publicznej, ktre wpyny do NIK w 2011 r.

Tabela 18.
Struktura wnioskw o udostpnienie informacji publicznej, ktre wpyny do NIK w 2011 r. (podzia wedug rodzaju danej informacji) Struktura (w %) 4 28,5 15,5 11,2 9,2 8,6 6,9 4,6 4,0 3,5 2,9 1,7 3,4 100

Lp. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 x
1/

Wyszczeglnienie (rodzaj danej informacji) 2 Wyniki kontroli urzdw administracji samorzdowej Wyniki kontroli urzdw administracji rzdowej Kompetencje i procedury kontrolne, zatrudnienie, wydawnictwa i historia NIK Wyniki kontroli dziaalnoci spek prawa handlowego Wyniki kontroli dziaalnoci placwek owiatowych i szk wyszych Wyniki kontroli publicznych zakadw opieki zdrowotnej, w tym szpitali, zatrudniania i rehabilitacji zawodowej osb niepenosprawnych, pomocy spoecznej Wyniki kontroli dotyczce podmiotw z dziaw komunikacja i transport Informacje o zamwieniach publicznych i wydatkach inwestycyjnych NIK Wyniki kontroli dotyczce wiziennictwa Wyniki kontroli dotyczce ochrony rodowiska Wyniki kontroli instytucji kultury Pozostae1 Razem

Liczba 3 99 54 39 32 30 24 16 14 12 10 6 12 348

Dziaalno kontrolna

W tym kontrola dotyczca organizacji wyjazdw i zapewnienia bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 20052010 (4 wnioski).

154

Sposb zaatwienia wnioskw

Ze wspomnianych 348 wnioskw o udostpnienie informacji publicznej 304 (87,3%) zaatwiono pozytywnie. Wnioskodawcom przekazano interesujce ich materiay w takiej formie, o jak wystpili (w niektrych wypadkach dana informacja bya ju zamieszczona na stronach BIP). Nie udostpniano informacji kiedy danej dokumentacji nie byo w zasobach Izby, poniewa NIK nie prowadzia kontroli w zakresie objtym wnioskiem (27 przypadkw 7,8%). Odmownie zaatwiono natomiast 17 wnioskw (4,9%). Albo dotyczyy one udostpnienia informacji z kontroli, ktre nie zostay zakoczone, albo informacja o wynikach kontroli, ktrej wnioski dotyczyy, nie zostaa przedoona Sejmowi w trybie art. 10 ustawy o NIK. Odmwiono take udostpnienia informacji stanowicej tajemnic kontrolersk (np. programy kontroli).

Udostpnianie informacji na podstawie innych ustaw

W 2011 r. zaatwiono pozytywnie cznie 132 wnioski od organw, ktrych prawo do uzyskiwania informacji publicznej wynika z przepisw innych ustaw (w szczeglnoci z kodeksu postpowania karnego). W tabeli przedstawiono dane o organach, ktre wystpiy do NIK o udzielenie informacji w tym trybie.

Tabela 19.
Wnioski o udostpnienie informacji publicznej, ktre wpyny do NIK w 2011 r. od organw powoanych do cigania przestpstw, organw skarbowych i celnych oraz sdw Lp. 1 1 2 3 4 5 6 x Wyszczeglnienie organw 2 Policja Prokuratura Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego Sdy Centralne Biuro Antykorupcyjne Organy skarbowe i celne Razem Liczba 3 38 35 28 14 14 3 Struktura (w %) 4 28,8 26,5 21,2 10,6 10,6 2,3

132

100

W minionym roku pracownicy NIK nadzorujcy lub wykonujcy czynnoci kontrolne byli wielokrotnie wzywani w charakterze wiadkw przez organy cigania oraz sdy w sprawie udostpnienia informacji, z ktrymi si zapoznali w trakcie wykonywania czynnoci kontrolnych. W 2011 r. wystpiy 152 takie przypadki. Organami najczciej wzywajcymi kontrolerw NIK do stawienia si w charakterze wiadka byy: policja (56 wezwa 36,8%), sdy (55 wezwa 36,2%), Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego (19 wezwa 12,5%), prokuratura (16 wezwa 10,5%) i Centralne Biuro Antykorupcyjne (4 wezwania 2,6%). Kontrolerzy NIK zostali jeden raz wezwani take przez Rzecznika Dyscypliny Finansw Publicznych i jeden raz przez urzd skarbowy.

155

Dziaalno kontrolna

Dziaalno kontrolna

156

6. Rozpatrywanie skarg i wnioskw

6.1. Tryb rozpatrywania i charakterystyka skarg i wnioskw 6.2. Nieprawidowoci w pastwie w wietle skarg i wnioskw obywateli 6.3. Postpowanie z korespondencj skargow i zasadno skarg 6.4. Sprawy kierowane do NIK przez posw na Sejm RP

157

Dziaalno kontrolna

Rozpatrywanie skarg i wnioskw

6.1. Tryb rozpatrywania i charakterystyka
Prawo do skadania skarg i wnioskw jest zagwarantowane obywatelom przez Konstytucj RP. Przedmiot skargi i wniosku okrela kodeks postpowania administracyjnego31. Procedura przyjmowania, rozpatrywania oraz zaatwiania skarg i wnioskw przez organy administracji publicznej zawarta jest w kodeksie oraz w rozporzdzeniu Rady Ministrw32. Tryb przyjmowania, rozpatrywania oraz zaatwiania skarg i wnioskw kierowanych do NIK jest uregulowany zarzdzeniem Prezesa33. Korespondencja skargowa kierowana do Najwyszej Izby Kontroli naczelnego organu kontroli pastwowej rni si znaczco od podobnej korespondencji kierowanej do urzdw administracji rzdowej i samorzdowej. Tam obywatele zwracaj si gwnie o pomoc w rozwizaniu problemw pozostajcych w cisym zwizku z obszarem dziaa adresata. Natomiast w wikszoci pism skargowych kierowanych do NIK autorzy zwracaj si z prob o przeprowadzenie kontroli wskazanych podmiotw. Efektem skargi w ich ocenie powinno by wszczcie postpowania kontrolnego, ktrego wyniki potwierdz zasadno zarzutw i spowoduj ukaranie winnych stwierdzonych nieprawidowoci. W Najwyszej Izbie Kontroli tre skargi lub wniosku w pierwszej kolejnoci analizowana pod ktem moliwoci zbadania sprawy w postpowaniu kontrolnym. W przypadku braku takiej moliwoci wdraane s procedury okrelone w kpa. Skargi i wnioski przyjmuj take kontrolerzy NIK w czasie przeprowadzania czynnoci kontrolnych w jednostce kontrolowanej, a nastpnie powiadamiaj o nich na pimie dyrektora waciwej jednostki organizacyjnej NIK. Skargi i wnioski obywatelskie su jednak przede wszystkim do dokonywania analiz ryzyka wystpowania nieprawidowoci w wybranych obszarach funkcjonowania pastwa i stanowi jeden z elementw budowy planu pracy NIK. Prawo przewiduje rne sposoby skadania skarg i wnioskw. Mona je wnosi pisemnie (osobicie lub za porednictwem poczty), ustnie do protokou, a take przy pomocy rodkw technicznych telegramem, faksem lub za porednictwem Internetu. W roku 2011 31% skarg i wnioskw nadesano do NIK poczt elektroniczn (w roku 2010 14%). Odpowied na skarg lub wniosek wniesione drog elektroniczn kieruje si do wnoszcego na podany przez niego adres, o ile nie zastrzeg innego sposobu przekazania odpowiedzi. Jednak nadal dominujca jest metoda tradycyjna za porednictwem poczty. Inn, popularn form byo zgaszanie skarg i wnioskw telefonicznie. Skarcym udzielano porad, wyjaniajc m.in. zakres uprawnie kontrolnych NIK oraz moliwo podjcia wnioskowanej kontroli. W trakcie rozmw telefonicznych pracownicy NIK wskazywali te odpowiedni drog postpowania w sprawie.

Liczba skarg i wnioskw

W 2011 r. liczba skarg i wnioskw skierowanych do NIK bya wysza o 1338 ni w roku poprzednim (wpyno ich 6387, przy 5049 w 2010 r., co oznacza wzrost o ponad 26%). Analiza danych wskazuje, e od 2008 r. zauwaalna jest wyrana tendencja wzrostowa liczby skarg i wnioskw kierowanych do NIK. Tendencj we wpywie skarg i wnioskw w ostatnich piciu latach ilustruje diagram.

Diagram 9.
Liczba skarg i wnioskw, ktre wpyny do NIK w latach 20072011
7000 6000

6387 5049 4479 3961 3978

Dziaalno kontrolna

5000 4000 3000 2000 1000 0

2007r.

2008 r.

2009 r.

2010 r.

2011 r.

31 32 33

Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postpowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r., poz. 1071, ze zm.). Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wnioskw (Dz. U. z 2002 r., poz. 46). Zarzdzenie nr 10/2002 Prezesa NIK z dnia 28 lutego 2002 r. w sprawie trybu przyjmowania, rozpatrywania i zaatwiania skarg i wnioskw skierowanych do Najwyszej Izby Kontroli.

158

Autorzy korespondencji skargowej

Autorami pism skargowych byy zarwno osoby fizyczne, jak i przedstawiciele spoecznoci, np. zakadw pracy, wsplnot mieszkaniowych, gmin, osoby wykonujce mandat spoeczny eurodeputowani, posowie na Sejm RP, senatorowie i radni, a take czonkowie zwizkw, stowarzysze oraz reprezentanci rnych instytucji. Struktur rodzajow i procentow skarg i wnioskw, ktre wpyny w latach 20102011, ilustruj dane zawarte w tabeli.

Tabela 20.
Korespondencja skargowa, ktra wpyna do NIK w latach 2010-2011 (wedug autorw) 2010 r. Lp. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 x Rodzaj skarg i wnioskw (skierowane przez) 2 Indywidualne Zbiorowe Posowie i organy Sejmu RP Posowie do Parlamentu Europejskiego Senatorowie RP Radni Organizacje spoeczne Organizacje zwizkowe Anonimowe Pozostae 1/ Ogem
1/

2011 r. Struktura (w %) 4 72,4 3,3 1,4 0,1 0,2 0,5 1,3 1,4 14,9 4,5 100,0 Liczba skarg 5 4.888 132 103 5 20 24 76 81 806 252 6.387 Struktura (w %) 6 76,5 2,1 1,6 0,1 0,3 0,4 1,2 1,3 12,6 3,9 100,0 Wskanik % (5:3) 7 110,0 78,1 131,4 100,0 200,0 96,0 113,4 115,7 107,2 111,5 126,5

Liczba skarg 3 3.655 169 70 5 10 25 67 70 752 226 5.049

Np. kierowane przez organy rzdowe i samorzdowe, przedstawicieli zakadw pracy.

W porwnaniu z rokiem poprzednim w 2011 r. wpyw korespondencji skargowej zwikszy si o ponad 26%. NIK zauwaya wzrost aktywnoci zwizkw zawodowych (o prawie 16% w stosunku do 2010 r.) i organizacji spoecznych (o ponad 13%). Zauwaalna staa si take aktywno posw (wzrost o 31%) i senatorw (wzrost o 100%). Zmniejszya si natomiast liczba spraw kierowanych do NIK przez grupy spoeczne (o 12%). W dalszym cigu znaczn liczb skarg (ponad 12%) stanowiy anonimy. Przypadki ukrywania przez autorw skarg swojej tosamoci wystpuj do czsto, mimo e kady wnoszcy skarg podlega ustawowej ochronie prawnej34. Tak korespondencj NIK pozostawia bez szczegowego rozpoznania35.

Problematyka skarg i wnioskw

Przyjty w NIK sposb klasyfikowania problematyki skargowej36) pozwala wyodrbni obszary, w ktrych sygnay o wystpujcych nieprawidowociach s szczeglnie intensywne. Sposb ewidencjonowania skarg i wnioskw ma by pomocny w ukierunkowaniu dziaalnoci kontrolnej NIK na sprawy najwaniejsze z punktu widzenia istniejcych zagroe. Std te wtki, ktre uznano za istotne, poniewa znajduj potwierdzenie w innych rdach informacji, mog zosta zakwalifikowane do przeprowadzenia kontroli np. doranej kontroli skargowej. Gdy skala zjawiska jest znaczca, moe ono by zakwalifikowane do zbadania w ramach kontroli planowej, czsto o charakterze oglnokrajowym. Podzia skarg i wnioskw ze wzgldu na sygnalizowan w nich problematyk, ilustruj dane zamieszczone w tabeli.

34

Por. art. 225 kpa. Przepis ten stanowi, e nikt nie moe by naraony na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu zoenia skargi lub wniosku albo z powodu dostarczenia do publikacji materiau o znamionach skargi lub wniosku, jeeli dziaa w granicach prawem dozwolonych.

35 36

Por. 8 ust. 1 rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wnioskw (Dz. U. z 2002 r., poz. 46). Klasyfikacj t okrela za. nr 2 do zarzdzenia Prezesa NIK z dnia 28 lutego 2002 r. w sprawie trybu przyjmowania, rozpatrywania i zaatwiania skarg i wnioskw skierowanych do Najwyszej Izby Kontroli.

159

Dziaalno kontrolna

Tabela 21.
Korespondencja skargowa w latach 2010-2011 (wedug sygnalizowanej problematyki) 2010 r. Liczba skarg 3 1.775 984 435 327 333 211 222 242 147 103 47 223 5.049 Wskanik struktury (w %) 4 35,2 19,5 8,6 6,5 6,6 4,2 4,4 4,8 2,9 2,0 0,9 4,4 100,0 Liczba skarg 5 2.003 1.168 791 367 329 247 242 220 187 92 65 676 6.387 2011 r. Wskanik struktury (w %) 6 31,4 18,3 12,4 5,7 5,2 3,9 3,8 3,4 2,9 1,4 1,0 10,6 Wskanik % (5:3) 7 112,9 118,7 181,9 112,2 98,8 117,1 109,0 90,9 127,2 89,3 138,3 303,1

Lp. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 X

Problematyka 2 Funkcjonowanie organw i urzdw administracji publicznej Naduycia gospodarcze i finansowe, marnotrawstwo mienia spoecznego Wymiar sprawiedliwoci i funkcjonowanie sub wiziennictwa Funkcjonowanie sfery edukacji, nauki i kultury Sprawy dotyczce transportu, komunikacji i cznoci Gospodarowanie lokalami o rnym typie wasnoci Emerytury, renty, ochrona zdrowia, pomoc spoeczna Sprawy wynikajce ze stosunku pracy Funkcjonowanie systemu finansowego Gospodarka gruntami Przeksztacenia wasnociowe Pozostae sprawy Ogem

100,0

126,5

W 2011 r. wyranie wzrosa liczba skarg dotyczcych: wymiaru sprawiedliwoci i funkcjonowania sub wiziennictwa (o blisko 82%), przeksztace wasnociowych (o 38%), funkcjonowania systemu finansowego (o 27%), naduy gospodarczych i finansowych oraz marnotrawienia mienia spoecznego (o blisko 19%), gospodarowania lokalami (o 17%), funkcjonowania organw i urzdw administracji publicznej oraz sfery edukacji, nauki i kultury (o ponad 12 % w kadej grupie), systemu ochrony zdrowia i emerytalno-rentowego (o 9%). Zmniejszya si liczba skarg dotyczcych: gospodarki gruntami (o 11%) oraz spraw wynikajcych ze stosunku pracy (o 9%).

6.2. Nieprawidowoci w pastwie w wietle skarg i wnioskw obywateli

Problematyka skargowa odzwierciedla w duym stopniu obszary ryzyka wystpowania nieprawidowoci w rnych sferach aktywnoci pastwa. Korespondencja skargowa jest wanym rdem informacji dla NIK. Analizy sporzdzane na jej podstawie s przydatne w ukierunkowaniu biecej dziaalnoci kontrolnej NIK na okrelone problemy bd podmioty. Skargi s te wykorzystywane w procesie przygotowania kontroli ustalania tematyki przyszych bada oraz wyboru podmiotw objtych badaniami kontrolnymi. Sygnay wskazujce na nieprawidowoci umoliwiaj zbadanie problematyki, ktra jest istotna dla okrelonej spoecznoci, czsto wyzwala silne emocje spoeczne, a nie jest zauwaana przez wadze lokalne. Przekrojowa analiza skarg i wnioskw umoliwia zidentyfikowanie ryzyka zagroenia nieprawidowociami poszczeglnych obszarw funkcjonowania pastwa i jest rwnie narzdziem pomocnym w planowaniu w przyszych kontrolach rodzajw problemw istotnych dla obywateli.

Dziaalno kontrolna

Niewaciwe funkcjonowanie organw i urzdw administracji publicznej

Najliczniejsz grup 2.003 spraw, czyli ponad 31% stanowiy pisma krytykujce funkcjonowanie organw i urzdw administracji publicznej (w 2010 r. 1.775, wzrost o blisko 13%). W 627 skargach zasygnalizowano nieprawidowe funkcjonowanie urzdw i organw administracji rzdowej (w 2010 r. 540, wzrost o 16%) i 1.376 administracji samorzdowej (w 2010 r. 1.235, wzrost o 11%). Krytyczne oceny dotyczyy gwnie sfery budownictwa, gospodarki komunalnej i przestrzennej (48% skarg z tej grupy). Szczegln uwag zwracaa, powtarzajca si w ostatnich latach, krytyka organw nadzoru budowlanego i administracji architektoniczno-budowlanej wszystkich szczebli. Przedstawiane zarzuty zwizane byy bezporednio bd porednio z naruszaniem przepisw prawa budowlanego i procedur administracyjnych. Skarcy informowali o nienaleytym nadzorze nad realizacj inwestycji i przestrzeganiem warunkw zabudowy, tolerowaniu przypadkw samowoli budowlanych, wskazywali na przewleko postpowa, nieskuteczno dziaa egzekucyjnych oraz nierzetelne przeprowadzanie kontroli, prze-

160

Naduycia gospodarcze i finansowe, marnotrawstwo mienia

Nastpn co do liczebnoci grup bya korespondencja informujca o naduyciach gospodarczych i finansowych oraz marnotrawstwie mienia spoecznego. Zakwalifikowano do niej 1168 skarg, czyli ponad 18% oglnej ich liczby (w 2010 r. 984, wzrost o blisko 19%). Nadal szczeglnie wraliwy na zagroenie korupcj jest obszar zamwie publicznych. W
37 W 2012 r. planowane jest przeprowadzenie kontroli sprawdzajcej w zakresie funkcjonowania schronisk dla zwierzt.

161

Dziaalno kontrolna

wleke wydawanie decyzji o ustaleniu warunkw zabudowy. Informujc o nienaleytym nadzorze nad realizacj inwestycji i przestrzeganiem warunkw zabudowy, nieskutecznych dziaaniach egzekucyjnych i nierzetelnych kontrolach, sygnalizowano take potrzeb badania sposobu zaatwiania skarg dotyczcych nadzoru budowlanego. Skarono si take na niewaciw dziaalno inwestycyjn, wskazujc na przypadki prowadzenia inwestycji na gruntach o nieuregulowanym statusie prawnym, naruszania warunkw uprawniajcych do korzystania z dofinansowania inwestycji ze rodkw unijnych, wycofywania si z inwestycji w trakcie jej realizacji, przeznaczania rodkw publicznych na inwestycje prowadzone bez wymaganych decyzji i zezwole. Wskazywano na przypadki nierzetelnego przygotowywania inwestycji drogowych i zacigania na ich wykonanie zobowiza mogcych w przyszoci nadmiernie obcia finanse gmin. Nowym problemem w tej grupie skarg byy krytyczne uwagi dotyczce procesw decyzyjnych zwizanych z budow elektrowni wiatrowych. Wskazywano na przypadki dziaek, na ktrych planowana jest budowa elektrowni wiatrowych, a ktre nie zostay objte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, jak rwnie na niezgodne ze stanem faktycznym wydawanie decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach dla przedsiwzi okrelonych we wnioskach inwestorw. Organom administracji samorzdowej zarzucano niedopenianie obowizkw w zakresie ustalenia stron postpowania i uwzgldnienia ich uprawnie wynikajcych z tytuu dysponowania dziak zlokalizowan w strefie oddziaywania planowej inwestycji. Postpowania w sprawach dotyczcych zamwie publicznych oraz zawierane w ich wyniku umowy to przedmiot wielu skarg i wnioskw kierowanych w ostatnich latach do NIK. Sygnalizowano naruszanie przepisw prawa przy zakupach sprztu badawczego, uzbrojenia, sprzeday nieruchomoci, rozbudowie sieci kanalizacyjnych i budowie oczyszczalni ciekw. Nowoci w tej grupie skarg byy kwestie zwizane z zaspokojeniem roszcze obywateli z tytuu pozostawionego mienia zabuaskiego, podnoszone w licznych interpelacjach i zapytaniach parlamentarzystw odnoszcych si do niewykonania przez pastwo polskie zobowiza. Obszar ten uznawany jest przez skarcych za zagroony korupcj. W skargach na funkcjonowanie organw i urzdw administracji rzdowej zwracano uwag na nieskuteczno nadzoru nad dziaalnoci komunaln, szczeglnie nad realizacj przez organy administracji samorzdowej zada zleconych przez administracj rzdow, jak rwnie nad jednostkami wchodzcymi w skad administracji zespolonej. Wskazywano te na przewleko postpowa administracyjnych, w tym zwizanych z procesami inwestycyjnymi, biurokracj odstraszajc inwestorw zagranicznych i nietrafne decyzje podejmowane w ramach nadzoru nad przedsibiorstwami pastwowymi. Zarzuty pod adresem administracji rzdowej dotyczyy take wystpowania w urzdach niegospodarnoci, naruszania prawa (zwaszcza przepisw zwizanych z zamwieniami publicznymi), jak rwnie niezgodnego z ustaw o finansach publicznych wydatkowania rodkw publicznych. Nowym problemem w tej grupie skarg byo nieprawidowe rozdysponowanie rodkw budetowych w ramach zamwie publicznych w przetargach na zakwaterowanie i wyywienie cudzoziemcw ubiegajcych si o status uchodcy. W grupie skarg na funkcjonowanie organw i urzdw administracji publicznej szczebla samorzdowego zwracano gwnie uwag na: nieprawidow gospodark finansow, wydawanie decyzji budowlanych niezgodnych z planami zagospodarowania przestrzennego, uchybianie przepisom kpa w zakresie terminw prowadzenia spraw, czerpanie korzyci z tytuu sprawowanych funkcji, naduycia w gospodarce mieniem komunalnym, niecelowe i nieoszczdne wydatkowanie rodkw publicznych. Krytyce poddawano take dziaalno inwestycyjn samorzdw, w tym wydatkowanie rodkw publicznych na przedsiwzicia realizowane z naruszeniem przepisw ustawy o finansach publicznych i prawa zamwie publicznych, zawyanie kosztw inwestycji, nieuwzgldnianie potrzeb mieszkacw w zakresie inwestycji drogowych. Ponadto wskazywano na niewaciwy nadzr samorzdw nad schroniskami dla zwierzt. Problematyka pism nawizywaa do wynikw kontroli przestrzegania prawa ochrony zwierzt, przeprowadzonej przez NIK w 2010 r. W dalszym cigu skarcy zwracali uwag na brak zainteresowania funkcjonowaniem schronisk, czego skutkiem byy: nienaleyte ewidencjonowanie i wykorzystywanie przez schroniska darowizn, nieprawidowe prowadzenie dokumentacji, a take bagatelizowanie sygnaw o zncaniu si nad zwierztami. Wskazywano te przykady, w ktrych efektem przeprowadzonych przez NIK kontroli byo jedynie malowanie klatek dla zwierzt37.

skargach dominoway konkretne zarzuty odnoszce si do ustawiania przetargw, preparowania przez zamawiajcego specyfikacji istotnych warunkw zamwienia w sposb, ktry prowadzi do wygrania przetargu przez z gry okrelonego oferenta. Zdaniem skarcych w wyniku tak prowadzonych postpowa dochodzio do podpisania umw o udzielenie zamwienia, ktre skutkoway faktyczn dostaw lub wykonaniem prac, mimo i nie zapewniay optymalnej realizacji zaoonych oczekiwa, a rodkami publicznymi gospodarowano nieoszczdnie. Krytyczne uwagi budzi te brak naleytej dbaoci o wydatkowanie rodkw publicznych na etapie realizacji zamwienia. Wskazywano ponadto na wypacanie wynagrodze wykonawcom (dostawcom) bez sprawdzania jakoci wykonanych zamwie, a take na niewymierzanie kar umownych za opnienia w realizacji zamwie na dostawy, roboty i usugi. Znaczcy udzia w tej grupie miaa korespondencja informujca o naduyciach i niegospodarnoci w organach finansowych i skarbowych, zakadach ubezpieczeniowych oraz w placwkach zwizanych bezporednio bd porednio ze sub celn 142 skargi (w 2010 r. 84, wzrost o 69%). Informowano o niegospodarnym zarzdzaniu finansami i majtkiem, wykorzystywaniu dotacji, konflikcie interesw, zarzucano korupcj pracownikom wskazanych jednostek. Na wystpowanie naduy w placwkach ochrony zdrowia i pomocy spoecznej wskazali autorzy 139 pism skargowych (w 2010 r. 168, spadek o 17%). Informowano o niewaciwym wykorzystaniu dotacji, licznych konfliktach midzy interesem publicznym i prywatnym, przedstawiano zarzuty apownictwa i korupcji wrd pracownikw wskazanych jednostek, celowe zaduanie szpitali (zbdne remonty, zlecanie usug firmom zewntrznym). Wskazywano rwnie aspekt wzrostu kosztw realizacji umw zlece i o dzieo zawieranych z pracownikami, podkrelajc, e podstawowym czynnikiem powodujcym wystpowanie tego zjawiska jest realizacja umw czsto w zakresie zbienym z obowizkami wynikajcymi ze stosunku pracy. W 133 skargach informujcych o naduyciach i niegospodarnoci wystpujcych w jednostkach zwizanych bezporednio bd porednio z budownictwem, gospodark komunaln i przestrzenn (w 2010 r. 116, wzrost o 14%) informowano o przypadkach wykupu gruntw przez urzdnikw samorzdowych, a nastpnie sprzeday po znacznie wyszej cenie, sporzdzania nieprawdziwych ekspertyz o rzekomo zym stanie technicznym lokali w celu wyprowadzenia lokatorw i przejcia lokali, nielegalnego oddawania gruntw w uytkowanie wieczyste, braku aktualizacji ewidencji gruntw. Zarzuty niegospodarnoci i naduy kierowano pod adresem osb nalecych do cisego kierownictwa wskazanych w skargach firm i zakadw. Skarcy zauwaaj, e brak planowych dziaa w gospodarowaniu nieruchomociami sprzyja nieracjonalnemu prowadzeniu gospodarki przestrzennej na obszarze gmin, a take tworzy sytuacje konfliktowe, zwizane z treci wydawanych decyzji o warunkach zagospodarowania i zabudowy terenw. Nieco wicej ni w poprzednim roku byo skarg wskazujcych na naduycia gospodarcze i finansowe w jednostkach zwizanych z rolnictwem, lenictwem i ochron rodowiska (121 skarg, w 2010 r. 111, wzrost o 9%). Krytykowano gwnie nierzetelne dziaania kierownictw zakadw zwizanych z ochron rodowiska. Wskazywano m.in. na naduycia przy budowie oczyszczalni ciekw, niegospodarne wydatkowanie publicznych rodkw finansowych, korupcj przy udzielaniu kredytw preferencyjnych z udziaem dopat Skarbu Pastwa. Niejednokrotnie podnoszono, i przy wydatkowaniu funduszy na ochron rodowiska nie jest brana pod uwag korzy spoeczna, jedynym wyznacznikiem s za interesy wybranych osb. Autorzy 96 skarg i listw informowali te o naduyciach w placwkach zwizanych z edukacj, nauk i kultur (96 skarg, w 2010 r. 89, wzrost o 8%). Krytykowano niegospodarne dysponowanie rodkami finansowymi, w tym nieprawidowe wykorzystywanie dotacji budetowych na remonty i modernizacj szk. Przedstawiano zarzuty nadmiernej dbaoci osb zajmujcych stanowiska kierownicze o wasne interesy, wskazywano przypadki wydatkowania rodkw publicznych na dziaalno, w ktrej duy udzia miay prywatne firmy. Informacje o naduyciach w jednostkach zwizanych z przemysem zawarto w 83 pismach skargowych (w 2010 r. 67 wzrost o 24%). Krytyce poddawano gwnie nadmiern dbao kierownictw zakadw o wasne interesy, powoywanie do rad nadzorczych spek Skarbu Pastwa osb dziaajcych jednoczenie w spkach konkurencyjnych, informowano o niegospodarnym wydatkowaniu rodkw finansowych oraz nierzetelnym prowadzeniu dokumentacji i przetargw. Na wystpowanie naduy gospodarczych wskazywano rwnie w procesie tworzenia spek zalenych od Skarbu Pastwa, gwnie w obszarze przenoszenia do spek tworzonych mienia i aktyww spek matek. Pozostae zarzuty zawarte w skargach dotyczcych przedsibiorstw pastwowych i spek z udziaem Skarbu Pastwa dotyczyy: niekompetencji, dziaa na szkod spek bdcych rezultatem bdnych decyzji gospodarczych, niekorzystnego lokowania majtku w innych spkach, wyprzeday majtku zaprzyjanionym firmom i osobom, zawyania kosztw robt remontowych, niecelowych zakupw maszyn i urzdze, zaniania czynszu za wynajmowane pomieszczenia.

Dziaalno kontrolna

162

Nieprawidowoci w dziaalnoci organw wymiaru sprawiedliwoci, cigania, sub wiziennictwa i sub podlegych Ministrowi Obrony Narodowej
Problematyk dotyczc dziaalnoci organw wymiaru sprawiedliwoci, cigania, sub wiziennictwa i sub podlegych Ministrowi Obrony Narodowej podniesiono w 791 skargach (w 2010 roku 435, wzrost o 82%). Tematyka skarg w zakresie sdownictwa nie ulega wikszym zmianom i wizaa si cile z orzecznictwem sdowym. Kwestionowano prawidowo prowadzonych postpowa sdowych, skarono si na ich przewleko i opieszao, zwracano si z probami o spowodowanie zmiany zasdzonych wyrokw. Skarono si take na dziaalno komornikw sdowych, uznajc j za przewlek, nierzeteln i niekompetentn. W korespondencji skargowej dotyczcej funkcjonowania suby wiziennej podnoszono przede wszystkim sprawy bytowe i warunki odbywania kary pozbawienia wolnoci. Skarcy wskazywali na trudnoci w dostpie do wiadcze zdrowotnych, umieszczanie skazanych palcych z niepalcymi, nieprawidowoci przy przyznawaniu tzw. prac wolnociowych. Wpyway take liczne sygnay od osadzonych wskazujce na nieprawidowe funkcjonowanie systemu zaatwiania skarg, wnioskw i prb przez jednostki organizacyjne Suby Wiziennej. Nowym obszarem nieprawidowoci sygnalizowanych w korespondencji skargowej bya polityka pastwa w zakresie ustalania wysokoci opat sdowych w sprawach cywilnych. W ocenie skarcych, o rwnoci obywateli wobec prawa zagwarantowanego konstytucyjnie decyduj nie tylko formalne zapisy prawne okrelajce uprawnienia obywateli, lecz take ich dostp do procesu sdowego uwarunkowany pozycj ekonomiczn obywatela (moliwoci pokrycia kosztw opaty sdowej). Wedug skarcych nie znajduje uzasadnienia obcienie pen opat sdow (opat stosunkow 5% od wartoci dochodzonych roszcze) spraw losowych, np. osb poszkodowanych wskutek powodzi, lub spraw dotyczcych reprywatyzacji (osb poszkodowanych w wyniku znacjonalizowania ich majtku). Obecne stawki opat sdowych nie gwarantuj w ocenie skarcych sprawiedliwego obcienia opatami sdowymi osb wnoszcych powdztwa cywilne do sdw powszechnych. Obywatele wskazywali, e w podanych przypadkach uzasadnione byoby ustawowe zwolnienie z obowizku wnoszenia opaty sdowej lub zastosowanie preferencyjnej stawki opaty sdowej jak w przypadku spraw z zakresu prawa pracy i ubezpiecze spoecznych (opata podstawowa w kwocie 30 zotych). Problem ten by dyskutowany m.in. na forum komisji sejmowych w zwizku z ograniczeniem wypat przez firmy ubezpieczeniowe z tytuu odszkodowa dla powodzian i koniecznoc dochodzenia roszcze na drodze postpowania sdowego tym samym barier dla ludzi z tytuu wnoszenia opaty lub upokorzenia zwizanego z ubieganiem si o zwolnienie z jej wnoszenia. Drugim aspektem w tej grupie byy skargi osb starajcych si o odzyskanie nieruchomoci, odebranych im w czasach PRL niezgodnie nawet z wwczas obowizujcym prawem. Ludzie ci czsto nie maj dzisiaj rodkw na pokrycie opaty sdowej, co jak podkrelano stanowi barier w dostpie do sprawiedliwoci.

Nieprawidowoci w sferze edukacji, nauki, kultury i sportu

Kolejn co do wielkoci grup skarg stanowiy krytyczne oceny dziaalnoci placwek zajmujcych si edukacj, nauk, kultur i prowadzcych dziaalno sportowo-turystyczn (w 2011 r. 367 skarg, w 2010 r. 327, wzrost o 12%). Sygnalizowano w nich m.in. nieprawidowoci w gospodarowaniu majtkiem placwek owiatowych, w tym zawieranie umw wynajmu lokali i wydzierawianie powierzchni na cele komercyjne. Podnoszono rwnie kwestie majce zwizek z procesem likwidacji szk publicznych i tworzeniem na ich miejsce szk niepublicznych o uprawnieniach szk publicznych. Wskazywano na przypadki przekazywania rodkw na inwestycje przeznaczone na budynki zlikwidowanych przez gminy szk publicznych, ktrych majtek nastpnie zosta oddany w posiadanie stowarzyszeniom dziaajcym na terenie tej jednostki samorzdu terytorialnego. Wrd nieprawidowoci istotnie wpywajcych na funkcjonowanie systemu owiatowego wskazywano niezgodne z przeznaczeniem wykorzystywanie dotacji owiatowej, a take brak reakcji waciwych organw nadzoru na nieprawidowoci w szkoach. Skarcy ukazywali ponadto niespenianie wymogw kwalifikacyjnych przez nauczycieli i nieprawidow organizacj zaj dydaktycznych, niekorzystanie z zakupionych komputerw lub ich wykorzystywanie do celw pozasubowych przez pracownikw szk, czerpanie przez dyrektorw szk osobistych korzyci zwizanych z zajmowanymi stanowiskami, dokonywanie zakupw po zawyonych cenach, bez stosowania przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych, preferencyjne zatrudnianie pracownikw placwek owiatowych. Do tej grupy skarg kwalifikowano take sygnay o trudnociach w zapewnianiu rodzinnej opieki zastpczej dzieciom

163

Dziaalno kontrolna

potrzebujcym. Wskazywano przede wszystkim na nieprawidowoci zwizane z realizacj przez placwki opiekuczowychowawcze obowizku zgaszania dzieci do orodkw adopcyjno-opiekuczych i trudnoci w finansowaniu rodzinnych domw dziecka.

Nieprawidowoci w transporcie, komunikacji i cznoci

Problemy wystpujce w transporcie, komunikacji i cznoci przedstawiono w 329 skargach i wnioskach (w 2010 r. 333). Wskazywano przede wszystkim na nieprawidowoci w obszarze komunikacji i transportu (70 skarg, w 2010 r. 64). W korespondencji dotyczcej transportu drogowego zwracano uwag na nieprawidowoci w funkcjonowaniu systemu elektronicznego poboru opat za uytkowanie wyznaczonych odcinkw drg i autostrad przez samochody ciarowe. Sygnalizowano take potrzeb przebudowy, modernizacji i remontw drg krajowych i autostrad, konieczno dokonania usprawnienia przejazdw przez miasta i miejscowoci. Wskazywano na brak koordynacji robt remontowych w miastach w sieci drogowej i infrastrukturalnej i potrzeb wzmocnienia nadzoru nad dziaalnoci wykonawcw robt drogowych. Inny aspekt obszaru komunikacji i transportu prezentowano w skargach dotyczcych budowy obwodnic duych miast i tras szybkiego ruchu. Wadzom samorzdowym zarzucano zlecanie opracowa projektw obwodnic bez jakichkolwiek konsultacji spoecznych, kwestionowano prawidowo dziaa organw ochrony rodowiska w wydawaniu decyzji rodowiskowych. W skargach dotyczcych transportu kolejowego zwracano uwag na nieprawidowoci w dziaalnoci PKP PLK oraz podnoszono problem usamorzdowienia przewozw regionalnych, ze wskazaniem na nieprawidow realizacj przepisw ustawy o usamorzdowieniu spki Przewozy Regionalne. Sygnalizowano take potrzeb kontroli inwestycji modernizacyjnych na kolei, takich jak remonty peronw i dworcw, z uwzgldnieniem dostpnoci tych obiektw dla osb starszych i niepenosprawnych. Korespondencja skargowa dotyczca transportu lotniczego zawieraa krytyk dziaalnoci Polskiej Agencji eglugi Powietrznej, PLL LOT i wskazanych portw lotniczych, funkcjonowania kontroli w lotnictwie cywilnym, ze wskazaniem na normy, zasady i praktyki realizowane przez Urzd Lotnictwa Cywilnego, majce na celu wzmoenie bezpieczestwa w lotnictwie cywilnym. W 53 skargach zakwalifikowanych do grupy czno (w 2010 r. 76) krytyce poddawano zarwno sposb naliczania opat za usugi telekomunikacyjne, jak i nierzetelne rozpatrywanie skarg i reklamacji. Problematyka korespondencji dotyczcej telefonii komrkowej odnosia si m.in. do opat i reklamacji zawyonych rachunkw, pakietw reklamujcych usugi lub wygrane niepokrywajce si z rzeczywistoci, lokalizacji stacji bazowych w miejscach nieakceptowanych przez okolicznych mieszkacw lub niespeniajcych okrelonych wymogw technicznych.

Niewaciwa gospodarka mieszkaniowa

Niektre aspekty gospodarki lokalami znalazy odzwierciedlenie w 247 skargach (w 2010 r. 211, wzrost o 17%). W tym obszarze staym przedmiotem krytyki s polityka mieszkaniowa i wysoko pobieranych opat, a take zaniedbania w gospodarce lokalami o rnym typie wasnoci. Wskazywano m.in. bdy w administrowaniu nieruchomociami, krytykowano system rozlicze za media, przedstawiano problemy zwizane z opatami za energi ciepln, naliczanymi wedug wskaza urzdze pomiarowych, tzw. podzielnikw ciepa. Skarcy podkrelali, i przepisy dotyczce tej materii s rozproszone, zawarte w wielu aktach prawnych rnej rangi, dlatego te trudne jest dochodzenie ewentualnych roszcze z tego tytuu. Podnoszono, i lokatorzy nie wiedz, czy ponosz opaty zwizane wycznie z ogrzewaniem mieszka i czci wsplnych budynku, czy take pooonych w budynku lokali uytkowych. Podobne wtpliwoci dotyczyy opat za dostaw wody. W 69 skargach i wnioskach przedstawiono problemy zwizane z gospodarowaniem lokalami spdzielczymi (w 2010 r. 83, spadek o 17%). Podkrelano przede wszystkim niekorzystanie przez rady nadzorcze z uprawnie do kontroli dziaa zarzdw, prowadzenie inwestycji bez zgody czonkw spdzielni i wacicieli wykupionych mieszka, trudnoci w dochodzeniu roszcze wobec spdzielni w postpowaniu przed sdami powszechnymi. W ocenie skarcych system kontroli wewntrznej w spdzielniach mieszkaniowych nie spenia oczekiwa spdzielcw, jedyny zewntrzny mechanizm kontroli w formie lustracji nie broni interesw lokatorw, a spdzielnie w swych dziaaniach pozostaj bezkarne. Niewaciwe gospodarowanie lokalami komunalnymi opisano w 57 skargach (w 2010 r. 47, spadek o 33%). Skarono si na: brak dbaoci o stan techniczny budynkw komunalnych, przewleko postpowa w przydzielaniu lokali zamiennych osobom zamieszkujcym lokale objte decyzjami nakazujcymi wyczenie ich z uytkowania, brak lokali

Dziaalno kontrolna

164

socjalnych i programw w zakresie budowy mieszka i wychodzenia z bezdomnoci; nieprawidowe rozliczanie kosztw dostaw energii cieplnej, zawyanie opat czynszowych i eksploatacyjnych, odmow sprzeday lokali komunalnych, nieskuteczny nadzr nad jednostkami administrujcymi lokalami podlegymi jednostkom samorzdu terytorialnego, trudnoci w weryfikowaniu kosztw zarzdu. Liczba zarzutw kierowanych pod adresem wadz towarzystw budownictwa spoecznego w latach 20102011 pozostawaa na zblionym poziomie ( 22 w 2011 r. i 19 w 2010 r.). Wrd podnoszonych spraw dominoway: niedotrzymywanie terminw budowy mieszka i warunkw zawieranych umw, nieuzasadniony wzrost kosztw w trakcie realizacji inwestycji, nieprawidowoci w administrowaniu lokalami. Krytyka dziaalnoci wsplnot mieszkaniowych bya przedmiotem 41 skarg (w 2010 r. 32). Wskazywano na niekorzystanie przez wacicieli lokali z ustawowych uprawnie do kontrolowania wsplnot. Skarono si m.in. na uniemoliwianie wacicielom lokali realizacji ustawowego prawa do kontrolowania sposobu zarzdzania nieruchomoci wspln, nieprawidowe zarzdzanie rodkami finansowymi wsplnot, nierzetelnie okrelanie wartoci robt remontowych i ograniczon moliwo wgldu w dokumentacj. Krytyce poddawano ponadto rynek zarzdzania nieruchomociami stanowicymi wasno wsplnot mieszkaniowych. W ocenie skarcych nieruchomoci te nie mog by obsugiwane przez podmioty komunalne, niezalenie od ich formy prawnej. Zarzuty niewaciwego gospodarowania lokalami zakadowymi i pozostajcymi w administracji specjalnej, w tym gwnie administrowanymi przez wojsko, sformuowano w 28 skargach (w 2010 r. 21, wzrost o 33%). Skarcy informowali o dziaaniach na szkod Skarbu Pastwa poprzez niewaciwe reprezentowanie interesw w postpowaniach dotyczcych zwrotu byym wacicielom gruntw przejtych w czasach PRL, utrzymywaniu pustostanw w zasobach mieszkaniowych dla wysokich urzdnikw wojskowych i niezaspokajanie potrzeb zwykych onierzy. Najemcy mieszka zakadowych podnosili problemy zwizane z uzyskaniem prawa wasnoci mieszkania, wskazywano na przypadki zbywania mieszka osobom trzecim bez moliwoci skorzystania z prawa pierwokupu, brak pisemnych powiadomie o zamiarze zbycia mieszka oraz nieodpowiadania na oferty nabycia mieszkania przez najemc.

Nieprawidowoci w systemie emerytalno-rentowym, ochronie zdrowia i pomocy spoecznej

Funkcjonowanie systemu emerytalno-rentowego, ochrony zdrowia i pomocy spoecznej znalazo odzwierciedlenie w 242 skargach (w 2010 r. 222, wzrost o 9%). Zarzuty kierowano nie tylko wobec kierownikw placwek ochrony zdrowia, pomocy spoecznej i organw emerytalno-rentowych38, ale rwnie krytykowano system wiadcze emerytalnych i rentowych, uznajc go za niestabilny, niegospodarny i nieuwzgldniajcy interesu ubezpieczonych. Sformuowano 175 krytycznych ocen rnych aspektw funkcjonowania ochrony zdrowia, w 23 skargach podniesiono problemy dotyczce funkcjonowania pomocy spoecznej, natomiast w 44 kwestionowano wysoko wiadcze emerytalno-rentowych. W skargach dotyczcych funkcjonowania ochrony zdrowia wskazywano na nisk jako usug medycznych wiadczonych przez placwki publiczne i niepubliczne, bdy w sztuce lekarskiej i trudnoci w dochodzeniu przez poszkodowanych roszcze z tego tytuu, a przede wszystkim na brak nadzoru jednostek samorzdowych nad zakadami opieki zdrowotnej, ktre dziaaj niegospodarnie i zwikszaj zaduenie. W ocenie skarcych podstawow przyczyn nieudolnoci systemu ochrony zdrowia jest niegospodarne wydatkowaniem rodkw publicznych na dziaalno szpitali, zaciganie poyczek na niekorzystnych warunkach, wysokie koszty nieprzemylanych zakupw (w tym kosztownego sprztu, z ktrego pniej nie korzystano), brak dbaoci o jako wiadczonych usug medycznych. Odzwierciedlenie w skargach znalaz te problem usug medycznych, wiadczonych przez placwki prywatne zlokalizowane w jednostkach publicznych, w ktrych badania specjalistyczne wykonywane s niejednokrotnie na aparaturze nalecej do szpitala, a dziaalno placwek opiera si, w znacznym stopniu, na strukturach i potencjale gospodarczym jednostek publicznych. W dalszym cigu podnoszono sprawy zwizane z funkcjonowaniem systemu ratownictwa medycznego, a przede wszystkim kwestionowano sposb prowadzenia procedur konkursowych na ratownictwo medyczne w Narodowym Funduszu Zdrowia. W skargach dotyczcych funkcjonowania pomocy spoecznej najczciej sygnalizowano nieprawidowe dziaania miejskich i gminnych orodkw pomocy spoecznej. Wskazywano na niezadowalajc pomoc w relacji do rzeczywistych potrzeb. Prezentowano przykady zego gospodarowania przez zarzdy gmin funduszami na ten cel, informowano o zaniedbaniach w pracy miejskich i gminnych orodkw pomocy spoecznej, lekcewaeniu interesantw, braku kompetencji
38 Skargi zarzucajce kierownikom zakadw i placwek opieki zdrowotnej naduycia finansowe i gospodarcze klasyfikowano w grupie skarg dotyczcych naduy.

165

Dziaalno kontrolna

pracownikw orodkw, przydzielaniu okresowych zasikw uznaniowo przy rwnoczesnym odmawianiu pomocy osobom rzeczywicie jej potrzebujcym. W skargach na funkcjonowanie instytucji publicznych realizujcych zadania z zakresu ubezpiecze spoecznych krytykowano wymiar emerytur i rent a take trudnoci w utrzymaniu przyznanej wczeniej renty, w zwizku ze zmian orzeczenia o stanie zdrowia. Zwracano uwag na przewleko postpowa i niewaciwe naliczanie nalenych wiadcze, w tym zanianie ich wysokoci poprzez niezaliczanie okresw pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia oraz wydawanie nowych decyzji ustalajcych nisze kwoty wiadcze, dowolno w orzekaniu o inwalidztwie przez lekarzy orzecznikw ZUS. Odnonie do skadek odprowadzanych na ubezpieczenie spoeczne i zdrowotne wskazywano na przypadki wzywania z wieloletnim opnieniem do opacania skadek przy zbienoci tytuw do ubezpieczenia, dotyczcych przede wszystkim kobiet przebywajcych na urlopach macierzyskich i wychowawczych, prowadzcych jednoczenie dziaalno gospodarcz. Do tej grupy skarg kwalifikowano take te, w ktrych podnoszono problemy osb niepenosprawnych. Wskazywano na nieprzestrzeganie wymogw dotyczcych przystosowania obiektw uytecznoci publicznej do potrzeb osb niepenosprawnych, zarwno przez inwestorw, jak i nadzr budowlany, ktry dopuszcza do uytkowania takie obiekty. Pojawiy si take pojedyncze sygnay o potrzebie przygotowania urzdw administracji publicznej do komunikowania si z osobami niepenosprawnymi, w szczeglnoci guchoniemymi.

Nieprawidowoci w dziale praca

Sprawy pracownicze byy przedmiotem 220 skarg nadesanych do NIK (w 2010 r. 242, spadek o 10%). Wskazywano na prowadzenie przez pracodawcw bdnej polityki kadrowej, przejawiajcej si zatrudnianiem po znajomoci ludzi niekompetentnych na podstawie nieuczciwie przeprowadzanych konkursw, naruszanie praw pracowniczych i przepisw bhp, nieterminowe wypacanie nalenych wynagrodze, zawieranie umw cywilnoprawnych zamiast umw o prac, zmuszanie do pracy w godzinach nadliczbowych bez dodatkowego wynagrodzenia, traktowanie przez pracodawc w sposb mogcy wskazywa na mobbing, finansowanie wyjazdw zagranicznych dla faworyzowanych pracownikw. Akcentowano przy tym brak nadzoru i nieskuteczno kontroli przestrzegania przepisw prawa pracy. W ocenie skarcych relatywnie niski wymiar kar, przewleko procedur oraz umarzanie postpowa sprzyjaj bagatelizowaniu wynikw kontroli prowadzonych przez Pastwow Inspekcj Pracy. Podobnie jak w roku poprzednim krytyce poddawano dziaania urzdw administracji publicznej w naborze na stanowiska urzdnicze. Jak podnosz skarcy w tej sferze dziaa urzdw nadal naruszane s procedury: od prostych uchybie formalnych a po znaczne nieprawidowoci, ktre wprost wskazuj na manipulowanie naborem. Pojawiay si take sygnay zwizane z niezakoczonym procesem ksztatowania systemu wynagrodze w Subie Celnej. Skargi wynikay m.in. z wejcia w ycie z dniem 31 padziernika 2009 r. nowej ustawy o Subie Celnej oraz przepisw wykonawczych, a w szczeglnoci dotyczyy ujawniajcych si problemw zwizanych z wprowadzeniem rozwiza organizacyjnych w zakresie zaszeregowania do nowych stanowisk i motywacyjnego systemu wynagradzania pracownikw i funkcjonariuszy SC. W zakresie wydatkowania rodkw z Funduszu Pracy przez urzdy pracy skargi dotyczyy m.in.: odmowy przyznania rodkw pieninych, niejasnych kryteriw ich udzielania na aktywizacj zawodow i podjcie dziaalnoci gospodarczej oraz na stae dla absolwentw. Pracownikom urzdw zarzucano zbywanie bezrobotnych i dowolno interpretacji przepisw dotyczcych tzw. samozatrudnienia, jak rwnie wskazywano na korzystanie ze staystw przez firmy, ktre nie zapewniaj im dalszej pracy.

Dziaalno kontrolna

Nieprawidowoci w funkcjonowaniu systemu podatkowego, dziaalnoci instytucji finansowych, bankowoci i gospodarowaniu rodkami unijnymi
Krytyczne uwagi dotyczce systemu podatkowego, dziaalnoci instytucji finansowych, bankowoci, niektrych aspektw gospodarki rodkami unijnymi znalazy odzwierciedlenie w 187 skargach (w 2010 r. 147, wzrost o 27%). Skargi w tym zakresie dotyczyy gwnie nieprawidowego funkcjonowania organw podatkowych i systemu bankowego. Sygnalizowano take przypadki prowadzenia dziaalnoci polegajcej na obrocie maklerskimi instrumentami finansowymi bez stosownych zezwole. W skargach dotyczcych systemu podatkowego zwracano uwag na nieprawidowe funkcjonowanie organw skarbowych w zakresie wydawanych decyzji podatkowych oraz zaniechanie dziaa tych organw w obszarze tzw. szarej strefy. Wadzom samorzdowym zarzucano natomiast udzielanie nieuzasadnionych ulg w podatku od nieruchomoci oraz nieprawidowe obliczanie podatku rolnego.

166

Skargi na dziaalno bankw dotyczyy gwnie stosowania nieuczciwych praktyk przy udzielaniu kredytw oraz ponoszenia przez klientw bankw strat finansowych z tytuu inwestowania rodkw pieninych w bankowe fundusze inwestycyjne. Krytyce poddawano bankowe procedury weryfikacji klientw, ktre w ocenie skarcych nie dziaaj naleycie, chocia powinny chroni klientw bankw przed nadmiernym zaduaniem si, a banki przed wzrostem liczby niespacanych kredytw. Poniewa tak si nie dzieje, osoby majce teraz problem z uzyskaniem kredytu szukaj rozwiza niezgodnych z prawem i angauj si w zaciganie poyczek przez tzw. podstawione osoby. Z problemem kredytw wizay si take sygnay o nieprawidowym angaowaniu rodkw publicznych na spat odsetek od kredytw mieszkaniowych tzw. starego portfela. W skargach wskazywano na potencjalne nieprawidowoci w dziaalnoci ministerstw, polegajce m.in. na braku weryfikacji przedstawianych przez banki wnioskw o refundacj ze rodkw budetowych oraz niedostateczne monitorowanie udzielanej pomocy publicznej. Krytyka systemu finansowego przedstawiana bya take w aspekcie wykorzystania rodkw unijnych. Podnoszono m.in. kwestie zwizane z dystrybucj rodkw z Funduszu Solidarnoci, przeznaczonych na przeciwdziaanie i usuwanie skutkw klsk ywioowych. Wskazywano, e brak decyzji w sprawie uruchomienia rodkw z klasyfikacj budetow pozwalajc na wprowadzenie do budetu Wojewdzkich Zarzdw Melioracji i Urzdze Wodnych rodkw finansowych, ktre zostan przyznane w ramach Funduszu Solidarnoci Unii Europejskiej, uniemoliwia zakoczenie procedur wyaniania wykonawcw i zawarcia umw na wykonanie zada w zakresie usuwania skutkw powodzi, przewidzianych do sfinansowania w ramach wymienionego Funduszu. Brak przedmiotowej decyzji i powstae w zwizku z tym opnienia w procedurze wyaniania wykonawcw mog przyczyni si do nieterminowego wykonania planowanych dziaa. W korespondencji skargowej wskazywano take na niewaciw obsug wnioskw o dotacje unijne. Podobnie jak w roku poprzednim sygnalizowano potrzeb podjcia kontroli funkcjonowania systemu przyznawania dla gmin rodkw pomocowych Unii Europejskiej, ktra umoliwi ocen podziau rodkw unijnych midzy gminy czy odbywa si on w oparciu o jednolite, rwne dla zainteresowanych gmin kryteria przyznawania pomocy, czy nie wystpuje zjawisko dyskryminowania niektrych gmin i uprzywilejowania innych wedug pozamerytorycznych kryteriw, czy nie ma przejaww dowolnego i arbitralnego traktowania gmin ubiegajcych si o przyznanie wnioskw, czy wikszo pomocy trafia do gmin bogatszych z pominiciem gmin biedniejszych, i czy nie prowadzi to do pogbiania si dysproporcji w poziomie rozwoju gmin i regionw. Pojawiaa si take krytyka procedur przyznawania przez zarzdy wojewdztw dotacji unijnych. Wpywajce do NIK sygnay wskazuj na prowadzenie nierzetelnych i mao przejrzystych dziaa informacyjnych w stosunku do beneficjentw. Skarcy podnosili, e ocena projektu dokonywana bya na podstawie niejasnych kryteriw, co moe sprzyja korupcji, oraz e brakowao odpowiednich zabezpiecze przed konfliktem interesw w stosunku do pracownikw biorcych udzia w procesie oceny wnioskw. Autorzy skarg wskazywali, e wybierane byy nie wnioski najlepsze albo speniajce kryteria, ale te, przy opracowaniu ktrych wsppracoway okrelone firmy doradcze wskazywane wczeniej potencjalnym beneficjentom przez pracownikw urzdw marszakowskich.

Nieprawidowa gospodarka gruntami

Problematyka gospodarowania gruntami znalaza odzwierciedlenie w 92 skargach (w 2010 r. 103). Prowadzone w tym zakresie dziaania postrzegano gwnie w kontekcie rosncych cen nieruchomoci i kojarzono z chci zysku. Krytyce poddawano przede wszystkim dziaania wadz samorzdowych, ktrych decyzje w ocenie skarcych skutkoway czsto zbywaniem gruntw o atrakcyjnej lokalizacji po znajomoci i na preferencyjnych warunkach. Skarono si take na dziaalno Agencji Nieruchomoci Rolnych. Kwestionowano rzetelno przetargw na dzieraw gruntw rolnych, krytykowano gospodarowanie nieruchomociami przekazanymi w dzieraw, wskazujc na brak kontroli wywizywania si dzierawcw z warunkw umw, korzystanie z nieruchomoci wchodzcych w skad dzierawionych gospodarstw w sposb niezgodny z przeznaczeniem. Skarcy zgaszali take uwagi dotyczce wyceny zbywanych nieruchomoci, umoliwiajcej ich zakup przez okrelone osoby, zwracajc uwag na bdy popeniane w dokumentacji zbywanych gruntw. Szczeglnie ostrej krytyce poddawano dziaania sub geodezyjno-katastralnych. Formuowano zarzuty niedopeniania przez pracownikw wydziaw geodezji, katastru i nieruchomoci w starostwach, obowizkw zwizanych z wykonywanymi i odbieranymi pracami geodezyjnymi, zwracano uwag na bdy w prowadzonej w starostwach ewidencji gruntw i budynkw. W opinii skarcych s one wynikiem nienaleytego wypeniania przez geodetw obowizkw oraz braku skutecznej kontroli.

167

Dziaalno kontrolna

Krytykowano przebieg postpowa rozgraniczajcych, dopatrujc si w nich dziaa na szkod wacicieli nieruchomoci (naruszania stanu ich posiadania).

Nieprawidowoci w przeksztaceniach wasnociowych

W 65 skargach odnoszcych si do przeksztace wasnociowych (w 2010 r. 47, wzrost o 38%) informowano o nieprawidowym przebiegu procesw prywatyzacji, reprywatyzacji, restrukturyzacji i upadoci, zarzuty dotyczyy za m.in. podmiotw zwizanych z przemysem, budownictwem, rolnictwem, handlem i ochron zdrowia. Wskazywano na zanianie wartoci przedsibiorstw w wycenach przedprywatyzacyjnych, niekorzystn dla interesw Skarbu Pastwa ich prywatyzacj i restrukturyzacj, opieszao dziaa, brak koncepcji prywatyzacji, niedostateczny nadzr Ministra Skarbu Pastwa nad prywatyzacj prowadzon przez wojewodw. Sygnalizowano take potrzeb nadzoru projektw prywatyzacyjnych, w tym konieczno porwnania wartoci podmiotw podlegajcych prywatyzacji z efektami finansowymi, rynkowymi i spoecznymi, przed i po prywatyzacji. Kontrola wstpna podmiotw podlegajcych prywatyzacji przed zakoczeniem procesu prywatyzacji w ocenie autorw skarg umoliwiaby dokonywanie takich porwna, a take sprawdzenie, czy waciwie zabezpieczono interes Skarbu Pastwa przed dziaaniami powodujcymi zmniejszenie wartoci podmiotu przed transakcj prywatyzacyjn. W zakresie prywatyzacji placwek ochrony zdrowia, krytyczne uwagi odnosiy si m.in. do zawierania przez wadze samorzdowe umw na dzieraw podlegych im szpitali. Proces przeksztace wasnociowych w ochronie zdrowia jest jednak w ocenie skarcych zagroony wysokim ryzykiem wystpienia takich nieprawidowoci, jak: ograniczanie dostpu do wiadcze zdrowotnych, rezygnacja z udzielania wiadcze nierentownych, a take niewywizywanie si z zobowiza wobec jednostek samorzdu terytorialnego. Problem postpowa upadociowych postrzegano m.in. w kontekcie wierzytelnoci. Wskazywano na przypadki opnie w przedoeniu do zatwierdzenia projektu listy wierzytelnoci, skutkujcych brakiem moliwoci zawarcia ukadu z wierzycielami oraz wysokimi kosztami upadoci, w miar przeduania si postpowania upadociowego.

Inne nieprawidowoci
Wrd 676 skarg zakwalifikowanych do grupy inne wystpoway zarwno te, w ktrych autorzy podnosili sprawy osobiste (dotyczce np. sporw cywilnoprawnych), jak te wypowiedzi o bardziej oglnym charakterze. Wskazywano rwnie na nieprawidowe funkcjonowanie m.in. fundacji i stowarzysze (76 skarg), krytykowano dziaalno jednostek spdzielczych (19 skarg), przedsibiorstw prywatnych i zakadw rzemielniczych (150 skarg), spek prawa handlowego (144 skargi). Ze wspomnianych spraw na uwag zasuguj m.in. wnioski uwzgldniajce nastpujce zagadnienia: Funkcjonowanie stray miejskich Upublicznienie informacji o wynikach kontroli dotyczcej funkcjonowania stray miejskich spowodowao lawinowy napyw skarg na dziaania wymienionych sub. Osoby ukarane mandatami zwracay si do NIK z probami o interpretacj wynikw tej kontroli i jej skutki prawne, zmierzajce w ich ocenie do anulowania naoonej kary, gwnie za przekroczenie dozwolonej prdkoci. Dowolna interpretacja ustale NIK w zakresie terminowoci przekazywania mandatw osobom ukaranym tworzya sytuacje, w ktrych mandaty otrzymywane po kilku miesicach od stwierdzenia przewinienia bdnie uznawane byy przez skarcych za niewane. Przyznawanie koncesji na nadawanie naziemnej telewizji cyfrowej Do NIK zwrcio si okoo 60 obywateli z kraju i zagranicy z wnioskiem o zainteresowanie si problematyk przyznawania koncesji prywatnej stacji telewizyjnej w multipleksach cyfrowej telewizji naziemnej, ktra uprawnia do nadawania w technologii cyfrowej. Zauwaalne jest zainteresowanie duej grupy spoeczestwa tym problemem. Dziaania organw pastwa w sprawach rozwizywania sporw cywilnoprawnych i dochodzenia roszcze, w stosunku do podmiotw niepublicznych: osb fizycznych, firm krajowych i zagranicznych Skarcy podkrelali asekuranck postaw organw pastwa, a take podmiotw pastwowych, np. spek Skarbu Pastwa, przejawiajc si w braku rzetelnej oceny szans/ryzyk prawnych przy rozstrzyganiu sporw, co skutkowa ma dugotrwa i kosztown dla tych organw drog prawn. Krytykowane byo wnoszenie spraw na drog postpowania sdowego nawet przy znikomej szansie na wygran, wnoszenie odwoa do wyszej instancji w przypadku braku realnych szans na uwzgldnienie, co skutkuje duym kosztem obsugi prawnej, ponoszeniem kosztw odszkodowa i zwrotw kosztw postpowa. Wedug skarcych zarabiaj na tym kancelarie prawnicze, a koszty ponosi Skarb Pastwa. Praktyka ta ma wynika z obawy urzdnikw zarzdzajcych podmiotami pastwowymi przed ponoszeniem odpowiedzialnoci za decyzje, a wykona-

Dziaalno kontrolna

168

nie wyroku sdowego traktowane jest niesusznie jako zdjcie takiej odpowiedzialnoci. Jednak, sygnalizowano te, e brak rzetelnej oceny stanu prawnego prowadzi do zawierania kosztownych ugd, gdy s uzasadnionione przesanki do dochodzenia roszcze na drodze sdowej. Sytuacje takie wskazywane byy przez skarcych jako korupcjogenne.

6.3. Postpowanie z korespondencj skargow i zasadno skarg

Najbardziej oczekiwanym przez skarcych sposobem zaatwienia skargi skierowanej do NIK jest kontrola spraw i problemw podniesionych w korespondencji. W 2011 r. NIK przeprowadzia cznie 165 postpowa kontrolnych i wyjaniajcych, ktrych podjcie zainspiroway skargi (122 z 2011 r. i 43 z lat poprzednich), a kolejnych 148 spraw zakwalifikowaa do zbadania w pniejszym terminie39. Ponadto, w chwili sporzdzania sprawozdania, w 8 sprawach postpowanie kontrolne nie zostao jeszcze zakoczone, dlatego te w tych przypadkach nie mona odnie si do kwestii zasadnoci stawianych zarzutw. Skargi, w przypadku ktrych brak byo moliwoci zbadania zasadnoci postawionych w nich zarzutw, jak rwnie podlegajce waciwoci innych organw przekazywane byy w celu merytorycznego ich zaatwienia do: Pastwowej Inspekcji Pracy, urzdw kontroli skarbowej, Inspekcji Handlowej, regionalnych izb obrachunkowych, spdzielczych zwizkw rewizyjnych, rzecznikw praw (konsumenckich, pacjenta, obywatelskich itp.), waciwych urzdw nadzoru i kontroli. W ten sposb w 2011 r. zaatwiono 523 skargi (tj. 8% oglnej ich liczby). Gdy charakter zawartych w skargach zarzutw nie kwalifikowa ich do przekazania organom waciwym lub do zbadania ich przez NIK, skarcym udzielano wyjanie. W ten sposb w 2011 r. zaatwiono 2.730 skarg (43% oglnej ich liczby). Ponadto 12 skarg przekazano organom cigania, uznajc, e opisane w nich fakty wskazuj na due prawdopodobiestwo zaistnienia przestpstwa. Podstaw do oceny zasadnoci zarzutw przedstawianych w skargach byy wyniki 165 postpowa kontrolnych i wyjaniajcych przeprowadzonych przez NIK w 2011 r. oraz efekty 156 postpowa przeprowadzonych przez organy, ktrym skargi zostay przekazane do zbadania. W wyniku tych dziaa zasadne okazay si 133 sprawy (41% skarg zbadanych), natomiast zarzuty przedstawione w 188 skargach (58,6%) uznano za bezzasadne. Ilustruj to dane zamieszczone w tabeli.

Tabela 22.
Zasadno zarzutw zawartych w skargach, ktre zostay zbadane w toku kontroli i postpowa przeprowadzonych przez NIK i inne organy kontroli w latach 2010-2011 2010 r. Lp. 1 1. 1.1. 1.2. Wyszczeglnienie 2 Skargi zbadane przez NIK i inne organy kontroli, ktrym pisma skargowe zostay przekazane, w tym: Skargi zbadane, w ktrych postawione zarzuty znalazy potwierdzenie w czci lub w caoci Skargi zbadane, w ktrych postawione zarzuty nie znalazy potwierdzenia Liczba 3 381 147 234 Struktura (w %) 4 100,0 38,6 61,4 Liczba 2011 r. Struktura (w %)

5
321 133 188

6
100,0 41,4 58,6

Finansowe rezultaty kontroli skargowych

39

W zwizku z wpywajcymi skargami, NIK podejmowaa gwnie kontrole dorane.

169

Dziaalno kontrolna

W wyniku przeprowadzonych w 2011 r. 165 postpowa kontrolnych, ktrych podjcie zainspiroway skargi skierowane do NIK, ujawniono m.in. finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci w wysokoci ponad 274.628 tys. z. Wyniki przeprowadzonych bada kontrolnych wykazay take finansowe skutki nieprawidowoci na szkod budetu UE w wysokoci ponad 2.290 tys. z., uwzgldniajce kwoty odpowiadajce faktycznym lub potencjalnym szkodom w zwizku z finansowaniem nieuzasadnionego wydatku z budetu UE. W zwizku z ustaleniami kontroli podejmowane s rnorodne dziaania porzdkujce i racjonalizujce sfer finansw oraz gospodarowanie skadnikami majtku. Dlatego zakres pozytywnego oddziaywania NIK na kontrolowane podmioty rozpatrywany jest w szerszej formule uwzgldniajcej take korzyci finansowe. W efekcie kontroli skargowych przeprowadzonych w 2011 roku, korzyci te wyniosy ponad 834 tys. z. Finansowy wymiar nieprawidowoci stwierdzonych w wyniku kontroli skargowych prezentuje tabela.

Tabela 23.
Finansowe rezultaty kontroli przeprowadzonych w sprawach skargowych w 2011 r. Kwota (w tys. z) Struktura (w %)

Lp. 1 1 2 3

Kategorie rezultatw 2 Finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidowoci Korzyci finansowe Finansowe skutki nieprawidowoci na szkod budetu UE

3
274.628,8 834,6 2.290,9

4
100,0 100,0 100,0

6.4. Sprawy kierowane do NIK przez posw na Sejm RP

Podczas wykonywania swoich obowizkw pose ma prawo podj interwencj w organie administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego, w zakadzie i przedsibiorstwie pastwowym, organizacji spoecznej, a take w jednostkach gospodarki niepastwowej w celu zaatwienia sprawy, ktr wnosi we wasnym imieniu albo w imieniu wyborcy lub wyborcw. Ma rwnie prawo zaznajamia si z tokiem jej rozpatrywania . Z prawa tego korzystaj parlamentarzyci m.in. przez kierowanie do NIK rnorodnych spraw wymagajcych wyjanienia, w tym gwnie prb o przeprowadzenie kontroli. Przepisy kodeksu postpowania administracyjnego nadaj tego typu sprawom charakter szczeglny, okrelajc 14-dniowy termin ich rozpatrzenia. Skargi i wnioski kierowane przez posw NIK traktuje priorytetowo. W 2011 r. do NIK wpyny 103 wnioski skierowane przez posw na Sejm RP. Mona w nich wyodrbni proby o przeprowadzenie kontroli wskazanej problematyki oraz o udostpnienie materiaw z kontroli. Liczb spraw poselskich skierowanych do NIK w latach 20102011, w podziale na rodzaj korespondencji, prezentuje zestawienie tabelaryczne.

Tabela 24.
Sprawy kierowane do NIK przez posw na Sejm RP w latach 2010-2011 2010 r. Lp. 1 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 2. 3. x
1/

2011 r. Liczba skarg 5 92 56 2 7 8 19 9 2 103 Struktura (w %)

Rodzaj korespondencji 2 Proby o kontrol - proby uwzgldnione - sprawy zakwalifikowane do kontroli w terminie pniejszym - kontrole przeprowadzone przed wpywem pisma poselskiego - sprawy badane przez inne organy kontroli - sprawy, ktre nie mogy by zbadane 1/ Proby o informacje i materiay z kontroli Sprawy inne 2/ Ogem

Liczba skarg 3 59 35 2 2 4 16 5 1 65

Struktura (w %) 4 90,8 59,3 3,4 3,4 6,8 27,1 7,7 1,5 100,0

Wskanik % (5:3)

6
89,3 60,9 2,2 7,6 8,7 20,6 8,8 1,9 100,0

7
155,9 160,0 100,0 350,0 200,0 118,8 180,0 200,0 158,5

Np. sprawy badane przez prokuratur, ograniczenia ustawowe. 2/ Np. pisma, przy ktrych przekazano skargi; proby o wyjanienie wskazanych spraw.

Dziaalno kontrolna

W 2011 r. spord 103 nadesanych skarg i wnioskw poselskich 92 (89%) stanowiy wystpienia o przeprowadzenie kontroli. Uwzgldniono 58 z nich (63%), a przedstawione w pismach sprawy zakwalifikowano do zbadania (w tym dwie w terminie pniejszym). Sprawy wskazane w 19 wnioskach nie mogy zosta zbadane w postpowaniu kontrolnym, m.in. ze wzgldu na ograniczenia ustawowe. W wypadku 7 spraw przedstawiona przez posa problematyka kontrolowana bya przez NIK przed wpywem pisma poselskiego, a 8 badanych byo przez inne organy kontroli. Diagram przedstawia liczb spraw przekazanych do NIK przez posw na Sejm RP w ostatnich piciu latach, w podziale na rodzaj korespondencji.

40 41

Art. 20 ust. 1 ustawy z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posa i senatora (Dz.U. z 2003 r., poz. 2199 z pn. zm.) Art. 237 par. 2 kpa.

170

Diagram 10.
Sprawy skierowane do NIK przez posw na Sejm RP w latach 20072011

103 84 77 65 59 20

92

2007 r.

2008 r.

2009 r.

2010 r.

2011 r.

Z analizy prezentowanych danych wynika, e rokrocznie wrd pism kierowanych do NIK przez parlamentarzystw dominuj proby o przeprowadzenie kontroli wskazanych spraw, problemw czy podmiotw. W latach 20062007 stanowiy one 76% pism poselskich, natomiast od 2008 r. wskanik ten wynosi ok. 90% wszystkich wnioskw, ktrych autorami byli posowie na Sejm RP.

171

Dziaalno kontrolna

Dziaalno kontrolna

172

IV.
Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

1. Budet 2. Administracja publiczna 3. Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa 4. Finanse publiczne i instytucje finansowe 5. Gospodarka

173

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Rozdzia Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK to wany gos Najwyszej Izby Kontroli w publicznej debacie na temat kondycji pastwa. Przedstawiamy w nim najwaniejsze ustalenia kontroli, w tym gwnie stwierdzone nieprawidowoci i zauwaone mechanizmy korupcyjne. Wyniki kontroli przeprowadzonych w 2011 roku zaprezentowane s w przejrzystej formie z wyodrbnieniem dziaw administracji publicznej w kolejnoci z ustawy o dziaach. Pozwala to na precyzyjniejsz analiz sytuacji w poszczeglnych obszarach, zwaszcza e niekiedy odwoujemy si do najwaniejszych ustale bada z lat wczeniejszych. Dotychczas rozdzia nosi tytu Opis nieprawidowoci w wybranych obszarach aktywnoci pastwa, a wyniki kontroli omawiane byy w podziale na gwne kierunki obowizujce przez trzyletni okres. W latach 20092011 obowizyway trzy kierunki kontroli: Pastwo sprawne i przyjazne obywatelowi, Pastwo efektywnie zarzdzajce zasobami publicznymi oraz Polska w Unii Europejskiej. Zakoczenie w 2011 roku kolejnego trzyletniego okresu prowadzenia kontroli wedug tych samych kierunkw pozwala na nieco szersz refleksj. Przez ten czas udao si zebra bogaty materia porwnawczy, co uatwia dokonanie oceny, czy stwierdzone fakty lub zjawiska byy jednostkowe, czy te powtarzay si i wpisyway w duszy cig zdarze o podobnym charakterze, co mogoby wskazywa, i stanowi element okrelonego procesu.

Pastwo sprawne i przyjazne obywatelowi

Czy Polska przeomu pierwszej i drugiej dekady XXI wieku okazaa si rzeczywicie pastwem sprawnym instytucjonalnie i organizacyjnie, praworzdnym, gospodarnym, dbajcym o interesy obywateli i zaspokojenie ich uprawnionych potrzeb? Szukajc odpowiedzi na to pytanie, Najwysza Izba Kontroli badaa m.in. kwestie zwizane z bezpieczestwem zewntrznym i wewntrznym pastwa, edukacj, nauk, kultur, ekologi, ochron zdrowia, opiek spoeczn, ochron praw osb niepenosprawnych oraz z zatrudnianiem i przeciwdziaaniem bezrobociu, stanem finansw publicznych, gospodarowaniem majtkiem publicznym, przeksztaceniami wasnociowymi, a take wizerunkiem i pozycj kraju na arenie midzynarodowej. Wynikajce z tych docieka uwagi i wnioski skadaj si na obraz daleki od ideau. Przeprowadzone w minionym roku i w cigu dwch poprzednich lat kontrole wykazay, e nie poprawi si w odczuwalnym stopniu sposb funkcjonowania administracji publicznej. Nie znikny te rnego rodzaju przeszkody spowalniajce gospodarczy i spoeczny rozwj kraju ani nie zwikszyo si wrd obywateli poczucie szeroko rozumianego bezpieczestwa. Mimo widocznych prb zmiany niezadowalajcego stanu rzeczy, mimo deklarowanych intencji i podejmowanych dziaa, na wielu obszarach swojej aktywnoci pastwo nie wywizywao si w peni z podstawowego stojcego przed nim zadania, jakim jest stwarzanie gospodarce sprzyjajcych warunkw rozwoju, a obywatelom moliwoci bezpiecznego, godnego ycia. W dalszym cigu daway zna o sobie takie zjawiska, jak nieprzestrzeganie przepisw prawa, brak dbaoci o mienie publiczne, niegospodarno, za organizacja, stawianie wasnego lub grupowego interesu ponad interes ogu, korupcja, brak skutecznego nadzoru i kontroli, brak umiejtnoci przewidywania, a niekiedy take dobrej woli i uczciwoci. Wskutek tego wiele programw, planw, projektw pozostawao w sferze zamierze lub przynosio efekty dalekie od spodziewanych z powodu uchybie popenianych przy ich tworzeniu i realizacji. Na przeszkodzie staway najczciej bdy w prognozowaniu i planowaniu, niewaciwa organizacja, nieumiejtno prognozowania skutkw podejmowanych dziaa, czste zmiany koncepcji, a take niedostatek cierpliwoci i konsekwencji. Poza brakiem oczekiwanych efektw czy utrat czci zaangaowanych rodkw przysparzao to strat trudniej wymiernych, ale mimo to rwnie dotkliwych, w postaci marnotrawienia spoecznej energii. Rwnoczenie nie zmienia si ludzka mentalno ani model zachowa spoecznych. Nie upowszechni si w stopniu wystarczajcym etos pracy, dbao o wsplny interes ani poczucie obywatelskiego obowizku. Z bada Najwyszej Izby Kontroli wynika, e liczne organy i instytucje nie wypeniay waciwie swoich statutowych obowizkw i nie realizoway w caoci zada, do ktrych zostay powoane. Tylko zakoczone w 2011 r. kontrole ujawniy wiele takich przypadkw. Stwierdzono m.in., i wojewodowie nie w peni wywizywali si z obowizkw organw zaoycielskich przedsibiorstw pastwowych, co wpyno niekorzystnie na proces ich prywatyzacji. Waciciele i zarzdcy obiektw budowlanych permanentnie nie dokonywali w ustawowym terminie obowizkowych okresowych przegldw nieruchomoci znajdujcych si w gminnym zasobie. Obowizki te byy lekcewaone bd wypeniane tylko czciowo, z opnieniem, niedbale

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

174

i niezgodnie z obowizujcymi przepisami. Starostowie w sposb niezadowalajcy sprawowali nadzr nad gospodark len w lasach niestanowicych wasnoci Skarbu Pastwa. W kontrolowanych powiatach dokumentacj urzdzeniow objto niewiele ponad poow powierzchni lasw niepastwowych, nie byo map ewidencyjnych nieruchomoci ani opisu drzewostanw. Nieskuteczne egzekwowanie przez powiatowych inspektorw nadzoru budowlanego decyzji o rozbirkach obiektw budowlanych, w szczeglnoci decyzji, ktrym nadano rygor natychmiastowej wykonalnoci, wiadczyo wrcz o niewydolnoci tych organw. Dla peniejszego obrazu funkcjonowania administracji publicznej trzeba jednak zauway, i dla odmiany sprawnie i skutecznie realizowaa swoje zadania Pastwowa Inspekcja Sanitarna na terenach dotknitych powodzi w 2010 r. Pozytywnie oceniona zostaa rwnie realizacja ustawy kompensacyjnej wobec Stoczni Gdynia oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa, postp w upowszechnieniu wychowania przedszkolnego, a take realizacja przez jednostki samorzdu terytorialnego rzdowego programu Moje boisko Orlik 2012. Kierownictwa kontrolowanych jednostek zaniedbania w wykonywaniu naoonych na nie obowizkw tumaczyy najczciej przeoczeniami pracownikw, wynikajcymi z nadmiaru przypisanych im zada, skumulowaniem si w jednym czasie wielu pracochonnych czynnoci, brakami kadrowymi, wzgldnie trudnociami w obsadzeniu merytorycznych stanowisk osobami posiadajcymi wymagane kwalifikacje lub uprawnienia. Cz z owych jednostek rzeczywicie nie bya w stanie wywiza si ze swoich powinnoci. Nie zmienia to jednak faktu, i obiektywne trudnoci szczupo bdcych w ich dyspozycji rodkw finansowych, czy te konieczno penienia funkcji, do ktrych nie byy w peni przygotowane niejednokrotnie stanowiy jedynie wygodny pretekst, za ktrym krya si niefrasobliwo, nieudolno, niekompetencja, brak profesjonalizmu i poczucia obowizku. Do czynnikw sprzyjajcych powstawaniu i utrzymywaniu si podobnych nieprawidowoci zaliczy naley nieegzekwowanie odpowiedzialnoci za decyzje podejmowane z racji penienia rnego rodzaju funkcji w administracji i gospodarce bd te uczestniczenia w gremiach decyzyjnych. Nierozliczanie z wynikw penienia funkcji publicznych, nieponoszenie praktycznie adnych konsekwencji przez sprawcw dziaa niegospodarnych, sprzecznych z przepisami, a nawet wskazujcych na moliwo czerpania nieuprawnionych korzyci, stwarzao atmosfer przyzwolenia na lekcewaenie prawa i publicznego interesu. Taki klimat na wyszych pitrach subowej hierarchii z pewnoci nie wpywa mobilizujco na podlegych pracownikw. By moe tu wanie naley upatrywa przyczyn licznie wystpujcych nieprawidowoci w dziaaniu struktur administracyjnych, takich jak niedotrzymywanie terminw zaatwienia spraw, nieprzestrzeganie zasad organizowania i rozstrzygania przetargw, udzielania zamwie, przyznawania kredytw, rozliczania beneficjentw z ich zobowiza, a take uchybienia w dziedzinie rachunkowoci, sprawozdawczoci czy ewidencji finansowo-ksigowej. Trudno jednak oczekiwa skrupulatnego wypeniania obowizkw przez pracownikw, jeli kierownictwa zatrudniajcych ich jednostek przekonane byy o braku moliwoci poprawy funkcjonowania urzdw i sub publicznych. wiadczy o tym pogld, z jakim NIK spotkaa si w Gwnym Inspektoracie Ochrony rodowiska, ktry nie negujc faktu przeduania si prowadzonych postpowa odwoawczych poza termin okrelony w kodeksie postpowania administracyjnego, stwierdzi, e nie jest w tym odosobniony, bowiem nieterminowe rozpatrywanie spraw charakteryzuje wszystkie organy administracji pastwowej i jest efektem stanu zatrudnienia. W ocenie Najwyszej Izby Kontroli powtarzajce si przypadki nieprawidowego prowadzenia postpowa, bdnej interpretacji postanowie aktw prawnych, nieznajomoci podstawowych przepisw i procedur, lekcewaenia norm i regulaminw wiadcz w gwnej mierze o braku waciwej reakcji i tolerowaniu nieodpowiedzialnego stosunku do wykonywanej pracy przez kierownictwa badanych jednostek, ktre nierzetelnie traktoway przypisany im obowizek sprawowania nadzoru i kontroli. W wielu wypadkach s to pozornie niedopatrzenia i bdy o niskiej szkodliwoci. Popeniane omyki oznaczaj jednak nieprawdziwe dane w ewidencjach, bilansach, klasyfikacjach wydatkw, ksigach rachunkowych. Wprowadzone do zbiorczych zestawie stanowicych rdo wiedzy o stanie pastwa, znieksztacaj obraz rzeczywistoci i mog si sta przyczyn faszywych ocen i nietrafnych decyzji. Podobn warto poznawcz maj dane nieaktualne, odzwierciedlajce stan faktyczny sprzed wielu lat. Obowizek sprawowania nadzoru i kontroli zaniedbywano do powszechnie. Byo to widoczne zarwno w przypadku drobnych uchybie urzdniczych, atwych do uniknicia przy zachowaniu elementarnej starannoci, jak i anomalii obejmujcych cae obszary funkcjonowania administracji publicznej. Nie ulega wtpliwoci, i jedynie wskutek osabienia funkcji kontrolnych pastwa moga zaistnie znaczna cz wskazywanych przez Izb nieprawidowoci w dziedzinie pozyskiwania rodkw budetowych i ich wydatkowania, gospodarowania majtkiem publicznym, restrukturyzacji gospodarki, udzielania zamwie

175

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

publicznych i w wielu innych sferach. Symptomem niedostatecznego zainteresowania ich stanem by brak odpowiedniej reakcji waciwych organw administracji, jednostek nadrzdnych, przeoonych w hierarchii subowej, wreszcie komrek kontroli wewntrznej w sytuacjach wymagajcych od nich zdecydowanej interwencji. Z wieloletnich dowiadcze kontrolerw NIK wynika, e uchybie w systemie nadzoru i kontroli naley si spodziewa niemal zawsze, gdy organy administracji, jednostki i suby publiczne nie wykonuj naoonych na nie zada, robi to niedbale bd nie przestrzegaj przepisw lub podejmuj dziaania niezgodne z prawem, a take w przypadku zakce w dziaalnoci kontrolowanych podmiotw, niezadowalajcej realizacji programw lub projektw. Szczeglnie niepokoi powinny odnotowane przez NIK przypadki osabienia funkcji kontrolnej wwczas, kiedy stanowia ona jedno z podstawowych zada konkretnych organw i instytucji. Stwierdzono m.in., e Rzecznik Ubezpieczonych, ktry winien przeciwdziaa wprowadzaniu do oglnych warunkw ubezpiecze klauzul zabronionych lub innych postanowie naruszajcych interesy konsumentw, weryfikowa OWU w ograniczonym zakresie. Kadego roku malaa rwnie liczba kontroli przeprowadzanych przez wojewdzkich inspektorw ochrony rodowiska i dokonywanych w ich trakcie pomiarw iloci emitowanych do rodowiska substancji i energii. Brak bada kontrolnych nie pozwala ustali, czy kontrolowany podmiot prowadzi dziaalno zgodnie z posiadanymi pozwoleniami, ani wymierzy kary w przypadku przekroczenia przepisw. Z kolei Krajowy Zarzd Gospodarki Wodnej oraz Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Gdasku sporadycznie tylko kontroloway, czy przestrzegany jest zakaz grodzenia w odlegoci ptora metra od brzegu nieruchomoci przylegajcych do jezior stanowicych wody publiczne. Praktyki takie nie buduj autorytetu pastwa, a jednoczenie wrd osb i podmiotw lekcewacych przepisy budz poczucie bezkarnoci. Na ksztat i przebieg zachodzcych w rnych dziedzinach procesw w znacznej mierze wpywa sposb stanowienia oraz stosowania prawa. Najwysza Izba Kontroli wielokrotnie wskazywaa na luki w ustawodawstwie, brak przepisw wykonawczych do obowizujcych ustaw, na istnienie aktw prawnych le skonstruowanych, sprzecznych ze sob, niejasnych, pozostawiajcych pole do odmiennych interpretacji. Stwierdzono m.in., e na prawidowo postpowa kontrolnych i podatkowych znaczny wpyw miay czste zmiany obowizujcych w tej mierze przepisw. W cigu dwch i p roku ustawa Ordynacja podatkowa zostaa zmieniona 15 razy, ustawa o PIT 25 razy, ustawa o CIT 13 razy, za ustawa o VAT 10 razy. Brak stabilnych regu postpowania nie tylko zwiksza ryzyko popenienia bdw przez podatnikw, ale sprawia trudnoci interpretacyjne samym organom skarbowym, podatkowym i sdom administracyjnym. Stwierdzono, e brak jednoznacznoci w przepisach i nieprecyzyjne rozdzielenie uprawnie utrudniay skuteczny nadzr uczelni medycznych nad szpitalami klinicznymi, przeduajcy si proces wydawania aktw wykonawczych do ustaw przez Ministra Rozwoju Regionalnego by jedn z przyczyn opnie w realizacji Regionalnych Programw Operacyjnych, a brak w znowelizowanej przez Ministra Zdrowia ustawie transplantacyjnej przepisw okrelajcych zasady funkcjonowania i finansowania pracownikw penicych w szpitalach funkcje koordynatorw utrudnia sprawne pobieranie do transplantacji i przeszczepianie narzdw. Oddzielny problem stanowi niewaciwy niejednokrotnie przebieg prac legislacyjnych. Przykadem moe by przygotowanie projektu ustawy o grach hazardowych, ktrej procedowanie cechowa nadmierny popiech, nieusprawiedliwiony adnymi nadzwyczajnymi okolicznociami. Dwutygodniowy okres, jaki upyn od opracowania zaoe projektu do jego rozpatrzenia i przyjcia przez Rad Ministrw, okaza si zbyt krtki na rzeteln analiz projektowanych rozwiza i zgaszanie uwag w ramach uzgodnie wewntrzresortowych i midzyresortowych, co mogo prowadzi do powstania luk prawnych. W ocenie Izby niezbdne jest zachowanie zasad wynikajcych z regulaminu prac Rady Ministrw i stworzenie minimum warunkw do opiniowania przepisw prawnych nawet w przypadku prac legislacyjnych prowadzonych w przyspieszonym tempie.

Pastwo efektywnie zarzdzajce zasobami publicznymi

Nie zostay take wyeliminowane zjawiska korupcjogenne, wpywajce destrukcyjnie na sposb funkcjonowania pastwa. Z tego wanie powodu rozpoznawanie zagroe korupcyjnych i wskazywanie okolicznoci sprzyjajcych ich powstawaniu cigle stanowi jeden z gwnych celw prowadzonych przez NIK bada kontrolnych. Dowodz one, e przyczyny powstawania i utrzymywania si tego zjawiska zostay do dokadnie rozpoznane, co jednak nie znaczy, e usunite z ycia spoecznego i gospodarki. Naley do nich zaliczy dowolno w podejmowaniu decyzji, konflikt interesw, nadmiar kompetencji skumulowanych w jednym rku, brak osobistej odpowiedzialnoci osb podejmujcych decyzje, sabo kontroli wewntrznej, brak jawnoci postpowania, nierwny dostp do informacji, nieprawidowoci w stanowieniu prawa, uchylanie si od kontroli pastwowej, brak skutecznych rozwiza antykorupcyjnych. Patologia ta nie tylko negatywnie oddziauje na jako zarzdzania i administrowania pastwem, ale czsto stanowi rdo wielu innych ujawnionych przez NIK nieprawidowoci.

176

Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele i tylko niektre z nich dadz si zidentyfikowa za pomoc narzdzi badawczych dostpnych Najwyszej Izbie Kontroli. Na pewno trzeba do nich zaliczy, wielokrotnie ju podnoszon przez NIK, kwesti braku spjnej wizji rozwoju poszczeglnych sfer funkcjonowania pastwa i przemylanych strategii dziaania. W ich miejsce niejednokrotnie pojawiay si koncepcje dorane, oparte na wtpliwych przesankach i zaoeniach, realizowane w sposb improwizowany, najczciej z negatywnym skutkiem. Tak wic restrukturyzacj i prywatyzacj przedsibiorstw transportu autobusowego powanie utrudnia brak jednej okrelonej strategii dla caej brany. Nieprzeprowadzenie kompleksowych analiz i przyjcie nietrafnych zaoe akcji kredytowej spowodowao, e dziaania na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw poprzez udzielanie porcze i gwarancji przyniosy skutek odwrotny do zamierzonego, a wprowadzone zmiany, zamiast sukcesem, zaowocoway zaamaniem caego przedsiwzicia. Brak analiz uwzgldniajcych m.in. uwarunkowania prawne, ekonomiczne, ekologiczne, a take rachunku zyskw i strat, przyczyni si w znacznym stopniu do podjcia kontrowersyjnej decyzji o uciliwej dla okolicznej ludnoci lokalizacji bazy samolotw wielozadaniowych F-16 na lotnisku w Poznaniu-Krzesinach. Nowe rozwizania prawne nie spowodoway ograniczenia liczby dunikw alimentacyjnych, a obowizujce przepisy uniemoliwiay osignicie przez warsztaty terapii zajciowej dla osb niepenosprawnych celw okrelonych w ustawie o rehabilitacji. To tylko niektre przykady dziaa nie do koca przemylanych, prowadzonych bez odpowiedniego przygotowania, bez uprzedniego rozwaenia rnych moliwych konsekwencji podejmowanych decyzji. W tych i wielu innych przypadkach, o ktrych bdzie mowa w szczegowej czci Sprawozdania, uwag zwraca ywotno ewidentnie wadliwych rozwiza. Mimo i byo dla kadego rzecz oczywist, e przyjte koncepcje nie sprawdzaj si w praktyce, s zawodne i nieskuteczne, a nawet przynosz wicej szkody ni poytku, obowizyway niekiedy caymi latami, dziaania naprawcze za nie byy w por podejmowane. Bez wzgldu na to, czy win ponosi inercja osb i gremiw odpowiedzialnych za taki stan rzeczy, czy te niech przyznania si do bdu, skutek pozostaje ten sam. W rnych dziedzinach aktywnoci pastwa za przyzwoleniem, a przynajmniej bez waciwej reakcji administracji publicznej, utrzymuj si ograniczenia i przeszkody wpywajce destrukcyjnie na spoeczny i gospodarczy rozwj kraju oraz negatywnie na jako ycia mieszkacw.

Polska w Unii Europejskiej

Kontrole prowadzone przez NIK w ostatnich latach w obszarze czonkostwa RP w Unii Europejskiej wykazay, e nie ze wszystkich swoich powinnoci wobec UE, w tym rwnie z zobowiza przyjtych w traktacie akcesyjnym, Polska wywizywaa si rwnie skrupulatnie. Due zalegoci istniej w sferze ekologii, szczeglnie, jeli chodzi o utylizacj odpadw i oczyszczanie ciekw komunalnych. Wprawdzie w niektrych wypadkach osignicie unijnych standardw zostao rozoone w czasie, a przewidziane okresy dostosowawcze jeszcze trwaj, niepokoi jednak powolne tempo zwizanych z tym prac i niedostateczne zaawansowanie przedsiwzi warunkujcych dotrzymanie ustalonych terminw. Dalsze zwlekanie z wypenianiem zobowiza moe spowodowa naoenie na Polsk dotkliwych kar pieninych, a niekiedy take konieczno zwrotu rodkw UE przyznanych na wspfinansowanie niezrealizowanych projektw. NIK, kontrolujc w kolejnych latach realizacj poszczeglnych programw operacyjnych, nie stwierdzia jednak powanych naduy czy nieprawidowoci. Zwracaa natomiast uwag na formalizm, opnienia oraz stosunkowo niski poziom wykorzystania dotacji unijnych w niektrych obszarach. Pozytywnie natomiast Izba ocenia przygotowanie organw administracji rzdowej do sprawowania w 2011 roku przez Polsk prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Kontrolerzy uznali, e administracja rzdowa, pomimo braku wczeniejszych dowiadcze, naleycie zaprojektowaa i realizowaa proces przygotowa do polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Proces przygotowa by waciwie koordynowany przez Penomocnika Rzdu do spraw Przygotowania Organw Administracji Rzdowej i Sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej.

Ustalenia kontroli w podziale na dziay administracji publicznej

Podobnie jak w latach poprzednich, dla zapewnienia w sprawozdaniu z dziaalnoci NIK w 2011 r. moliwie najwikszej aktualnoci, uwzgldniono w nim nie tylko kontrole z roku 2011, ale rwnie takie, z ktrych informacje o wynikach przekazane zostay Marszakowi Sejmu RP do koca I kwartau 2012 r. Przez te pi kwartaw NIK zakoczya 204 kontrole planowe. Byo to 98 kontroli budetowych oraz 106 innych planowych. Ponadto w tym czasie zrealizowano 246 kontroli doranych (zakoczonych podpisaniem protokou lub odmow podpisania protokou, ewentualnie skierowaniem do Sejmu informacji o wynikach przeprowadzonej kontroli). Do Sejmu od stycznia 2011 do koca marca 2012 trafiy cznie 202 informacje.

177

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

W rozdziale Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK zosta przedstawiony skrt syntezy z ustale 98 kontroli dotyczcych wykonania budetu pastwa w 2010 roku oraz skrt syntezy dotyczcej ustale kontroli, dotyczcych realizacji budetu pastwa w 2011 r. wraz z informacj, e pene dane na ten temat znajduj si w Analizie wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2011 r., ktry to dokument rwnie zosta skierowany do Marszaka Sejmu RP. Ponadto w rozdziale IV omwiono ustalenia ponad 140 kontroli planowych i doranych z 30 dziaw administracji publicznej. Cao materiau zostaa podzielona na 20 podrozdziaw. Ich tytuy pochodz od nazw dziaw administracji, wymienionych w ustawie o dziaach administracji rzdowej. Niektre dziay zostay jednak poczone w caociowe obszary np. w jednym rozdziale omwiona jest tematyka zwizana z rolnictwem, rynkami rolnymi i rozwojem wsi. W dziale Czonkostwo RP w UE omwione s take kontrole z dziau Rozwj regionalny. Niekiedy take konkretne kontrole mona zaliczy do wicej ni jednego dziau np. informacj o wykonaniu planu finansowego NFZ, omwion przez nas w dziale Zdrowie, mona przypisa take do dziau Budet. W kadym z podrozdziaw wyodrbnione zostay podmiotowo lub przedmiotowo najwaniejsze tematy, ktre zbadali kontrolerzy NIK. W tych podrozdziaach wskazano gwne ustalenia NIK, w tym szczeglnie stwierdzone nieprawidowoci oraz mechanizmy korupcyjne. Ponadto omwione w podrozdziaach tematy oraz syntezy (zaczniki nr 3 i 5) kocz si wykazem waniejszych wnioskw pokontrolnych. Ma to ogromne znaczenie, poniewa NIK odgrywa istotn rol nie tylko jako naczelny organ kontrolny stwierdzajcy nieprawidowoci. Formuujc wnioski pokontrolne, w tym wprost odnoszce si do koniecznych zmian w prawie wnioski de lege ferenda jest take jedn z tych instytucji, ktre mog w sposb rzeczywisty pomaga usprawnia i naprawia pastwo. Podrozdziay kocz si spisem kontroli przypisanych do tego konkretnego obszaru. S to kontrole omwione w tym rozdziale, ale take opisane w zacznikach 3 i 5, zawierajcych syntezy kontroli planowych oraz wybranych kontroli doranych. Wykaz kontroli budetowych znajduje si w zaczniku nr 1. Zestawienie innych kontroli planowych omwionych w tym rozdziale znajduje si w zaczniku nr 2. Wykaz wszystkich kontroli doranych, w tym omwionych w tym rozdziale, zawiera zacznik nr 4.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

178

1. Budet

Skala zaangaowania NIK w przeprowadzanie kontroli wykonania budetu oraz zaoe polityki pieninej jest ogromna. Ale te efekt jest imponujcy corocznie dokonywany jest bardzo rozbudowany audyt, pozwalajcy na zweryfikowanie prawidowoci wydatkowania i rozliczania rodkw budetowych w niemal wszystkich obszarach dziaalnoci pastwa.

179

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Budet
Okoo 100 kontroli rocznie, czyli poowa kontroli planowych przeprowadzanych przez NIK, powicona jest wykonaniu budetu pastwa przez ministerstwa, urzdy centralne, ale take administracj niszych szczebli. Ich ustalenia maj ogromne znaczenie, poniewa na ich podstawie Sejm uchwala tzw. absolutorium dla rzdu.
NIK jako naczelny organ kontroli pastwowej jest te uprawniona do kontroli dziaalnoci Narodowego Banku Polskiego. Uprawnienie to wynika wprost z artykuu 203 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Kontrola ta dotyczy nie tylko budetu NBP, ale gwnie realizacji zaoe polityki pieninej1. Chodzi m.in. o zgodno dziaa NBP i Rady Polityki Pieninej z przyjtymi na dany rok zaoeniami polityki pieninej oraz ze strategi bezporedniego celu inflacyjnego. NIK sprawdza np., czy inflacja w danym roku miecia si w wyznaczonym przedziale dopuszczalnych odchyle od celu inflacyjnego, czym by spowodowany ewentualny wzrost inflacji i jak due byo odchylenie. Jest to niezwykle wane uprawnienie z uwagi na wyjtkow pozycj NBP jako niezalenego od rzdu banku centralnego, ktrego gwna rola polega na utrzymaniu stabilnego poziomu cen. Skala zaangaowania Izby w przeprowadzanie kontroli wykonania budetu oraz zaoe polityki pieninej jest ogromna. Ale te efekt jest imponujcy corocznie dokonywany jest bardzo rozbudowany audyt, pozwalajcy na zweryfikowanie prawidowoci wydatkowania i rozliczania rodkw budetowych w niemal wszystkich obszarach dziaalnoci pastwa. Badanie dotyczy dysponentw budetu wszystkich trzech szczebli. Kontrole przeprowadzane s we wszystkich resortach, kancelari Prezydenta i Premiera oraz innych urzdach centralnych. Kontrole sprawdzaj prawidowo gospodarowania finansami m.in. przez wojsko, sdy, prokuratur, Policj, suby specjalne, stra poarn, stra graniczn, agendy rzdowe. Ponadto kontrolowane s urzdy wojewdzkie. NIK prowadzi take kontrol powiza budetw jednostek samorzdu terytorialnego z budetem pastwa w zakresie wybranych dochodw i wydatkw. Informacje z kontroli budetowych omawiane s podczas posiedze waciwych tematycznie komisji sejmowych. Ponadto na podstawie caoci ustale wszystkich tych kontroli NIK corocznie przygotowuje raport pt. Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej. Dokument ten przekazywany jest rwnoczenie z rocznym Sprawozdaniem z dziaalnoci NIK do Marszaka Sejmu. Gwne wnioski z tego opracowania prezentowane s przez Prezesa NIK podczas plenarnego posiedzenia Sejmu. Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej prezentowana jest jednoczenie z Opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Skrt syntezy i podstawowych ustale kontroli NIK z dokumentu Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2010 roku, skierowanego do Sejmu w 2011 roku
W ustawie budetowej na rok 20102 ustalono podatkowe i niepodatkowe dochody budetu pastwa na kwot 249,0 mld z, wydatki budetu pastwa na kwot nie wiksz ni 301,2 mld z oraz deficyt budetu pastwa na kwot nie wiksz ni 52,2 mld z. Zgodnie z art. 110 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych3 w budecie pastwa, obok prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodw budetu pastwa, planowanych wydatkw budetu pastwa i planowanego deficytu budetu pastwa, okrelono rwnie kwot dochodw rodkw europejskich na kwot 41,8 mld z, kwot wydatkw rodkw europejskich na kwot nie wiksz ni 56,3 mld z oraz deficyt budetu rodkw europejskich na kwot nie wiksz ni 14,4 mld z. Budet pastwa w 2010 r. zosta wykonany zgodnie z ustaw budetow. Na realizacj budetu pastwa korzystnie wpywaa sytuacja gospodarcza w 2010 r., ktra bya lepsza, ni prognozowano w zaoeniach do ustawy budetowej. Wyszy, ni zakadano, by wzrost gospodarczy, lepsza bya sytuacja na rynku pracy. Wartoci zotego wobec obcych walut nie ulegay wikszym wahaniom. Na tle innych krajw Unii Europejskiej Polska osigna w 2010 r. dobre wyniki gospodarcze.
1 Kontrola wykonania zaoe polityki pieninej i kontrola wykonania budetu pastwa zgodnie z art. 204 ust. 1 pkt 1 Konstytucji s prezentowane w jednym dokumencie, jednak inna jest ich tematyka i prowadzone s na podstawie oddzielnych programw kontroli. 2 3 Ustawa budetowa na rok 2010 (Dz.U. Nr 19, poz. 102). Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.

180

Dochody budetu pastwa w 2010 r. wyniosy 250,3 mld z i byy o 0,5% wysze, ni zaplanowano w ustawie budetowej. Wydatki zrealizowano w wysokoci 294,9 mld z. Byy one nisze od limitu ustawowego o 2,1%. W rezultacie deficyt budetu pastwa, planowany na 52,2 mld z, wynis 44,6 mld z. Uzyskane dochody pozwalay na sfinansowanie 84,9% wydatkw budetu pastwa.

Diagram 1.
Wydatki, dochody i deficyt budetu pastwa w 2010 r. (mld z)

Wydatki 294,9 100 % 44,6 15,1 % Deficyt

Dochody

250,3 84,9 %

Diagram 2.
Wydatki, dochody i deficyt budetu rodkw europejskich w 2010 r. (mld z)

Wydatki 48,1 100 % 10,4 21,6 % Deficyt

Dochody

37,7 78,4 %

Najwysza Izba Kontroli zbadaa rzetelno i prawidowo sprawozda budetowych we wszystkich kontrolowanych jednostkach. Stwierdzono, e kwoty dochodw, wydatkw i deficytw, ktre zostay podane w Sprawozdaniu Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r., stanowi sum kwot wykazanych w sprawozdaniach budetowych dysponentw poszczeglnych czci. Biorc to pod uwag oraz uwzgldniajc wyniki przeprowadzonych kontroli, Najwysza Izba Kontroli stwierdzia, e sprawozdanie Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r. przekazuje prawdziwy obraz wykonania budetu pastwa w zakresie dochodw, wydatkw, nalenoci i zobowiza. NIK ocenia pozytywnie lub pozytywnie z zastrzeeniami wykonanie budetu pastwa we wszystkich czciach budetowych oraz realizacj planw finansowych pastwowych osb prawnych i funduszy celowych. Stwierdzajc prawidowe wykonanie budetu pastwa w 2010 r., trzeba mie na uwadze, e problemy finansw publicznych nie zostay rozwizane. Co wicej, nie udao si zapobiec pogbianiu si nierwnowagi sektora finansw publicznych.

181

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Z ustale kontroli wynika, e niewykonane zostay prognozowane dochody z tytuu podatku dochodowego od osb prawnych, podatku dochodowego od osb fizycznych oraz z tytuu opat, grzywien, odsetek i innych dochodw niepodatkowych. Pozostae dochody, gwnie VAT i akcyza, zostay zrealizowane z nadwyk. Uzyskano take nieplanowane wpaty z zysku Narodowego Banku Polskiego. Po stronie wydatkw budetu pastwa cigle problemem jest finansowanie zada inwestycyjnych, gdzie wykonanie wydatkw w stosunku do planu byo najnisze spord wszystkich grup rodzajowych wydatkw. Zastrzeenia budzi system planowania tych wydatkw. W planach rzeczowych ujmowane byy zadania nieprzygotowane do realizacji. Dochody budetu rodkw europejskich wyniosy 37,7 mld z, co stanowio 90,1% zaplanowanej kwoty. Wydatki wyniosy 48,1 mld z, tj. 85,5% planowanej kwoty. Wykonanie budetu rodkw europejskich zamkno si deficytem w kwocie 10,4 mld z, ktry by jednak niszy o 4 mld z od limitu ustawowego. Relacja dochodw do wydatkw wyniosa 78,4%. Z ustale kontroli wynika, e w niektrych czciach budetowych wystpiy opnienia w realizacji czci programw operacyjnych.

Przyrost pastwowego dugu publicznego by wikszy ni w latach poprzednich. Zaduenie sektora finansw publicznych zwikszyo si o 78 mld z i na koniec 2010 r. wynioso 747,9 mld z, a jego relacja do PKB osigna 52,8%. Uksztatowaa si ona powyej I progu ostronociowego, okrelonego w ustawie o finansach publicznych na poziomie 50%. W tej sytuacji zastosowanie bdzie mia art. 86 pkt 1 tej ustawy, ktry stanowi, e Rada Ministrw nie moe uchwali projektu ustawy budetowej, w ktrym relacja deficytu budetu pastwa do dochodw budetu pastwa byaby wysza ni analogiczna relacja, wynikajca z ustawy budetowej na rok 2011. Wzrost kwoty pastwowego dugu publicznego by przede wszystkim konsekwencj wzrostu zaduenia Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego. Istotne pogorszenie sytuacji sektora publicznego jest w znacznej mierze wynikiem braku reform systemowych, na co Najwysza Izba Kontroli wskazuje ju od kilku lat. W okresie najlepszej koniunktury gospodarczej, tj. w latach 20062007, kiedy wzrost wydatkw budetowych by bardzo szybki, nie byy wykorzystywane nawet proste oszczdnoci niewymagajce reform strukturalnych. Rwnie stan zaawansowania prac nad wdraaniem budetu zadaniowego nie umoliwia w 2010 r. wykorzystania tego narzdzia do racjonalizacji wydatkw publicznych. Skala i waga nieprawidowoci stwierdzonych w wykonaniu budetu, podobnie jak w roku 2009, nie bya dua. Najczciej polegay one na: przekroczeniu upowanie do dokonywania wydatkw, nieegzekwowaniu zwrotu niewykorzystanych dotacji, nierzetelnym planowaniu dochodw i wydatkw, niedochodzeniu nalenoci budetowych, nieprzestrzeganiu procedur w postpowaniach o udzielanie zamwie publicznych, bdach w prowadzeniu ksig rachunkowych i sporzdzaniu sprawozda budetowych. ()

Skrt syntezy i podstawowych ustale kontroli NIK z dokumentu Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2011 roku, skierowanego do Sejmu w 2012 roku
() Oglna ocena wykonania ustawy budetowej Realizacja budetu pastwa bya lepsza ni zakadano. Dochody budetu pastwa w 2011 r. byy o 1,6% wysze ni zaplanowano w ustawie budetowej. Wydatki byy nisze od limitu ustawowego o 3,4%. W rezultacie deficyt budetu pastwa, planowany na 40,2 mld z, wynis 25,1 mld z. Oznaczao to zmniejszenie potrzeb poyczkowych budetu pastwa. Uzyskane dochody pozwalay na sfinansowanie 91,7% wydatkw budetu pastwa, podczas gdy w poprzednim roku relacja ta wynosia 84,9%.
1.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wydatki, dochody i deficyt bud etu pa stwa w 2011 r.

[mld z] Deficyt 25,1 8,3%

Wydatki 302,7 100%

Dochody 277,6 91,7%

Budet rodkw europejskich zosta zaplanowany ostronie i zapewnia duy margines bezpieczestwa. Dochody budetu rodkw europejskich stanowiy 70,8% zaplanowanej kwoty. Wydatki wyniosy 72,4% planowanej kwoty. Wykonanie budetu rodkw europejskich zamkno si deficytem w kwocie 12,2 mld z, ktry by niszy o 3,2 mld z od limitu ustawowego. Relacja dochodw do wydatkw wyniosa 79,9%, wobec 78,4% w poprzednim roku.

182

2.

Wydatki, dochody i deficyt bud etu rodkw europejskich w 2011 r.

[mld z]
Deficyt 12,2 20,1% Wydatki 60,8 100%

Dochody 48,6 79,9%

Dochody budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wyniosy cznie 326,1 mld z i byy wysze od dochodw osignitych w 2010 r. o 13,2%. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wyniosy 363,5 mld z i byy wysze od wydatkw poniesionych w 2010 r. o 6,0%. Deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wynis 37,4 mld z i by niszy od deficytu osignitego w 2010 r. o 17,6 mld z, tj. o 32,1%. Zmniejszenie deficytu byo nastpstwem zwikszenia dochodw o 38,1 mld z, przy przyrocie wydatkw tylko o 20,5 mld z i przyczynio si do ograniczenia dynamiki wzrostu dugu publicznego. Na wykonanie budetu pastwa i sytuacj finansw publicznych korzystny wpyw miay dziaania zmierzajce do obnienia deficytu finansw publicznych oraz ksztatowanie si sytuacji gospodarczej w kraju. () Od 2007 r. w okresie globalnego kryzysu gospodarczego Polska osigaa najwyszy wzrost PKB spord pastw Unii Europejskiej. W IV kwartale 2011 r. produkt krajowy brutto w Unii Europejskiej ogem zwikszy si w skali roku o 0,8%. W Polsce tempo wzrostu PKB wynioso 4,4%. Wysz dynamik wzrostu osigny tylko kraje batyckie Litwa, Estonia i otwa. W zakresie PKB per capita Polska od 2005 r. zmniejszaa rnic do pastw strefy euro o rednio dwa punkty procentowe rocznie. Pomimo dobrych wynikw gospodarczych na tle reszty Europy w ostatnich latach, Polska pozostaje szstym najbiedniejszym pastwem UE, z PKB per capita wynoszcym 64% redniej unijnej. () Sytuacja finansw publicznych () Zmniejszyo si tempo przyrostu dugu publicznego i nierwnowaga sektora finansw publicznych. Poprawa sytuacji sektora publicznego jest wynikiem rozpoczcia reform systemowych. Na konieczno takich reform Najwysza Izba Kontroli wskazywaa w latach ubiegych. Pastwowy dug publiczny na koniec 2011 r. wynis 815,3 mld z i w stosunku do roku poprzedniego by wyszy o 67,4 mld z. W relacji do PKB stanowi 53,5% i wzrs o 0,7 punktu procentowego. Tempo przyrostu pastwowego dugu publicznego w 2011 r. wynioso 9,0% wobec 11,9% w 2010 r. Podobnie jak w 2010 r. relacja dugu do PKB przekroczya 50%, tj. pierwszy prg ostronociowy wynikajcy z art. 86 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych. W zwizku z powyszym, na 2013 r. Rada Ministrw bdzie ponownie zobowizana uchwali projekt ustawy budetowej, w ktrym relacja deficytu budetu pastwa do dochodw budetu pastwa nie bdzie moga by wysza ni analogiczna proporcja z ustawy budetowej na 2012 r., tj. 11,6%. Przyrost pastwowego dugu publicznego by przede wszystkim konsekwencj wzrostu zaduenia Skarbu Pastwa o 56,3 mld z oraz zobowiza jednostek samorzdu terytorialnego i ich zwizkw o 10,6 mld z. () Dynamika wzrostu dugu Skarbu Pastwa bya mniejsza ni w poprzednim roku. Dug Skarbu Pastwa na koniec 2011 r. wynis 771,1 mld z i w cigu roku wzrs o 69,3 mld z, tj. o 9,9% (wobec 11,1% w 2010 r.). () Zaduenie zagraniczne na koniec 2011 r. wynioso 246,4 mld z i w cigu roku wzroso o 51,6 mld z, tj. o 26,5%. Udzia zaduenia zagranicznego w dugu Skarbu Pastwa wzrs o ponad 4 punkty procentowe i na koniec 2011 r. wynis 32%, przekraczajc poziom 2030% okrelony w Strategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych w latach 20112014. Dug krajowy Skarbu Pastwa na koniec 2011 r. wynis 524,7 mld z i wzrs o 17,7 mld z, tj. o 3,5%. () Budet pastwa Prognoza dochodw budetu pastwa na 2011 r. okazaa si prawidowa. Dochody wyniosy 277,6 mld z i byy wysze o 1,6% od planowanych. W porwnaniu do 2010 r., dochody byy wysze o 10,9%. Decydujcy wpyw na uzyskanie wyszych o 4,5 mld z ni zakadano dochodw miay wysze ni prognozowano dochody z tytuu wpaty z zysku NBP oraz dywidend

183

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

spek Skarbu Pastwa i wpat z zysku przedsibiorstw pastwowych. Dochody podatkowe wyniosy 243,2 mld z, tj. 100,2% prognozy zawartej w ustawie budetowej, a dochody niepodatkowe 32,3 mld z, tj. 115,1% prognozy. () Zasadniczym problemem, pomimo poprawy wskanika efektywnoci egzekucji, by wysoki poziom zalegoci podatkowych, w tym zagroonych przedawnieniem. Zalegoci podatkowe na 31 grudnia 2011 r. wyniosy 22,9 mld z i w porwnaniu do stanu na koniec 2010 r. wzrosy o 11,4%. Dla porwnania w 2010 r. zalegoci podatkowe wzrosy o 7,8%. W urzdach skarbowych zalegoci podatkowe zagroone przedawnieniem wedug stanu na dzie 31 grudnia 2011 r. wyniosy 6,2 mld z i w porwnaniu do stanu na koniec 2010 r. wzrosy o 12,3%. Przeprowadzone przez NIK kontrole wskazay, e organy podatkowe maj moliwo poprawy skutecznoci odzyskiwania nalenych podatkw przez dokonywanie na szersz skal i w odpowiednim czasie zabezpiecze zobowiza. Wydatki budetu pastwa wyniosy 302,7 mld z i byy o 3,4%, tj. o 10,7 mld z nisze od kwoty ustalonej w ustawie budetowej. Wydatki te, w porwnaniu do poprzedniego roku, wzrosy tylko o 2,6%, czyli realnie byy nisze. Nisze ni planowano wykonanie wydatkw wynikao z oszczdnoci powstaych w kosztach obsugi dugu publicznego i wydatkach na skadk do Unii Europejskiej oraz nierozdysponowania w peni wydatkw ujtych w rezerwach celowych, w tym zwaszcza na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE. () Budet rodkw europejskich Budet rodkw europejskich nie zosta tak dobrze zrealizowany jak budet pastwa. Naley jednak wzi pod uwag to, e na 2011 r. w budecie rodkw europejskich zaplanowano o wiele wyszy wzrost, zwaszcza wydatkw, ni w budecie pastwa. Dochody budetu rodkw europejskich wyniosy 48,6 mld z i byy nisze od prognozowanych o 20,0 mld z, tj. o 29,2%. W porwnaniu do 2010 r. dochody te wzrosy o 28,9%. Nisza ni planowano realizacja dochodw wynikaa z niewykonania planowanych wydatkw podlegajcych refundacji oraz decyzji Ministra Finansw o pozostawieniu na rachunkach programowych rodkw w celu zapewnienia pynnoci finansowej tych programw w latach nastpnych, a take opnie w realizacji wydatkw w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013. () Saldo biecych rozlicze Polski z Uni Europejsk, po raz kolejny, byo dodatnie. Wynioso ono 10,5 mld euro (w 2010 r. 7,7 mld euro). Do Polski z budetu Unii Europejskiej wpyny rodki w kwocie 14,3 mld euro, tj. o 27,1% wyszej ni w 2010 r. Z tytuu skadki oraz zwrotw Polska wpacia do budetu Unii Europejskiej kwot 3,8 mld euro, tj. o 8,2% wysz ni w 2010 r. Napyw rodkw z UE by o 17,6% niszy ni zaplanowano w ustawie budetowej. () Potrzeby poyczkowe Potrzeby poyczkowe netto budetu pastwa w 2011 r. byy ponad dwukrotnie nisze ni w 2010 r. Wyniosy one 26,9 mld z i byy nisze od kwoty planowanej o 29,4 mld z. Gwnymi ich skadowymi byy deficyty budetu pastwa i budetu rodkw europejskich, refundacja Funduszowi Ubezpiecze Spoecznych skadek przekazywanych do Otwartych Funduszy Emerytalnych oraz sfinansowanie poyczki dla FUS na uzupenienie rodkw na wypaty wiadcze gwarantowanych przez pastwo. W wyniku zmian w systemie emerytalnym, na rzecz OFE przekazano kwot 15,4 mld z, wobec planowanej 23,9 mld z. Oznaczao to zmniejszenie potrzeb poyczkowych w stosunku do planowanych, a w rezultacie wpyno zmniejszajco na wysoko dugu publicznego. () Minister Finansw zapewni finansowanie potrzeb poyczkowych, cho rzeczywista struktura finansowania rnia si od zaoe przyjtych w ustawie budetowej. Istotne znaczenie w zarzdzaniu pynnoci mia wprowadzony od maja 2011 r. mechanizm konsolidacji rodkw jednostek sektora finansw publicznych. () Budet zadaniowy Stan wdraania budetu zadaniowego, zwaszcza w obszarze zarzdczym NIK ocenia jako niezadowalajcy . Jest to skutkiem regulacji prawnych, braku waciwej koncepcji i skutecznej koordynacji prac. Obecne usytuowanie odpowiedzialnoci za osiganie celw funkcji pastwa spowodowao, e na adnym z organw wadzy publicznej nie ciy bezporednia odpowiedzialno za ich osiganie i koordynowanie. Istnieje wysokie ryzyko, e proces wdraania ukadu zadaniowego nie zakoczy si przed 31 grudnia 2012 r., tj. w terminie okrelonym w art. 95 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzajce ustaw o finansach publicznych. Brak jest spjnej struktury zada publicznych, opisywanych jednoznacznie zdefiniowanymi miernikami dokona. () Nieprawidowoci Skala i waga nieprawidowoci stwierdzonych w zakresie prawidowoci wykonania budetu oraz zgodnoci systemu rachunkowoci z zasadami rachunkowoci oraz skutecznoci funkcjonowania mechanizmw kontroli zarzdczych dotyczcych

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

184

operacji finansowych i gospodarczych, podobnie jak w ostatnich latach, nie bya dua. () Zaoenia polityki pieninej Rada Polityki Pieninej (RPP) w Zaoeniach polityki pieninej na rok 2011 postanowia kontynuowa realizacj cigego celu inflacyjnego ustalonego na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziaem odchyle 1 punkt procentowy. Inflacja mierzona wskanikiem cen towarw i usug konsumpcyjnych (CPI) ksztatowaa si w 2011 r. powyej celu inflacyjnego, jak i powyej grnej granicy przedziau odchyle od celu i wynosia w poszczeglnych miesicach od 3,6% do 5,0%. rednioroczna inflacja w 2011 r. wyniosa 4,3%. () Najwikszy wpyw na wzrost inflacji miay ceny () oraz znaczna deprecjacja zotego w IV kwartale 2011 r. Czynniki te o charakterze podaowym i zewntrznym, pozostaway poza bezporednim oddziaywaniem krajowej polityki pieninej. ()

185

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

186

2. Administracja publiczna

2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7.

Udostpnianie informacji publicznej Midzynarodowa wsppraca Polski na rzecz rozwoju Samorzdowe kolegia odwoawcze Fundusz alimentacyjny Dostp do lokali wyborczych dla niepenosprawnych Suba cywilna Administracja samorzdowa

187

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Administracja publiczna
Zadaniem administracji publicznej jest m.in. zagwarantowanie obywatelom moliwoci korzystania z wszelkich nalenych praw, zapewnienie im bezpieczestwa socjalnego, agodzenie rnic w dostpie do wypracowanych przez spoeczestwo dbr, motywowanie do pogbiania wiedzy i podnoszenia umiejtnoci, propagowanie uczestnictwa w kulturze, wspieranie tworzenia wizi spoecznych i poczucia wsplnoty. NIK, prowadzc kontrole w tym obszarze, szczegln uwag zwracaa na te przypadki, gdy organy administracji publicznej nie realizuj konstytucyjnych praw obywateli, a poszczeglne urzdy i suby publiczne nie su obywatelowi, s mu nieprzyjazne, stanowi utrudnienie w yciu i rozwizywaniu jego problemw. Wykazay one, e mona mie zastrzeenia do jakoci obsugi obywateli, poniewa kontrolowane jednostki niejednokrotnie nie wypeniay powierzonych im funkcji lub robiy to opieszale bd nieprofesjonalnie.
Kontrole prowadzone w ramach tego dziau administracji rzdowej wskazyway, mwic najoglniej, e administracja publiczna nie zawsze wywizuje si ze swoich obowizkw wobec obywatela, polegajcych na zaspokajaniu jego zbiorowych i indywidualnych potrzeb, wynikajcych ze wspycia ludzi w spoecznoci. Informacja publiczna nie jest udostpniana obywatelom naleycie, na czym cierpi jawno ycia publicznego. Nasz kraj, wstpujc do Unii Europejskiej, zobowiza si do pomocy na rzecz krajw rozwijajcych si. Badania NIK wykazay, e kontrolowane podmioty realizoway i wspieray takie dziaania, ale wskaniki wysokoci pomocy w kolejnych latach nie osigny nawet 70 proc. zakadanych wielkoci. Tymczasem sposb wywizywania si naszego kraju z przyjtych na siebie zobowiza, podjtych w ramach midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju, wpywa na pozycj i wizerunek Polski na arenie wiatowej.

2.1. Udostpnianie informacji publicznej

Pomimo upywu prawie 10 lat od wejcia w ycie ustawy o dostpie do informacji publicznej nadal wystpuj problemy z jej interpretacj i prawidowym udzielaniem informacji. Kontrola przeprowadzona w 12 jednostkach wojewdztwa kujawsko-pomorskiego wykazaa, e nie respektoway one zasad okrelonych w ustawie bd te w ogle nie udostpniay wymaganych informacji. Jawno ycia publicznego odgrywa istotn rol w funkcjonowaniu spoeczestwa obywatelskiego. Dostp do informacji publicznej umoliwia obywatelom udzia w dotyczcych ich procesach decyzyjnych. Kwesti t Najwysza Izba Kontroli badaa kilkakrotnie, zawsze z niesatysfakcjonujcym rezultatem. Zgodnie z ustaw o dostpie do informacji publicznej informacj tak jest kada informacja o sprawach publicznych. Obowizane do jej udostpniania s wadze publiczne oraz inne podmioty wykonujce zadania publiczne. Prawo do niezwocznego uzyskania informacji zawierajcej aktualn wiedz o sprawach publicznych przysuguje kademu. Informacje udostpnia si: przez ogoszenie w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP), na wniosek, take ustny, przez umoliwienie wstpu na posiedzenia kolegialnych organw wadzy publicznej, wgldu do dokumentw urzdowych, a take przez wywieszenie lub wyoenie w miejscu oglnie dostpnym. Te jasne i jednoznaczne zasady nie byy powszechnie przestrzegane. Na skal stwierdzonych nieprawidowoci wpyno, zdaniem NIK, nieprecyzyjne okrelenie w ustawie zakresu podlegajcych udostpnieniu w BIP informacji. Wci aktualny pozostaje zatem wniosek NIK postawiony w wyniku kontroli z 2005 r. odnonie do okrelenia w ustawie zakresu informacji udostpnianych w Biuletynie Informacji Publicznej, w zalenoci od form podmiotw zobowizanych do prowadzenia stron BIP.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Jednostki nieprzygotowane do udzielania informacji

Kontrolowane podmioty zobowizane do udostpniania informacji publicznej nie byy wystarczajco przygotowane organizacyjnie i kadrowo do wypeniania obowizkw wynikajcych z ustawy o dostpie do informacji publicznej. Udostpniajc informacje publiczne, nie przestrzegay zasad okrelonych w ustawie lub w ogle nie udostpniay wymaganych informacji.

Brak podstawowych informacji w BIP

We wszystkich 12 skontrolowanych jednostkach Biuletyn Informacji Publicznej prowadzony by z naruszeniem ustawy i rozporzdzenia brakowao w nim podstawowych informacji publicznych podlegajcych udostpnieniu. Dotyczyo to infor-

188

macji najczciej poszukiwanych przez odbiorcw BIP, takich jak zasady funkcjonowania podmiotw i dane publiczne na ich temat. Pozostae informacje zamieszczano w niepenym zakresie lub byy trudno dostpne.

Brak BIP w prawie poowie jednostek

Stron BIP w ogle nie prowadzio 99 z 218 (45 proc.) samorzdowych jednostek organizacyjnych i spek komunalnych podlegych kontrolowanym podmiotom. Nieprawidowoci te nie zostay ujawnione ani w ramach sprawowanego nad nimi nadzoru, ani w wyniku moliwych do przeprowadzania kontroli wewntrznych.

Brak osb wyznaczonych do udostpniania informacji

W 10 z 12 skontrolowanych jednostek w wojewdztwie kujawsko-pomorskim nie wyznaczono osb odpowiedzialnych za udostpnianie informacji publicznej. Nie okrelono trybu udostpniania informacji, brakowao te spjnoci wewntrznych uregulowa i szkole.

Ograniczanie dostpu do informacji

W statutach jednostek zawarto ograniczenia w dostpie do informacji publicznej.

9 z 12 jednostek nie spenio wymaga dotyczcych zabezpieczania treci informacji publicznych.

Niedostateczna ochrona stron BIP

W niewystarczajcy sposb zapewniono ochron zasobw tych stron przed nieuprawnionym dostpem, np. dokonywaniem zmian przez osoby nieuprawnione, celowym spowolnieniem lub uniemoliwieniem dostpu do BIP.

Nierzetelne prowadzenie strony

7 jednostek nierzetelnie prowadzio strony BIP. Na stronach tych mona znale byo nieaktualne informacje, puste lub niespjne z ich treci zakadki, niejednolite nazewnictwo informacji tego samego rodzaju. Ponadto stwierdzono rozbienoci w treci informacji zamieszczanych w BIP i w innych serwisach internetowych kontrolowanych podmiotw. W poowie jednostek strony BIP nie speniay okrelonych przepisami standardw dotyczcych ukadu strony, brakowao danych teleadresowych redakcji czy linku do strony gwnej istniejcego serwisu internetowego. Nie zamieszczano danych dotyczcych tosamoci osb, ktre wytworzyy informacj i odpowiadaj za jej tre. Wszystkie wzory wnioskw o udzielenie informacji publicznej zawieray klauzul o wyraeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych wnioskodawcy, brakowao jednoczenie formuy alternatywnej. Mogo to sugerowa, e taka zgoda jest niezbdna do uzyskania informacji.

Udzielanie informacji przez Internet

Zaawansowanie rozwoju e-administracji w wojewdztwie kujawsko-pomorskim jest zrnicowane, w zalenoci od rodzaju podmiotu. 5 z 12 badanych jednostek umoliwio zarwno pobranie oficjalnych formularzy ze strony internetowej urzdu, jak i ich odesanie za pomoc internetu. Wszystkie badane podmioty umoliwiy wyszukanie informacji o danym urzdzie oraz wiadczonych usugach na wasnej stronie internetowej.

Wnioski NIK:
W celu uzyskania poprawy w zakresie kontrolowanej dziaalnoci zdaniem NIK niezbdne jest podjcie przez Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji (obecnie Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji) dziaa w zakresie inicjatywy legislacyjnej Rady Ministrw, majcych na celu okrelenie zakresu informacji publicznej udostpnianej w BIP, z uwzgldnieniem zrnicowania form ustrojowych organw i podmiotw zobowizanych do prowadzenia BIP i przynalenych im zada publicznych.

2.2. Midzynarodowa wsppraca Polski na rzecz rozwoju

Wstpujc do Unii Europejskiej, Polska wyrazia gotowo do udzielania pomocy krajom rozwijajcym si i zadeklarowaa stopniowe jej zwikszanie z 0,1 proc. do 0,33 proc. swojego dochodu narodowego brutto w roku 2015. Badania wykazay, e objte kontrol podmioty na og skutecznie realizoway bd wspieray dziaania pomocowe podejmowane na rzecz krajw rozwijajcych si, ale wskaniki wysokoci pomocy w kolejnych latach nie osigny nawet 70 proc. zakadanych wielkoci. Dziaania pomocowe na rzecz krajw rozwijajcych si prowadzone byy na og skutecznie. Waciwi ministrowie zapewnili prawidowe finansowanie kredytw pomocowych oraz wpat do budetu UE i organizacji midzynarodowych na pomoc wielostronn. Efekty dziaa pomocowych pozytywnie wpywaj na wizerunek Polski w wiecie. Nie stwierdzono nieprawidowoci w wykorzystaniu rodkw finansowych z rezerw celowych alokowanych do czci budetowych, ktrych dysponentami byli objci kontrol ministrowie. rodki w cznej kwocie 5.680,3 tys. z zostay wykorzystane w 77,3 proc. (tj. w kwocie 4.389,2 tys. z) na realizacj 14 spord 16 planowanych projektw pomocowych.

189

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK:

Zbyt niska do zadeklarowanej pomoc rozwojowa Polska nie wywizuje si z podjtej w 2005 r. deklaracji sukcesywnego zwikszania rozmiaru polskiej pomocy dla krajw rozwijajcych si. Pomimo pozytywnych efektw wiadczonej przez Polsk pomocy rozwojowej, jej dotychczasowe rozmiary s o ponad 30 proc. nisze od zadeklarowanych. Nie zosta te opracowany, zalecony przez Komisj Europejsk, plan dziaa zmierzajcych do osignicia docelowego poziomu pomocy zagranicznej. W ocenie NIK istnieje niebezpieczestwo, e cel ten nie zostanie osignity. Problemy z ewidencj i prawidowym zarzdzaniem wydatkami na pomoc rozwojow Zadania z zakresu polskiej wsppracy na rzecz rozwoju zostay przypisane do dziau sprawy zagraniczne, jednak Minister Spraw Zagranicznych wobec braku szczegowych rozwiza systemowych realizowa i koordynowa przypisane mu zadania w ograniczonym zakresie. Brakuje przejrzystego systemu ewidencyjno-sprawozdawczego wydatkw budetu pastwa na pomoc rozwojow. Nie sprzyja to prawidowemu zarzdzaniu i rzetelnej ocenie efektw tej pomocy. Ustalona przez MSZ wielko polskiej pomocy rozwojowej w 2008 r. i 2009 r., w wysokoci odpowiednio 897.110,0 tys. z i 1.164.920,0 tys. z, nie bya zgodna ze stanem faktycznym. Nie uwzgldniono wkadw wasnych jednostek samorzdu terytorialnego i innych podmiotw dysponujcych rodkami publicznymi na realizacj projektw rozwojowych. W informacjach o wartoci udzielonej pomocy, przekazanych do MSZ przez trzy z piciu objtych kontrol ministerstw (MNiSW, MS, MRiRW), wykazano zanione kwoty wydatkw kwalifikowanych do ODA (Oficjalna Pomoc Rozwojowa) lub wydatki niekwalifikujce si do ODA. Wydatki poniesione w 2009 r. bezporednio z budetu MSZ zostay zawyone o 985,9 tys. z, tj. o kwot zwrotu niewykorzystanych dotacji na pomoc zagraniczn. Gwn przyczyn powstaych nieprawidowoci bya niespjno systemu gromadzenia danych z systemem ewidencyjno-sprawozdawczym budetu pastwa. W zakresie wydatkw poniesionych przez MSZ z rezerw celowych zaniechano rwnie weryfikacji danych z ksigami rachunkowymi ministerstwa. Planowanie przez MSZ zada w ramach wsppracy na rzecz rozwoju ogranicza si do opracowania rocznych programw polskiej pomocy zagranicznej udzielanej za porednictwem MSZ. Obejmuj one tylko niewielk cz rodkw finansowych przeznaczonych na pomoc rozwojow. Niegospodarno i brak systemu oceny efektw polskiej pomocy Przeprowadzone u beneficjentw kontrole NIK ujawniy przypadki wydatkw realizowanych niezgodnie z umowami i niegospodarnie. Nie zosta utworzony kompleksowy system oceny efektw polskiej pomocy zagranicznej, do ktrego wdroenia MSZ przygotowuje si od 2005 r. Nieprawidowoci w konkursach, zawieraniu umw z beneficjentami i rozliczeniach Organizacja konkursw, zawieranie umw z beneficjentami dotacji oraz rozliczanie dotowanych zada nie zawsze byy prawidowe. Stwierdzono m.in.: uchybienia w ogoszeniach o otwartych konkursach (dwa spord szeciu objtych badaniem konkursw, tj. 33,3 proc.), nieprawidowoci w zakresie wyboru ofert podmiotw biorcych udzia w konkursach (3 spord 15 badanych ofert i wnioskw, tj. 20 proc.), ktre wiadcz m.in. o niezachowaniu jednakowych warunkw dla tych podmiotw, nieprawidowoci i uchybienia w zakresie zawierania umw z podmiotami realizujcymi zadania z zakresu pomocy rozwojowej (w 13 spord 15 objtych badaniem umw, tj. 86,7 proc.), nierzetelne i niezgodne z przepisami rozliczanie realizacji zada zlecanych organizacjom pozarzdowym (wszystkich 12 umw podlegajcych rozliczeniu w kontrolowanym okresie). Ju po zakoczeniu kontroli, we wrzeniu 2011 r. Sejm RP uchwali ustaw o wsppracy rozwojowej, ktra w duym stopniu systematyzuje i porzdkuje problematyk zarzdzania polsk pomoc rozwojow.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

2.3. Samorzdowe kolegia odwoawcze

Najwysza Izba Kontroli nie stwierdzia wikszych uchybie w merytorycznej dziaalnoci samorzdowych kolegiw odwoawczych, bdcych organami wyszego stopnia w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, nalecych do waciwoci jednostek samorzdu terytorialnego, a nawet zauwaya w ich pracy pewn popraw. wiadczy o niej malejcy odsetek uwzgldnionych przez wojewdzkie sdy administracyjne skarg na orzeczenia SKO,

190

a take obniajcy si udzia orzecze zaskaronych w ogle orzecze wydanych przez kolegia. Tej pozytywnej oceny nie mona jednak odnie w rwnym stopniu do prawidowoci prowadzenia postpowa. Kolegia z opnieniem wyday znaczn cz orzecze w sprawach administracyjnych oraz aktualizacji opat za uytkowanie wieczyste, czsto nie zawiadamiajc stron o przyczynach zwoki i nie wskazujc nowego terminu zaatwienia sprawy, do czego byy zobowizane przepisami.

Gwne ustalenia NIK:

Orzeczenia z opnieniami Sprawno dziaania i prawidowo prowadzenia spraw nie w kadym spord 25 skontrolowanych samorzdowych kolegiw odwoawczych byy zadowalajce. SKO winny zaatwia sprawy bez zbdnej zwoki. W razie przekroczenia terminu maj obowizek zawiadomi o tym strony, podajc przyczyny zwoki oraz nowy termin zaatwienia sprawy. Zasady te w pracy czci kolegiw nie byy przestrzegane. Po upywie terminw okrelonych w kodeksie postpowania administracyjnego i ordynacji podatkowej wydana zostaa czwarta cz orzecze w sprawach administracyjnych, w tym podatkowych, a bez zachowania terminw zawartych w kpa i ustawie o gospodarce nieruchomociami niemal co trzecie orzeczenie w sprawach aktualizacji opat za uytkowanie wieczyste. Jako przyczyn dugotrwaego prowadzenia postpowa administracyjnych wskazywano wysoki stopie zoonoci rozpatrywanych spraw lub zawio stanu faktycznego. Niepowiadamianie stron o niezaatwieniu sprawy w terminie Jedn z gwnych przyczyn opnie w zaatwianiu spraw byo, w ocenie NIK, opieszae prowadzenie czynnoci proceduralnych zwlekanie z wyznaczaniem sprawozdawcy, dugotrwae przygotowywanie pisemnych uzasadnie oraz zbyt pne wystpowanie do waciwych organw o przekazanie akt. Nic natomiast nie stao na przeszkodzie, by zawiadamia strony o niezaatwieniu sprawy w obowizujcym terminie i wskaza nowy termin. Ten podstawowy obowizek zosta speniony jedynie w przypadku 28 proc. spraw zaatwionych z przekroczeniem terminw, co wskazuje na potrzeb wzmoenia nadzoru nad pracownikami SKO. Narastajca liczba spraw W wikszoci kontrolowanych jednostek poprawia si wydajno, mierzona liczb spraw rozpatrzonych przez jednego czonka kolegium. Mimo to wzrastaa liczba zalegych spraw, a w lad za tym wydua si redni czas ich rozpoznania. Powodem by zwikszony wpyw spraw, gwnie dotyczcych uytkowania wieczystego. W Warszawie 251 spraw na osob, w Kronie 34 Uwag zwracao due zrnicowanie liczby spraw zaatwionych w kolegiach majcych siedzib w miastach wojewdzkich i pozostaych jednostkach np. w 2008 r. w Warszawie jedna osoba rozpatrywaa rednio 251 spraw, natomiast w Kronie tylko 34. Podobnie ksztatoway si koszty. Przykadowo w 2008 roku koszt rozpoznania jednej sprawy w Warszawie wynosi 510 z, podczas gdy w Suwakach 1652 zote. W roku 2009 koszt w Warszawie wzrs o 1 z i wynosi 511 z, za w Suwakach a o 277 z, do 1929 z. Dane te, zdaniem Najwyszej Izby Kontroli, wskazuj na bardzo zrnicowany poziom wykorzystania zasobw publicznych w poszczeglnych SKO. Zwrci naley jednak uwag na fakt, e w miastach, gdzie koszt rozpoznania jednej sprawy by wysoki, byy one rozpatrywane zazwyczaj w krtszych terminach (ok. 1 miesica), podczas gdy w miastach wojewdzkich trwao to do 3, a nawet 4 miesicy.

Wnioski NIK:
Tak dua rozpito wskanikw winna skoni nadzorujcego dziaalno administracyjn SKO Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji (obecnie Ministra Administracji i Cyfryzacji) do rozwaenia zasadnoci utrzymywania sieci kolegiw poza miastami wojewdzkimi zatrudniajcych, przy czterokrotnie mniejszym napywie spraw, poow stanu etatowych czonkw kolegium i podobn liczb pracownikw biur jak jednostki w miastach wojewdzkich.

2.4. Fundusz alimentacyjny

System wspierania rodkami z budetu pastwa osb uprawnionych do wiadcze z funduszu alimentacyjnego generalnie speni swoj ustawow funkcj, jak jest zapewnienie pomocy w sytuacji nieskutecznej egzekucji alimentw. NIK ocenia jednak negatywnie dziaania majce na celu zmobilizowanie dunikw do regulowania tych zobowiza, skuteczno ich cigania oraz wspprac midzy podmiotami uczestniczcymi w systemie pomocy osobom majcym prawo do tego rodzaju wiadcze gminami, komornikami, starostwami.

191

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

wiadczenia z funduszu alimentacyjnego miay mie charakter zwrotny. To zmniejszyoby obcienie budetu pastwa m.in. poprzez ograniczenie wysokoci dotacji. Tak si jednak nie stao. W ocenie NIK rodki budetowe wydatkowane w ramach tego funduszu nadal maj charakter pomocy spoecznej, nie za wiadczenia zwrotnego. Oznacza to, e ustawa z 7 wrzenia 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentw nie spenia pokadanych w niej nadziei. Jej celem byo wspieranie materialne osb znajdujcych si w trudnej sytuacji z powodu niemonoci wyegzekwowania alimentw i wszczcie skutecznych dziaa wobec osb zobowizanych do alimentacji. aden z tych dwch celw nie zosta zrealizowany w stopniu zadowalajcym, a jednostki samorzdu terytorialnego nie wywizyway si naleycie ze swoich obowizkw.

Gwne ustalenia NIK: Decyzje o przyznaniu wiadczenia wydawane byy na podstawie niepenej lub nierzetelnie sporzdzonej dokumentacji Nieskuteczna windykacja i wysokie koszty utrzymania dunikw alimentacyjnych osadzonych w zakadach karnych
Wedug ustale NIK nie podejmowano dziaa w stosunku do dunikw alimentacyjnych lub byy one wszczynane opieszale. W niewaciwy sposb przeprowadzano wywiady rodowiskowe, nie informowano sdw o bezczynnoci komornikw sdowych, nie wykorzystywano istniejcych instrumentw prawnych. Na 31 grudnia 2010 r. zalegoci dunikw alimentacyjnych wobec Skarbu Pastwa wynosiy ju 10 mld z, a wyniki kontroli nie wskazuj, aby sytuacja si poprawia. Efekty dziaa wobec dunikw alimentacyjnych s te nieadekwatne do szeroko pojtych kosztw windykacji ponoszonych przez rne podmioty. wiadczy o tym choby fakt, i w I proczu 2010 r. skazani i osadzeni dunicy alimentacyjni, odbywajcy kar pozbawienia wolnoci, przekazywali na pokrycie zalegych wiadcze rednio 142 z, podczas gdy koszty miesicznego utrzymania jednego osadzonego przekraczaj 2 tys. z. Sprawozdania z realizacji zada sporzdzane byy nierzetelnie Nieprawidowoci te tumaczono brakami kadrowymi, przecieniem pracownikw obowizkami subowymi czy skumulowaniem w jednym czasie wielu rnych zada. W rezultacie brak byo gwarancji, e rodki z budetu pastwa trafiy do najbardziej potrzebujcych, nie byy podejmowane dziaania wobec dunikw alimentacyjnych, a odbiorcy sprawozda otrzymywali dane nieodpowiadajce stanowi faktycznemu.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Zmiany w systemie dziaa wobec dunikw alimentacyjnych powinny zmierza w kierunku jego uproszczenia, gwnie drog egzekwowania penego wywizywania si komornikw sdowych i pracownikw socjalnych z naoonych na nich zada oraz egzekucji wyoonych przez fundusz rodkw w trybie administracyjnym. Umoliwioby to uycie instrumentw mobilizujcych i dyscyplinujcych dunikw bez koniecznoci angaowania gminy i dublowania niektrych czynnoci. W gr wchodzioby rwnie utworzenie wzorem innych pastw UE oglnokrajowego urzdu lub zespou podejmujcego wobec dunikw alimentacyjnych skuteczne dziaania windykacyjne.

2.5. Dostosowanie lokali wyborczych do potrzeb niepenosprawnych

Przed wyborami do Sejmu RP i Senatu RP z 9 padziernika 2011 r. NIK sprawdzia, jak gminy przygotoway si do ustawowego obowizku obsugi wyborcw niepenosprawnych. Kontrola przeprowadzona w 37 urzdach miast i gmin pooonych na terenie 14 wojewdztw wykazaa, e wikszo wjtw, burmistrzw i prezydentw miast wywizaa si ze swoich obowizkw. Nie zrobio tego jednak 35 proc. badanych gmin.

Gwne ustalenia NIK:

Wikszo gmin umoliwia gosowanie niepenosprawnym Informacje o numerach i granicach obwodw gosowa oraz siedzibach komisji waciwych do gosowania korespondencyjnego i o lokalach przystosowanych dla niepenosprawnych zostay podane do publicznej wiadomoci w sposb zwyczajowo przyjty. Informacje te zostay rwnie w ustawowym terminie zamieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej. Co najmniej jedna obwodowa komisja wyborcza bya wyznaczona do gosowania korespondencyjnego. Wyborcy niepenosprawni, o ile

192

wyrazili takie yczenie, ujmowani byli w wybranych przez nich obwodach gosowania, w ktrych znajdoway si lokale dostosowane do ich potrzeb, albo umieszczani w spisach w obwodach do gosowania korespondencyjnego. Na wnioski wyborcw niepenosprawnych albo osb, ktre najpniej w dniu gosowania koczyy 75 lat, wydano penomocnictwa do gosowania wskazanym osobom. 1/3 gmin podejmowaa czynnoci dodatkowe Nadto, co podkrelili kontrolerzy NIK, 1/3 badanych gmin podejmowaa dodatkowe czynnoci, wykraczajce poza obowizki przypisane prawem, aby umoliwi wyborcom niepenosprawnym skorzystanie z przysugujcych im praw i zachci do udziau w wyborach. Przy pomocy sotysw i lokalnych mediw w 8 skontrolowanych gminach upowszechniano informacje dotyczce uprawnie wyborcw niepenosprawnych. Z kolei w 6 gminach osobom tym zapewniono moliwo skorzystania z bezpatnego transportu do lokalu wyborczego. W 1/3 gmin wystpiy nieprawidowoci Stwierdzone w toku kontroli nieprawidowoci dotyczyy w pierwszym rzdzie niewywizania si wjtw 35 proc. badanych gmin z obowizku wyznaczenia co najmniej 1/5 liczby lokali wyborczych do potrzeb osb niepenosprawnych. Czste byy te przypadki wskazania lokali jako dostosowanych, mimo i nie speniay one szczegowych warunkw technicznych, okrelonych w obowizujcych przepisach. Podstawowe mankamenty to za wskie drzwi, za wysokie progi, co utrudniao dostp i wjazd na wzku do lokalu. Czste byy te przypadki niezainstalowania dodatkowego owietlenia w kabinach. Nie we wszystkich lokalach wyborczych zapewniono wyborcom niepenosprawnym tajno gosowania oraz waciw informacj poprzez rozplakatowanie obwieszcze PKW. Czynnoci kontrolne zakoczono 7 padziernika 2011 r., a kontrolerzy swoje uwagi przekazywali samorzdom przed wyznaczon dat wyborw, aby da moliwo usunicia zauwaonych usterek.

2.6. Suba cywilna

NIK sprawdzia, jak wyglda nabr do suby cywilnej. Zgodnie z ustaw o subie cywilnej powinien on by otwarty i konkurencyjny. Kontrolerzy nie dopatrzyli si wikszych nieprawidowoci w organizowaniu naboru. Korpus suby cywilnej to osoby zatrudnione na stanowiskach urzdniczych w Kancelarii Premiera, ministerstwach i urzdach centralnych, urzdach wojewdzkich i urzdach stanowicych aparat pomocniczy terenowych organw administracji rzdowej. Ich zwierzchnikiem jest Prezes Rady Ministrw, centralnym organem za Szef Suby Cywilnej. W skad korpusu wchodz pracownicy suby cywilnej zatrudnieni na podstawie umw o prac, i urzdnicy suby cywilnej mianowani na swoje stanowiska. Nabr kandydatw do korpusu organizuj dyrektorzy generalni urzdw, publikujc w BIP urzdw i BIP KPRM stosowne informacje. Po przeprowadzonym postpowaniu sporzdza si protok zawierajcy m.in. wykaz stanowisk, ktrych dotyczyo postpowanie, liczb nadesanych ofert, informacj o zastosowanych metodach i technikach naboru oraz uzasadnienie dokonanego wyboru.

Gwne ustalenia NIK:

W objtym kontrol okresie 24 marca 2009 r. 30 czerwca 2011 r. w skontrolowanych jednostkach przeprowadzono 2.175 naborw na 2.201 wolnych stanowisk. Zainteresowani zoyli 54.202 oferty. Ostatecznie zatrudniono 1.465 kandydatw. Przyczyn nierozstrzygnicia niektrych postpowa by niedostateczny w stosunku do wymaga poziom wiedzy kandydatw albo rezygnacja z pracy osb ju zakwalifikowanych, m.in. ze wzgldu na oferowane warunki finansowe. W ocenie Izby nabory na wolne stanowiska pracy realizowane byy w sposb zapewniajcy dochowanie zasad otwartoci i konkurencyjnoci wyboru kandydatw. W niektrych postpowaniach stwierdzono uchybienia, m.in. zabrako informacji o 16 naborach w BIP urzdw, a w 27 przypadkach spniono si, nawet 78 miesicy, z opublikowaniem wynikw postpowa kwalifikacyjnych. W opinii NIK Szef Suby Cywilnej, przedstawiajc premierowi Sprawozdanie o stanie suby cywilnej, a Komitetowi Rady Ministrw projekt strategii zarzdzania zasobami ludzkimi w subie cywilnej oraz obsadzajc stanowiska 12 dyrektorw generalnych, dziaa zgodnie z zasadami okrelonymi w ustawie o subie cywilnej i wykonywa swe obowizki waciwie i rzetelnie. Na bieco monitorowa funkcjonowanie suby cywilnej, a w przypadku stwierdzenia uchybie wzywa do ich usunicia.

193

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:

Potrzeba wyeliminowania uchybie w informowaniu o naborach i ich wynikach. Konieczno przestrzegania ustawowego czasu trwania i zakoczenia suby przygotowawczej oraz terminowe dokonywanie czynnoci w ramach pierwszej oceny w subie cywilnej.

2.7. Administracja samorzdowa

Wiele spostrzee i negatywnych ocen na temat sposobu gospodarowania majtkiem Skarbu Pastwa odnie mona do dziaa prowadzonych przez jednostki samorzdu terytorialnego. W licznych przypadkach organy administracji samorzdowej nie wykazay si cechami charakteryzujcymi zapobiegliwego gospodarza, nie dbajc o powierzone nieruchomoci i nie starajc si uzyska wszystkich nalenych dochodw. Niekiedy nie znano nawet dokadnie rozmiarw gminnego majtku, nie troszczono si te o uregulowanie stanu prawnego nieruchomoci ani o utrzymanie skadnikw mienia w naleytym, a przynajmniej niepogorszonym stanie technicznym. Liczne uchybienia i nieprawidowoci przy sprzeday, zbywaniu nieruchomoci w trybie bezprzetargowym, oddawaniu ich w najem i dzieraw, dokonywaniu remontw i modernizacji zasobw mieszkaniowych, ustalaniu kwot czynszw, windykacji zalegoci itp. dowodz, i zarzdzajcy nie starali si podnie dochodw ani ograniczy ponoszonych kosztw. Sposb zarzdzania nieruchomociami najczciej nie wynika z adnej przyjtej w tej mierze strategii. Do rzadkoci naleay jednostki samorzdowe posiadajce plany wykorzystania posiadanego majtku. Nieruchomoci Skarbu Pastwa, otrzymywane na cele publiczne w drodze darowizny lub nabywane z tych samych wzgldw z bonifikat, jednostki samorzdu terytorialnego niejednokrotnie wykorzystyway niezgodnie z przeznaczeniem, a nawet zbyway osobom fizycznym i prawnym. Nie dbano o zwikszenie dochodw drog udostpniania nieruchomoci do odpatnego korzystania. Nie szukano moliwoci ograniczenia wydatkw zwizanych z zarzdzaniem gminnym zasobem mieszkaniowym, ktre stanowiy niekiedy nawet trzeci cz oglnych kosztw ich utrzymania. Opaty roczne z tytuu wieczystego uytkowania i trwaego zarzdu nieruchomociami nie byy w por aktualizowane. Czynnoci windykacyjne dotyczce zalegych opat z tytuu udostpniania i sprzeday nieruchomoci, najmu lokali, a take zalegoci czynszowych prowadzono opieszale i z miernym skutkiem. W myl przepisw organ wykonawczy gminy wjt, burmistrz, prezydent miasta jest zobowizany do zarzdzania nieruchomociami komunalnymi w sposb zgodny z zasadami prawidowej gospodarki. Formami gospodarowania nieruchomociami s sprzeda, zamiana, zrzeczenie si, oddanie w uytkowanie wieczyste, najem lub dzierawa, uyczenie, oddanie w trway zarzd lub wniesienie jako aport do spki, za gospodarowanie zasobem polega m.in. na ewidencjonowaniu nieruchomoci, ich wycenie, sporzdzaniu planw wykorzystania zasobu, wydzierawianiu, wynajmowaniu i uyczaniu nieruchomoci. Ze zwizanych z tym obowizkw organy wykonawcze 48 kontrolowanych jednostek samorzdu terytorialnego nie wywizyway si waciwie lub wykonyway je niedbale, nie przestrzegajc obowizujcych przepisw i procedur. Badania powicone zbywaniu nieruchomoci gminnych w latach 20052008, wykazay, e 14 wjtw w ogle nie prowadzio ewidencji nieruchomoci gminnych, a 6 kolejnych robio to nierzetelnie. Nie byy aktualizowane studia uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego. W czci z nich nie zostay wyznaczone tereny dla lokalizacji celw publicznych. W wikszoci gmin nie sporzdzono planw wykorzystania zasobw nieruchomoci gminnych, chocia zbywanie ich mimo braku takich planw moe uniemoliwi bd utrudni realizacj inwestycji celu publicznego w przyszoci, ze wzgldu na konieczno wywaszcze, zmian lokalizacji obiektw, przebiegu drg itp. Przy zbywaniu nieruchomoci nie byy przestrzegane procedury przetargowe, co w niektrych wypadkach rodzi mogo podejrzenie korupcji. Cz wjtw po uchwaleniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie pobieraa opat planistycznych z tytuu wzrostu wartoci nieruchomoci. Wszystkie te niedocignicia wiadczyy o niezadowalajcym nadzorze nad przestrzeganiem procedur wewntrznych w gminach, niedostatecznej dbaoci o zwrot nakadw poniesionych na opracowanie wspomnianych planw oraz o nieprzeprowadzeniu analiz wynikajcych z nich skutkw finansowych. Ujawnione nieprawidowoci stanowi dowd braku waciwej polityki gospodarowania gminnym zasobem nieruchomoci. W ocenie Najwyszej Izby Kontroli jest to zjawisko grone, szczeglnie w sytuacji cigego powikszania si powierzchni zbywanych nieruchomoci oraz wzrostu dochodw z gospodarowania ich zasobem. Sporo nieporozumie naroso wok prowadzonej przez gminy dziaalnoci gospodarczej. Przepisy stanowi, i gminy wykonuj przypisan im cz zada publicznych, sucych zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wsplnoty samorzdowej. Dla ich realizacji gmina moe tworzy spki z ograniczon odpowiedzialnoci lub spki akcyjne oraz przystpowa do takich

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

194

spek. Ich dziaalno musi si jednak mieci w zakresie zada wasnych lub zleconych spoczywajcych na jednostkach samorzdu terytorialnego. Dziaalno gospodarcza gmin poza sfer uytecznoci publicznej moe mie miejsce wycznie w przypadkach podejmowania zada wanych dla rozwoju gminy, przy czym niezbdne jest istnienie jej bezporedniego zwizku z interesem lokalnym. Przepisy jednoznacznie natomiast wykluczaj tworzenie przez gminy podmiotw, ktrych celem byoby prowadzenie dziaalnoci gospodarczej obliczonej na osiganie zysku. Badania przeprowadzone w 2010 r. w 17 jednostkach na terenie Dolnego lska wykazay, i kontrolowane spki prowadziy dziaalno niezwizan z realizacj zada publicznych gmin, naruszajc obowizujce je ograniczenia. Gminy za porednictwem swoich spek zajmoway si m.in. rynkow dziaalnoci hotelarsko-restauracyjn, wspieray finansowo klub sportowy biorcy udzia w profesjonalnych rozgrywkach ligowych, prowadziy niepubliczn szko wysz, wykonyway roboty budowlane i wiadczyy komercyjne usugi podmiotom prywatnym, zajmoway si budownictwem mieszkaniowym w systemie deweloperskim, przetwrstwem warzyw i owocw, produkcj i sprzeda mroonek. Umoliwiao to niewaciwe sprawowanie nadzoru prawnego nad procesem tworzenia i przystpowania gmin do spek prawa handlowego. Wojewoda Dolnolski nie podejmowa dziaa nadzorczych w sytuacjach tego wymagajcych, nie da take informacji ani danych umoliwiajcych ocen, czy przedmiot dziaalnoci gospodarczej, jak zamierzaa prowadzi spka, zwizany by z realizacj zada publicznych samorzdw gminnych i nie narusza istniejcych ogranicze. Bardzo podobne wyniki przyniosa zakoczona w 2011 r. kontrola powicona sprawowaniu nadzoru wacicielskiego nad spkami komunalnymi w siedmiu innych wojewdztwach. Jest to dowd, e wykryte nieprawidowoci nie s przypadkami jednostkowymi, ale wynikaj z uksztatowanego modelu sprawowaniu nadzoru wacicielskiego nad podmiotami gospodarczymi przez organy administracji samorzdowej. Maj one swoj genez w uwarunkowaniach historycznych, m.in. w przeksztaceniach niektrych przedsibiorstw komunalnych w spki prawa handlowego. Wiele wskazuje na to, e zaangaowanie kapitaowe samorzdw w spkach stanowi wypadkow dotychczasowego sposobu realizacji polityki wacicielskiej oraz nieprecyzyjnych przepisw ustawy o gospodarce komunalnej, okrelajcych zasady tworzenia i przystpowania jednostek samorzdu terytorialnego do spek handlowych poza sfer uytecznoci publicznej.

n Zwizki midzygminne
Zwizki midzygminne, ktre w zaoeniu maj wzmocni si gospodarcz pojedynczej gminy i umoliwi realizacj wikszych inwestycji wanych dla rodowisk lokalnych s bytem, niedookrelonym prawnie. Skutek rady gmin, powoujc zwizki, nie zawsze okrelay zadania publiczne, jakie maj by przez nie wykonywane, a one same gospodaroway mieniem w sposb naruszajcy przepisy. Niepoprawnie i nieterminowo przeprowadzano inwentaryzacj posiadanego mienia (w tym nieruchomoci). Przekazywanie w najem nieruchomoci odbywao si rwnie z naruszeniami obowizujcych przepisw. NIK widzi potrzeb ustawowego uregulowania gospodarowania mieniem przez zwizki midzygminne oraz skutecznego nadzoru nad nimi wojewodw i regionalnych izb obrachunkowych. NIK skontrolowaa 32 zwizki midzygminne.

Gwne ustalenia NIK:

Nieprawidowoci w wydatkach i rozliczeniach 56,3 proc. skontrolowanych zwizkw dokonywao wydatkw w sposb nieprawidowy, w tym 14 zwizkw nieterminowo uregulowao zobowizania na czn kwot 5 mln z, z opnieniami wynoszcymi od 1 do 913 dni, 5 za dokonao wydatkw na czn kwot 4,3 mln z niezgodnie z celami statutowymi zwizku lub na cele, ktre nie byy objte planem finansowym zwizku. Niedopracowane statuty Statuty 27 zwizkw (84,4 proc.) nie okrelay wysokoci i terminw wpat skadek czonkowskich. W 87,5 proc. skontrolowanych przypadkw gminy nieterminowo wnosiy skadki czonkowskie. Rekordowe stwierdzone opnienie to 126 dni. Rczna ewidencja mienia Ewidencja mienia w latach 20032009 (I procze) prowadzona bya przez wikszo zwizkw w sposb rczny, bez uycia programw komputerowych. Sytuacja taka dotyczya 22 z 32 zwizkw (68,8 proc.). Wybory czonkw zarzdw z naruszeniem prawa Czonkowie zarzdw 5 zwizkw zostali wybrani z naruszeniem obowizujcych przepisw prawa. Nieprawidowoci w inwentaryzacji

195

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Przewodniczcy zarzdw 6 zwizkw nieprawidowo i nierzetelnie przeprowadzili inwentaryzacj rodkw trwaych, m.in. nieodpowiednio dokumentujc jej wyniki w ksigach rachunkowych. Ksigi rachunkowe w 7 zwizkach prowadzone byy w sposb niespeniajcy wymogw obowizujcych przepisw prawa. Zarzd ZM WiK w Koninie nie przeprowadzi inwentaryzacji nalenoci Zwizku drog potwierdzenia sald wedug stanu na 31 grudnia: 2006, 2007 i 2008 roku (warto ksigowa nalenoci wynosia odpowiednio: 1,6 tys. z, 57,1 tys. z i 55,6 tys z), naruszajc przepisy ustawy o rachunkowoci. W tej sprawie Delegatura NIK w Poznaniu skierowaa zawiadomienie do Rzecznika Dyscypliny Finansw Publicznych przy RIO w Poznaniu. Zarzd ZK WiK w Brzesku w latach 20032009 nie przeprowadzi inwentaryzacji gruntw (pow. 5,777 ha, warto 77,2 tys. z). Delegatura NIK w Krakowie skierowaa zawiadomienie do Rzecznika Dyscypliny Finansw Publicznych przy RIO w Krakowie. Niedostateczny nadzr wojewodw Poowa zarzdw zwizkw midzygminnych przedoya wojewodom uchway zgromadze zwizkw z opnieniem od 1 do 290 dni w stosunku do terminu ustawowego. Brak strony BIP Niektre zwizki, np. w Radzyniu Podlaskim i w Wadowicach Grnych, nie stworzyy wasnej strony BIP, pomimo i byy obowizane do udostpniania w BIP m.in. informacji o majtku Zwizku.

Wnioski NIK:
Potrzeba wzmocnienia przez wojewodw nadzoru w zakresie opiniowania uchwa przedkadanych przez organy zwizkw. Konieczne s te dziaania prowadzce do zmniejszenia zaduenia zwizkw i wysokoci jego spaty do wielkoci zgodnej z obowizujcymi przepisami prawa. Zasadno rozwaenia przez MSWiA (obecnie Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji red.) podjcia dziaa majcych na celu opracowanie projektu nowelizacji ustawy o samorzdzie gminnym tak, aby przepisy tej ustawy okrelay zadania zarzdu zwizku, w tym zadania przewodniczcego zarzdu, ze szczeglnym uwzgldnieniem gospodarowania mieniem komunalnym, wykonywania budetu i przygotowywania projektw uchwa zgromadzenia.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Nadzr wacicielski nad spkami komunalnymi

NIK ocenia, e nadzr wacicielski sprawowany przez urzdy miast nad spkami komunalnymi, jakkolwiek w niektrych wypadkach pasywny, na og zasuguje na ocen pozytywn. Izba ma jednak powane zastrzeenia do innego aspektu dziaalnoci spek komunalnych prowadzenia przez nie dziaalnoci gospodarczej wykraczajcej poza zadania o charakterze uytecznoci publicznej, niezwizanej z realizacj zada samorzdu. Stwarza to ryzyko zakcania zasad konkurencji na lokalnych rynkach w poszczeglnych branach. Spki komunalne udzielaj prawidowo zamwie publicznych, stwierdzone nieprawidowoci w tym zakresie maj charakter formalny, a ich skala jest niewielka. Take wynagradzanie osb na stanowiskach kierowniczych w kontrolowanych spkach odbywao si zgodnie z przepisami. Nie stwierdzono rwnie nieprawidowoci w przyznawaniu i wypacaniu rocznych nagrd czonkom zarzdw spek z udziaem samorzdu terytorialnego. Niemniej wybr czonkw rad nadzorczych spek mia charakter uznaniowy. Nie stosowano trybu konkursowego, a prezydenci miast lub osoby przez nich upowanione po prostu wskazyway konkretnych kandydatw.

Gwne nieprawidowoci stwierdzone przez NIK:

Zlecanie podmiotom zewntrznym usug bez zachowania procedur Nadzr wacicielski sprawowany przez urzdy miast nie zapobieg wszake nieprawidowociom. Najwaniejsze z nich to: zlecanie podmiotom zewntrznym usug bez zachowania procedur, bezumownie lub w zakresie wykraczajcym poza umow, nieterminowe regulowanie zobowiza skutkujce koniecznoci zapaty odsetek, zaniechanie windykacji nalenoci. Niepokj budz take przypadki braku zabezpieczenia interesw spek poprzez odpowiednie zapisy w zawieranych umowach. Prowadzenie dziaalnoci niekomunalnej Izba ma zastrzeenia do prowadzenia przez samorzdowe spki dziaalnoci odbiegajcej od celw prowadzenia gospodarki komunalnej. Dodatkowo, funkcjonowanie czci spek byo wtpliwe z ekonomicznego punktu widzenia, ze wzgldu

196

na ponoszone przez nie straty. W wyniku kontroli okazao si, e s spki komunalne, ktre nawet 100 proc. przychodw generuj poza sfer uytecznoci publicznej. Udzia samorzdw w spkach przynoszcych straty i nieprowadzcych dziaalnoci Rozpatrujc kryterium gospodarnoci, Izba negatywnie ocenia zaangaowanie kapitaowe niektrych skontrolowanych samorzdw nie tylko w spki przynoszce straty, ale take bycie udziaowcem firm, ktre nie podjy i nie prowadziy dziaalnoci.

Wnioski NIK:
W ocenie NIK samorzdy musz uporzdkowa sektor spek komunalnych. Szczeglnie powinny przeprowadzi analiz przydatnoci poszczeglnych spek z punktu widzenia realizacji zada administracji samorzdowej. Powinny take dokoczy proces regulowania spraw majtkowych, w tym wyjani stany formalnoprawne nieruchomoci pozostajcych w ich gestii. Naley rwnie rozway prywatyzacj spek komunalnych dziaajcych poza sfer uytecznoci publicznej.

197

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym obszaru administracji publicznej 1. Stosowanie ustawy o dostpie do informacji publicznej przez jednostki realizujce zadania publiczne w wojewdztwie kujawsko-pomorskim, ze szczeglnym uwzgldnieniem udostpniania informacji w BIP (LBY, P/10 128) 2. Realizacja zada w zakresie midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju (KAP, P/10/005) 3. Dziaalno samorzdowych kolegiw odwoawczych (KAP, P/10/003) 4. Wywizywanie si organw samorzdu terytorialnego z zada na rzecz pomocy osobom uprawnionym do alimentw (KPZ, P/10/098) 5. Dostosowanie organizacji wyborw do Sejmu i Senatu RP, zarzdzonych na dzie 9 padziernika 2011, do obsugi wyborcw niepenosprawnych (KAP, D/11/501) 6. Funkcjonowanie suby cywilnej w ramach obowizujych regulacji prawnych (KAP, P/11/004) 7. Gospodarowanie mieniem przez zwizki midzygminne (LBY, P/09/127) 8. Sprawowanie nadzoru wacicielskiego nad spkami komunalnymi (LWA, P/10/173) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli, a take innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i nr 5.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

198

3. Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5.

Zagospodarowanie przestrzenne Gospodarka mieszkaniowa Nadzr architektoniczno-budowlany i zarzdzanie nieruchomociami Nadzr budowlany Mieszkania dla najuboszych.

199

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Brak dugofalowej polityki mieszkaniowej pastwa oraz skutecznych form wspierania budownictwa. Niedostateczny nadzr wacicielski ze strony gmin i zarzdcw nad nieruchomociami. Niewystarczajce rodki na remonty budynkw, ktrych zy stan techniczny stwarza zagroenie dla bezpieczestwa ludzi i mienia oraz moe prowadzi do katastrof budowlanych. Brak planw zagospodarowania przestrzennego skutkujcy powstawaniem mechanizmw korupcyjnych decyzje rozstrzygajce o sposobie zagospodarowania i zabudowy terenu pozostawia si do uznania urzdnikowi takie ustalenia wyaniaj si z kontroli NIK przeprowadzonych w obszarze budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa.
Badania NIK wskazuj na utrzymywanie si w tej sferze rnego rodzaju przeszkd, ogranicze i nieprawidowoci. Nie sprzyjay one prowadzeniu racjonalnej gospodarki przestrzennej, utrudniay procesy inwestycyjne, stay si te przyczyn wielu uchybie w postpowaniach administracyjnych. O nieadekwatnoci obecnie stosowanych rozwiza do aktualnych potrzeb rozwojowych poszczeglnych obszarw kraju wiadcz ujawnione liczne przypadki nieprawidowoci w sposobie zagospodarowania przestrzennego, a niejednokrotnie rwnie istnienie okolicznoci sprzyjajcych powstawaniu korupcji. Gospodarowanie przestrzeni nastpuje na podstawie zaoe opracowywanej od 1995 r. i opublikowanej w sze lat pniej Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Szesnastokrotne nowelizacje ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprowadzay jedynie dorane zmiany w systemie planowania, co nie wpywao dodatnio na popraw efektywnoci planowania przestrzennego. Rwnie utrzymanie moliwoci ksztatowania przestrzeni w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu nie zapewnia waciwego profilowania i prowadzenia polityki przestrzennej. Najwysza Izba Kontroli wielokrotnie zwracaa uwag, i wydawanie decyzji o warunkach zabudowy stanowi wyjcie zastpcze. Zgodnie z ustaw o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalenie przeznaczenia terenu, okrelenie sposobw jego zagospodarowania i warunkw zabudowy nastpuje w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W przypadku braku takiego planu, wydanie pozwolenia na budow poprzedzone jest procedur uzyskania decyzji w sprawie warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu. Dugotrwao tych postpowa stanowi istotn barier dla rozwoju budownictwa na terenach nieobjtych wspomnianymi planami. Ich uchwalenie ley zatem w interesie gmin, ktre t drog mog zapewni sobie harmonijny rozwj, zgodny z zasadami adu przestrzennego, oraz znacznie skrci procedury uzyskania pozwolenia na budow. Zakoczona w 2009 r. kontrola przeprowadzona w 8 miastach na prawach powiatu wykazaa jednak, i stopie pokrycia gmin miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego by niski i poza Chorzowem (100 proc.) i Koninem (93,8 proc.) wynosi rednio nieco ponad 28 proc. Ustalenia dotychczasowych bada stanowi istotny argument za odejciem od zasady fakultatywnoci uchwalania miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego i wiadcz o koniecznoci penego pokrycia takimi planami caej powierzchni kraju. Usprawnioby to proces inwestycyjny, stwarzajc przejrzyste warunki do okrelania sposobw zagospodarowania i zabudowy terenu. Ksztatowania prawidowej polityki przestrzennej nie uatwiao rwnie opieszae zakadanie i aktualizowanie baz danych, stanowicych podstaw tworzenia infrastruktury przestrzennej, oraz niewaciwe ich prowadzenie. Nic nie zapowiada szybkiego ograniczenia deficytu mieszka dostpnych dla osb o rednich oraz niskich dochodach. wiadcz o tym wyniki kontroli realizacji zada w zakresie gospodarki mieszkaniowej przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego. Jej ustalenia dowodz braku dugofalowej polityki mieszkaniowej pastwa oraz skutecznych form wspierania budownictwa. Jak przypomnieli uczestnicy panelu ekspertw zorganizowanego przez NIK w celu omwienia wynikw kontroli powiconej pozyskiwaniu lokali i pomieszcze dla osb najuboszych, w kraju brakuje obecnie okoo 1,5 mln lokali, na 1000 osb przypada 350 mieszka i 24 m2 mieszkania na osob, podczas gdy w caej Unii Europejskiej wskaniki te wynosz 500 mieszka na 1000 osb i 50 m2 na uytkownika. Poniewa w Polsce budowane s zaledwie 4 mieszkania rocznie na 1000 mieszkacw, dystans ten nie maleje. Mimo to w cigu ostatnich 20 lat programy rzdowe dotyczce budownictwa byy wykonywane rednio w okoo 20 procentach. Pogorszeniu raczej ni poprawie ulega sytuacja mieszkaniowa osb najgorzej sytuowanych, ktrym gminy, zgodnie z obowizujcymi przepisami, winny zapewni lokale socjalne lub mieszkania chronione. Wzrastajcego zapotrzebowania na takie lokale nie bya w stanie zaspokoi adna z kontrolowanych jednostek. Nie wida te oznak, by podejmowane byy kroki

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

200

mogce przynie w najbliszej przyszoci radykaln zmian. Wyniki kontroli wskazuj, i gminy w stopniu niedostatecznym wywizyway si z konstytucyjnego obowizku wspierania rozwoju budownictwa socjalnego. W ocenie NIK opisana sytuacja bya kolejnym efektem braku rzdowego programu rozwoju budownictwa mieszkaniowego, w tym budownictwa socjalnego i spoecznego, co w znacznej mierze utrudnia naleyte wypenianie przez wadze obowizku prowadzenia polityki sprzyjajcej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych. Na konieczno opracowania i wdroenia takiego programu Izba wskazywaa ju w 2008 r. Stanowisko NIK w tej sprawie podzieli Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, ktry uzna za konieczne opracowanie przez rzd do 30 czerwca 2010 r. programu okrelajcego zasady wspierania budownictwa mieszkaniowego i jego rozwoju w najbliszych latach. Termin ten nie zosta jednak dotrzymany. Dopiero 30 listopada 2010 r. Rada Ministrw przyja dokument pn. Gwne problemy, cele i kierunki programu wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego do 2020 r., w ktrym wskazano m.in. na niewystarczajce dotychczasowe efekty realizacji programu budownictwa socjalnego i potrzeb wikszego zaangaowania na ten cel rodkw budetu pastwa. Zdaniem NIK wiele do yczenia pozostawia prawidowo utrzymania i uytkowania obiektw budowlanych znajdujcych si w gminnym zasobie nieruchomoci. Powane zastrzeenia budzi realizacja decyzji o rozbirkach obiektw budowlanych, w tym rwnie takich, ktrym nadano rygor natychmiastowej wykonalnoci. Dotychczas przeprowadzone kontrole wykazay, e organy gmin i jednostki zarzdzajce ich zasobem mieszkaniowym ze znacznym niejednokrotnie opnieniem przystpoway do wykonywania decyzji nakazujcych oprnienie budynkw znajdujcych si w zym stanie technicznym, co stwarza zagroenie dla zdrowia i ycia uytkownikw i moe prowadzi do katastrof budowlanych.

3.1. Zagospodarowanie przestrzenne

Sfera planowania przestrzennego jest, mimo licznych wysikw administracji publicznej, nadal nieuporzdkowana. Nie sprzyja to zapewnieniu adu przestrzennego i tworzeniu warunkw do zrwnowaonego rozwoju kraju.

n Bazy danych zawierajce informacje przestrzenne ewidencje budynkw i gruntw

Podstawowym zaoeniem infrastruktury informacji przestrzennej jest zapewnienie powszechnego dostpu administracji publicznej i obywateli do ewidencji, baz i rejestrw budynkw i gruntw oraz innych informacji przestrzennych lub o terenie za pomoc Internetu. W Polsce takie ewidencje s zakadane i aktualizowane, jednak dzieje si to zbyt wolno, ponadto niektre bazy lub ich fragmenty s prowadzone nierzetelnie. Zdaniem NIK nadzr Gwnego Geodety Kraju nad prowadzeniem tych baz danych nie by sprawowany naleycie. Moe to skutkowa opnieniem w poprawie efektywnoci wykonywania zada administracji, w szczeglnoci w zakresie planowania przestrzennego, planowania gospodarczego i realizacji inwestycji budowlanych. Organy administracji publicznej w tym przypadku Gwny Geodeta Kraju, Generalny Dyrektor Ochrony rodowiska, prezydenci miast na prawach powiatu oraz starostowie podejmoway dziaania dotyczce zakadania, prowadzenia i aktualizacji baz danych zawierajcych informacje przestrzenne. Powysze dziaania byy niewystarczajce, gdy nie zakoczono zakadania niektrych baz danych, okrelonych w ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Gwne ustalenia NIK: Niedokoczona modernizacja ewidencji gruntw i budynkw

Organy Suby Geodezyjnej i Kartograficznej i starostowie podejmowali dziaania dotyczce zakadania, prowadzenia i aktualizacji baz danych zawierajcych informacje przestrzenne. W szczeglnoci doprowadzili do zaoenia ewidencji gruntw i budynkw oraz prowadzili jej modernizacj. Wedug NIK, modernizacji ewidencji gruntw i budynkw jednak nie zakoczono. Zaoony zosta rwnie rejestr szczegowych osnw geodezyjnych oraz rozpoczte zakadanie geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu. Jednake wymienione dziaania byy niewystarczajce, gdy nie zakoczono zakadania niektrych baz danych, okrelonych w ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne, w tym m.in. geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu i ewidencji budynkw.

Odpowiedzialno Gwnego Geodety Kraju

Za nadzr nad realizacj polityki pastwa w zakresie geodezji i kartografii odpowiedzialny jest Gwny Geodeta Kraju. Podejmowa on we wsppracy z waciwymi organami administracji publicznej dziaania dotyczce zakadania i prowadzenia baz danych zawierajcych informacje przestrzenne. Doprowadzi m.in. do zaoenia bazy danych ewidencyjnych umoliwiajcych

201

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

tworzenie rejestru gruntw dla obszaru caego kraju, rozbudowania bazy danych obiektw topograficznych oraz opracowania i aktualizowania ortofotomapy i numerycznego modelu terenu dla caej powierzchni kraju. Kontrola NIK wykazaa jednak, e jego nadzr nad zakadaniem i prowadzeniem baz danych zawierajcych dane przestrzenne oraz ich rejestrw nie by sprawowany naleycie. Gwny Geodeta Kraju, odpowiedzialny za koordynowanie tworzenia, utrzymywania i rozwijania infrastruktury informacji przestrzennej, nie podejmowa wystarczajcych dziaa dotyczcych monitorowania przebiegu prac w zakresie tworzenia Infrastruktury oraz prowadzenia dziaa wspierajcych jej rozwj. Nieprawidowo prowadzona przez Gwnego Geodet Kraju koordynacja dziaa organw administracji publicznej w zakresie prowadzenia baz danych, powodowaa zbyt wolne tempo ich zakadania i aktualizacji oraz brak posiadania wiarygodnych danych na temat stopnia zaawansowania tworzenia poszczeglnych baz danych. Gwny Geodeta Kraju zobowizany do opracowania projektu ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej oraz projektw aktw wykonawczych do tej ustawy, opracowa je z opnieniem uniemoliwiajcym ich terminowe wejcie w ycie. Ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej zostaa uchwalona z ponad 12-miesicznym opnieniem, natomiast do dnia zakoczenia kontroli trway prace nad szecioma projektami rozporzdze wykonawczych.

n Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne kraju

Rozwizania prawne wprowadzajce fakultatywno planowania spowodoway, e pojawiy si obszary pozbawione miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego. Wzrosa zatem rola decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, ktra dla wikszoci gmin staa si podstawowym instrumentem gospodarowania przestrzeni. Wyniki kontroli wskazuj, e na adnym szczeblu planowania system ten si nie sprawdzi, a wprowadzenie nowych instrumentw planistycznych staje si koniecznoci. W ocenie Najwyszej Izby Kontroli dziaania organw administracji publicznej w sferze planowania przestrzennego byy niewystarczajce do zapewnienia efektywnego i racjonalnego ksztatowania i prowadzenia polityki przestrzennej.

Gwne ustalenia NIK: Planowanie wedug nieaktualnego i niezgodnego z ustaw dokumentu

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Pomimo podjcia stosownych dziaa nie dostosowano koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju do wymogw ustawy o planowaniu przestrzennym. Wypracowany w 2010 r. projekt Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 nie sta si obowizujcym aktem planistycznym i obowizywa w tym zakresie stary dokument z 2001 r., ktry z kolei nie spenia wymogw wprowadzonej w 2003 r. nowej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Nieudana nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Rwnie nieskuteczne byy dziaania podjte w Ministerstwie Infrastruktury majce na celu uporzdkowanie i uelastycznienie planowania przestrzennego przez nowelizacj wymienionej ustawy. Projekt znowelizowanej ustawy opracowano w 2010 r., ale do dnia sporzdzenia przez NIK raportu nie wszed on w ycie.

Sukcesy w zagospodarowaniu przestrzennym na obszarach przygranicznych

Znacznie lepiej prezentuj si na tym tle aktywne dziaania ministerstwa dotyczce wsppracy transgranicznej i przygranicznej w zakresie zagospodarowania przestrzennego na obszarze wzdu granic ze wszystkimi ssiadami Polski.

Brak aktualnych informacji o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju

Ostatni oglnopolski dokument raport zosta sporzdzony w 2007 r. Rwnie planowanie na szczeblu wojewdzkim i gminnym nie zawsze byo prawidowe odpowiednie dokumenty take nie byy aktualizowane, pomimo zmian uwarunkowa przestrzennych.

Brak planw zagospodarowania przestrzennego w wielu gminach

Na bardzo zrnicowanym, cho przecitnie nadal na niskim poziomie utrzymywa si stopie pokrycia powierzchni badanych gmin planami zagospodarowania przestrzennego, w tym obszarw inwestycyjnych. W gminie Przysucha objto planem 0,1 proc. jej powierzchni, w Godowie za i Pabianicach (miasto i gmina) planem jest objte 100 proc. terenu.

Wnioski NIK:
Dla prawidowej realizacji polityki przestrzennej niezbdne jest przyjcie aktualnej koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, wyznaczajcej podstawowe kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego.

202

n Polityka przestrzenna odzi

Ponad pi lat trway w odzi prace planistyczne dotyczce aktualizacji studium dostosowujce je do wymaga nowej ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym oraz do ustale aktualnych projektw i programw o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. NIK ma zastrzeenia nie tylko do dugotrwaoci prac, ale take do rzetelnoci opracowywania. W latach 20022010 (do 26 padziernika) polityka przestrzenna miasta odzi bya okrelona w studium uchwalonym 3 kwietnia 2002 r., opracowanym i przyjtym na podstawie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, ktra utracia moc z dniem 11 lipca 2003 r. W odzi podjto prby dostosowania si do wymogw nowej ustawy, ale przeduajce si prace planistyczne nad aktualizacj studium byy powodem braku innych dokumentw programowych i strategicznych miasta odzi, w tym m.in. strategii mieszkaniowej gminy i wieloletniego programu gospodarowania zasobem mieszkaniowym.

Gwne ustalenia NIK: Brak miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego

Na koniec 2010 r. plany miejscowe pokryway zaledwie 4,5 proc. obszaru odzi. Niska bya take realizacja 83 uchwa Rady Miejskiej w odzi o przystpieniu do sporzdzania planw miejscowych, z ktrych tylko 36 (10,6 proc.) znajdowao si w trakcie opracowywania. Nie zrealizowano te harmonogramu sporzdzania planw miejscowych na lata 20072010, w ktrym zaoono pokrycie do koca 2010 r. planami 90 proc. powierzchni miasta (wykonano w tym czasie plany dla terenw o powierzchni 1,6%).

Brak kompetentnych pracownikw

Tak dugotrway okres i niska efektywno sporzdzenia studium i innych dokumentw planistycznych spowodowany by w szczeglnoci niewielk praktyk projektow i brakiem wystarczajcej liczby kompetentnych pracownikw u wykonawcy tego dokumentu w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej w odzi.

Ustalanie przeznaczenia terenw i sposobw ich zagospodarowania i zabudowy w drodze decyzji administracyjnych
Brak planw miejscowych dla ponad 95 proc. obszaru miasta odzi powodowa, e ustalanie przeznaczenia terenw oraz okrelanie sposobw ich zagospodarowania i zabudowy odbywao si w drodze decyzji administracyjnych. We wszystkich 19 poddanych szczegowej kontroli postpowaniach w sprawie ustalenia warunkw zabudowy stwierdzono nieprzestrzeganie przepisw kpa, ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz rozporzdzenia Ministra Infrastruktury do tej ustawy. Kontrolujcy wskazali w szczeglnoci na brak czci tekstowej lub graficznej analiz urbanistycznych, niewyznaczenie granic obszaru analizowanego, a take sporzdzanie czci graficznych tych analiz na kopiach map niespeniajcych wymaga okrelonych w tej ustawie. Powysze naruszenia prawa wystpoway w kolejnych postpowaniach, nawet pomimo wczeniejszych prawomocnych wyrokw WSA w odzi, wskazujcych na ustalanie warunkw zabudowy w sposb dowolny, wbrew wymogom okrelonym w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W 13 postpowaniach brakowao merytorycznego uzasadnienia sposobu ustalenia wymaga dla nowej zabudowy.

Ryzyko zjawisk korupcjogennych

Powysze okolicznoci wskazuj, e omawiane postpowania prowadzone byy w sposb nieprzejrzysty i dowolny, co mogo sprzyja wystpowaniu zjawisk korupcjogennych.

Waniejsze wnioski NIK:

Konieczno objcia przez Rad Miejsk w odzi wnikliw kontrol dziaalnoci Prezydenta Miasta odzi w zakresie realizacji zada wasnych dotyczcych adu przestrzennego. Potrzeba wprowadzenia przez Prezydenta Miasta odzi procedur zapewniajcych rzeteln weryfikacj prawidowoci postpowa w sprawach o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz o ustalenie warunkw zabudowy.

3.2. Gospodarka mieszkaniowa

n Wspieranie mieszkalnictwa
Nie ma dugofalowej i kompleksowej polityki mieszkaniowej pastwa wspomagajcej stabilny rozwj budownictwa mieszkaniowego. Efekty rzeczowe wdroonych przez organy administracji publicznej rnych form wspierania

203

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Nieprzestrzeganie przepisw

mieszkalnictwa byy niewielkie w odniesieniu do potrzeb. Organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego nie podejmoway wystarczajcych dziaa dla efektywnej realizacji zada w zakresie gospodarki mieszkaniowej. Polityka mieszkaniowa pastwa nie zapewnia zrwnowaonego rozwoju wszystkich segmentw sektora mieszkaniowego. Wspieranie rozwoju mieszkalnictwa prowadzone byo na podstawie niestabilnych i jednostkowych rozwiza. Opracowany przez b. Ministra Infrastruktury i przyjty przez Rad Ministrw 30 listopada 2010 r. dokument pn. Gwne problemy, cele i kierunki programu wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego do 2020, zawiera tylko kierunkowe rozwizania, nie ujto m.in. planowanych efektw rzeczowych i rodkw finansowych na wykonanie zada. Byy Minister Infrastruktury podejmowa inicjatywy opracowania nowych i zmiany funkcjonujcych poszczeglnych rozwiza finansowo-prawnych, doprowadzajc np. do uproszczenia i doprecyzowania procedur rozpatrywania wnioskw gmin o finansowe wsparcie na budow i tworzenie mieszka socjalnych, noclegowni, domw dla bezdomnych i mieszka chronionych, ze rodkw Funduszu Dopat; wprowadzenia nowych rozwiza dotyczcych najmu okazjonalnego oraz zmniejszenia obcienia podatkowego zwizanego z wynajmowaniem lokali mieszkalnych.

Gwne ustalenia NIK: Zahamowanie budownictwa spoecznego i spowolnienie rozwoju budownictwa wasnociowego
Przygotowywane i wdraane formy wsparcia rozwoju budownictwa mieszkaniowego nie doprowadziy do zlikwidowania barier ograniczajcych poda, wpyny natomiast na zahamowanie budownictwa spoecznego i spowolniy rozwj budownictwa wasnociowego. Tu take due znaczenie miaa likwidacja w 2009 r. Krajowego Funduszu Mieszkaniowego. Mimo podejmowania pewnych dziaa, deficyt mieszkaniowy od blisko 10 lat utrzymuje si na tym samym, wysokim poziomie ok. 1,5 mln lokali. Sytuacj pogbia dodatkowo niski standard ju istniejcych zasobw mieszkaniowych, powodujcy konieczno wycofania z eksploatacji, w najbliszym czasie, znacznej liczby lokali mieszkalnych.

Spadek wydatkw na mieszkalnictwo i niedostateczna pomoc mieszkaniowa gmin dla najuboszych

W latach 20082010 w budecie pastwa w czci budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa, zmniejszane byy wydatki na mieszkalnictwo, a jednoczenie zwikszaa si wysoko rodkw, przeznaczonych na realizacj zobowiza pastwa wynikajcych z udzielonej pomocy w spacie spdzielczych kredytw mieszkaniowych, tzw. starego portfela. Niski poziom wydatkw budetu pastwa na dziaania wspierajce gminy w realizacji zada w zakresie pomocy mieszkaniowej osobom o niskich dochodach, a take brak w budetach gmin wystarczajcych rodkw (w stosunku do potrzeb) na nowe inwestycje mieszkaniowe i utrzymanie istniejcego zasobu, powoduje niski stopie zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych spoecznoci lokalnej oraz postpujc dekapitalizacj zasobw mieszkaniowych. W zwizku z jego stanem technicznym w najbliszych latach trzeba bdzie wycofa z eksploatacji znaczn cz lokali.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Nieprawidowy nadzr wacicielski gmin

Powoduje on nieracjonalne zarzdzanie posiadanymi mieszkaniami skutkujce systematycznym zmniejszaniem tego zasobu oraz pogarszaniem si warunkw mieszkaniowych. Gminy systematycznie zmniejszay zasb mieszkaniowy nie tylko przez sprzeda lokali, wyburzenia budynkw, a take przez wyczenia z powodu zego stanu technicznego budynkw i lokali.

Brak planw zagospodarowania przestrzennego i decyzje w rkach urzdnikw

Pokrycie planami wynioso nieco ponad 40 proc. powierzchni zbadanych gmin. W pozostaych ich brakowao. Nie wprowadzono nowych rozwiza usprawniajcych proces przygotowania inwestycji mieszkaniowych do realizacji, a w sferze zagospodarowania przestrzennego pozostawiono rozwizania fakultatywne w planowaniu przestrzennym. Polityka przestrzenna w gminach realizowana bya w oparciu o studia opracowane na podstawie nieobowizujcej ustawy, ktre nie zawieray wszystkich elementw okrelonych ustaw o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Podstawowym instrumentem zagospodarowywania przestrzeni w gminach byy indywidualne decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Dziaania gmin w sferze planowania przestrzennego byy niewystarczajce dla zapewnienia efektywnego oraz racjonalnego ksztatowania i prowadzenia polityki przestrzennej, by budownictwo mieszkaniowe mogo si rozwija.

Poprawa infrastruktury technicznej przeznaczonej pod budownictwo mieszkaniowe

NIK natomiast pozytywnie ocenia dziaania gmin na rzecz przygotowania infrastruktury technicznej (gazocigi, wodocigi, kanalizacja) przeznaczonej pod budownictwo mieszkaniowe.

204

n Nieruchomoci po zlikwidowanych PGR

Agencja Nieruchomoci Rolnych nieprawidowo gospodaruje mieszkaniami po zlikwidowanych pastwowych gospodarstwach rolnych. NIK ma zastrzeenia zarwno do eksploatacji i utrzymania zasobu mieszkaniowego, jak i tempa jego zbycia. Izba zwraca uwag, e ANR nie ma penej wiedzy ani o powierzchni popegeerowskich mieszka, ani o ich wartoci.

Gwne ustalenia NIK: Zbyt wolne zbywanie przez ANR mieszka po PGR-ach
W okresie objtym kontrol zbyt wolne byo tempo zbywania lokali mieszkalnych w drodze sprzeday bd przekazania ich nieodpatnie na rzecz gmin lub spdzielni mieszkaniowych. Skutkowao to dalszym ponoszeniem wysokich kosztw ich utrzymania. Sama sprzeda lokali bya prowadzona z zachowaniem obowizujcych wymogw. Przy aktualnym tempie prowadzenia sprzeday proces zbycia wci pozostajcych w Zasobie Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa mieszka moe zaj kilkanacie lat. Wanym ograniczeniem jest tu wszake zarwno brak chtnych zainteresowanych ich nabyciem, jak rwnie przejciem ze strony gmin bd spdzielni mieszkaniowych.

Nieprawidowoci w organizacji ANR

NIK stwierdzia, e prawidowe administrowanie posiadanym zasobem mieszka przez ANR utrudniay wady w samej organizacji. Obowizki w tym zakresie przypisano bowiem zbyt wielu pracownikom i komrkom organizacyjnym. Prowadzona ewidencja lokali bya nierzetelna.

Degradacja nieruchomoci
Nieruchomoci pozostajce w Zasobie ulegay stopniowej degradacji. Niektre z nich zagraay bezpieczestwu mieszkajcych w nich ludzi. Dowiody tego ogldziny 150 budynkw mieszkalnych, z ktrych a 71 (47,3 proc.) byo w zym stanie technicznym. Prowadzone remonty bardzo czsto ograniczay si do usuwania awarii lub przeciwdziaania zawaleniu si budynku. Przy wyborze wykonawcw prac dochodzio do zamania przepisw ustawy o zamwieniach publicznych, najczciej polegajcym na dzieleniu zamwienia, aby omin tryb przetargowy. Skutkiem pogarszajcego si stanu technicznego obiektw bya konieczno wyczania z uytkowania coraz wikszej liczby lokali tak, e udzia pustostanw w caoci zasobu mieszkaniowego wzrs i osign 11 proc. na koniec I procza 2010 r. Jednoczenie nie podejmowano skutecznych dziaa dla uporzdkowania tego zasobu np. poprzez eliminacj lokali mieszkalnych o zym stanie technicznym.

Nieskuteczna windykacja czynszw

Kolejny problem to zalegoci czynszowe i brak ich skutecznej windykacji oraz przypadki bezumownego korzystania z mieszka.

Sabo nadzoru Biura Prezesa Agencji nad gospodark mieszkaniow

NIK zwraca uwag na sabo nadzoru Biura Prezesa ANR nad gospodark mieszkaniow. Nie kontrolowao ono tej dziedziny wcale, uznajc j za niewiele znaczc w skali wszystkich zada Agencji. W bardzo ograniczonym zakresie kontrole prowadziy jedynie oddziay terenowe.

n Bonifikaty przy sprzeday lokali komunalnych

W 68 proc. skontrolowanych gmin NIK stwierdzia, e przepisy i procedury zwizane ze sprzeda gminnych lokali komunalnych s przestrzegane. Nabywcami byy osoby do tego uprawnione, a cen ustalano na podstawie operatu szacunkowego. Stwierdzone nieprawidowoci dotyczyy nieupubliczniania informacji o wywieszeniu wykazw nieruchomoci przeznaczonych do bezprzetargowej sprzeday, a take niepodawania w tych wykazach wszystkich wymaganych informacji. Stwierdzono np. przypadki niepowiadamiania na pimie dotychczasowych najemcw mieszka komunalnych o sprzeday ich lokali oraz o przysugujcym im prawie pierwokupu.

Gwne ustalenia NIK: Prawie poowa gmin nie daa nalenego zwrotu bonifikaty
Wikszo gmin prawidowo udzielaa bonifikat przy sprzeday lokali komunalnych. Stwierdzone nieprawidowoci ogni-

205

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

skuj si wok kwestii zwizanych z szeroko pojtym informowaniem. Osobnym problemem jest danie zwrotu przez gminy bonifikaty i egzekwowanie go w sytuacjach, gdy przepisy nakazuj takie postpowanie. Z negatywn ocen NIK spotkao si niewypenianie przez 47 proc. badanych gmin obowizku dania zwrotu udzielonej bonifikaty, mimo wystpienia przesanek uzasadniajcych to danie (np. sprzeda mieszkania osobom trzecim przed upywem wymaganego okresu 5 lat dla mieszka i 10 lat dla lokali uytkowych). Wynikao to przede wszystkim z faktu, e wiele gmin nie monitorowao lub monitorowao nieskutecznie obrt wtrny lokalami sprzedanymi z bonifikat. Niektre gminy niewaciwie interpretoway obwizujce przepisy i nie day zwrotu bonifikaty od osb bliskich gwnego najemcy, ktre zbyy lokale (przed upywem 5 lub 10 lat) po 22 padziernika 2007 r., czyli ju po wejciu w ycie przepisw regulujcych jej zwrot. W wyniku przeprowadzonej kontroli NIK stwierdzia rwnie nisk skuteczno dziaa egzekucyjnych dotyczcych zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty w badanym okresie odzyskano jedynie 16 proc. ogu nalenoci z tego tytuu.

3.3. Nadzr architektoniczno-budowlany i zarzdzanie nieruchomociami

W celu utrzymania obiektu budowlanego w naleytym stanie technicznym i estetycznym, ustawa Prawo budowlane nakada na wacicieli lub zarzdcw budynkw okrelone obowizki. Polegaj one gwnie na przeprowadzaniu okresowych przegldw oraz wykonywaniu niezbdnych robt konserwacyjno-remontowych. Obowizki te nagminnie byy zaniedbywane bd te wypeniane tylko czciowo, z opnieniem, niedbale i w sposb niezgodny z obowizujcymi przepisami. Wedug NIK w celu zahamowania procesu degradacji mieszka znajdujcych si w gminnych zasobach nieruchomoci niezbdne jest, poza sumienniejszym przestrzeganiem prawa i zwikszeniem liczby oraz wnikliwoci kontroli rwnie opracowanie szczegowych programw gospodarowania t czci zasobw gmin, ustalenie wysokoci koniecznych do poniesienia wydatkw na biec eksploatacj, remonty i modernizacj budynkw, a take zapewnienie w budetach gmin odpowiednich rodkw finansowych.

n Zarzdzanie nieruchomociami przez gminy

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gminy maj problem z prawidowym wywizywaniem si z obowizkw wacicieli lub zarzdcw nieruchomoci. Ponad 41 proc. skontrolowanych gmin nie monitoruje stanu technicznego budynkw, ktre znajduj si w gminnym zasobie. Nie maj penej wiedzy o stanie posiadanych nieruchomoci, niewaciwie planuj i wykonuj roboty modernizacyjne i remonty, a prace niejednokrotnie maj charakter dorany. Co gorsza, rodki finansowe przeznaczane w gminach na remonty nie byy wystarczajce dla zapewnienia podstawowych wymaga dotyczcych uytkowania obiektw budowlanych, w tym zachowania bezpieczestwa. W ocenie NIK niewaciwa realizacja zasad prawidowego utrzymywania obiektw budowlanych przez wacicieli lub zarzdcw prowadzi do powstawania istotnych zagroe dla ludzi i mienia, a moe rwnie doprowadzi do katastrofy budowlanej.

Gwne ustalenia NIK: Okresowe obowizkowe kontrole s wykonywane nieterminowo

A 30 spord 34 skontrolowanych gmin miao problem z terminowym wykonywaniem okresowych przegldw stanu technicznego budynkw (zarwno corocznych, jak i picioletnich). W 4 gminach stwierdzono przypadki przeprowadzania kontroli okresowych stanu technicznego budynkw przez osoby nieposiadajce do tego uprawnie.

Zalecenia pokontrolne rzadko s w peni realizowane

NIK stwierdzia przypadki niewykonania zalece pokontrolnych (m.in. wykonania wentylacji, naprawy dachu, elewacji, itp.). Zdarzao si, e waciciele lub zarzdcy nieruchomoci nie naprawiali uszkodze oraz nie uzupeniali brakw, nawet wtedy, gdy usterka moga spowodowa zagroenie ycia ludzi.

Niedostateczne rodki na remonty

Rny by te w skontrolowanych gminach stopie realizacji planw robt remontowych. Zdarzay si przypadki np. w Waczu e wykonano remonty ponad plan (144,7 proc.), ale czciej nie udawao si planu zrealizowa. Np. w Gdyni byo to zaledwie 48,8 proc. w stosunku do zamiarw. Spowodowane to byo przeznaczaniem w budetach gmin ograniczonych rodkw finansowych na remonty i modernizacj obiektw budowlanych.

Niedostateczna ochrona przeciwpoarowa 206

We wszystkich skontrolowanych gminach stan techniczny budynkw w zakresie ochrony przeciwpoarowej nie spenia wymogw prawa. Najczciej brakowao sprztu, np. ganic, urzdze oddymiajcych, hydrantw.

Rzadkie kontrole zarzdcw

NIK miaa take zastrzeenia do kontroli sprawowanej przez gminy nad zarzdcami gminnych nieruchomoci. A 85,3 proc. nie przeprowadzao takich kontroli w ogle.

n Zarzdzanie przez gminy budynkami komunalnymi w wojewdztwie mazowieckim

Take gminy w wojewdztwie mazowieckim niewaciwie nadzoruj nieruchomoci do nich nalece i brakuje im rodkw finansowych na remonty. Wedug NIK ignoruj one swoje obowizki w zakresie dbania o stan techniczny budynkw komunalnych, a dziaania dorane wacicieli i zarzdcw nie zapewniaj utrzymania ich na odpowiednim poziomie. Wedug NIK jedynie po czci wynikao to z niewystarczajcych rodkw finansowych na remonty. Takie postpowanie skutkuje nie tylko powikszajc si dekapitalizacj budynkw, ale prowadzi do powstania zagroe dla ludzi i mienia.

Gwne ustalenia NIK:

Okresowe kontrole, ktre w zalenoci od tego, czego dotycz powinny by wykonywane co rok lub co pi lat, nie byy przez wacicieli lub zarzdcw przeprowadzane w wymaganym zakresie lub stosownym okresie. Zalecenia wynikajce z kontroli nie byy realizowane, jak rwnie nie byo sprawdzane wykonanie zalece z poprzednich bada. Gminy nie sprawoway waciwego nadzoru nad zarzdcami swych budynkw. W efekcie nie zawsze prawidowo realizowali oni swe obowizki zwizane z dbaniem o dobry stan techniczny domw. Gminy nie posiaday take rzetelnej informacji o stanie technicznym budynkw komunalnych. Ustalono, e gminy nie przekazyway wystarczajcych rodkw na remonty. Wobec tego zakres wykonywanych robt obejmowa tylko najpilniejsze prace. Zdarzay si take przypadki, e kwoty przekazane na remonty, mimo e mniejsze ni zapotrzebowanie, nie byy w caoci wykorzystane. Tam winne byy brak planowania i znw niewaciwy nadzr waciciela lub zarzdcy.

n Mieszkania komunalne zarzdzane przez spki z udziaem gmin

Komunalny zasb mieszkaniowy jest le zarzdzany. Niewystarczajce rodki finansowe oraz nierespektowanie przez zarzdy spek lub zarzdcw nieruchomoci ustawowych obowizkw w zakresie zapewnienia naleytego utrzymania stanu technicznego lokali oraz racjonalnego inwestowania w nie, moe w kocowym efekcie zagraa yciu i zdrowiu najemcw. Nieprawidowoci stwierdzone przez NIK s istotne, a ich zakres i skala wiadcz o nienaleytym wypenianiu obowizkw przez zarzdy skontrolowanych spek i zatrudnionych w nich zarzdcw.

Gwne ustalenia NIK:

Mechanizm korupcyjny spki dodatkowo komercyjnie zarzdzay nieruchomociami nalecymi do wsplnot mieszkaniowych

Wszystkie zbadane spki prowadziy dziaalno niezwizan z realizacj zada publicznych gmin, naruszajc przy tym ustawowe ograniczenia. Najczciej byo to komercyjne zarzdzanie nieruchomociami nalecymi do wsplnot mieszkaniowych. Izba stoi na stanowisku, e tak aktywno powinno si ograniczy choby ze wzgldu na moliwo wystpienia korupcjogennego konfliktu interesw (np. gmina wystpujca jednoczenie jako wspwaciciel, zarzdzajcy, dostawca energii cieplnej, wykonawca remontw, itp.) le skonstruowane umowy midzy gmin a spk Gminy powierzay zarzd spkom na podstawie umw. Jednak znaczna cz skontrolowanych umw nie odpowiadaa wymogom ustawowym. Jednym z bardziej racych skutkw takiego postpowania byo nieodprowadzanie na rachunek gminy dochodw budetowych (np. z wynajmu). amanie prawa budowlanego Mimo i w spkach pracowali licencjonowani zarzdcy dochodzio do amania przepisw prawa budowlanego najczciej w obszarze okresowych kontroli stanu nieruchomoci, prowadzenia dokumentacji, w tym ksiek obiektw budowlanych.

207

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

 Nienaleyty stan techniczny budynkw Spki w ograniczonym zakresie zapewniay utrzymanie naleytego stanu technicznego zarzdzanych budynkw. Plany remontw zazwyczaj nie odzwierciedlay faktycznych potrzeb. Osobn spraw, podnoszon przez kontrolerw NIK, jest niewystarczajcy poziom finansowania remontw i modernizacji budynkw i niski poziom nakadw na odtworzenie substancji mieszkaniowej. Nieskuteczno w ciganiu zalegych czynszw Zarzdzajcy lokalami komunalnymi prowadzili wprawdzie postpowania windykacyjne wobec dunikw zalegajcych z czynszami. Jednak w duej mierze byy one nieskuteczne, czsto take opieszae.

Wnioski NIK:
Konieczno zwikszenia kontroli nad zarzdcami gminnych budynkw. Gminy rzadko korzystaj z tego uprawnienia. Wadliwy nadzr i brak kompleksowej informacji take naley uzna za nieprawidowoci majce cechy mechanizmu korupcjogennego. Potrzeba wyeliminowania stwierdzonych przypadkw celowego obchodzenia przepisw poprzez zastpowanie umw midzy gminami a spkami innymi formami przekazywania zarzdu nad zasobem mieszkaniowym. Izba sugeruje te gminom, by wyaniay zarzdc na podstawie przepisw o zamwieniach publicznych, co daje moliwo wyboru najkorzystniejszej oferty zarzdzajcego w sposb gwarantujcy zachowanie zasad uczciwej konkurencji.

3.4. Nadzr budowlany

Decyzje o natychmiastowej rozbirce budynku nie byy skutecznie nadzorowane przez powiatowych inspektorw nadzoru budowlanego. W efekcie liczba niewykonanych rozbirek rosa. Inspektorzy tumaczyli si brakami kadrowymi, ktre byy skutkiem niedostatecznych rodkw finansowych na zatrudnienie odpowiedniej liczby fachowcw. Zdaniem NIK nieskuteczne i opieszae egzekwowanie przez powiatowych inspektorw obowizkw wynikajcych z decyzji oraz ograniczanie liczby i zakresu kontroli wiadczy o niewydolnoci tych organw. Moe to by powodem naruszania przepisw prawa budowlanego i lekcewaenia decyzji nakazowych, co w konsekwencji prowadzi do pogorszenia funkcjonowania caego systemu nadzoru budowlanego. Jedn z gwnych przyczyn takiego stanu bya bezczynno, wzgldnie opieszao powiatowych inspektorw nadzoru budowlanego, ktrzy nie wszczynali postpowa egzekucyjnych w stosunku do podmiotw niewykonujcych ostatecznych decyzji nakazujcych rozbirk obiektw budowlanych lub prowadzili takie postpowania przewlekle. Wiele takich wanie przypadkw ujawnia kontrola przeprowadzona w urzdach miast Bydgoszczy, Gdaska, Olsztyna i Szczecina, powiatowych inspektoratach nadzoru budowlanego w tych miastach oraz w 3 jednostkach zarzdzajcych nieruchomociami miejskimi. Wedug wyjanie powiatowych inspektorw, podstawow przyczyn nieprawidowoci w dziaalnoci powiatowych inspektoratw nadzoru budowlanego by brak odpowiednich rodkw finansowych, co uniemoliwio zatrudnienie niezbdnej liczby wykwalifikowanych pracownikw, w szczeglnoci na stanowiska inspektorskie. W ocenie NIK rwnie rozwizania organizacyjne, stosowane w objtych kontrol inspektoratach, nie zapewniay prawidowej ani terminowej realizacji zada zwizanych z egzekwowaniem wydanych decyzji i kontrol ich wykonania.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK:

Narastanie liczby niewykonanych rozbirek Badania wykazay, e powiatowi inspektorzy nie wszczynali postpowa egzekucyjnych w stosunku do podmiotw niewykonujcych ostatecznych decyzji nakazujcych rozbirk lub robili to opieszale. Prowadzio to do systematycznego narastania liczby niewykonanych decyzji. Wedug stanu na 30 wrzenia 2010 r., spord 213 decyzji na wykonanie oczekiway 143, w tym 2 wydane przed 1990 r. i 32 wydane w latach 19901999. Tylko inspektor powiatowy w Bydgoszczy przeprowadzi 2 kontrole prawidowoci prowadzenia robt rozbirkowych, pozostali ograniczyli si do kontroli sprawdzajcych wykonanie nakazw rozbirki. Wadze miast i gmin ocenione pozytywnie Kontrole przeprowadzone w ubiegych latach wykazay, e organy gmin i jednostki zarzdzajce ich zasobem mieszkaniowym miay problemy z podjciem bezzwocznych dziaa zmierzajcych do oprnienia budynkw zagroonych katastrof budowlan. Niejednokrotnie proces ich oprniania trwa kilka, a nawet kilkanacie lat, mimo i decyzjom w sprawie

208

oprnienia bd wyczenia z uytkowania budynkw organy nadzoru budowlanego czsto nadaway rygor natychmiastowej wykonalnoci. W najnowszej kontroli NIK stwierdzia, e gminy wykonay 79,4 proc. decyzji nakazujcych oprnienie budynkw. Gwn przyczyn nieoprnienia budynkw by brak moliwoci zapewnienia odpowiednich lokali osobom wysiedlanym. Dlatego te teraz NIK pozytywnie ocenia dziaania prezydentw miast i kierownikw podlegych im jednostek. Prawidowo zabezpieczali oni obiekty budowlane nieuytkowane i przeznaczone do rozbirki. Pozwolenia na rozbirk wydawano na podstawie odpowiednich projektw. Zamwienia publiczne byy udzielane zgodnie z przepisami normujcymi t sfer dziaalnoci. Egzekwowano take od wykonawcw przestrzeganie wymogw w sprawie postpowania z materiaami porozbirkowymi. Gminy wykonay wszystkie 9 decyzji o rozbirkach budynkw bdcych ich wasnoci, ktrych stan techniczny zagraa bezpieczestwu ludzi i mienia. Niedostatki finansowe nadzoru budowlanego Sytuacja finansowa powiatowych inspektorw nadzoru budowlanego nie zapewnia waciwej realizacji ich zada, pomimo uzyskiwania znacznej pomocy od organw samorzdu terytorialnego. Wczeniejsze kontrole NIK wykazay take, e PINB otrzymywali m.in. pomoc rzeczow i finansowa od samorzdu terytorialnego. Niniejsza kontrola potwierdzia, e pomoc taka jest nadal udzielana. Zdaniem NIK taka sytuacja nie zapewnia bezstronnoci i niezalenoci organw nadzoru budowlanego przy wykonywaniu zada z zakresu prawa budowlanego.

3.5. Mieszkania dla najuboszych

n Lokale socjalne
adna ze skontrolowanych przez NIK 18 gmin nie zaspokoia potrzeb mieszkacw w zakresie lokali socjalnych, mimo budowanych nowych mieszka. Waniejsze przyczyny takiego stanu to zbyt niska kwota wsparcia finansowego udzielanego gminom przez budet i wci rosnce zapotrzebowanie na tego typu lokale. Chocia s jednoczenie gminy, ktre mimo potrzeb nawet nie wystpiy o stosowne wsparcie finansowe. W skontrolowanych gminach brakuje mieszka socjalnych dla ponad 80 proc. oczekujcych. Najtrudniej jest w duych miastach. Tak niski, a w dodatku zmniejszajcy si stopie zaspokojenia potrzeb spoecznych wskazuje, e gminy wbrew art. 75 ust. 1 Konstytucji RP nie wspieraj w odpowiednim stopniu rozwoju budownictwa socjalnego. Dlatego NIK ocenia ich dziaalno w tym zakresie negatywnie.

Ustalenia NIK: Brak lokali dla ludzi eksmitowanych z innych mieszka i konieczno wypacania odszkodowa
Kosztown dla gmin konsekwencj braku lokali socjalnych jest wzrastajca liczba niezrealizowanych wyrokw eksmisyjnych, przy okazji ktrych orzekane jest prawo do lokalu socjalnego. Poniewa lokali brakuje, nie mona wykona wyroku. Jednostki samorzdowe, ktre s zobowizane do zapewnienia mieszka socjalnych, naraaj si na wypat odszkodowa. W latach 20042010 poowa ze skontrolowanych gmin musiaa wypaci z tego tytuu 7 mln zotych.

Zbyt mae wsparcie finansowe z budetu

Jedn z przyczyn pogarszajcej si relacji liczby lokali socjalnych do zapotrzebowania jest zbyt mae wsparcie finansowe udzielane gminom z budetu. W latach 20042006 w ramach programu pilotaowego wypacono z zasilanego przez budet pastwa Funduszu Dopat 83.120 tys. z, ale zgoszone przez gminy zapotrzebowanie wynosio 151 mln z. W okresie 2007 marzec 2010 zgoszone potrzeby gmin wyniosy 261.535 tys. z. Do udzielenia finansowego wsparcia zakwalifikowano wnioski na kwot 161.604 tys. z. Odrzucenie pozostaych wynikao gwnie ze zbyt niskich wpyww z budetu zasilajcych Fundusz. Wysoko udzielanego wsparcia bya te znacznie nisza od zaoe rzdowych, gdzie przyjto, e dofinansowanie gmin w tych latach wyniesie ponad 1.135 mln z.

Gminy nie zwracay si o dotacje

Jednoczenie niektre gminy mimo oczywistych potrzeb nie chciay lub nie potrafiy skorzysta z wsparcia z Funduszu Dopat. Kontrolerzy zwrcili uwag na 6 takich przypadkw. Powodem stosunkowo niskiego zainteresowania dopat by przede wszystkim brak pienidzy na sfinansowanie wkadu wasnego. Wanym elementem odstrczajcym by te wysoki koszt inwestycji spowodowany wymaganiami w zakresie wyposaenia i standardu lokali.

Dbao o bezdomnych
Pozytywna ocena naley si gminom za organizowanie schronienia osobom go pozbawionym. W skontrolowanych gmi-

209

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

nach zapewniono je wszystkim zgaszajcym si bezdomnym, cho w okresie zimowym wymagao to tworzenia dodatkowych i doranych miejsc w noclegowniach. Udzia w rozwizaniu tego problemu maj rwnie noclegownie prowadzone przez organizacje pozarzdowe, z ktrymi gminy zawieray stosowne umowy i wsppracoway.

Stan techniczny niektrych lokali zagraa bezpieczestwu

Osobn kwesti zbadan przez NIK byo sprawdzenie, czy budynki, w ktrych znajduj si lokale socjalne, s bezpieczne dla mieszkacw. Kontrole przeprowadzone przez powiatowych inspektorw nadzoru budowlanego oraz Pastwow Stra Poarn (w tym take kontrole zlecone przez NIK) wykazay, e w 12 ze zbadanych gmin byy lokale zagraajce bezpieczestwu zamieszkujcych tam ludzi. Gwne nieprawidowoci to: niesprawne przewody kominowe, skadowanie materiaw palnych w piwnicach, blokowanie drg ewakuacyjnych, zy stan dachw, brak dokumentw potwierdzajcych sprawno instalacji elektrycznych i piorunochronowych. Wikszo zalece pokontrolnych NIK zostaa ju w tym zakresie wykonana lub jest si w trakcie realizacji.

1. 2. 3. 4. 5.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

6. 7. 8. 9. 10. 11. *

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej: Prawidowo prowadzenia baz danych, jako podstawy do tworzenia infrastruktury informacji przestrzennej (KIN, P/11/107) Realizacja zada w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego (KSR, P/10/110 Ksztatowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie miasta odzi (LLO, S/11/003). Realizacja zada w zakresie gospodarki mieszkaniowej przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego (KIN, P/11/108) Gospodarowanie zasobami mieszkaniowymi po zlikwidowanych pastwowych gospodarstwach rolnych i innych podmiotach dysponujcych budynkami mieszkalnymi (LWR P/10/181) Prawidowo utrzymania i uytkowania obiektw budowlanych (KSR, P/10/109) Wykonywanie okresowych kontroli stanu technicznego budynkw w komunalnych zasobach mieszkaniowych na terenie woj. mazowieckiego (LWA, I/10/010) Realizacja decyzji o rozbirkach obiektw budowlanych, w szczeglnoci decyzji, ktrym nadano rygor natychmiastowej wykonalnoci (LGD P/10/131) Pozyskiwanie lokali i pomieszcze mieszkalnych dla osb najuboszych (LLO, P/10/151) Zarzdzanie komunalnym zasobem mieszkaniowym przez spki prawa handlowego z udziaem gmin (LZG, P/11/181) Udzielanie przez gminy bonifikaty nabywcom komunalnych lokali mieszkalnych przy bezprzetargowej sprzeday (LOL, P/10/155) Z obszarem Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa czy si take omwiona w dziale Obrona Narodowa kontrola: Dziaalno Wojskowej Agencji Mieszkaniowej oraz Wojskowego Towarzystwa Budownictwa Spoecznego Kwatera Sp. z o.o. (KON, P/09/179) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona take znale w Syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

210

4. Finanse publiczne i instytucje finansowe

4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7. 4.8.

Instytucje finansowe Przeciwdziaanie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu Podatki dziaalno Urzdw Skarbowych i Urzdw Kontroli Skarbowej Banki Pomoc finansowa ze rodkw publicznych ulgi, dotacje, kredyty i porczenia System porcze i gwarancji kredytowych Suba celna Kontrola zarzdcza

211

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Pojcie finansw publicznych obejmuje procesy zwizane z gromadzeniem rodkw publicznych oraz ich rozdysponowywaniem. Zarwno jeden, jak i drugi jest ledzony przez Najwysz Izb Kontroli bardzo uwanie. Powodem jest ich fundamentalne znaczenie dla moliwoci finansowania przez pastwo jego zada we wszystkich sferach zalenych od budetowych dotacji, a take wysokie ryzyko zagroenia rnego rodzaju patologiami i nieprawidowociami.
Jeli chodzi o pozyskiwanie dochodw dla budetu pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego, przeprowadzone kontrole dostarczyy wielu dowodw niewystarczajcej sprawnoci organw administracji publicznej w tej dziedzinie. Podejmowane przez nie dziaania Izba uznaa za mao efektywne, prowadzone opieszale, w sposb niestaranny i mao zdecydowany. Zaniedbania organw skarbowych w egzekwowaniu nalenoci uatwiay podatnikom uchylanie si od ponoszenia ciarw na rzecz pastwa, przyczyniay si rwnie do wzrostu zalegoci, z ktrych cz ulegaa przedawnieniu lub stawaa si z rnych przyczyn niecigalna. Tylko w latach 20092010 NIK odnotowaa rosnce zalegoci w poborze podatku dochodowego od osb fizycznych, unikanie pacenia podatku od towarw i usug przez przedsibiorcw prowadzcych handel wewntrz UE, trudnoci z wyegzekwowaniem obowizkw podatkowych od podmiotw prowadzcych dziaalno handlow w Internecie, pogorszenie si efektywnoci egzekwowania przez naczelnikw urzdw skarbowych zalegoci podatkowych i niepodatkowych, brak znaczcej poprawy w poborze podatku dochodowego od osb prawnych, opieszae prowadzenie czynnoci zwizanych z egzekucj administracyjn podatkw i opat, dla ktrych ustalania lub okrelenia i pobierania waciwy jest organ gminy. W konsekwencji takich praktyk do budetu pastwa i budetw jednostek samorzdu terytorialnego nie wpyway w caoci wszystkie nalene im dochody. Poza utrat czci rodkw, ktre mona byo przeznaczy na finansowanie zbiorowych potrzeb obywateli, bardziej chyba powinien niepokoi fakt, e krytyczne uwagi i wnioski NIK nieczsto spotykay si z naleytym odzewem organw, do ktrych zostay skierowane. Wprawdzie zapewniay one Izb o znajomoci problemu, jego negatywnej ocenie i woli zastosowania skutecznych rodkw zaradczych, jednak ponowne badania wykazyway, e zalecenia pokontrolne zostay zignorowane, a dziaalno oceniona negatywnie prowadzona bya w podobny sposb co poprzednio. NIK ocenia, e nastpia pewna poprawa, jeli chodzi o prawidowo postpowa kontrolnych i podatkowych, prowadzonych przez organy podatkowe. Przebiegay one sprawniej ni postpowania bdce przedmiotem analogicznych bada zakoczonych w 2004 r. Najwysza Izba Kontroli stwierdzia wwczas pogarszanie si efektw pracy organw podatkowych, gwnie wskutek licznych bdw i nieprawidowoci w funkcjonowaniu aparatu skarbowego. W jej ocenie byy to symptomy powanych niedomaga ustroju podatkowego, spowodowanych niespjnoci, zoonoci oraz niestabilnoci regulujcych t sfer przepisw prawa, co wymagao rodkw zaradczych natury systemowej. Podjte dziaania okazay si jednak niewystarczajce. Nie zmniejszya si luka podatkowa ani nie zostao ograniczone zjawisko szarej strefy. Tylko w nielicznych obszarach ryzyka, m.in. w przypadku rejestracji VAT, liczba nieprawidowoci zmalaa. Uporzdkowana zostaa do pewnego stopnia sytuacja na rynku gier hazardowych i zakadw wzajemnych. Nadzr nad nim, dotychczas rozdzielony midzy dyrektorw izb skarbowych, naczelnikw urzdw celnych i skarbowych, przejy w caoci suby celne. Spowodowao to wzrost efektywnoci kontroli, szczeglnie prowadzonych w punktach gier na automatach o niskich wygranych. Istotnym zagroeniem dla wypeniania zobowiza podatkowych pozostaje jednak urzdzanie gier hazardowych bez zezwolenia. Dao o sobie zna rwnie nowe zjawisko polegajce na wykorzystywaniu terminali internetowych w miejscach publicznych do nielegalnego rozgrywania gier hazardowych, analogicznych jak na automatach. Zdaniem NIK, istnieje potrzeba staego monitorowania nowych rozwiza sucych nadzorowi i kontroli rynku gier oraz szybkiego reagowania na pojawiajce si zagroenia. Mona jednak ywi obawy, czy Suba Celna bdzie dokada wystarczajco intensywnych stara w celu rozpoznawania, wykrywania oraz przeciwdziaania nieprawidowociom na rynku gier, a to ze wzgldu na niewielki udzia podatku z tego rda w caoci wpyww podatkowych. Po raz kolejny krytycznie ocenione zostay dziaania zwizane z udzielaniem ulg podatkowych przez gminy. Kontrole NIK ujawniy, e w prowadzeniu spraw dotyczcych udzielania ulg w zapacie nalenoci stanowicych dochody wasne gmin miay miejsce dziaania nielegalne, nierzetelne i niegospodarne. Ulgi udzielane byy niejednokrotnie w sposb dowolny, na co wskazywa brak jednolitych kryteriw w ocenie przedoonych dowodw, wydawanie odmiennych decyzji w przypadku podmiotw znajdujcych si w podobnej sytuacji finansowej, czy te powoywanie si na bliej niesprecyzowany interes publiczny

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

212

lub wany interes podatnika. Zwolnienia podatkowe przyznawano wielokrotnie tym samym podmiotom, co przy niejasnych procedurach i nieprzejrzystych kryteriach mogo prowadzi do sytuacji korupcjogennych. Najwysza Izba Kontroli negatywnie ocenia sposb prowadzenia postpowa i wydawanie decyzji dotyczcych umorze, rozkadania nalenoci na raty oraz odrocze terminw patnoci, ktre w wielu wypadkach nie zawieray uzasadnie lub wskazywano w nich wadliw podstaw prawn. Jej zdaniem udzielane bezzasadnie ulgi, a take niezadowalajca egzekucja zalegoci podatkowych, wpywaj w istotny sposb na wysoko uzyskiwanych dochodw budetowych i naruszaj stabilno systemu finansw publicznych na poziomie lokalnym. Trzeba bowiem pamita, e wpywy z tytuu podatkw od nieruchomoci, podatku rolnego, od rodkw transportu oraz od czynnoci cywilnoprawnych stanowi znaczc cz dochodw wasnych gmin. Oznaki poprawy day si zaobserwowa w obszarze udzielania, wykorzystywania i rozliczania dotacji na realizacj zada zleconych podmiotom niezaliczanym do sektora finansw publicznych. Zgodnie z zapisami ustawy o poytku publicznym organy administracji prowadz dziaalno w sferze zada publicznych we wsppracy w organizacjami pozarzdowymi oraz innymi podmiotami. Dotychczasowe ustalenia wskazyway, e nie zawsze wygldao to wzorcowo. Kontrola prawidowoci udzielania i rozliczania przez jednostki samorzdu terytorialnego dotacji na zadania zlecone podmiotom niezaliczanym do sektora finansw publicznych pozwolia pozytywnie oceni jedynie rezultaty kontrolowanej dziaalnoci. Jednoczenie, zarwno w jednostkach udzielajcych dotacji, jak i korzystajcych ze rodkw publicznych na kadym etapie wsppracy miay miejsce liczne bdy i nieprawidowoci. List dziaa nierzetelnych i niezgodnych z prawem powikszya analogiczna kontrola, obejmujca udzielanie dotacji przez organy administracji rzdowej. Jej ustalenia mogy wiadczy o ograniczonym zainteresowaniu wspomnianych organw sposobem wykorzystania rodkw publicznych i efektami osignitymi w wyniku zlecania zada. Izba stwierdzia, e dotacje niejednokrotnie udzielane byy do beztrosko, bez respektowania obowizujcych trybw i zasad postpowania. Nie analizowano spodziewanych kosztw, nie dbano o prawidowy przebieg procesu zlecania zada, wyboru ofert oraz rozliczania udzielonych dotacji. Weryfikacja sprawozda prowadzona bya w sposb powierzchowny, do rzadkoci naleay kontrole u zleceniobiorcw. Taki stosunek wiadczy moe o braku zrozumienia dla okrelonych w ustawie o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie regu wsppracy w sferze zada publicznych midzy organami administracji a organizacjami pozarzdowymi oraz podmiotami prowadzcymi dziaalno poytku publicznego. Natomiast po zakoczonej w 2011 r. kontroli powiconej realizacji zada zleconych w wojewdztwie zachodniopomorskim, Najwysza Izba Kontroli nie zgosia zastrzee do poprawnoci kontrolowanych dziaa, znalaza jedynie drobne uchybienia, gwnie natury formalnej. Wyniki kontroli zwizanych z wykorzystywaniem rodkw publicznych w celu pobudzenia rozwoju gospodarczego pokazay, e system nie dziaa wystarczajco dobrze. Wprawdzie samo udzielanie porcze i gwarancji przez Bank Gospodarstwa Krajowego ze rodkw Krajowego Funduszu Porcze Kredytowych i Funduszu Porcze Unijnych przebiegao w sposb waciwy utworzony w BGK system suy wspieraniu maych i rednich przedsibiorstw, a rodki funduszy przeznaczane byy gwnie na zabezpieczenie spaty kredytw, poyczek bankowych oraz nalenych odsetek. Jednak limit porcze i gwarancji nie by w peni wykorzystywany, gwnie z powodu ogranicze dotyczcych zakresu udzielanych porcze oraz ostrych kryteriw klasyfikowania wnioskw przez banki. System finansowego wspierania kredytw eksportowych nie odegra wikszej roli w rozwoju polskiej gospodarki. Z ochrony zawieranych i realizowanych transakcji korzystaa niewielka tylko grupa eksporterw, a oferowane przez Korporacj Ubezpiecze Kredytw Eksportowych instrumenty wspieray nie wicej ni 1 proc. polskiego eksportu. Istotnym czynnikiem by take wiatowy kryzys finansowy i zwizana z tym dekoniunktura w polskim eksporcie. Znaczcych efektw nie przyniosy rwnie badane ostatnio dziaania na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw poprzez udzielanie porcze i gwarancji. Powodem byo m.in. niewaciwe przygotowanie akcji porczeniowej, przeduajce si opracowywanie zastosowanych rozwiza i procedur, przeznaczenie przewidzianych na ni funduszy na inne cele, a take ustanowienie tak niekorzystnych warunkw porcze i gwarancji, e nie cieszyy si zainteresowaniem beneficjentw. Nie byy waciwie chronione interesy klientw zakadw ubezpiecze oraz czonkw funduszy emerytalnych, chocia dbay o nie a cztery instytucje, a Rzecznik Ubezpieczonych, Urzd Komisji Nadzoru Finansowego, Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw oraz rzecznicy konsumentw w ramach posiadanych kompetencji i obowizkw rzetelnie wspierali konsumentw w rozwizywaniu sporw z ubezpieczycielami oraz prowadzili dziaalno edukacyjno-informacyjn. Instytucje te posiadaj rny zakres uprawnie zwizanych z ochron klientw zakadw ubezpiecze i czonkw funduszy emerytalnych. Rzecznik Ubezpieczonych i rzecznicy konsumentw mog jedynie wystpowa w ich imieniu, natomiast UOKiK i UKNF posiadaj uprawnienia wadcze dla egzekwowania ochrony interesw konsumentw.Dlategoistotnejest,abypodmiotytewsppracowayzesob,wymieniaydowiadczeniai reagowaynaprzekazywaneinformacjeo

213

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

nieprawidowociach. Dobra wsppraca moe wzmocni skuteczno podejmowanych przedsiwzi i w efekcie zapewni konsumentom lepsz ochron. Takiej wsppracy widocznie jednak zabrako, poniewa poszczeglne dziaania nie zoyy si na spjny system zabezpieczajcy interesy konsumentw.

4.1. Instytucje finansowe

n Ochrona interesw klientw zakadw ubezpiecze i funduszy emerytalnych
Interesy klientw zakadw ubezpiecze oraz czonkw funduszy emerytalnych nie byy chronione wystarczajco skutecznie, mimo e kada z powoanych do realizowania takich zada instytucji Rzecznik Ubezpieczonych, Urzd Komisji Nadzoru Finansowego, Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw oraz miejscy i powiatowi rzecznicy konsumentw w ocenie NIK rzetelnie wypeniaa swoje zadania. System ochrony interesw klientw tych instytucji jednak szwankowa. Na system ochrony interesw klientw zakadw ubezpiecze i czonkw funduszy emerytalnych skada si weryfikacja oglnych warunkw ubezpiecze, rozpatrywanie skadanych skarg oraz dziaalno informacyjno-edukacyjna. Kontrolowane instytucje posiadaj rny zakres uprawnie zwizanych z ochron klientw zakadw ubezpiecze i czonkw funduszy emerytalnych. Rzecznik Ubezpieczonych i rzecznicy konsumentw mog jedynie wystpowa w ich imieniu, natomiast UOKiK i UKNF posiadaj uprawnienia wadcze do egzekwowania ochrony interesw konsumentw. Dlatego istotne jest, zdaniem NIK, aby podmioty te wsppracoway ze sob, wymieniay dowiadczenia i reagoway na przekazywane sobie nawzajem informacje o nieprawidowociach.

Gwne ustalenia NIK: Wyrywkowa weryfikacja oglnych warunkw ubezpieczenia (OWU)

Podstawowym dziaaniem sucym zapewnieniu waciwej ochrony interesw ubezpieczonych jest weryfikacja oglnych warunkw ubezpieczenia i eliminowanie zapisw niezgodnych z prawem oraz naruszajcych interesy klientw, jako e nie maj oni wpywu na zawarte w OWU postanowienia. Takiej weryfikacji dokonywali Rzecznik Ubezpieczonych, Urzd Komisji Nadzoru Finansowego i Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw, ale objto ni tylko cz zapisw oraz wybrane rodzaje ubezpiecze. Ponadto kada z instytucji prowadzia badania stosownie do swoich zada i potrzeb Rzecznik Ubezpieczonych i UOKiK pod wzgldem wprowadzania klauzul zabronionych lub innych postanowie naruszajcych interesy konsumentw, UKNF koncentrowa si natomiast na zgodnoci oglnych warunkw ubezpiecze z przepisami prawa.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wzrost liczby nieprawidowych i godzcych w interesy konsumentw zapisw w OWU

W pierwszym proczu 2010 r. spada w porwnaniu z latami ubiegymi liczba dokonanych przez Rzecznika Ubezpieczonych analiz oglnych warunkw ubezpiecze. Uzasadniajc ograniczenie liczby bada, Rzecznik stwierdzi, i do ich prowadzenia nie zobowizuje go aden przepis. Zdaniem NIK analiza zapisw OWU jest jednym z podstawowych dziaa sucych ochronie ubezpieczonych. Kolejnym argumentem przemawiajcym za uytecznoci tego narzdzia jest liczba nieprawidowych, godzcych w interesy konsumentw zapisw w OWU, ktre zostay stwierdzone w wyniku ich analiz.

Prawidowe postpowanie skargowe

Kontrolowane podmioty rzetelnie informoway konsumentw o sposobach zoenia skarg, rodzajach problemw, jakie leay w kompetencjach poszczeglnych instytucji i zakresie udzielanej pomocy. W ramach posiadanych uprawnie instytucje te prawidowo postpoway ze skargami na dziaalno zakadw ubezpiecze i funduszy emerytalnych. Skargi byy rzetelnie rejestrowane i rozpatrywane bez zbdnej zwoki.

Symboliczna rola sdw polubownych

W rozpatrywaniu sporw midzy ubezpieczonymi i ubezpieczycielami, czonkami otwartych funduszy emerytalnych i powszechnymi towarzystwami emerytalnymi symboliczn rol odgryway powoane przy Rzeczniku Ubezpieczonych i Komisji Nadzoru Finansowego sdy polubowne. Zakady ubezpiecze sporadycznie wyraay zgod na poddanie si ich werdyktowi, w praktyce pozostawiajc skarcym znacznie trudniejsz i dugotrwa drog dochodzenia roszcze przed sdem powszechnym. Brak zgody na postpowanie przed sdami polubownymi stawia pod znakiem zapytania sens ich istnienia. W ocenie NIK celowe byoby ustawowe wprowadzenie domniemanej zgody ubezpieczyciela na poddanie si postpowaniu przed sdem polubownym. Powinno si to przyczyni do zwikszenia efektywnoci tego sdownictwa, szybszego rozstrzygania sporw i wzmocnienia pozycji konsumenta.

214

4.2. Przeciwdziaanie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu
Stwierdzone przez NIK nieprawidowoci nios ryzyko osabienia prewencyjnej funkcji Generalnego Inspektora Informacji Finansowej i mog prowadzi do nieszczelnoci systemu przeciwdziaania praniu brudnych pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu. Aby pozyskiwanie, przetwarzanie i analiza informacji odbywaa si bezpiecznie i z naleyt szybkoci, GIIF potrzebuje dobrego systemu informatycznego. Konieczne jest take wydanie rozporzdzenia rejestrowego do znowelizowanej ustawy o przeciwdziaaniu praniu pienidzy. Generalny Inspektor Informacji Finansowej uzyskiwa, gromadzi, przetwarza i analizowa informacje o transakcjach w trybie przewidzianym w ustawie o przeciwdziaaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartoci majtkowych (praniu pienidzy), co NIK ocenia pozytywnie. Na podstawie pozyskanych informacji wszczto prawie 3,5 tys. postpowa analitycznych, w tym 31 dotyczcych przeciwdziaania finansowaniu terroryzmu, a nastpnie przekazano do prokuratury 514 zawiadomie o podejrzeniu popenienia przestpstwa. Warto podejrzanych transakcji wskazanych w zawiadomieniach przekroczya 5 mld z. W 66 przypadkach prokuratury skieroway do sdw akty oskarenia. W nastpstwie przekazania organom podatkowym i organom kontroli skarbowej powiadomie zawierajcych informacje o transakcjach, organy te ujawniy nieprawidowoci w rozliczeniach podatkowych na czn kwot 4,4 mln z. W ramach dziaa uniemoliwiajcych pranie brudnych pienidzy GIIF zastosowa blokad rachunku. Procedura blokady rachunkw, na ktrych dokonano podejrzanych operacji finansowych na kwot 80,9 mln z, przebiegaa zgodnie z przepisami ustawy.

Gwne ustalenia NIK: Bdne i niepene informacje o podejrzanych transakcjach

NIK stwierdzia, e wrd informacji otrzymywanych przez GIIF o transakcjach ponadprogowych (wikszych ni 15 tys. euro) i pojedynczych transakcjach podejrzanych, byy informacje niepene lub zawierajce bdy. Dziaania podejmowane w celu ich uzupenienia i wyjanienia nie byy w peni skuteczne. Pozostawiono bez wyjanienia prawie 44 proc. wadliwych informacji.

Midzynarodowy autorytet GIIF

GIIF prowadzi dziaalno szkoleniowo-edukacyjn, a take udziela wyjanie dotyczcych stosowania przepisw ustawy. Dziaa te na forum midzynarodowym, udzielajc niektrym zagranicznym jednostkom analityki finansowej pomocy eksperckiej, co wzmocnio jego pozycj wrd partnerw zagranicznych.

Brak penej wiedzy, czy instytucje obowizane powiadamia GIIF o podejrzanych transakcjach wywizuj si z ustawowych obowizkw
Byy przeprowadzane kontrole wywizywania si instytucji obowizanych z ich ustawowych obowizkw w zakresie przeciwdziaania praniu brudnych pienidzy. Niemniej jednak liczb planowych kontroli ograniczono o 1/3. Przez to, miedzy innymi, GIIF nie dysponowa wiedz, czy wszystkie rodzaje instytucji obowizanych byy prawidowo przygotowane do przeciwdziaania praniu pienidzy i czy si ze swych ustawowych obowizkw wywizyway.

Brak rozporzdzenia Ministra Finansw opni obowizek informowania GIIF o transakcjach ponadprogowych przez nowe podmioty obowizane
Wanym uchybieniem byo niewydanie przez Ministra Finansw tzw. rozporzdzenia rejestrowego do znowelizowanej ustawy o przeciwdziaaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartoci majtkowych. W efekcie tego zaniechania cz podmiotw, ktre po dniu 22 padziernika 2009 stay si instytucjami obowizanymi, do czasu wejcia w ycie nowych przepisw wykonawczych zostaa zwolniona z obowizku rejestracji transakcji ponadprogowych i przekazywania o nich informacji. Powysza sytuacja powoduje, e Rzeczpospolita Polska nie zaimplementowaa w caoci dyrektywy 2005/60/WE, co powinna uczyni do 15 grudnia 2007 r.

Wnioski NIK:
Konieczno wydania nowego rozporzdzenia rejestrowego, w celu dostosowania procesu rejestrowania transakcji i przekazywania GIIF informacji o tych transakcjach do wymogw ustawy, ktra rozszerzya zakres obowizkw informacyjnych obciajcych instytucje obowizane.

215

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

 Potrzeba usprawnienia organizacyjnego Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansw, w tym modernizacja systemu informatycznego. Potrzeba zapewnienia nakadw finansowych na dziaalno GIIF, umoliwiajcych skuteczne przeciwdziaanie praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu.

4.3. Podatki dziaalno urzdw skarbowych i urzdw kontroli skarbowej

n Prawidowo postpowa kontrolnych i podatkowych prowadzonych przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej
Poprawia si trafno doboru podmiotw do kontroli, a badaniem obejmowano rozliczenia podatnikw do trzech lat wstecz. Nie osignito jednak zamierzonych celw w postaci poprawy dyscypliny podatkowej. Ponadto znaczna cz postpowa kontrolnych i podatkowych bya obarczona wadami, co skutkowao uchylaniem decyzji w postpowaniach odwoawczych oraz sdowych. Pozytywne skutki przynosi natomiast uprawnienie do korygowania deklaracji podatkowych. W porwnaniu z wynikami kontroli NIK z 2004 r. nastpia pewna poprawa sprawnoci prowadzenia postpowa kontrolnych. Na korzy organw podatkowych naley zapisa przede wszystkim popraw trafnoci doboru podmiotw do kontroli podatkowych. NIK nie stwierdzia, eby ten sam przedsibiorca by kontrolowany wielokrotnie w krtkim czasie bez uzasadnionej przyczyny. Rwnie Minister Finansw prawidowo wskazywa obszary o podwyszonym ryzyku wystpienia naduy podatkowych. Zwikszy si w oglnej liczbie kontroli udzia tzw. kontroli waciwych, obejmujcych peen okres rozliczeniowy oraz peen zakres zagadnie. Urzdy skarbowe uwzgldniaj w zadaniach take problematyk handlu internetowego. Pozytywne skutki finansowe przynioso uprawnienie do korygowania deklaracji podatkowych po kontroli przeprowadzonej przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej,

Nieprawidowoci ustalone przez NIK:

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Niedostateczne egzekwowanie podatkw

Z decyzji pokontrolnych wydanych w latach 20082010 przez naczelnikw urzdw skarbowych, do koca poszczeglnych lat kalendarzowych nie wyegzekwowano kolejno ponad 57 proc., 69 proc. i niemal 74 proc. wymierzonych w danym roku podatkw. Jeszcze trudniejszym zadaniem okazao si odzyskanie podatkw wymierzonych decyzjami dyrektorw urzdw kontroli skarbowej w tym przypadku do budetu nie trafio okoo 90 proc. przypisanych podatnikom kwot.

Za jako rozstrzygni
Nie poprawia si jako rozstrzygni wydawanych przez organy pierwszej, a nawet drugiej instancji. Wysoki odsetek decyzji jest obarczony wadami, przez co s one uchylane w postpowaniu odwoawczym lub przed sdem. Czstym powodem uchyle byo naruszenie przepisw prawa lub zasad rzetelnego postpowania, co oznaczao najczciej niepene lub nieprawidowe wyjanianie i dokumentowanie stanu faktycznego. Poprawia si natomiast terminowo rozpatrywania odwoa przez dyrektorw izb skarbowych.

Zbyt czste zmiany przepisw podatkowych

Wci aktualny pozostaje wniosek NIK z ubiegych kontroli o stabilizacj przepisw podatkowych. W tym celu zdaniem NIK liczba zmian w przypisach podatkowych powinna by ograniczona do koniecznego minimum. W dwuiprocznym okresie objtym kontrol ustaw Ordynacja podatkowa zmieniono 15 razy, ustaw o PIT 25 razy, o CIT 13 razy, natomiast ustaw o VAT 10 razy.

Wnioski NIK:
Konieczno podjcia prac analitycznych i legislacyjnych, prowadzcych do powstania przejrzystego i wewntrznie spjnego systemu podatkowego, chronicego zarwno interesy Skarbu Pastwa, jak i podatnikw. Liczne zmiany, brak stabilnoci i przejrzystoci sprawiaj, e przepisy staj si nieczytelne i zwikszaj ryzyko popeniania bdw przez podatnikw.

216

n Stosowanie zalece Komisji Europejskiej w procesie stanowienia prawa podatkowego

W zwizku z uznaniem naruszenia przez Rzeczpospolit Polsk zobowiza traktatowych w zakresie podatkw od towarw i usug oraz podatku akcyzowego, Komisja Europejska wszcza od 1 stycznia 2006 do 30 czerwca 2011 r. 19 formalnych postpowa. W czterech sprawach po wniesieniu skarg przez Komisj Europejsk zapady wyroki Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci, z tego trzy niekorzystne dla Polski. Dochody z podatku od gier, wynoszce nieco ponad 1,6 mld z, stanowiy okoo 0,7 proc. dochodw podatkowych pastwa, jednak kwota ta w rzeczywistoci powinna by znacznie wysza, bowiem w wyniku nieprawidowoci na rynku gier budet traci znaczne, trudne do oszacowania kwoty.

Gwne nieprawidowoci ustalone przez NIK: Niedostosowanie do wymogw unijnych systemu opodatkowania energii elektrycznej
W dniu przystpienia Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004 r.) ustawa z 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym nie uwzgldniaa zapisw tzw. dyrektywy energetycznej (dyrektywa Rady WE nr 2003/96/WE w sprawie restrukturyzacji unijnych przepisw ramowych dotyczcych opodatkowania produktw energetycznych i energii elektrycznej). W wyroku z 12 lutego 2009 r. Trybuna Sprawiedliwoci UE orzek w szczeglnoci, e poprzez zaniechania dostosowania do dnia 1 stycznia 2006 r. swojego systemu opodatkowania energii elektrycznej do wymogw przepisw unijnych, RP uchybia zobowizaniom cicym na niej na mocy tej dyrektywy. Przepisy prawa krajowego implementujcego przepisy unijne w zakresie opodatkowania akcyz energii elektrycznej weszy w ycie 1 marca 2009 r., tj. po upywie trzech lat i dwch miesicy od terminw przewidzianych dla Polski w przepisach unijnych. Nieprzeprowadzenie do 1 stycznia 2006 r. procesu legislacji majcego na celu implementacj dyrektywy energetycznej do ustawy o podatku akcyzowym umoliwio producentom energii elektrycznej skadanie wnioskw z daniem zwrotu podatku akcyzowego na kwot 6.933,4 mln z (stan na 30.06.2011 r.). Dopiero 22 czerwca 2011 r. Naczelny Sd Administracyjny w penym skadzie Izby Gospodarczej uchwali, e kwota podatku akcyzowego od energii elektrycznej nie jest nadpat w sytuacji, w ktrej ten, kto j uici, nie ponis z tego tytuu uszczerbku majtkowego. Powysza uchwaa oznacza, i organy podatkowe nie bd zobowizane do zwrotu podatku, w przypadku gdy udowodni, e jego ciar zosta przeniesiony w cenie wyrobu na nabywc kocowego.

Zbyt pne implementowanie przepisw unijnych w zakresie VAT

NIK ocenia jako dziaanie nierzetelne opnienie w dostosowaniu przepisw ustawy o VAT do przepisw UE. Wprowadzone przez Polsk ograniczenie odliczania VAT przy zakupie samochodw osobowych poniej 3,5 tony, uywanych w dziaalnoci gospodarczej, oraz zakaz odliczania VAT od paliwa do tych samochodw byo niezgodne z prawem UE. W latach 20092010, w zwizku z nieprawidow implementacj przepisw prawa unijnego w tej kwestii, wypacono podatnikom 294, 4 mln z, w tym 49,9 mln z stanowiy odsetki.

Wnioski NIK:
Konieczno dostosowania przepisw prawa podatkowego do przepisw unijnych w sposb zapewniajcy uniknicie zgaszania uzasadnionych roszcze ze strony podatnikw.

n Podatek od gier i zakadw wzajemnych

Do listopada 2009, czyli do czasu wprowadzenia zmian wynikajcych z nowych uregulowa prawnych, wykonywanie zada w zakresie nadzoru i kontroli rynku gier i zakadw wzajemnych nie byo efektywne. Pniej sytuacja si poprawia. W dalszym cigu podstawowym zagroeniem pozostaje jednak urzdzanie gier hazardowych bez zezwolenia. W marcu 2010 r. ujawniono nowe zjawisko wykorzystywanie terminali internetowych w miejscach publicznych do nielegalnego urzdzania gier. Dochody z podatku od gier, wynoszce nieco ponad 1,6 mld z, stanowiy okoo 0,7 proc. dochodw podatkowych pastwa, jednak kwota ta w rzeczywistoci powinna by znacznie wysza, bowiem w wyniku nieprawidowoci na rynku gier budet traci znaczne, trudne do oszacowania kwoty. Pobr podatku od gier wykonywany by do 30 padziernika 2009 r. przez naczelnikw urzdw skarbowych, obecnie naley do zada naczelnikw urzdw celnych.

217

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Niedostateczny nadzr nad rynkiem gier

W ocenie NIK do listopada 2009 r. nadzr nad rynkiem gier by rozproszony i nieskuteczny. Zezwolenia na prowadzenie dziaalnoci, o ktrej mowa, wydaway izby skarbowe, pobr podatku nalea do obowizkw urzdw skarbowych, szczeglny nadzr podatkowy sprawoway urzdy celne, ktre przeprowadzay rwnie kontrole dorane. Kontroli skarbowych za dokonyway urzdy kontroli skarbowej. Taki mao przejrzysty podzia kompetencji, uprawnie i obowizkw nie sprzyja waciwemu wykonywaniu zada. Organy nadzorujce rynek gier na og koncentroway si gwnie na wydawaniu zezwole, formalnej kontroli deklaracji podatkowych i poborze podatku. W znikomym stopniu baday natomiast, czy spenione zostay warunki wynikajce z zezwole, a deklaracje odpowiaday stanom faktycznym. Kontrole urzdzania gier przeprowadzane byy sporadycznie.

Poprawa po przejciu nadzoru nad rynkiem gier przez Sub Celn

Korzystne zmiany w kontrolowanej dziaalnoci nastpiy wraz z przejciem nadzoru nad rynkiem gier przez Sub Celn. Otrzymaa ona nowe uprawnienia pozwalajce na obserwacj i rejestrowanie zdarze w miejscach publicznych, m.in. uprawnienie do prowadzenia w drodze eksperymentu gry na automatach o niskich wygranych. Kolejne otrzymane przez celnikw uprawnienie do obserwacji nie doczekao si przepisw wykonawczych w 2010 r., przez co byo bezuyteczne. Rwnie zadania zwizane z wymiarem, poborem i kontrol podatku od gier i dopat od 31 padziernika 2009 r. przeszy w gesti naczelnikw urzdw celnych. Wszystkie te systemowe zmiany spowodoway wzrost efektywnoci kontroli i przyczyniy si do ograniczenia patologii.

Ustawa przygotowywana w popiechu

Oceniajc pozytywnie efekty przeprowadzonych zmian, Najwysza Izba Kontroli zwrcia uwag, e prace legislacyjne nad przygotowaniem projektu ustawy o grach hazardowych prowadzono w przyspieszonym tempie. Postpowanie takie nie miao formalnego uzasadnienia, naruszano natomiast przy tym zasady wynikajce z regulaminu prac Rady Ministrw. Od opracowania zaoe projektu ustawy do jego rozpatrzenia i przyjcia przez Rad Ministrw upyny zaledwie dwa tygodnie. Biorc pod uwag obszerno materiau, ustalenie krtkich, kilkudniowych terminw na zgaszanie uwag do projektw w ramach uzgodnie wewntrzresortowych i midzyresortowych utrudniao rzeteln analiz projektowanych rozwiza. Zwracay na to uwag take podmioty opiniujce. Zdaniem NIK mogo mie to wpyw na jako uchwalanego prawa, poniewa skracanie czasu na opiniowanie stwarza moliwo powstania luk prawnych. Do projektw ustaw kierowanych do uzgodnie midzyresortowych nie doczono ponadto projektw podstawowych aktw wykonawczych. Dokumenty te przygotowano dopiero na dalszym etapie procesu legislacyjnego.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Stworzenie minimum warunkw do opiniowania trudnych projektw przepisw prawnych. Jest to konieczne nawet w przypadku prac legislacyjnych prowadzonych w przyspieszonym tempie.

4.4. Banki
n Bankowa obsuga jednostek samorzdu terytorialnego
Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia wykorzystanie rodkw finansowych z zacignitych kredytw, poyczek i emisji obligacji komunalnych oraz procedur wyboru emitenta obligacji przez skontrolowane samorzdy. Stwierdzono jednak, e nie zawsze przestrzegane byy przepisy w przetargach nieograniczonych na wybr banku do obsugi budetu oraz banku kredytujcego. Jednostki samorzdu terytorialnego nale do bezpiecznych klientw bankowych, posiadajcych stay dopyw rodkw finansowych. Dochody i wydatki budetu jednostki samorzdu terytorialnego realizowane s za porednictwem rachunku biecego budetu, ktry prowadzi tylko jeden bank. Dla banku najbardziej opacalna jest obsuga kompleksowa, czyli prowadzenie rachunku, kredytowanie dziaalnoci biecej i inwestycyjnej, lokaty, gwarancje oraz organizowanie emisji obligacji komunalnych. Stae kontakty pozwalaj pozna potrzeby oraz moliwoci jednostki samorzdu terytorialnego i zaoferowa waciwe usugi i produkty na konkurencyjnych warunkach. Wsppraca z jednym bankiem powinna si opaca rwnie samorzdom, jednak kadorazowe zaciganie kredytw inwestycyjnych, lokowanie wolnych rodkw na lokatach i emitowanie obligacji winno by poprzedzone analiz opacalnoci ofert innych bankw.

218

Gwne ustalenia NIK: Brak zainteresowania lokowaniem wolnych rodkw

NIK zauwaya, e nie analizowano w samorzdach opacalnoci lokowania wolnych rodkw wasnych oraz rodkw finansowych zgromadzonych na wyodrbnionych rachunkach funduszy specjalnych w szeciu z 26 skontrolowanych jednostek samorzdu. Urzdnicy, nie korzystajc z moliwoci lokowania wolnych rodkw, nie zwikszali dochodw wasnych jednostek oraz dochodw funduszy specjalnych.

Dodatkowe koszty
Zbadane przez NIK umowy z bankiem na obsug budetu gminy pomijay niejednokrotnie podlege jej jednostki organizacyjne, co prowadzio do ponoszenia z tego powodu dodatkowych, nieuzasadnionych kosztw.

Niegospodarno
Brakowao gospodarnoci przy uzyskiwaniu dochodw z oprocentowania zakadanych lokat wolnych rodkw finansowych.

Niedostatki kontroli wewntrznej

Nie funkcjonoway naleycie suby kontroli wewntrznej i audyt. Niektre jednostki samorzdu terytorialnego nie w peni realizoway postanowienia zawartych z bankami umw, przede wszystkim zabrako wewntrznych procedur korzystania z kart patniczych.

Celowo wykorzystania rodkw

Natomiast zacignite kredyty inwestycyjne i rodki pozyskane z emisji obligacji wykorzystywane byy zgodnie z przeznaczeniem.

Wnioski NIK:
Konieczno przeprowadzenia przez regionalne izby obrachunkowe szkole dla pracownikw samorzdowych w zakresie bankowej obsugi jednostek samorzdu terytorialnego. NIK uwaaa za niezbdne przekazanie wynikw niniejszej kontroli i powstaej w jej efekcie informacji wszystkim regionalnym izbom obrachunkowym w kraju.

4.5. Pomoc finansowa ze rodkw publicznych ulgi, dotacje, kredyty i porczenia

n Pomoc poszkodowanym w wyniku powodzi wystpujcych w 2010 r.
NIK ocenia pozytywnie skuteczno udzielania pomocy poszkodowanym przez powodzie z 2010 r. Zwrcia jednak uwag, e inicjujc i prowadzc dziaania na rzecz tych osb, organy administracji samorzdowej opieray si na niestanowicych rda prawa wytycznych Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji, ktrych wydanie byo konieczne ze wzgldu na brak stosownych przepisw powszechnie obowizujcych. Niemniej jednak w zwizku z uchwaleniem przez Sejm ustawy z dnia 16 wrzenia 2011 r. o szczeglnych rozwizaniach zwizanych z usuwaniem skutkw powodzi Najwysza Izba Kontroli zrezygnowaa z formuowania wnioskw de lege ferenda. W ramach oglnej pozytywnej oceny udzielania pomocy powodzianom z 2010 r. na uwag zasuguj dziaania podjte przez administracj publiczn w celu zinwentaryzowania i oszacowania wielkoci strat oraz ustalenia zakresu niezbdnej pomocy. Prace zostay przeprowadzone prawidowo.

Gwne ustalenia NIK: Nieprawidowoci przy szacowaniu szkd

Stwierdzone nieprawidowoci to m.in. nierzetelna weryfikacja wnioskw o dotacje w dwch gminach. Zastrzeenia NIK budzi take sposb szacowania szkd, ktry nie by jednolity dla wszystkich gmin. Wynikao to z faktu, e wszystkie skontrolowane gminy albo nie posiaday planw zarzdzania kryzysowego, albo w posiadanych planach nie uregulowano zasad i trybu oceniania i dokumentowania szkd w mieniu mieszkacw. Posiadanie takich procedur wyeliminowaoby ryzyko ustalania zasad szacowania szkd pod presj czasu i w sposb odmienny w kadej gminie.

Wystarczajca wielko udzielonej pomocy

Wielko udzielonej pomocy i sposb wykorzystania przez poszczeglne jednostki samorzdu terytorialnego rodkw na ni zostay ocenione pozytywnie. Wielko rezerw z budetu pastwa przeniesiona do budetw wojewdztw na zadania dotyczce udzielania pomocy powodzianom bya wystarczajca w stosunku do potrzeb wynikajcych z szacunkw.

219

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

 Opnienia w przyznawaniu zasikw

Niestety, z przyczyn lecych po stronie administracji postpowania w sprawach o przyznanie zasikw poszkodowanym rodzinom wyduay si.

Prawidowy nadzr nad wykorzystaniem pienidzy pomocowych

Nadzr organw administracji publicznej nad wykorzystaniem pienidzy budetowych i samorzdowych przeznaczonych na pomoc dla powodzian oraz nad wykorzystaniem darowizn przekazywanych za porednictwem dotknitych powodzi gmin przez rne firmy, instytucje lub osoby fizyczne by poza niewielkimi nieprawidowociami prawidowy.

n Ulgi podatkowe udzielane przez gminy

Zasady udzielania ulg przez gminy w odniesieniu do podatkw stanowicych ich dochd byy niejasne i uznaniowe. W skontrolowanym okresie 20082011 (I kwarta) stwierdzono przypadki nierwnego traktowania podatnikw. Negatywne skutki tych nieprawidowoci to, oprcz naruszenia porzdku prawnego, uszczuplenia w dochodach gmin z tytuu podatkw i moliwa utrata zaufania obywateli do urzdu. Ulgi jako niejasny system wspierania wybranych przedsibiorcw Ulga powinna by udzielana w wyjtkowych sytuacjach, niezawinionych przez podatnika tymczasem jako podstaw przyznawania ulg przyjmowano takie przesanki jak np. dokonywane przez podatnika inwestycje lub jego za sytuacja finansowa. Gminne organy podatkowe, kierujc si wymienionymi przesankami, uczyniy z instytucji ulgi podatkowej system wspierania wybranych przedsibiorcw. Postpowania podatkowe prowadzono nierzetelnie, z naruszeniem ordynacji podatkowej. W wydawanych decyzjach uchybiano obowizkowi uzasadniania ich. Nieprawidowoci w uchwaach dotyczcych przyznawania ulg NIK sformuowaa natomiast pozytywn ocen w zakresie udzielania zwolnie przez obnianie stawek podatkowych w uchwaach rad gmin, cho i tu stwierdzono nieprawidowoci. Do najwaniejszych mona zaliczy: wystpowanie w uchwaach niedozwolonych zwolnie podmiotowych, stosowanie czciowych zwolnie oraz nieprawidowe ustalanie stawek. Przyczyny takiego stanu rzeczy wskazuj, e w dalszym cigu nie zostay zrealizowane wnioski z poprzednich kontroli NIK. Osoby przygotowujce projekty uchwa nie miay wystarczajcej znajomoci przepisw i nie dokonywano w urzdach naleytej weryfikacji tych projektw przez prawnikw. Brak waciwego systemu kontroli gminnych ulg podatkowych NIK negatywnie ocenia take brak waciwego systemu kontroli w sferze gminnych ulg podatkowych. Nie byo naleytej kontroli wewntrznej i praktycznie nie korzystano z instytucji kontroli podatkowej. Trzeba take zauway niezwykle istotn kwesti: organ wydajcy decyzj w gminie w kwestii ulg jest jednoczenie najwyszym hierarchicznie organem nadzorczym w danym urzdzie. Ryzyko wydania nielegalnej, pozytywnej decyzji o przyznaniu ulgi, udzielonej w wyniki nierzetelnego postpowania podatkowego, nie jest weryfikowane przez organy wyszego stopnia (np. sd administracyjny) ze wzgldu na brak odwoa od takich decyzji.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Minister Finansw powinien opracowa, zdaniem NIK, wytyczne dla gminnych organw podatkowych w zakresie stosowania ulg indywidualnych. Burmistrzowie, wjtowie i prezydenci miast musz podj dziaania, by zwikszy znajomo przepisw podatkowych przez pracownikw zajmujcych si kwestiami podatkowymi w podlegych im urzdach. Regionalne izby obrachunkowe powinny wypracowa jednolite stanowisko odnonie do podmiotowych i czciowych zwolnie podatkowych, aby wyeliminowa uchway niezgodne z obowizujcymi przepisami.

n Dotacje ze rodkw publicznych dla fundacji i stowarzysze w wojewdztwie zachodniopomorskim

Skontrolowane zachodniopomorskie fundacje i stowarzyszenia, ktre otrzymay dotacje ze rodkw publicznych, wykorzystay w prawie wszystkich wypadkach pienidze zgodnie z umow. Stwierdzone przez NIK u praktycznie wszystkich kontrolowanych nieprawidowoci dotyczyy gwnie prowadzonej przez nie ksigowoci i polityki rachunkowoci. Wszystkie kontrolowane podmioty prowadziy dziaalno poytku publicznego i speniay ustawowe wymogi uprawniajce do ubiegania si o realizacj zada publicznych. Z kolei zadania, ktre im zlecono i na ktre otrzymay rodki, mieciy si

220

w zakresie ich statutowej dziaalnoci. Tylko w jednym przypadku kontrolerzy stwierdzili, e mimo realizacji zleconego zadania zgodnie z zakresem rzeczowym i finansowym okrelonym w umowie przekazane w dotacji pienidze byy de facto wsparciem prowadzonej dziaalnoci gospodarczej. Fundacje i stowarzyszenia zbadane przez NIK w tej kontroli zrealizoway zlecone im zadania i osigny zakadane cele i rezultaty oraz prawidowo wywizyway si z obowizkw dotyczcych sprawozdawczoci. Nieprawidowoci stwierdzone podczas kontroli ogniskoway si wok polityki rachunkowoci i ewidencjonowania rodkw. Polityka rachunkowoci nie bya dostosowana do wymogw prawa w zwizku z realizacj zada zleconych finansowanych ze rodkw publicznych, a ksigi prowadzono z naruszeniem obowizujcych zasad. Zdarzay si przypadki ujmowania w rozliczeniach finansowych przyznanych dotacji wydatkw poniesionych w okresie nieobjtym terminem realizacji zadania oraz wydatkw niezwizanych z jego zakresem rzeczowym.

4.6. System porcze i gwarancji kredytowych

Dziaania na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw poprzez udzielanie porcze i gwarancji nie przyniosy oczekiwanych efektw. Opracowane koncepcje zostay przygotowane w reakcji na nieoczekiwane i niekorzystne zjawiska i nie byy poprzedzone kompleksow analiz sytuacji ani konsultacjami spoecznymi z beneficjentami. W sytuacji kryzysu i spadku zaufania midzy instytucjami dziaajcymi na rynkach finansowych zaplanowano szereg krokw zaradczych, majcych na celu zapewnienie stabilnoci systemu finansowego oraz pobudzenie wzrostu gospodarczego. Miao to si sta m.in. poprzez zwikszenie dostpnoci kredytw dla przedsibiorstw. Dziki przyjtym rozwizaniom, ktrego jednym z wielu elementw mia by system porcze, rzd zakada, i gospodarka otrzyma impuls proinwestycyjny w cznej wysokoci ponad 90 mld z, co jednak nie nastpio. Koncepcje zmian zostay zawarte w Planie stabilnoci i rozwoju wzmocnieniu gospodarki Polski wobec wiatowego kryzysu finansowego oraz w powizanych z nim programach: Wspieranie przedsibiorczoci z wykorzystaniem porcze i gwarancji Banku Gospodarstwa Krajowego i Kierunki rozwoju funduszy poyczkowych i porczeniowych dla maych i rednich przedsibiorstw w latach 20092013. Z czego przygotowanie i wdroenie tylko ostatniego z nich NIK ocenia pozytywnie.

Gwne ustalenia NIK: Dugie przygotowywanie rozwiza i procedur

Zaoono, e wzrost akcji kredytowej zostanie osignity drog zwikszenia skali dziaalnoci porczeniowej i gwarancyjnej Banku Gospodarstwa Krajowego. W przypadku dziaa antykryzysowych istotne jest ich szybkie wprowadzenie, tymczasem przygotowanie stosownych rozwiza i procedur trwao prawie 8 miesicy.

Niedobr pienidzy w BGK

Kiedy oferta porczeniowa bya gotowa, BGK stan w obliczu niedoborw kapitaowych. Minister Skarbu Pastwa uzna bowiem, e kapitay banku, zamiast na jego biec dziaalno, przeznaczy naley na zakup 10,2 proc. akcji Powszechnej Kasy Oszczdnoci Banku Polskiego SA. Stworzyo to barier dla rozwoju akcji porczeniowej i gwarancyjnej BGK.

Maa liczba porcze i gwarancji

Bank, z powodu ostronoci, ogranicza skal dziaalnoci, m.in. rygorystycznie oceniajc wnioski o udzielenie porcze. W tych warunkach warto porcze i gwarancji udzielonych przez BGK od czerwca 2009 r. do wrzenia 2010 r. bya o blisko 95 proc. nisza ni od stycznia 2008 r. do maja 2009 r. Nie miaa tym samym istotnego wpywu na poziom dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw.

Zbyt wysoka opata prowizyjna

Gwnym, trudnym do zaakceptowania przez przedsibiorcw, ograniczeniem w korzystaniu z porcze i gwarancji okazaa si ich cena. A konkretnie jej podstawowy skadnik opata prowizyjna, ktra wzrosa kilkakrotnie w stosunku do opat pobieranych uprzednio. Wzrost opaty nastpi w wyniku dostosowania dziaalnoci porczeniowej do zasad unijnych, co z kolei byo efektem zaoenia, e wdraany program ma charakter rynkowy. Wysoko porcze mogaby co prawda zosta obniona, gdyby Polska notyfikowaa w Komisji Europejskiej program pomocowy. Ministerstwo Finansw odrzucio jednak tak moliwo, poniewa wizaoby si to ze staym uzupenianiem kapitau przez Skarb Pastwa, co wpywaoby na poziom deficytu budetowego i zwikszenie potrzeb poyczkowych budetu pastwa. W ocenie NIK zaoenie takie nie jest jednak w kadym przypadku prawdziwe, gdy wielko wymaganego dokapitalizowania zaley nie tylko od wysokoci prowizji, ale take od wynikw realizacji programu.

221

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

 Zaamanie akcji porczeniowej i brak skutecznych dziaa naprawczych

Ministerstwo Finansw prowadzio analizy przyczyn zaamania akcji porczeniowej, jednak przez ponad rok nie zostay przeprowadzone skuteczne dziaania naprawcze. Uznano, e kwestie te bd analizowane i rozstrzygane przez specjalny zesp roboczy, ktry zaproponowa zmiany w systemie porczeniowym. Polegayby one na utworzeniu nowego podmiotu odpowiedzialnego za udzielanie porcze i gwarancji w formie spki akcyjnej, tak aby wyeliminowane zostay ograniczenia wynikajce z prowadzenia tej dziaalnoci przez bank, podlegajcy rygorom ustawy Prawo bankowe. Do zakoczenia kontroli rozwizania te nie zostay jednak przyjte.

4.7. Suba Celna

n Import towarw zawierajcych alkohol etylowy przez kolejowe przejcie graniczne w Przemylu
Na imporcie przez przejcie graniczne w Przemylu towarw zawierajcych alkohol, a sklasyfikowanych jako pyny do spryskiwaczy samochodowych, Skarb Pastwa straci 2,72 mld z w postaci niepobranej akcyzy i innych opat. Byo to wynikiem nieprawidowych dziaa lub zaniechania obowizkw przez funkcjonariuszy publicznych Urzdu Celnego w Przemylu, Izby Celnej w Przemylu oraz Ministerstwa Finansw. Od importowanych do Polski towarw o kodzie CN3820 00 00, potocznie nazywanych przez przedsibiorcw koncentratami pynw do spryskiwaczy szyb samochodowych lub pynami przeciwoblodzeniowymi, powinien by pobierany podatek akcyzowy i inne nalenoci, poniewa zawieraj one alkohol etylowy. Taki stan utrzymywa si do 24 listopada 2007 r., kiedy zmienione zostay przepisy rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie zwolnie od podatku akcyzowego. Zmiana w przepisach jednoznacznie zwalnia z akcyzy pyny do spryskiwaczy zawierajce skaony (w jasno okrelony w przepisach sposb) alkohol. Do momentu zmiany przepisw pyny do spryskiwaczy powinny by jednak oboone akcyz.

Gwne ustalenia NIK: Niepobieranie podatku akcyzowego od pynu do spryskiwaczy w urzdach celnych w caej Polsce
Z kontroli przeprowadzonej w Ministerstwie Finansw wynika, e take w innych (poza Przemylem) urzdach celnych w Polsce nie wymierzano i nie pobierano podatku od towarw zawierajcych alkohol etylowy. Byo to dziaanie nielegalne, ktre bezporednio wpywao negatywnie na realizacj budetu pastwa, w zakresie ustalonym dla organw celnych.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Za interpretacja przepisw dokonana przez Ministerstwo Finansw

Nieprawidowe dziaania organw Suby Celnej w Przemylu wynikay bezporednio z narzuconego i utrzymywanego przez Ministerstwo Finansw stanowiska, e od dnia wejcia Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004 r.) towary klasyfikowane do kodu CN 3820 00 00, zawierajce w swym skadzie alkohol etylowy, objte s zerow stawk podatku akcyzowego. Podczas gdy nieobjcie alkoholu etylowego podatkiem akcyzowym w polskim systemie prawnym mogo nastpi wycznie w trybie zwolnienia. aden z importerw sprowadzajcych alkohol przez przejcie kolejowe w Przemylu w latach 20042007 pod postaci pynu do spryskiwaczy, nie korzysta z tej opcji. Pomimo licznych sygnaw, zarwno przedstawicieli Suby Celnej, jak i innych podmiotw dziaajcych na rynku spirytusowym, o nieprawidowociach w obrocie tymi towarami Ministerstwo Finansw nie zmienio stanowiska i konsekwentnie prezentowao je w swoich dziaaniach nadzorczych i kontrolnych. Dopiero 24 listopada 2007 r. zmieniono przepisy i prawidowo (rozporzdzeniem Ministra Finansw) zwolniono pyn do spryskiwaczy od akcyzy.

4.8. Kontrola zarzdcza

n Kontrola zarzdcza w jednostkach samorzdu terytorialnego
Najwysza Izba Kontroli ocenia negatywnie dotychczasowy postp i efekty wdraania kontroli zarzdczej. Wprowadzone w gminach rozwizania organizacyjne w ograniczonym zakresie uwzgldniay jej standardy, a przez to nie speniay take wymogw jakociowych, okrelonych w przepisach prawa. Dziaalno audytu wewntrznego, chocia prowadzona na og zgodnie z przepisami prawa, w niewielkim stopniu przyczyniaa si do systemowego wspierania kierownikw skontrolowanych jednostek w realizacji celw i zada. Wprowadzona z dniem 1 stycznia 2010 r. kontrola zarzdcza stanowi kontynuacj dotychczas funkcjonujcej kontroli finansowej, ktra pomimo zarzdczego charakteru utosamiana czsto bya wycznie z czysto finansowym aspektem dzia-

222

alnoci jednostki. Dokonane zmiany miay na celu objcie kontrol, opart na midzynarodowych standardach, wszystkich aspektw funkcjonowania jednostki. Pomimo ju kilkuletnich dowiadcze gmin w sprawowaniu kontroli finansowej oraz prowadzeniu audytu wewntrznego, wykonywanie zada w kontrolowanym zakresie nie suyo, jak dotd, kierownikom jednostek samorzdu terytorialnego do systemowego wzmacniania zdolnoci podlegych im instytucji w sprawnej i efektywnej realizacji zada publicznych.

Gwne ustalenia NIK: Brak skutecznej kontroli zarzdczej

Wjtowie (burmistrzowie, prezydenci) pomimo podejmowanych dziaa nie wywizali si z obowizku zapewnienia adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarzdczej. Nie byo przy tym jednolitej metodyki wdraania tego rodzaju kontroli. Saboci projektowanych systemw dotyczyy m.in. braku zarzdzania ryzykiem, zasad etycznego postpowania, systemu monitoringu i oceny przyjtych rozwiza. Nie powsta take wyczerpujcy opis kontroli zarzdczej w sposb wiarygodnie powiadczajcy, e kierownicy jednostek zapewniaj zgodno z przepisami prawa i procedurami wewntrznymi oraz skuteczno i efektywno wykonywanych zada. Naoyo si na to niewystarczajce przygotowanie gmin do realizacji ustawowych obowizkw zwizanych z kontrol zarzdcz, przede wszystkim trudnoci kadrowe.

Niedostateczna ochrona przed ryzykiem zwizanym z procesem zamwie publicznych

W 80 proc. badanych urzdw kontrola NIK wykazaa, e ustanowione mechanizmy kontrolne nie chroniy w odpowiedni sposb przed ryzykiem zwizanym z procesem zamwie publicznych.

Zbyt wski zakres tematyczny audytu

Zadania audytowe miay wski zakres tematyczny i byo ich za mao w stosunku do potrzeb. Przez to nie stanowiy wystarczajcego rda informacji o adekwatnoci, skutecznoci i efektywnoci caego systemu kontroli zarzdczej. Tylko w poowie skontrolowanych jednostek audyt by wykonywany przez cay rok 2010. Take doradztwo, stanowice jeden z waniejszych aspektw audytu wewntrznego, w niewielkim stopniu wspomagao wdraanie i funkcjonowanie kontroli zarzdczej.

Brak uprawnie Ministra Finansw do zlecania audytu w jednostkach samorzdu

Wnioski NIK:
Wyniki kontroli wskazuj na potrzeb ponownego rozwaenia koncepcji caego systemu kontroli zarzdczej oraz audytu wewntrznego w jednostkach samorzdu terytorialnego. W aktualnym ksztacie nie przynosi on bowiem oczekiwanych korzyci i przy obecnym podejciu nie daje takich szans w przyszoci.

223

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Nie zostay rwnie wypracowane narzdzia koordynacji, uwzgldniajce ograniczone uprawnienia ustawowe Ministra Finansw w stosunku do jednostek samorzdu terytorialnego, w szczeglnoci brak uprawnie Ministra do zlecania przeprowadzania audytu i dokonywania oceny audytu wewntrznego.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym finansw publicznych i instytucji finansowych 1. Ochrona interesw klientw zakadw ubezpiecze i funduszy emerytalnych (KBF, P/10/026) 2. Wykonywanie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej obowizkw w zakresie przeciwdziaania praniu pienidzy oraz finansowania terroryzmu w latach 20082010 (LZG I/10/007) 3. Prawidowo postpowa kontrolnych i podatkowych prowadzonych przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej (KBF, P/10/024) 4. Stosowanie zalece Komisji Europejskiej w procesie stanowienia prawa podatkowego (KBF, I/11/001) (dzia finanse/ UE) 5. Opodatkowanie dziaalnoci gospodarczej podatkiem od gier (KBF, P/10/023) 6. Bankowa obsuga wybranych jednostek samorzdu terytorialnego (LBY, P/10/129) 7. Udzielanie pomocy poszkodowanym w powodzi 2010 r. (LWR, P/11/176) 8. Ulgi udzielane przez gminy w odniesieniu do podatkw stanowicych ich dochd w latach 20082010 (LRZ, P/11/163) 9. Wykorzystanie przez fundacje i stowarzyszenia dotacji ze rodkw publicznych na realizacj zada zleconych w wojewdztwie zachodniopomorskim w latach 20092011 (LSZ, P/11/166) 10 . Dziaania na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw poprzez udzielanie porcze i gwarancji (KBF, P/10/025) 11 . Prawidowo dziaa Suby Celnej i Ministra Finansw w zakresie wprowadzania na polski obszar celny, przez kolejowe przejcie graniczne w Przemylu, towarw zawierajcych alkohol etylowy, w latach 20032007 (LRZ, I/08/008, I/09/003) 12. Funkcjonowanie kontroli zarzdczej w jednostkach samorzdu terytorialnego ze szczeglnym uwzgldnieniem audytu wewntrznego (LGD, P/10/132)

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona take znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

224

5. Gospodarka

5.1. 5.2. 5.3.

Bezpieczestwo energetyczne Polski Spki grnictwa wgla kamiennego fundusze likwidacji kopal i zakadw grniczych Stocznie

225

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gospodarka
Zgodnie z ustaw o dziaach administracji rzdowej dzia gospodarka obejmuje sprawy gospodarki, w tym jej konkurencyjnoci, wsppracy gospodarczej z zagranic, energetyki, oceny zgodnoci, miar i probiernictwa, wasnoci przemysowej, innowacyjnoci, dziaalnoci gospodarczej, promocji gospodarki polskiej w kraju i za granic oraz wsppracy z organizacjami samorzdu gospodarczego. Przeprowadzone w ostatnich latach kontrole NIK miay na celu ustalenie, czy pastwo wywizuje si waciwie z obowizkw inspiratora i promotora badanych procesw.
Izba stwierdzia, e tylko cz dziaa podejmowanych w celu pozyskania bezporednich inwestycji zagranicznych przyniosa spodziewane efekty. Naleay do nich przedsiwzicia majce na celu uatwienie podejmowania duych inwestycji tworzcych nowe miejsca pracy, zwaszcza w specjalnych strefach ekonomicznych. Po okresie prosperity zwizanej z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej nastpi jednak wyrany regres. By to znak, i dotychczasowe dziaania, takie jak wspieranie finansowe inwestorw ze rodkw budetowych czy ich kompleksowa obsuga przez Polsk Agencj Informacji i Inwestycji Zagranicznych, nie stanowiy wystarczajcej zachty. Jednoczenie Polska zasuenie zyskaa sobie opini miejsca mao przyjaznego dla biznesu, na co zoyy si brak jasnych i stabilnych norm prawnych, opieszao organw administracji publicznej i sdw, korupcja, zy stan infrastruktury transportowej i komunikacyjnej, wreszcie cigle niezrealizowane zapowiedzi uproszczenia przepisw ograniczajcych wolno gospodarcz i poskromienia biurokracji. W ocenie Izby nieprzejrzyste przepisy i skomplikowane procedury, ktre krpoway dziaalno zagranicznych inwestorw, w jeszcze wikszym stopniu utrudniay ycie krajowym przedsibiorcom. Aktualny stan prawa gospodarczego, a take sposb jego stosowania, NIK uznaa za jedn z gwnych przeszkd hamujcych rozwj przedsibiorczoci. Trudno rwnie przesdza, czy sprawdziy si w praktyce zaoenia przywiecajce tworzeniu specjalnych stref ekonomicznych, ustanowionych z myl o przycigniciu do Polski zagranicznego kapitau i pobudzaniu t drog rozwoju gospodarczego mniej rozwinitych regionw kraju. Okazao si bowiem, i funkcjonowanie wyodrbnionych administracyjnie obszarw gospodarczych przez cay ponaddziesicioletni okres ich istnienia nie byo przedmiotem bardziej szczegowych analiz. Nie wiadomo zatem, czy osignite t drog korzyci gospodarcze i spoeczne rwnowayy poniesione koszty budowy infrastruktury, udzielonych przedsibiorcom dotacji, ulg podatkowych i inne wydatki. Wtpliwoci byy tym bardziej uzasadnione, e strefy zajy z czasem obszary, ktrych nie sposb uzna za sabo rozwinite gospodarczo. Kcio si to z ide przyznawania wydzielonym terenom specjalnych praw po to, by zwiksza ich rozwojowe szanse. Dbao pastwa o bezpieczestwo energetyczne oznacza m.in. zapewnienie krajowi staych dostaw nonikw energii po moliwych do zaakceptowania cenach oraz racjonalne gospodarowanie posiadanymi zasobami. W polskich realiach gospodarczych bezpieczestwo energetyczne uwarunkowane jest zagwarantowaniem cigych dostaw wgla, zwaszcza ze z krajowych. NIK ustalia, e nie ma powodw do obaw, by przed rokiem 2035 gospodarce mogo zabrakn niezbdnych iloci wspomnianych kopalin. Wskazuj na to zarwno wielkoci nadajcych si do eksploatacji zasobw wgla, jak i prognozy jego wydobycia. Niepokj Najwyszej Izby Kontroli wzbudzi natomiast sposb gospodarowania tymi zasobami i wyrane denie przedsibiorcw grniczych do powikszania rentownoci dziaalnoci wydobywczej wszystkimi moliwymi metodami bez refleksji dugoplanowych. Innemu aspektowi bezpieczestwa energetycznego pastwa powicona bya kontrola tworzenia i utrzymywania zapasw paliw przez elektrownie i elektrociepownie. Aby mona byo uzna, e bezpieczestwo to nie zostao zagroone, niezbdne jest m.in. posiadanie przez przedsibiorstwa energetyczne zapasw wgla kamiennego, wgla brunatnego lub oleju opaowego, umoliwiajcych utrzymanie cigoci dostaw energii elektrycznej i ciepa do odbiorcw. Badania NIK pozwoliy stwierdzi, e stan zapasw w wikszoci skontrolowanych przedsibiorstw by prawidowy (wystarczajcy). Potencjalne zagroenie mg stanowi natomiast brak rzetelnej kontroli. Zastrzeenia Izby wzbudzi przyjty przez prezesa Urzdu Regulacji Energetyki sposb kontrolowania wielkoci zapasw. Za dziaanie nierzetelne NIK uznaa rwnie brak zdecydowanej reakcji na takie praktyki ze strony Ministra Gospodarki.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

226

5.1. Bezpieczestwo energetyczne Polski

n Tworzenie i utrzymywanie zapasw paliw przez elektrownie i elektrociepownie
Kontrola w wybranych przedsibiorstwach energetycznych wykazaa, e w badanym okresie prowadziy one waciw polityk gromadzenia zapasw paliw. Zapasy paliw utrzymywane byy na poziomie gwarantujcym cigo dostaw energii elektrycznej i ciepa dla odbiorcw. Wzrasta tendencja wykorzystywania biomasy jako paliwa alternatywnego. Zapasy paliw skadowane byy z zachowaniem zasad bezpieczestwa przeciwpoarowego i ochrony rodowiska. Wysoko gromadzonych zapasw w wikszoci skontrolowanych przedsibiorstw przekraczaa minimalne wielkoci wynikajce z rozporzdzenia w sprawie zapasw paliw. Zabezpieczeniu cigoci i stabilnoci produkcji energii elektrycznej i cieplnej sprzyjao waciwe ksztatowanie struktury dostaw paliw, gwnie pochodzenia krajowego. Przedsibiorstwa energetyczne dochowyway naleytej starannoci przy zawieraniu umw na dostawy paliw.

Gwne ustalenia NIK: Zastrzeenia do URE

Od stycznia 2009 do wrzenia 2010 r. Urzd Regulacji Energetyki nie przeprowadzi ani jednej kontroli utrzymywania stanu zapasw paliw bezporednio w przedsibiorstwach energetycznych. Stosowany przez Urzd system sprawdzania zgodnoci wielkoci zapasw paliw z normatywem polega na analizowaniu informacji podanych w ankietach przez przedsibiorcw jedynie pod wzgldem formalnym, nie obejmowa natomiast kontroli na miejscu, do czego zobowizyway przepisy ustawy Prawo energetyczne. Najwysza Izba Kontroli ocenia to negatywnie i nie podzielia opinii zawartej w wyjanieniach Prezesa URE, i przyjty system by wystarczajcy, a brak kontroli na miejscu stanowi wynik obiektywnych trudnoci ogranicze budetowych i zwizanego z tym niedostatku wykwalifikowanych pracownikw. W zwizku z takim systemem sprawdzania stanu zapasw wymierzanie kar za nieutrzymywanie naleytych zapasw paliw nastpowao tylko w stosunku do tych przedsibiorstw, ktre same si przyznay do nieposiadania zapasw w wymaganej iloci, co NIK ocenia jako dziaania nierzetelne ze strony Prezesa URE. Wymierzanie kar bez przeprowadzenia kontroli gromadzonych zapasw rodzio spory sdowe na tym tle. Nierzetelne byo rwnie umieszczanie przez URE w okresowych informacjach przedkadanych Ministrowi Gospodarki sformuowa sugerujcych, e przeprowadzane byy kontrole zapasw paliw w siedzibach przedsibiorstw energetycznych.

Zastrzeenia do Ministra Gospodarki

Ze strony Ministra Gospodarki brak byo reakcji na nierzetelne sugestie ze strony URE, i przeprowadzane byy kontrole zapasw paliw w siedzibach przedsibiorstw. NIK pozytywnie ocenia dziaania Ministra Gospodarki dotyczce zmian przepisw prawa w obszarze zwizanym z utrzymywaniem zapasw paliw przez przedsibiorstwa wytwarzajce energi elektryczn i ciepo.

Wnioski NIK:
Bezpieczestwo energetyczne warunkuje rozwj gospodarczy kraju. Dlatego kontrolowanie i monitorowanie stanu bezpieczestwa energetycznego powinno by prowadzone w oparciu o obiektywne kryteria. Stan stosunkowo wysokiego bezpieczestwa zaopatrzenia w paliwa (gwnie w wgiel) oraz moliwo organizacji dostaw w razie kryzysu nie zwalnia Prezesa URE z jego obowizkw ustawowych w omawianym zakresie. W ocenie NIK wskazane jest przede wszystkim wykorzystywanie kompetencji Prezesa URE w celu dokonywania w sposb stay, na podstawie kryteriw obiektywnych, mierzalnych i porwnywalnych oceny wykonywania przez przedsibiorstwa energetyczne obowizku utrzymywania stanu zapasw paliw w wielkociach zapewniajcych bezpieczestwo dostaw energii elektrycznej lub ciepa. Analiz wymaga problematyka zwizana z rosncym udziaem biopaliw w strukturze nonikw energii. Wraz ze wzrostem udziau biomasy we wspspalaniu z wglem, w kolejnych latach stopniowo obnia si bdzie minimalna wielko obowizkowego zapasu wgla. Naleaoby rozway ewentualn moliwo wprowadzenia w przyszoci ekwiwalentu zapasw biomasy w postaci zapasw wgla, tak aby w sytuacjach tego wymagajcych zabezpieczy moliwoci zastpienia biomasy paliwami kopalnymi.

227

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Bezpieczestwo zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych)

Dziaalno Ministra rodowiska oraz spek wglowych nie sprzyjaa zapewnieniu wieloletnich dostaw wgla na poziomie zabezpieczajcym potrzeby gospodarki. Wprawdzie do 2035 roku nie ma istotnych zagroe dla bezpieczestwa zaopatrzenia gospodarki w wgiel kamienny ze z krajowych. Zagroenia mog jednak wynikn z nieracjonalnej, wrcz rabunkowej, biecej gospodarki zoami wgla kamiennego prowadzonej przez przedsibiorcw grniczych. Stwierdzono, e w grnictwie wgla kamiennego upowszechni si cianowy system wydobycia, wymagajcy eksploatacji odpowiednio duych parcel, znacznie ograniczone zostao natomiast wydobycie z zasobw mniej opacalnych, gwnie z pokadw cienkich. Powane niebezpieczestwo dla dugofalowego interesu ekonomicznego kraju stanowio rwnie niedostateczne rozpoznanie z, a przede wszystkim osabienie ich ochrony. Konsekwencj byo niskie wykorzystanie zasobw przemysowych, znaczne iloci kopalin pozostawionych w zoach, wreszcie odcicie czci tzw. zasobw nieprzemysowych od drg transportowo-wentylacyjnych, ktre moe w przyszoci uniemoliwi ich eksploatacj, nawet gdyby staa si uzasadniona w wyniku zmian technicznych lub ekonomicznych. NIK uwaa za niezbdne zapewnienie dugookresowego bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych). Bez rozwizania tych problemw zasoby sukcesywnie udostpniane dziki inwestycjom pocztkowym bd wyczerpywa si nieefektywnie w tempie uzalenionym od przyszej energochonnoci gospodarki i jej zapotrzebowania na wgiel. W takiej sytuacji zapewnienie dugofalowej ochrony zasobw wgla i ich dostpnoci dla przyszych pokole wymagaoby skoncentrowania wydobycia w tych zoach (ich czciach), ktrych relatywnie mao skomplikowana budowa geologiczna i umiarkowany poziom zagroe naturalnych oraz korzystne pooenie (niskie zurbanizowanie, zaleganie pokadw na gbokociach mniejszych ni 1000 m) umoliwi opacaln, ale nierabunkow i wzgldnie bezpieczn eksploatacj. Mogoby to jednak spowodowa konieczno likwidacji lub okresowego wstrzymania (upienia) dziaalnoci czci kopal.

Gwne ustalenia NIK:

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Rabunkowa gospodarka wglem

Minister rodowiska, jako organ zobowizany do nadzoru nad gospodark zasobami naturalnymi, nierzetelnie dba o ochron zasobw wgla. Bardziej uwzgldnia biece interesy przedsibiorcw grniczych ni dugofalowe, makroekonomiczne interesy Skarbu Pastwa jako waciciela z. Symptomy zjawiska rabunkowej gospodarki wglem to m.in. niewielkie wykorzystanie zasobw, wysokie straty zoowe oraz wybircze eksploatowanie bardziej opacalnych zasobw. Towarzyszyo temu utrudnianie lub uniemoliwianie dostpu do zasobw uznanych za nienadajce si obecnie do wyeksploatowania, gwnie ze wzgldw ekonomicznych, a nawet ich niszczenie z powodu stosowania tzw. niszczcej podbudowy. Stan ten by przede wszystkim konsekwencj polityki urynkowienia sektora grnictwa wgla kamiennego, prowadzonej w latach dziewidziesitych ubiegego wieku. W jej ramach zlikwidowano kilkadziesit kopal, zmieniono kwalifikacje zasobw, przez co znacznie zmniejszono ich wielko.

Niedostateczna weryfikacja dokumentacji geologicznych z wgla

W Ministerstwie rodowiska nierzetelnie i niezgodnie z obowizujcymi przepisami rozpatrywano i przyjmowano bez zastrzee niektre dokumentacje geologiczne z wgla kamiennego.

Niedostateczna dbao o dugofalow ochron zasobw wgla

Okrgowe urzdy grnicze nie przeciwdziaay skutecznie zanianiu stopnia wykorzystania zasobw. Organy nadzoru grniczego niedostatecznie uwzgldniay potrzeb dugofalowej ochrony zasobw wgla akceptoway bowiem projektowanie i stosowanie niegospodarnych sposobw eksploatacji przez przedsibiorcw grniczych.

Zwikszenie inwestycji udostpniajcych nowe zasoby wgla

Pozytywnie pod wzgldem celowoci NIK ocenia dziaania Ministra Gospodarki zmierzajce do zwikszenia inwestycji udostpniajcych nowe zasoby wgla oraz do rozwoju tzw. czystych technologii wglowych.

Brak przepisw sprzyjajcych ochronie zasobw wgla

Negatywnie NIK ocenia natomiast niepodjcie dziaa w celu wprowadzenia do projektu nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze przepisw sprzyjajcych ochronie zasobw wgla.

228

Wnioski NIK:
Zapewnienie dugookresowego bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) wymaga zdecydowanych dwukierunkowych dziaa. Niezbdne jest zdecydowane zaostrzenie przez Ministra rodowiska warunkw prowadzenia gospodarki zoami wgla kamiennego i zapewnienie realnej ochrony zasobw zarwno w ich dokumentacji, jak i podczas eksploatacji. Konieczne jest te zapewnienie prawidowej gospodarki zoami, m.in. przez pozyskiwanie rodkw na niezbdne inwestycje; zastosowanie na szersz skal systemw opacalnej eksploatacji cienkich zasobw; opracowanie i wdroenie efektywnych sposobw wydobywania wgla, komplementarnych w stosunku do systemu cianowego, oraz zaniechanie wybirczej eksploatacji o charakterze rabunkowym, zwaszcza powodujcej tzw. niszczc podbudow oraz odcinanie dostpu do zasobw geologicznych.

5.2. Spki grnictwa wgla kamiennego fundusze likwidacji kopal i zakadw grniczych
Przez 10 lat funkcjonowania obecnych rozwiza prawnych adna z kontrolowanych spek nie zgromadzia na funduszu danego zakadu grniczego kwoty wystarczajcej na jego likwidacj, za spki, ktre zgromadziy najwicej rodkw finansowych (np. Kompania Wglowa SA 15 zakadw grniczych i Jastrzbska Spka Wglowa SA 6 zakadw grniczych), mog wprawdzie zlikwidowa po jednym z posiadanych zakadw grniczych, lecz musz t likwidacj sfinansowa z wpat dokonywanych na bazie amortyzacji pozostaych zakadw grniczych. Utworzenie funduszu miao zabezpieczy ustawowo rodki finansowe na przysz likwidacj zakadu grniczego, a tym samym odcienie budetu pastwa od ponoszenia kosztw likwidacji. Kiedy wprowadzano ustaw o dostosowaniu grnictwa wgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej, wszystkie przedsibiorstwa grnicze (z wyjtkiem LW Bogdanka SA) nie posiaday pynnoci finansowej. Wprowadzenie nowego obcienia w postaci Funduszu Likwidacji Kopal tylko pogbiao ten stan. Zaoenie, e od 1 stycznia 2006 r. likwidacja kopal wgla kamiennego finansowana bdzie wycznie ze rodkw wasnych spek wglowych, zgromadzonych na rachunkach FLK, okazao si zbyt optymistyczne. Przepisy nakazujce tworzenie FLZG w oparciu o odpisy ustalane na bazie amortyzacji rodkw trwaych zakadu grniczego nie gwarantuj realizacji celu utworzenia tego funduszu. Z uwagi na fakt, e nie ma bezporedniej zalenoci pomidzy wielkoci amortyzacji a przyszymi kosztami likwidacji zakadu grniczego, a wraz z upywem czasu i coraz bliszym terminem likwidacji dochodzi do cakowitego zamortyzowania czci rodkw trwaych, co pomniejsza kwot amortyzacji, a tym samym wielko odpisu na fundusz likwidacji. W latach 20032010 wszyscy przedsibiorcy grniczy (oprcz Katowickiego Holdingu Wglowego SA jego zalegoci wynosiy 21,4 mln z) zgodnie z obowizujcymi przepisami odprowadzali na rachunek FLZG kwoty wynikajce z naliczonych odpisw (403,7 mln z) oraz uzupenili wszystkie zalegoci na rachunkach Funduszu Likwidacji Kopal w cznej wysokoci 70,9 mln z. W okresie objtym kontrol trzy spki (Kompania Wglowa SA, Katowicki Holding Wglowy SA, Jastrzbska Spka Wglowa SA) wykorzystay 144 mln z z funduszy likwidacji zgodnie z przeznaczeniem.

Gwne ustalenia NIK: Uszczuplenia dochodw Skarbu Pastwa

Wszystkie skontrolowane spki (za wyjtkiem Poudniowego Koncernu Wglowego SA) zawyay wielko odpisw na fundusz i zaniay podstaw opodatkowania podatkiem dochodowym od osb prawnych. Uszczuplenia dochodw Skarbu Pastwa z tego tytuu w okresie objtym kontrol szacowa mona na okoo 2 miliony zotych.

Nieprawidowoci w naliczaniu odpisw na fundusz i lokowanie rodkw

Brak waciwych powiza prawnych pomidzy ustawami Prawo geologiczne i grnicze, ustaw o rachunkowoci i ustaw o podatku dochodowym od osb prawnych powanie utrudnia prawidowe naliczania odpisw na fundusz likwidacji zakadu grniczego. NIK stwierdzia te przypadki lokowania rodkw funduszy z naruszeniem obowizujcych przepisw prawa i nieterminowego odprowadzania rodkw na rachunki funduszy.

Niedostateczny nadzr Ministra rodowiska

229

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

W latach 20022010 Minister rodowiska nie korzysta z uprawnie nadzorczych okrelonych w ustawie Prawo geologiczne i grnicze. Okrgowe urzdy grnicze korzystay z nich sporadycznie, przy czym nie wizao si to ze skierowaniem do przedsibiorcw grniczych jakichkolwiek uwag lub zalece dotyczcych prawidowoci gromadzenia lub wydatkowania rodkw funduszy.

Wnioski NIK:
Potrzeba podjcia przez Ministra Gospodarki dziaa zmierzajcych do zmian przepisw dotyczcych zasad tworzenia i gromadzenia rodkw funduszu likwidacji zakadu grniczego, w oparciu o procentow stawk obliczonej w danym roku obrotowym amortyzacji rodkw trwaych zakadu grniczego.

5.3. Stocznie
Wskutek decyzji Komisji Europejskiej, ktra uznaa, i pomoc pastwa udzielona Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa sp. z o.o bya niezgodna z zasadami obowizujcymi w UE, Polska zostaa zobowizana do odzyskania od beneficjentw udzielonej pomocy publicznej wraz z odsetkami oraz sprzeday aktyww stoczni, a nastpnie do likwidacji zakadw bez udzielania nowej pomocy ich nabywcom. W ocenie Najwyszej Izby Kontroli zarzdca kompensacji prawidowo wywizywa si z obowizku przygotowania mienia stoczni do sprzeday, podejmowa zdecydowane dziaania zmierzajce do upynnienia ich majtku, gospodarowa nim racjonalnie i zapewnia mu skuteczn ochron. Prezes Agencji Rozwoju Przemysu SA rzetelnie weryfikowa nalenoci zgaszane przez wierzycieli oraz wynikajce z postpowania kompensacyjnego. Wypenione zostay rwnie zobowizania finansowe wobec stoczniowcw. czne koszty ochrony praw pracownikw wyniosy ponad 760 mln z. Zdaniem NIK, majc na uwadze skal zaangaowanych rodkw, naley uzna, e wsparcie pracownikw w poszukiwaniu nowego zatrudnienia nie przynioso zadowalajcych rezultatw prac znalazo jednie niespena 3 tys. spord ponad 9 tys. zwolnionych pracownikw stoczni. Minister Skarbu Pastwa w krtkim czasie opracowa projekt precedensowej ustawy kompensacyjnej i podejmowa starania o pozyskanie inwestorw zainteresowanych stoczniowym majtkiem. Dziaania zmierzajce do zainteresowania inwestorw akcjami Stoczni Gdynia i udziaami Stoczni Szczeciskiej Nowa okazay si bezskuteczne. Nie udao si znale inwestora, ktry zagwarantowaby restrukturyzacj stoczni bez udzielenia im dalszej pomocy publicznej (zakaz Komisji Europejskiej) i zapewni ich rentowne funkcjonowanie na konkurencyjnym rynku. Od 3 czerwca 2008 r. w staych raportach Ministerstwo Skarbu Pastwa informowao Komisj Europejsk o wszelkich dziaaniach podejmowanych we wznowionym procesie prywatyzacji stoczni. Warunkiem koniecznym wydania przez KE pozytywnych dla Polski decyzji w sprawie pomocy publicznej udzielonej obu stoczniom byo przedstawienie przez potencjalnych inwestorw planw restrukturyzacji, ktre uzyskayby akceptacj Komisji. Komisja Europejska nie zaakceptowaa jednak adnego z przekazanych jej planw restrukturyzacji i zdecydowaa, e udzielona wczeniej stoczniom pomoc publiczna musi zosta zwrcona. Wedug NIK niecelowe byo nieskorzystanie przez Ministra Skarbu Pastwa z moliwoci odwoania si od decyzji KE w sprawie stoczni. Zaniechanie to tumaczono m.in. tym, e decyzje KE byy korzystne, gdy odraczay proces egzekwowania zwrotu pomocy. Nie sfinalizowano transakcji z inwestorami katarskimi reprezentowanymi przez firm Stichting Particulier Fonds GREENRIGHTS (SPFG), ktrzy wylicytowali w pierwszej procedurze przetargowej wikszo mienia obu stoczni. Zatrzymane zostao wadium wpacone w imieniu SPFG w kwocie 36,1 mln z (26,5 mln z w SG oraz 9,6 mln z w SSN). Zarzdca kompensacji wielokrotnie kierowa do SPFG informacje o zamiarze dochodzenia odszkodowa za niedokoczenie transakcji. Byy to jednak dziaania niekonsekwentne. Minister Skarbu Pastwa rwnie nakania katarskiego inwestora do sfinalizowania transakcji. Niektre z tych dziaa byy jednak nieprzejrzyste. Inwestorzy odstpili od transakcji kupna wylicytowanego mienia, motywujc to gwnie wadami prawnymi sprzedawanego majtku stoczni. SPFG zarzuci take Ministrowi Skarbu Pastwa bezpodstawne wycofanie si z gwarancji, e inwestor bdzie mg zrezygnowa z transakcji bez adnych negatywnych konsekwencji. Minister zaprzeczy, aby kiedykolwiek takich gwarancji Katarczykom udziela. Przygotowywanie listu z gwarancj potwierdzi jednak wczesny Wiceprezes Zarzdu Agencji Rozwoju Przemysu SA. NIK nie ustalia stanu faktycznego w tym zakresie, ze wzgldu na sprzeczne wyjanienia oraz brak dostpu do niektrych dokumentw przywoywanych przez SPFG.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

230

NIK skontrolowaa, jak przebiega proces kompensacji. Pod tym pojciem rozumie naley sprzeda skadnikw majtku wymienionych spek, zaspokojenie roszcze wierzycieli stoczni i ochron praw pracownikw. Kontrolerzy uznali, e dziaania Ministra Skarbu Pastwa, Agencji Rozwoju Przemysu SA oraz w firmy Bud-Bank Leasing sp. z o.o. zarzdcy kompensacji przebiegay na og zgodnie z ustaw kompensacyjn wobec Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa sp. z o.o. Mieli jednak do nich pewne zastrzeenia.

Gwne ustalenia NIK: Zbyt wysokie wynagrodzenia dla tymczasowego nadzorcy i zarzdcy kompensacji
Nierzetelny i niecelowy by sposb wyonienia zarwno tymczasowego nadzorcy, jak i zarzdcy kompensacji obu stoczni, niegospodarne byo rwnie ustalenie im wysokiego wynagrodzenia bez naleytego uzasadnienia. Byy to osoby wskazane arbitralnie przez ARP SA (tymczasowy nadzorca) lub podmioty kapitaowo od niej zalene (zarzdca kompensacji) w obydwu przypadkach bez dowiadczenia w prowadzeniu likwidacji lub upadoci. Ustalono dla nich relatywnie wysokie wynagrodzenie (w wysokoci maksymalnie dopuszczalnej przez przepisy, czyli 12krotno przecitnego miesicznego wynagrodzenia w sektorze przedsibiorstw), nie egzekwujc przy tym zabezpieczenia ewentualnych roszcze z tytuu niewykonania lub nienaleytego wykonania umowy. Byy to dziaania nierzetelne, niecelowe i niegospodarne.

Bdy przy sporzdzaniu planw sprzeday mienia

Przy sporzdzaniu planw sprzeday mienia stoczniowego zarzdca kompensacji popeni bdy polegajce m.in. na bezpodstawnym umieszczeniu w nich mienia przewaszczonego przez Stoczni Gdynia na rzecz ARP SA oraz bdnym okreleniu lokalizacji czci infrastruktury kolejowej. Prezes Agencji Rozwoju Przemysu nie skorygowa tych planw.

Zlecenie opracowania projektu ustawy kompensacyjnej prywatnej kancelarii prawnej

Projekt ustawy kompensacyjnej opracowany zosta na zlecenie Ministerstwa Skarbu Pastwa przez prywatn kancelari prawn. Niewykorzystanie przy tych pracach merytorycznej wiedzy i dowiadczenia pracownikw departamentu nadzorujcego stocznie byo bdem. W konsekwencji takiego trybu prac legislacyjnych, a take dziaania pod presj czasu (wskutek ustalonych przez Komisj Europejsk terminw zbycia mienia stoczni), w ustawie kompensacyjnej niektre przepisy nie speniay wymogw decyzji KE, byy nieprecyzyjne lub niespjne z innymi przepisami.

Zawyenie kosztw postpowania kompensacyjnego

Ten brak precyzji skutkowa m.in. zawyeniem oraz bezzasadnym refundowaniem ze rodkw publicznych (Fundusz Restrukturyzacji Przedsibiorcw) czci kosztw postpowania kompensacyjnego.

Zastrzeenia do zarzdcy kompensacji, Prezesa ARP i Ministra Skarbu Pastwa

Przy sporzdzaniu planw sprzeday zarzdca kompensacji popenia bdy, ktrych nie skorygowa Prezes ARP, gdy nierzetelnie weryfikowa te plany. Ponadto nieprzejrzyste byy niektre dziaania Ministra Skarbu Pastwa zmierzajce do pozyskania inwestora katarskiego.

Postpowanie kompensacyjne trwa, cho powinno si zakoczy 31 marca 2011 roku

Postpowanie kompensacyjne nie zakoczyo si w uzgodnionym z KE terminie 31 marca 2011 r. Jest ono kontynuowane, pomimo i zgodnie z art. 132 ustawy kompensacyjnej powinno zosta umorzone, jeeli w ww. terminie sprzeda majtku postoczniowego nie zostaa zakoczona. Takie stanowisko wyrazi rwnie wiceprzewodniczcy Komisji Europejskiej.

231

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

1. 2. 3. 4.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym obszaru gospodarki Tworzenie i utrzymywanie zapasw paliw przez elektrownie i elektrociepownie (KGP, P/10/049) Bezpieczestwo zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (KGP, P/09/044). Tworzenie funduszy likwidacji kopal i zakadw grniczych oraz gospodarowanie ich rodkami przez spki grnictwa wgla kamiennego (LKA, P/10/135) Zabezpieczenie interesu publicznego w zwizku z realizacj ustawy kompensacyjnej wobec Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa sp. z o.o. (KGP, P/10/046). Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona take znale w Syntezach kontroli planowych zacznik nr 3.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

232

6. Gospodarka wodna

6.1. 6.2.

Ochrona przeciwpowodziowa Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobw wodnych

233

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gospodarka wodna
Z ustawy o dziaach administracji wynika, e dzia gospodarka wodna obejmuje sprawy: ksztatowania, ochrony i racjonalnego wykorzystywania zasobw wodnych, utrzymania rdldowych wd powierzchniowych, stanowicych wasno Skarbu Pastwa wraz z infrastruktur techniczn zwizan z tymi wodami, obejmujc budowle oraz urzdzenia wodne, budowy, modernizacji oraz utrzymania rdldowych drg wodnych, ochrony przeciwpowodziowej, w tym budowy, modernizacji oraz utrzymania urzdze wodnych zabezpieczajcych przed powodzi oraz koordynacji przedsiwzi sucych osonie i ochronie przeciwpowodziowej pastwa, funkcjonowania pastwowej suby hydrologiczno-meteorologicznej i pastwowej suby hydrogeologicznej, z wyczeniem zagadnie monitoringu jakoci wd podziemnych, wsppracy midzynarodowej na wodach granicznych w zakresie zada nalecych do dziau. Kontrole NIK wykazay, e dziaania zwizane z zapobieganiem powodziom, przebiegay czsto ze znacznymi opnieniami, niektre z nich zostay niewaciwie przygotowane, nie byo regularnego dopywu rodkw finansowych na ich realizacj, brakowao realnych planw finansowo-rzeczowych i harmonogramw, zawodzia koordynacja i kontrola. Skutek powodzie nadal zagraaj.
Za przykad takiego limaczcego si przedsiwzicia suy moe realizacja planu modernizacji Odrzaskiego Systemu Wodnego. Podobnie przebiegaa kontrolowana przez NIK w 2010 r. budowa zbiornika wodnego winna Porba na rzece Skawie, majcego zaopatrywa w wod lsk i zachodni Maopolsk oraz chroni przed powodzi m.in. Wadowice i cz Krakowa. W tym wypadku zaniedbania, opnienia w realizacji poszczeglnych zada oraz niefrasobliwy sposb prowadzenia inwestycji uniemoliwiy dotrzymanie planowanego na rok 2010 terminu zakoczenia inwestycji. Obawy budzi moe stan skontrolowanych, istniejcych ju zbiornikw wodnych oraz urzdze i budowli pitrzcych. W przypadku Jeziora Nyskiego grozi on zalaniem niej pooonych obszarw, uniemoliwia te naleyte wykorzystanie jezior: Turawskiego, Nyskiego i Otmuchowskiego, do hodowli ryb oraz rozwoju turystyki i rekreacji. Zgodnie z ustaw o dziaach administracji rzdowej dzia gospodarka wodna obejmuje sprawy ksztatowania, ochrony i racjonalnego wykorzystywania zasobw wodnych, utrzymania rdldowych wd powierzchniowych, stanowicych wasno Skarbu Pastwa, budowy, modernizacji i utrzymania rdldowych drg wodnych, ochrony przeciwpowodziowej, funkcjonowania pastwowej suby hydrologiczno-meteorologicznej i pastwowej suby hydrologicznej oraz wsppracy midzynarodowej na wodach granicznych. Wikszo z tych zagadnie, ze zwrceniem szczeglnej uwagi na kwestie racjonalnego gospodarowania zasobami wody, ochrony wd przed wyczerpaniem i zanieczyszczeniem oraz zapobiegania powodziom, bya w ostatnich latach przedmiotem bada Najwyszej Izby Kontroli. Skuteczn walk z powodziami utrudnia jednak brak caociowego podejcia do kwestii ochrony przeciwpowodziowej. Tymczasem do koca 2010 r. nie powsta projekt planu ochrony przeciwpowodziowej kraju, z uwzgldnieniem podziau na obszar dorzeczy. Brak dokumentu, za ktrego opracowanie odpowiada Krajowy Zarzd Gospodarki Wodnej, utrudnia waciwe zarzdzanie ochron przeciwpowodziow na obszarach poszczeglnych dorzeczy. Wypracowanie jednolitej strategii w tej mierze jest tym pilniejsze, e w ostatnim okresie notuje si nasilenie podobnych zjawisk hydrologicznych. Due wezbrania wystpiy w latach 2008 i 2009, gwnie na poudniu kraju, za w 2010 r. miay miejsce a dwie powodzie, w tym jedna zaliczana do najwikszych w Polsce, w czasie ktrej poziom wody na Wile by najwyszy od 160 lat. Tymczasem podejmowane rodki okazay si nieadekwatne do skali i rodzaju zagroe. Spord piciu elementw zarzdzania ryzykiem powodziowym zapobieganie, ochrona, gotowo, postpowanie awaryjne, przywracanie normalnych warunkw i wyciganie wnioskw koncentrowano si gwnie na postpowaniu awaryjnym, nie przykadajc naleytej wagi do innych dziaa, mogcych zapobiec kataklizmowi lub ograniczy jego skal. Wydaje si rzecz oczywist, e w skad systemu zabezpiecze winno wej rwnie waciwe ksztatowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych i terenw zalewowych, wzmocnienie konstrukcji stawianych tam budynkw, zachowanie w maksymalnym stopniu naturalnego potencjau retencyjnego, ograniczenie erozji gleby, podnoszenie lesistoci, a take systematyczne informowanie mieszkacw o zagroeniach, o lokalnych systemach ochrony przed powodzi i waciwych sposobach zachowania si w wypadku jej wystpienia.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

234

Dotychczasowe badania NIK, powicone zapobieganiu powodziom i usuwaniu ich skutkw wskazuj, e nie wszdzie opracowywane byy te plany ochrony przeciwpowodziowej dla konkretnego rejonu wodnego, a te istniejce nie zawsze zawieray wszystkie niezbdne elementy. Nie byy utrzymywane w naleytym stanie way przeciwpowodziowe, budowle i cieki wodne, nie przeprowadzano w terminie obowizkowych kontroli ich stanu technicznego. Jednoczenie organy administracji rzdowej i samorzdowej podchodziy w sposb do zrnicowany do realizacji zada wynikajcych z prawa wodnego. O ile Najwysza Izba Kontroli ocenia jako niewystarczajco skuteczny system ochrony przeciwpowodziowej w wojewdztwie maopolskim i witokrzyskim, o czym wiadczya wzrastajca kadego roku wysoko szkd i strat z tego tytuu, o tyle przeprowadzona w 2010 r. kontrola na Lubelszczynie wykazaa wyran popraw w przygotowaniach do stawienia czoa kolejnej takiej klsce ywioowej. NIK zwrcia te uwag na brak koordynacji poszczeglnych dziaa prowadzonych w obszarze bdcym przedmiotem kontroli. Wskutek tego, z powodu braku dostatecznych rodkw finansowych organy administracji publicznej nie wykonyway zada zwizanych z ochron przeciwpowodziow, natomiast z budetu pastwa wydatkowane byy corocznie by moe znacznie wysze kwoty na usuwanie skutkw powodzi.

6.1. Ochrona przeciwpowodziowa

n Zagroenie powodziowe w dorzeczu Odry
Po katastrofalnej powodzi w 1997 r. powsta plan modernizacji Odrzaskiego Systemu Wodnego. Celem Programu dla Odry 2006 byo zbudowanie w latach 20022016 systemu zintegrowanej gospodarki wodnej dorzecza Odry, uwzgldniajcego m.in. wymogi zabezpieczenia przeciwpowodziowego, ochron czystoci wd i rodowiska przyrodniczego, a take potrzeby transportowe i oglnogospodarcze. Do chwili obecnej zamierzenia te w znacznej mierze pozostaj w sferze projektw, zaistniaych bowiem w pierwszych latach opnie, spowodowanych m.in. roczn zwok w rozpoczciu finansowania programu przez budet pastwa, nie udao si nadrobi, a cz spord najistotniejszych dla funkcjonowania systemu inwestycji nie zostaa nawet rozpoczta. NIK kontrolowaa ju realizacj tego programu za lata 20012006. Gdy w 2010 r. wesza z kolejn kontrol, okazao si, e nie nastpi wyrany postp w jego realizacji. Przeciwnie, realizowany on jest z opnieniami. To, co dotychczas wykonano w ramach programu, mogo jedynie miejscowo przyczyni si do ograniczenia strat wyrzdzanych przez powodzie. Nie wpyno to jednak na ogln sytuacj i nie zwikszyo bezpieczestwa mieszkacw, w szczeglnoci w duych miastach oraz na terenach, gdzie powodzie s czste i gwatowne.

Gwne ustalenia NIK: Opnienia w realizacji ju zacztych zada w ramach Programu dla Odry 2006
Upyno ju 60 proc. czasu przeznaczonego na realizacj programu majcego trwa do 2016 r. Tymczasem do koca 2010 r. zostao zakoczonych 6 spord 13 planowanych zada. Natomiast z 17 zada, ktre powinny by do tego czasu przynajmniej rozpoczte, adne nie jest realizowane planowo. Z opnieniami, nawet kilkuletnimi w stosunku do wstpnych zaoe, rozpoczto lub zrealizowano m.in. modernizacj systemu suchych zbiornikw przeciwpowodziowych w dorzeczu Nysy Kodzkiej, Kaczawy i Bobru, modernizacj waw w dorzeczu Odry wraz z Wart, ochron bezporedni od powodzi Kodzka i Subic. Opnienia w realizacji programu wynikaj m.in. z faktu, e ze rodkw zaplanowanych na jego realizacj finansowano inne prace (np. remontowe i konserwacyjne). NIK zwraca jednak uwag, e ze rodkw programu powinny by finansowane jedynie zadania inwestycyjne i modernizacyjne.

Nawet niezaczte budowy zbiornikw Racibrz, Wielowie Klasztorna, Kamieniec Zbkowski

Nie zostay rozpoczte kluczowe dla caego systemu inwestycje, takie jak: budowa zbiornikw Racibrz, Wielowie Klasztorna, Kamieniec Zbkowski oraz modernizacja Wrocawskiego Wza Wodnego.

Zy stan waw przeciwpowodziowych

Podczas sprawdzania odpowiedzialnych za stan waw przeciwpowodziowych regionalnych zarzdw gospodarki wodnej i wojewdzkich zarzdw melioracji i urzdze wodnych, kontrolerzy stwierdzili, e administrowane przez nie umocnienia s w zym stanie. Po analizie dokumentw dotyczcych 3.541,2 km waw przeciwpowodziowych okazao si, e 1.047,1 km (29,6 proc.) znajduje si w stanie mogcym zagraa bezpieczestwu, za 576,2 km (16,3 proc.) w stanie zagraajcym bezpieczestwu. Cztery spord dziesiciu administrujcych waami zarzdcw nie miao penych informacji na ten temat, bo

235

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

nie przeprowadzao wymaganych prawem okresowych kontroli. Jedn z przyczyn zego stanu tych obiektw byy ograniczone rodki, jakie zarzdcy otrzymywali na dziaalno statutow, czyli m.in. na biece utrzymywanie obwaowa. Posikowali si wic pienidzmi przeznaczonymi na realizacj programu, przyczyniajc si do pogbienia istniejcych opnie.

Nieskuteczno zrealizowanych inwestycji w ochronie przed powodzi przeciekajce zbiorniki Krynka i Wodzienin
Kontrolerzy NIK znaleli take przypadki, gdy ju zrealizowane inwestycje nie przyniosy zamierzonych efektw i nie chroni mieszkacw przez powodzi. Dotyczy to m.in. dwch zbiornikw wodnych, ktre nie s eksploatowane z powodu przeciekania (zbiornik Krynka i Wodzienin). Koszt budowy tych obiektw to cznie ponad 36 mln z.

Konieczno obsugiwania przez nasz kraj poyczki i kredytu wzitych na realizacj programu z Banku wiatowego i Banku Rozwoju Rady Europy niezalena od stopnia realizacji kluczowych zada
Na realizacj Programu Polska dostaa poyczk m.in. z Banku wiatowego i kredyt z Banku Rozwoju Rady Europy. Niezrealizowanie jego kluczowych zada nie zwalnia jednak naszego kraju z ponoszenia kosztw obsugi tej poyczki i kredytu. Tylko w 2010 r. koszty te wyniosy ponad 2 miliony zotych (dokadnie 2.312,2 tys. z). cznie w latach objtych kontrol NIK, czyli 20072010, pastwo musiao wyda na obsug poyczki i kredytu prawie 9 mln z.

Nienaleycie utrzymywane urzdzenia melioracji wodnych, w efekcie czego kadego roku pogarsza si stan techniczny tych obiektw, co skutkuje wzrostem zagroenia powodziowego
Takie s ustalenia kolejnej kontroli, tym razem o zasigu lokalnym, dotyczcej realizacji zada melioracji wodnych w dorzeczu rzeki Odry na terenie wojewdztwa opolskiego, ze szczeglnym uwzgldnieniem zabezpieczenia przeciwpowodziowego. Zaniedbane urzdzenia nie reguluj stosunkw wodnych i nie przyczyniaj si do polepszenia gleby, nie chroni te uytkw przed powodziami. NIK stwierdzia, e na realizacj zada zwizanych z melioracj byy przekazywane niewystarczajce rodki. Zaspokajay one w poszczeglnych objtych kontrol latach 20082011 (I procze) od 10,8 do 24,5 proc. potrzeb zgaszanych przez Marszaka Wojewdztwa Opolskiego. W ten sposb objto znw w zalenoci od roku zabiegami konserwacyjnymi jedynie od 15,1 do 25,5 proc. dugoci ciekw naturalnych i kanaw. Mimo stosownych obowizkw Wojewdzki Zarzd Melioracji i Urzdze Wodnych w Opolu nie prowadzi rzetelnie ewidencji wd, urzdze melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntw. Rwnie stanowice obligatoryjny element ewidencji wykazy obiektw wymagajcych odbudowy lub modernizacji byy niekompletne. NIK ma zastrzeenia take do nadzoru sprawowanego wedug waciwoci zarwno przez Marszaka Wojewdztwa, jak i starostw skontrolowanych powiatw.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Zagroenie powodziowe na Dolnym lsku

NIK przeprowadzia kontrol powicon ochronie wd i zagospodarowaniu terenw przylegajcych do zbiornikw retencyjnych w Turawie, Otmuchowie i Nysie w zwizku z sygnaami o zej jakoci ich wd, a take o uszkodzeniu zapory zbiornika nyskiego oraz o nieskutecznych dziaaniach podejmowanych przez Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Opolu i organy samorzdowe na rzecz poprawy czystoci wd i zabezpieczenia przeciwpowodziowego. Kontrola potwierdzia istnienie zagroenia powodziowego. Rozpoznanie zagroe powodziowych w wojewdztwie opolskim, jakiego dokonywali Marszaek Wojewdztwa Opolskiego i Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej we Wrocawiu, byo rzetelne. Niemniej kontrola wykazaa, e RZGW nie utrzymywa budowli pitrzcych wody skontrolowanych zbiornikw retencyjnych i urzdze towarzyszcych w stanie zapewniajcym pene bezpieczestwo w przypadku zagroenia powodziowego. W protokoach z przeprowadzonych przegldw okresowych wielokrotnie powtarzay si cigle niezrealizowane wnioski m.in. o napraw przesikajcego wau zbiornika, napraw urzdze zrzutowych, zlikwidowanie przeciekw i reperacj skorodowanej powoki betonowej, odmulenie zbiornika wyrwnawczego itp. W szacunkach niezbdnych nakadw RZGW nie uwzgldnia wszystkich potrzeb wynikajcych z przeprowadzonych przegldw okresowych i zada okrelonych jako niezbdne do wykonania. Naley przy tym podkreli, i rodki otrzymywane z Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej zaspokajay jedynie w rnych latach od 0,4 proc. do 9,4 proc. zgaszanych potrzeb. W ramach tych ograniczonych rodkw RZGW zrealizowa planowe zadania biece oraz inwestycyjne, obejmujce m.in. odmulanie roww, wykaszanie skarp zapr oraz opracowanie projektu remontu bloku zrzutowego zbiornika nyskiego.

236

Jednak kontrola wykazaa, e szacunki RZGW dotyczce niezbdnych nakadw byy nierzetelne i nie uwzgldniay wszystkich koniecznych do wykonania zada. Brak wystarczajcych rodkw na utrzymanie budowli pitrzcych i urzdze spowodowa, e nie zostaa przeprowadzona naprawa wau bocznego zbiornika turawskiego, ktrego przesikanie wielokrotnie zgaszali pracownicy Wydziau Bezpieczestwa Budowli Pitrzcych. Wskutek tego, w czasie zagroenia powodzi w maju oraz czerwcu 2010 r., spitrzenia wody w turawskim zbiorniku retencyjnym byy nisze od wielkoci ustalonych w pozwoleniu wodnoprawnym, a iloci odprowadzanej wody wykraczay poza wartoci maksymalne okrelone w tym pozwoleniu. Spowodowao to m.in. podtopienia mieszka i gospodarstw we wsi Turawa.

Wnioski NIK:
Krajowy Zarzd Gospodarki Wodnej winien uwzgldni przy podziale rodkw wysoki stopie zagroe powodziowych w rejonie rodkowej Odry. Szczeglnie, jeli rodki te id na utrzymanie i naprawy sztucznych zbiornikw wodnych w tym rejonie.

n Zagroenia powodziowe na Lubelszczynie

Kontrola NIK przeprowadzona po ostatnich wielkich powodziach na Lubelszczynie wykazaa, e nie aktualizowano na czas planw ochrony przed powodzi, brakowao przegldw waw i urzdze po przejciu kadej fali powodziowej. Tym niemniej w ocenie NIK pomimo stwierdzonych nieprawidowoci Lubelszczyzna jest coraz lepiej przygotowana do walki z powodzi. Wedug NIK samorzdy z gmin zagroonych powodziami na Wile opracoway procedury na wypadek zagroenia powodziowego, podejmoway niezwoczne dziaania ratunkowe i zabezpieczajce. Miay rwnie wyposaone w odpowiedni sprzt magazyny przeciwpowodziowe. Take wydatkowanie rodkw na ochron i usuwanie skutkw klsk ywioowych byo zgodne z przeznaczeniem. Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Warszawie podczas powodzi w maju 2010 r. prowadzi skuteczn koordynacj dziaa, a w celu likwidacji skutkw powodzi rozpocz prace inwestycyjne zabezpieczajce zniszczony prawy brzeg na Wile w gminie Ryki. Take realizacja przez WZMiUW w Lublinie zada w zakresie ewidencjonowania urzdze melioracji wodnych prowadzona bya rzetelnie, a wdraanie zmian w planach oraz usuwanie skutkw powodzi odbywao si niezwocznie. Na uwag zasuguje fakt, e przy odbudowie i rekonstrukcji waw zastosowano nowe rozwizania techniczne, poprawiajce szczelno korpusu wau przeciwpowodziowego oraz jego podoe.

Gwne ustalenia NIK: Nieaktualizowane plany ochrony przed powodzi

W dwch skontrolowanych jednostkach samorzdu terytorialnego (Annopol i Jzefw) nie aktualizowano w penym zakresie planw operacyjnych ochrony przed powodzi (np. nie wyznaczono miejsc pobytu ewakuowanej ludnoci, poboru piasku do celw przeciwpowodziowych oraz nie zaznaczono nowych poziomw ostrzegawczych i alarmowych na Wile). Plan reagowania kryzysowego miasta i gminy Annopol nie by dostosowany do wymogw ustawy o zarzdzaniu kryzysowym, gdy nie zawiera niektrych obowizkowych elementw. W Jzefowie z kolei niezbdnym bdzie dokonanie aktualizacji planu zagospodarowania przestrzennego o nowe tereny zabudowane niechronione waami, poniewa dotychczasowe granice zalewu zostay przekroczone podczas powodzi w 2010 r. Nieprawidowoci dotyczce planowania ochrony przed powodzi stwierdzono take w Regionalnym Zarzdzie Gospodarki Wodnej w Warszawie. RZGW opracowa co prawda Studium dla potrzeb planowania ochrony przeciwpowodziowej, ale nie okreli w nim kierunkw ochrony przed powodzi, a w szczeglnoci nie dokona podziau obszarw na trzy kategorie: wymagajce ochrony przed zalaniem z uwagi na ich zagospodarowanie, warto gospodarcz lub kulturow, suce przepuszczeniu wd powodziowych (tzw. obszary bezporedniego zagroenia powodzi) oraz obszary potencjalnego zagroenia powodzi. Istotn nieprawidowoci byo nieopracowanie przez dyrektora RZGW projektw planw ochrony przeciwpowodziowej dla regionu wodnego.

Niewystarczajce przegldy stanu urzdze technicznych i waw

Niewystarczajco w 2010 r. zdaniem NIK sprawdzany by rwnie przez RZGW stan techniczny urzdze sucych

237

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

ochronie przeciwpowodziowej. Przeprowadzono w tym czasie, na rzekach przepywajcych przez wojewdztwo lubelskie, tylko dwie kontrole: jazu betonowego Turzyniec i wza wodnego w Tarnogrze na Wieprzu. Urzdzenia na Wile, mimo wystpienia powodzi, nie byy kontrolowane. Przegldw waw i urzdze ochrony przeciwpowodziowej za kadym razem po przejciu fali powodziowej nie przeprowadza take Wojewdzki Zarzd Melioracji i Urzdze Wodnych w Lublinie.

6.2. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobw wodnych

n Zanieczyszczenia wd
Jako wd w zbiornikach w Turawie, Otmuchowie i Nysie oraz w gwnych rzekach je zasilajcych Maej Panwi i Nysie Kodzkiej, wedug wynikw prowadzonego przez Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska we Wrocawiu monitoringu, nie speniaa okrelonych w przepisach wymaga, jakim powinny odpowiada wody rdldowe bdce rodowiskiem ycia ryb, oraz wymaga, ktre musi spenia woda w kpieliskach. Zanieczyszczenie tych wd potwierdzia te kontrola NIK powicona ochronie wd i zagospodarowaniu terenw przylegajcych do zbiornikw retencyjnych w Turawie, Otmuchowie i Nysie ta sama, ktra jak pisalimy w poprzednim rozdziale stwierdzia zagroenie powodziowe i potwierdzia uszkodzenie zapory zbiornika nyskiego. NIK ustalia, e bezporedni wpyw na pogarszanie si jakoci wody w nyskim zbiorniku retencyjnym mia niski stopie skanalizowania gminy Otmuchw, wynikajcy z braku moliwoci dokoczenia wymaganych inwestycji. Skanalizowanie objtych kontrol gmin byo zrnicowane. Wysokie wskaniki skanalizowania gmin Turawa i Nysa, w zwizku z ich pooeniem poniej zbiornikw retencyjnych, nie miay wpywu na jako wd w tych zbiornikach. Gminy objte kontrol prawidowo podejmoway dziaania zmierzajce do gospodarczego wykorzystania zbiornikw retencyjnych i przylegych do nich terenw. Istotnymi ograniczeniami w tym zakresie bya za jako wody w zbiornikach oraz w odniesieniu do gminy Otmuchw brak tytuu prawnego do dysponowania terenami pooonymi w bezporedniej bliskoci zbiornika, ktre posiada RZGW.

Wnioski NIK:

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Konieczno wprowadzenia rozwiza systemowych, zapewniajcych koordynacj dziaa majcych na celu ograniczenie wprowadzania zanieczyszcze do rodowiska.

n Dostp do jezior
Aby zagwarantowa swobodny dostp ludzi do zbiornikw wodnych, prawo zabrania grodzenia pla i brzegw wszelkie ogrodzenia musz koczy si 1,5 m od wody. Jedynymi urzdami, ktre mog kontrolowa przestrzeganie swobodnego dostpu do wd publicznych, s zarzdy gospodarki wodnej. Wedug NIK Krajowy Zarzd Gospodarki Wodnej i regionalne zarzdy gospodarki wodnej w Gdasku i Warszawie nie wywizuj si jednak z obowizku zapewnienia dostpu do jezior bdcych wodami publicznymi. Nie posiadaj rwnie aktualnej wiedzy o faktycznym przebiegu linii brzegowej.

Gwne ustalenia NIK: Zarzdy gospodarki wodnej zbyt rzadko i nierzetelnie kontroloway dostp do jezior na Warmii i Mazurach
KZGW i RZGW przeprowadziy w odniesieniu do jezior mazurskich tylko 10 kontroli przestrzegania zakazu grodzenia posesji bliej ni 1,5 m od linii brzegowej, a take uniemoliwiania przejcia przez ten obszar. Przy czym a osiem z nich przeprowadzono nierzetelnie i w rezultacie nie przyczyniy si one do wyeliminowania nieprawidowoci.

Brak reakcji na bezprawne uytkowanie przylegajcych do jezior gruntw Skarbu Pastwa

Dyrektorzy RZGW nie reagowali na przypadki bezprawnego uytkowania przylegajcych do jezior gruntw Skarbu Pastwa przez wacicieli ssiednich nieruchomoci. Wybudowali oni na tych samowolnie uytkowanych gruntach cznie 339 obiektw budowlanych i urzdze wodnych.

Niezgodno faktycznych linii brzegowych jezior z zaznaczonymi na mapach

Linia brzegowa wszystkich 18 jezior objtych ogldzinami przebiegaa inaczej, ni zaznaczono na mapach ewidencyjnych. Z powodu wieloletnich zaniedba urzdnicy nawet nie wiedzieli o istnieniu atrakcyjnych dziaek Skarbu Pastwa nad tymi jeziorami.

238

 Nieprawidowoci w rozpatrywaniu skarg i wnioskw

Oba zarzdy gospodarki wodnej nieprawidowo rozpatryway skargi i wnioski. Oprcz zaniedba w odpowiednich ewidencjach NIK stwierdzia, e skargi s rozpatrywane z opnieniami. Kontrolerzy znaleli take przypadki, gdy nie rozpatrzono ich w ogle.

Brak zastrzee do dziaa administracji samorzdowej

Powiatowa administracja samorzdowa natomiast prawidowo prowadzia postpowania w zakresie wydawania decyzji o ustaleniu linii brzegu jezior.

1. 2.

3. 4. 5.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym gospodarki wodnej Realizacja ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry, z uwzgldnieniem Programu dla Odry 2006 (LWR, P/10/108) Realizacja zada melioracji wodnych w dorzeczu rzeki Odry na terenie wojewdztwa opolskiego ze szczeglnym uwzgldnieniem zabezpieczenia przeciwpowodziowego (LOP, P/11/154) (kontrola planowa, ale o zasigu lokalnym informacja nie bya kierowana do Sejmu tylko do wojewody). Zapobieganie powodziom i usuwanie skutkw ich wystpienia w przeciwpowodziowej infrastrukturze technicznej w wojewdztwie lubelskim w 2010 r. (LLU, KAP, D/10/506) Ochrona wd i zagospodarowanie terenw przylegajcych do sztucznych zbiornikw wodnych w Turawie, Otmuchowie i Nysie (LOP, P/10/158) Zapewnienie przez organy administracji rzdowej i samorzdowej w wojewdztwie warmisko-mazurskim dostpu do jezior stanowicych wody publiczne (LOL, P/10/154)

239

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Z dziaem gospodarka wodna wie si take omwiona w rozdziale rolnictwo kontrola Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi (w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013), (KRR/KSR P/11/106) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona take znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

240

7. Czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej i rozwj regionalny

7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7.5. 7.6.

Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej Regionalne Programy Operacyjne Programy Europejskiej Wsppracy Terytorialnej (EWT) Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Inwestycje jednostek samorzdu terytorialnego z uwzgldnieniem projektw wspfinansowanych z budetu Unii Europejskiej Rozwj regionalny

241

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej i rozwj regionalny

Kontrole NIK w obszarze czonkostwa RP w Unii Europejskiej wykazay, e nie ze wszystkich swoich powinnoci wobec UE, w tym rwnie z zobowiza przyjtych w traktacie akcesyjnym, Polska wywizywaa si rwnie skrupulatnie. Due zalegoci istniej w sferze ekologii, szczeglnie, jeli chodzi o utylizacj odpadw i oczyszczanie ciekw komunalnych. Wprawdzie w niektrych wypadkach osignicie unijnych standardw zostao rozoone w czasie, a przewidziane okresy dostosowawcze jeszcze trwaj, niepokoi jednak powolne tempo zwizanych z tym prac i niedostateczne zaawansowanie przedsiwzi warunkujcych dotrzymanie ustalonych terminw. Dalsze zwlekanie z wypenianiem zobowiza moe spowodowa naoenie na Polsk dotkliwych kar pieninych, a niekiedy take konieczno zwrotu rodkw UE przyznanych na wspfinansowanie niezrealizowanych projektw.
cznie z dziaem czonkostwo RP w UE omawiamy wyniki kontroli przeprowadzonych w ramach dziau rozwj regionalny. Do tego dziau naley m.in. zarzdzanie rodkami z funduszy strukturalnych i Funduszu Spjnoci, pochodzcymi z budetu Unii Europejskiej, z wyjtkiem programw realizowanych przez ministra waciwego ds. rozwoju wsi. Zagadnienia zwizane z Uni Europejsk z roku na rok coraz bardziej zyskuj na znaczeniu. Wynika ono zarwno z wysokoci pyncych z tego rda rodkw finansowych, jak i z koniecznoci wypeniania warunkw zwizanych z ich pozyskaniem. Nie pozostaje to bez wpywu na sposb funkcjonowania zaangaowanych w ten proces instytucji krajowych i beneficjentw unijnej pomocy. Prowadzone w tej sferze kontrole skupiay si przede wszystkim na kwestiach ekologicznych, spoecznych, ekonomicznych i rozwojowych, z ktrych najwaniejsze to pozyskiwanie oraz wykorzystywanie funduszy europejskich4 do niwelowania rnic w rozwoju gospodarczym i spoecznym w stosunku do innych pastw UE. Na og starannie wypeniane s warunki, ktrymi obwarowany zosta dostp do unijnych rodkw finansowych, przekazywanych Polsce w ramach funduszy unijnych, Funduszu Spjnoci oraz patnoci zwizanych ze Wspln Polityk Roln. W poprzedniej perspektywie finansowej 20042006 problem niekiedy stanowi zbytni formalizm instytucji krajowych, ktre stawiay beneficjentom nadmierne wymogi, wykraczajce poza przepisy prawa UE. Liczne kontrole przeprowadzone w latach 2004-2008, powicone zarzdzaniu programami operacyjnymi i realizacji projektw wspfinansowanych ze rodkw unijnych, wykazay jednak znaczny postp w obydwu dziedzinach. Administracja nabraa dowiadczenia, za beneficjenci przyjli do wiadomoci fakt, i zgoszony projekt musi by prawidowo przygotowany. W efekcie nastpia poprawa w absorpcji rodkw unijnych. Mimo pocztkowych opnie i niskiego na pocztku wykorzystania funduszy strukturalnych, na co NIK zwracaa uwag wielokrotnie, dziki podjtym krokom zaradczym Polska spoytkowaa ponad 93 proc. dostpnych rodkw przewidzianych na lata 20042006. Stanowio to 11. wynik na 25 pastw Unii Europejskiej, tylko o 2 proc. gorszy od krajw przewodzcych w tym rankingu. Niestety, nie wszystkie zebrane wwczas dowiadczenia zostay wykorzystane w przypadku funduszy z nowej alokacji na lata 20072013. Ponownie wystpiy opnienia w wydawaniu aktw prawnych, ustanawianiu procedur niezbdnych do zarzdzania programami i opracowywaniu mechanizmw kontrolnych. Przeduay si prace zwizane z przygotowaniem wnioskw, zatwierdzaniem projektw oraz podpisywaniem umw. W rezultacie wykorzystanie funduszy strukturalnych z alokacji 20072013 w cigu dwch pierwszych lat byo niskie. 5. Potem nastpia poprawa i wykorzystanie tych funduszy na koniec 2011 r. wynioso ok. 32 proc.6. Opnienia w wykorzystaniu funduszy unijnych wynikay w znacznym stopniu z koniecznoci zachowania wszelkich obowizujcych procedur i wykonania wielu czasochonnych czynnoci, co odsuwao w czasie moment przystpienia do realizacji projektu, nie wspominajc ju o kocowej czynnoci w postaci weryfikacji wniosku o patno. Nie zwalnia to jednak wszystkich uczestnikw procesu pozyskiwania i zarzdzania rodkami Unii Europejskiej, a take beneficjentw, z obowizku waciwego przygotowania i sprawnego prowadzenia wszelkich zwizanych z tym dziaa. Tymczasem instytucje zarzdzajce
4 Zgodnie z prawem UE, w okresie finansowania na lata 2007-2013 do funduszy strukturalnych zaliczamy Europejski Fundusz Spoeczny i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Oprcz tego jest jeszcze, Fundusz Spjnoci, ktry nie jest funduszem strukturalnym. 5 6 Stan na koniec 2008 r. Dane Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

242

nie potrafiy zapobiec przeciganiu si prac nad przygotowaniem projektw indywidualnych, udzielana przez nich pomoc bya niedostateczna, za wikszo beneficjentw nie przestrzegaa ustalonych terminw, a skadane przez nich wnioski o dofinansowanie i dokumentacja zawieray liczne bdy. Dobre efekty przyniosa decentralizacja zarzdzania rodkami z budetu UE dla Polski. Samorzdy wojewdztw uzyskay bowiem samodzielno w zakresie prowadzenia polityki rozwoju w skali regionu, w tym w zakresie zarzdzania i wydatkowania rodkw unijnych. W perspektywie finansowej 2007-2013 administracja rzdowa jest odpowiedzialna za realizacj tzw. krajowych programw operacyjnych, a za realizacj wasnych Regionalnych Programw Operacyjnych odpowiadaj samorzdy wojewdztw. W ocenie NIK, zarzdy wojewdztw w wikszoci poprawnie wywizyway si z nowych dla siebie obowizkw. Izba nie zgosia rwnie zastrzee do oglnego poziomu wykorzystania alokacji wedug stanu na poow 2010 r. W poszczeglnych wojewdztwach i w rnych osiach priorytetowych by on jednak mocno zrnicowany. Naley jednoczenie podkreli, e instytucje zarzdzajce staray si przyspieszy realizacj programw, a powstae opnienia nastpiy z przyczyn od nich niezalenych. Z tego wzgldu NIK w pokontrolnych wnioskach gwnie zalecaa kontynuowanie przez marszakw wojewdztw dotychczasowych dziaa. Drugim novum w sposobie funkcjonowania Regionalnych Programw Operacyjnych, wprowadzonym w perspektywie finansowej 20072013, byy tzw. indywidualne projekty kluczowe przedsiwzicia o strategicznym znaczeniu dla osignicia zakadanych wskanikw rozwoju spoeczno-gospodarczego regionw. Wczeniejsze dowiadczenia, a szczeglnie problemy ze zoeniem w terminie prawidowo przygotowanych projektw ubiegajcych si o dofinansowanie ze rodkw UE, wskazyway na potrzeb jak najwczeniejszego okrelenia przedsiwzi najistotniejszych dla danego programu operacyjnego i stworzenia im warunkw do sprawnej realizacji. Ze wzgldu na ich wyjtkow rol, w budecie kadego regionalnego programu operacyjnego zarezerwowane zostay na ten cel odpowiednie rodki, do projektw indywidualnych nie stosowao si procedury konkursowej, byy one na bieco monitorowane, a beneficjenci mogli liczy na pomoc ekspertw. Kontrola NIK prowadzona w 2010 r. obejmowaa okres od 1 czerwca 2006 r. do 30 czerwca 2010 r. W jej toku stwierdzono, e w pocztkowej (wstpnej) fazie realizacji projektw indywidualnych wystpiy nieprawidowoci, za stan zaawansowania prac nad nimi budzi powane obawy o pene wykorzystanie alokacji przewidzianej na projekty indywidualne.

Administracja rzdowa, pomimo braku wczeniejszych dowiadcze, naleycie zaprojektowaa i realizowaa proces przygotowa do polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Proces przygotowa by waciwie koordynowany przez Penomocnika Rzdu do spraw Przygotowania Organw Administracji Rzdowej i Sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej. Tematem szczeglnym, cho wynikajcym logicznie z faktu, e Polska jako penoprawny czonek UE korzysta z wszelkich przysugujcych jej prerogatyw, byy przygotowania do sprawowania przez nasz kraj po raz pierwszy przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej. Wyniki kontroli obejmujcej kwestie programowania dziaa UE, logistyczne aspekty prezydencji, a take przysposobienie kadr niezbdnych do jej sprawowania, wskazyway na poprawne zaplanowanie procesu przygotowa i konsekwentn jego realizacj. Zdaniem NIK, przebieg prowadzonych czynnoci i ich stan w momencie zakoczenia kontroli pozwalay oczekiwa, i nasz kraj poprawnie wywie si z zada organizatora i koordynatora pracy Rady UE oraz jej organw. Praktyczna realizacja zada, o ktrych mowa, potwierdzia t ocen.

Gwne ustalenia NIK: Rotacja kadr w Korpusie Prezydencji

Specjalny urzdniczy Korpus Prezydencji liczy ok. 1200 osb. NIK zwrcia jednak uwag na problem rotacji kadr w Korpusie. Tylko w cigu roku (od sierpnia 2009 do sierpnia 2010) wymienio si tam prawie 30 proc. pracownikw (325 osb). W tym kontekcie za wane uznano opracowanie systemu motywacyjnego, w tym dodatkw dla czonkw Korpusu uczestniczcych w procesie przygotowa.

Opnienia we wdraaniu systemu fiszek

W czasie kontroli NIK stwierdzia opnienia w rozpoczciu wdraania tzw. systemu fiszek, tj. systemu komputerowego zawierajcego stanowiska (take negocjacyjne) Polski we wszystkich istotnych w naszej prezydencji sprawach. System mia umoliwi polskim urzdnikom szybkie i sprawne dotarcie do informacji na kady konkretny temat, bdcy przedmiotem obrad rnych gremiw Unii Europejskiej.

243

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

7.1. Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej

 Opnienia w negocjacjach i podpisywaniu umw

Z opnieniem rozpoczto proces negocjowania i podpisywania umw najmu obiektw konferencyjnych, wynegocjowania i podpisania umw partnerskich, a take wyboru firmy zarzdzajcej flot transportow oraz firmy do kompleksowej obsugi spotka i konferencji w trakcie polskiego przewodnictwa w Radzie UE.

Opnienia w przekazywaniu sprawozda

Penomocnik Rzdu do spraw Przygotowania Organw Administracji Rzdowej i Sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej nie przekazywa te terminowo Radzie Ministrw kwartalnych sprawozda z dziaalnoci. Uchybienia w pozostaych kontrolowanych jednostkach (Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji, Ministerstwo Finansw, Kancelaria Prezesa Rady Ministrw) polegay rwnie m.in. na nieterminowym wywizywaniu si z obowizku skadania sprawozdania z dziaalnoci Penomocnikowi Rzdu.

Wnioski NIK:
Konieczno penego wdroenia komputerowego systemu fiszek. Zapewnienie terminowej realizacji zada wskazanych przez Rad Ministrw i Penomocnika Rzdu. Potrzeba doprecyzowania roli premiera w trakcie sprawowania przez Polsk przewodnictwa w Radzie UE, gdy zmienia si ona po wejciu w ycie traktatu lizboskiego.

7.2. Regionalne Programy Operacyjne

n Realizacja przez zarzdy wojewdztw wybranych zada instytucji zarzdzajcych Regionalnymi Programami Operacyjnymi
Poziom wykorzystania wysokoci dofinansowania na lata 20072013 dla RPO na 30 czerwca 2010 r. by zadowalajcy. Jednak poziom kontraktacji, jak rwnie wydatkowania rodkw by znacznie zrnicowany pomidzy poszczeglnymi wojewdztwami. Ustalono, e w piciu wojewdztwach w niektrych osiach priorytetowych nie dokonano adnych patnoci na rzecz beneficjentw, w tym w trzech wojewdztwach nie podpisano w ramach tych osi adnej umowy o dofinansowanie.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Opnienia w wydawaniu przepisw

Wystpujce opnienia we wdraaniu niektrych osi priorytetowych w poszczeglnych RPO wynikay przede wszystkim z przyczyn niezalenych od instytucji zarzdzajcych (jak np. pne wydawanie przepisw wykonawczych do ustaw, w tym przepisw o pomocy publicznej, oraz zmian wytycznych horyzontalnych Ministra Rozwoju Regionalnego). Wszystkie kontrolowane instytucje zarzdzajce na bieco monitoroway stan realizacji RPO i w miar moliwoci podejmoway dziaania majce na celu przyspieszenie ich wdraania. Realizacja objtych kontrol projektw pomocy technicznej w kontrolowanych urzdach marszakowskich i w MJWPU przebiegaa prawidowo. Projekty byy realizowane terminowo, wydatki ponoszone na ich realizacj byy faktycznie zwizane z danym projektem, zostay poniesione w okresie kwalifikowalnoci, byy waciwie dokumentowane i naleycie rejestrowane w ksigach rachunkowych jednostek. Poza sporadycznymi przypadkami, zostay w peni osignite zakadane efekty. Jednak w czterech urzdach marszakowskich stwierdzono nieprawidowoci przy realizacji zamwie publicznych zwizanych z tymi projektami, w tym w jednym urzdzie marszakowskim naruszenie przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych skutkowao moliwoci uznania za niekwalifikowalne wydatkw w wysokoci 403,7 tys. z.

Stwierdzone nieprawidowoci
Stwierdzone gwne nieprawidowoci polegay m.in. na: dokonywaniu zmian na listach projektw do zatwierdzenia do dofinansowania (tzw. listach rankingowych) niezgodnie z procedurami lub z zastosowaniem niejasnych kryteriw (przez zarzdy czterech wojewdztw). W czterech urzdach marszakowskich dokonywano zakupw i usug, w ramach realizacji projektw pomocy technicznej, z naruszeniem przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych.

244

 W trakcie kontroli stwierdzono rwnie uchybienia polegajce m.in. na niedochowaniu okrelonych w procedurach terminw na ocen wnioskw i zawieranie umw o dofinansowanie.

Zrnicowane poziomy kontraktacji

Na 30 czerwca 2010 r. najwyszy poziom kontraktacji, tj. powyej 60 proc. alokacji (wysokoci dofinansowania) dostpnej na lata 2007-2013 odnotowano w przypadku RPO wojewdztw: kujawsko-pomorskiego (69 proc.), dzkiego (62,8 proc.), wielkopolskiego (60,6 proc.) i pomorskiego (60,4 proc.). Najwyszy poziom refundacji ze rodkw UE na rzecz beneficjentw wystpi w RPO wojewdztw: opolskiego (24 proc.), maopolskiego (19,9 proc.), wielkopolskiego (18,5 proc.). Najniszy poziom zarwno kontraktacji, jak i wykorzystania rodkw w stosunku do dostpnej alokacji odnotowano w RPO Wojewdztwa Mazowieckiego (odpowiednio 26,9 proc. i 7,2 proc.).

Niejasne kryteria dokonywania zmian na listach rankingowych

Kontrola NIK wykazaa nieprawidowoci w niektrych wojewdztwach, polegajce gwnie na nieprecyzyjnym okreleniu kryteriw, na podstawie ktrych zarzdy wojewdztw mog zmienia kolejno projektw do dofinansowania w stosunku do wczeniejszych list rankingowych lub stosowa kryteria niewynikajce z przyjtych procedur.

Niezapewnienie moliwoci wniesienia protestu przez wnioskodawcw, ktrych projekty znalazy si na listach rezerwowych
Ponadto NIK zwraca uwag, e zgodnie z art. 30b ust. 1 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, w przypadku negatywnej oceny projektu wnioskodawca moe wnie protest w trybie przewidzianym w systemie realizacji programu operacyjnego. Ustalono, e zarzdy szeciu wojewdztw nie zapewniy wnioskodawcom moliwoci skadania protestw w przypadku umieszczenia ich projektw na listach rezerwowych uznajc, e umieszczenie projektu na takiej licie nie oznacza jego negatywnej oceny gdy umoliwia jego ewentualne dofinansowanie w przypadku uwolnienia rodkw.

Wnioski NIK:
Istotne jest zapewnienie rwnego traktowania beneficjentw przez wszystkie instytucje zarzdzajce. Istnieje potrzeba doprecyzowania przepisw ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. NIK sformuowaa w informacji o wynikach kontroli wniosek do Ministra Rozwoju Regionalnego o rozwaenie moliwoci wprowadzenia w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju zmian polegajcych na doprecyzowaniu przepisw tak, aby umoliwi skadanie protestw rwnie w przypadku umieszczenia projektu na licie rezerwowej. NIK wnioskowaa do marszakw wojewdztw m.in. o okrelenie przejrzystych zasad wyboru projektw do dofinansowania przez zarzdy wojewdztw i ich przestrzeganie. Konieczne jest te zwrcenie szczeglnej uwagi na prawidowo stosowania przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych w zwizku z realizacj projektw pomocy technicznej przez urzdy marszakowskie.

n Program Operacyjny Rozwj Polski Wschodniej

Po pierwszych trzech latach perspektywy finansowej 2007-2013 poziom wykorzystania rodkw unijnych wspfinansujcych projekty realizowane w ramach PO RPW by stosunkowo niski. Rezygnacja beneficjentw z realizacji projektw i opnienia w ich przygotowaniu stwarzaj zagroenie niepenego wykorzystania rodkw z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W 2009 roku realizacja projektw w ramach PO Rozwj Polski Wschodniej nabraa dynamiki. Cho nadal, na koniec 2009 r. stopie wykorzystania rodkw z EFRR w ramach PO RPW by, w ocenie NIK, zbyt may.

Gwne ustalenia NIK: Niewysoki poziom wykorzystania rodkw

Od pocztku realizacji Programu do koca 2009 r zatwierdzono wnioski o patno na 550,71 mln z wydatkw kwalifikowalnych (w tym 488,63 mln z z EFRR), a powiadczenia i deklaracje wydatkw sporzdzono na cznie 534,06 mln z wydatkw kwalifikowalnych (w tym 477,21 mln z z EFRR), co stanowio niespena 5,1 proc. alokacji rodkw z EFRR. Wedug stanu na 30 czerwca 2010 r. wykorzystanie rodkw z EFRR wzroso do 810,86 mln z, co stanowio 8,6 proc. rodkw dostpnej wysokoci dofinansowania (alokacji).

245

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

 Obszerna i pracochonna dokumentacja oraz dugotrwae procedury opniajce dofinansowywane inwestycje

Jedn z przyczyn takiego stanu byo ujcie projektw bdcych w fazie koncepcyjnej, wymagajcych przygotowania obszernej i pracochonnej dokumentacji, czasem wykupu gruntw, przeprowadzenia szeregu postpowa przetargowych oraz uzyskania niezbdnych pozwole. Mimo dziaa zaradczych podejmowanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, przygotowanie i realizacja prawie 25 proc. (24 z 99) projektw indywidualnych bya na koniec 2009 r. opniona w stosunku do zaoe preumw i umw o dofinansowanie. Gwn przyczyn opnie w realizacji czci projektw byy problemy z uzyskaniem ocen oddziaywania na rodowisko, zbyt pne uruchamianie przez beneficjentw przetargw i niedotrzymywanie terminw przez wykonawcw.

Zastrzeenia do PARP
Instytucja Poredniczca (Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci) na og naleycie realizowaa zadania. Stwierdzono jednak, e naruszya obowizujce procedury w zakresie powiadamiania Instytucji Zarzdzajcej o zamiarze zawarcia 18 (wszystkich analizowanych przez NIK) umw o dofinansowanie oraz procedury dotyczce kontroli u trzech (z 22 badanych) beneficjentw. Analiza 20 spraw wykazaa, e przy wyborze 13 projektw Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci naruszya przepisy i procedury okrelone w Instrukcji wykonawczej Instytucji Poredniczcej. W ocenie NIK, proces kontrolowania przez Instytucj Poredniczc (PARP) zamwie publicznych beneficjentw nie by prowadzony prawidowo i zosta rwnie przez audyt wewntrzny PARP uznany za mao rzetelny i nieefektywny.

Potencjalne zagroenie koniecznoci zwrotu rodkw unijnych

Nie zapewniono wic skutecznego nadzoru nad legalnym wydatkowaniem rodkw z PO RPW. Stanowi to potencjalne zagroenie zwrotu rodkw unijnych wydatkowanych niezgodnie z przepisami prawa.

Wnioski NIK:
Z uwagi na zagroenie zwrotu UE rodkw, Instytucja Poredniczca w porozumieniu z Instytucj Zarzdzajc (MRR) powinny ustali zakres kontrolowania prawidowoci stosowania przez beneficjentw ustawy Prawo zamwie publicznych. Potrzeba podjcia przez Ministra Rozwoju Regionalnego dziaa zmierzajcych m.in. do usprawnienia stosowanych dotychczas instrumentw oddziaywania na beneficjentw Programu, w celu zwikszenia ich skutecznoci i zapewnienia penego zakontraktowania rodkw przewidzianych na realizacj PO RPW.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Indywidualne projekty kluczowe w ramach Regionalnych Programw Operacyjnych

Przewleko dziaa instytucji zarzdzajcych oraz beneficjentw na etapie przygotowania indywidualnych projektw do realizacji, saby proces monitorowania stanu przygotowania projektw oraz liczne bdy ze strony beneficjentw w przygotowaniu tych projektw takie nieprawidowoci ustalia NIK, badajc w pocztkowej fazie realizacj projektw indywidualnych. Projekty indywidualne to jeden z wielu typw projektw realizowanych w ramach projektw krajowych i regionalnych. Tylko nieliczni beneficjenci skorzystali ze wsparcia doradczego na etapie przygotowania projektu, mimo e wikszo Instytucji Zarzdzajcych RPO informowaa o takiej moliwoci. Do 30 padziernika 2010 r., w kontrolowanych wojewdztwach, szacunkowy koszt cakowity projektw ujtych w IWIPK (Indykatywny Wykaz Indywidualnych Projektw Kluczowych informacje w nim zawarte maj charakter orientacyjny i s odzwierciedleniem stanu wiedzy o projekcie w momencie tworzenia wykazu) wynosi 21.449,6 mln z. Szacunkowa kwota dofinansowania z UE tych projektw wynosia 13.679,4 mln z (tj. 63,8 proc. kosztw). Jak ustalono, adna z instytucji zarzdzajcych RPO objtych kontrol nie okrelia maksymalnego puapu rodkw na realizacj projektw indywidualnych. Wedug NIK za dugotrwao procesu przygotowania projektw indywidualnych ponosz odpowiedzialno wszystkie podmioty w nim uczestniczce.

Gwne ustalenia NIK: Niedowiadczone kadry w jednostkach samorzdu

Nieprawidowoci, ktrych skutkiem byo wyduenie procesu przygotowania projektw indywidualnych, wynikay przede wszystkim z braku odpowiednio wykwalifikowanej kadry w jednostkach samorzdu terytorialnego, ktre byy beneficjentami

246

tych projektw oraz braku dowiadczenia zarzdw wojewdztw w penieniu funkcji instytucji zarzdzajcej.

Zmiany przepisw, powodujce konieczno ponownego opracowania dokumentacji

Przewleko procesu przygotowania projektw indywidualnych spowodowana bya rwnie czynnikami niezalenymi od beneficjentw i Instytucji Zarzdzajcych RPO. Chodzi tu przede wszystkim o zmiany przepisw, np. dotyczcych ochrony rodowiska. Konsekwencj tego bya konieczno ponownego opracowania czci dokumentacji.

Beneficjenci nie byli w stanie dotrzyma terminw, ktre sami okrelali w harmonogramach
Beneficjenci traktowali ujcie ich projektw w IWIPK jako gwarancj uzyskania dofinansowania z UE. Pomimo, e sami okrelali harmonogramy przygotowania dokumentacji niezbdnej do zoenia wniosku o dofinansowanie projektu, to w zdecydowanej wikszoci nie dotrzymywali tych terminw.

Bdy we wnioskach
Ponadto wnioski o dofinansowanie i dokumentacja, przygotowane przez beneficjentw, zawieray istotne bdy i uchybienia, wymagay wielokrotnych poprawek i uzupenie co powodowao rwnie wyduenie okresu przygotowania i oceny projektw.

Wnioski NIK:
Najwysza Izba Kontroli widzi potrzeb podjcia przez Instytucje Zarzdzajce skutecznych dziaa dyscyplinujcych beneficjentw, ktrzy nie wywizuj si z obowizku terminowego przygotowania projektw indywidualnych. Konieczne jest rwnie rzetelne monitorowanie ich przygotowania, a w przypadku stwierdzenia zagroe podejmowanie dziaa zaradczych. Najwysza Izba Kontroli wystpia do Ministra Rozwoju Regionalnego z wnioskiem o podjcie przez Instytucj Koordynujc RPO dziaa sucych wyeliminowaniu nieprawidowoci w raportach o stanie przygotowania projektw indywidualnych i zapewnieniu wiarygodnych danych, bez ktrych trudno koordynowa realizacj RPO.

n Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa dzkiego wsparcie inwestycyjne dla przedsibiorcw

Dotychczasowy przebieg i stan zaawansowania realizacji dziaania III.2 RPO, nie wykazuje istotnego ryzyka niezrealizowania przyjtych zaoe RPO na lata 20072013. Wyniki kontroli wiadcz o prawidowym funkcjonowaniu rozwiza prawnych i organizacyjnych. W wyniku rzetelnie zorganizowanych omiu naborw, do 31 grudnia 2010 r. wpyno 1035 wnioskw o udzielenie pomocy finansowej w cznej wysokoci 995.682 tys. z. Pozytywn weryfikacj uzyskao 391 projektw. Wnioskowane dofinansowanie to 384.208 tys. z wszystkie przyjto do realizacji.

Gwne ustalenia NIK: Oceny formalne zgodne z regulaminem

Oceny formalnej projektw dokonywano zgodnie z regulaminem danego konkursu, a ocen merytoryczn przeprowadzaa Komisja Konkursowa. W skad Komisji powoywane byy osoby posiadajce odpowiednie wyksztacenie i dowiadczenie zawodowe.

Odbieganie od harmonogramu zgodne z procedurami

Realizacja projektw najczciej odbiegaa od pierwotnie ustalonego w umowach harmonogramu rzeczowo-finansowego, co powodowao przesuwanie (w niektrych przypadkach kilkakrotne) terminu ich zakoczenia oraz zmniejszenie zaangaowania rodkw finansowych. Kada z zawartych umw umoliwiaa beneficjentom wnioskowanie o dokonanie zmian, w tym rwnie terminu zakoczenia projektu pod warunkiem, e stosowny wniosek zosta zoony na 30 dni przed terminem okrelonym w umowie. Beneficjenci stosowali si do tego warunku. Centrum Obsugi Przedsibiorcy podejmowao dziaania, ktre miay zdyscyplinowa beneficjentw (na przykad przesyajc pisma obligujce do realizowania projektw zgodnie z terminami okrelonymi w umowach lub przeprowadzajc kontrole dorane u beneficjentw), lecz nie przyniosy one oczekiwanych efektw.

Nieprawidowoci
Niemniej jednak, moe zwraca uwag nierzetelne postpowanie przy ocenie formalnej dwch wnioskw o dofinansowa-

247

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

nie, co spowodowao wystpienie do Zarzdu Wojewdztwa dzkiego o przeanalizowanie tych nieprawidowoci i rozwaenie moliwoci skorygowania uchway dotyczcej przyznania dofinansowania, a take o przeanalizowanie tych nieprawidowoci pod ktem zgoszenia ich do Komisji Europejskiej.

Protesty beneficjentw
Z oglnej liczby 644 projektw zweryfikowanych negatywnie, 212 wnioskodawcw zoyo protesty. 74 z nich dotyczyy oceny formalnej, za 138 merytorycznej. Spord zgoszonych protestw, 75 projektw zostao przekazanych do ponownego rozpatrzenia, a 18 z nich oceniono pozytywnie. Analiza dokumentacji dotyczcej 28 protestw (13% spord zoonych przez wnioskodawcw) wykazaa, e Centrum Obsugi Przedsibiorcy rzetelnie kadorazowo informowao wnioskodawcw o przysugujcym im prawie odwoa od oceny wnioskw stosownie do regulaminw konkursw oraz Zasad procedury odwoawczej w ramach RPO W na lata 20072013. Wszystkie rozstrzygnicia protestw byy uzasadnione merytorycznie.

n Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 20072013

Kontrola przeprowadzona w Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Lubuskiego w Zielonej Grze, pozytywnie ocenia przeprowadzenie przez Instytucj Zarzdzajc Lubuskim Regionalnym Programem Operacyjnym konkursu nr LRPO 2.2/1/2009 dla dziaania 2.2 Poprawa konkurencyjnoci maych i rednich przedsibiorstw przez inwestycje. Zastrzeenia wzbudzio jednak niezapewnienie mechanizmw dajcych rkojmi rzetelnej oceny merytorycznej wnioskw przez asesorw.

Gwne ustalenia NIK: Ocena wnioskw w trzy dni

Krytyczne uwagi NIK dotyczyy organizacji i przebiegu etapu oceny merytorycznej wnioskw. Ustalono, e w cigu trzech dni, w cznym czasie 22 godzin, 51 asesorw dokonao 304 ocen projektw. W skrajnych przypadkach pojedynczy asesorzy w cigu jednego dnia dokonali oceny 13 i 12 projektw, co oznaczao, e na ocen jednego projektu mieli rednio ok. 40 minut. Umoliwienie przez Urzd oceniania ilociowo nieograniczonej liczby projektw dziennie zwikszyo ryzyko dokonywania przez asesorw tylko pobienej analizy dokumentacji, a co za tym idzie nierzetelnej oceny projektw.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Dua liczba odwoa

Konsekwencj opisanego sposobu organizacji etapu oceny merytorycznej wnioskw bya dua liczba odwoa od ocen oraz wysoki wskanik odwoa pozytywnie rozpatrzonych. Na 152 oceniane wnioski do 90 ocen zgoszono protesty, z ktrych pozytywnie rozpatrzono a 68 (75,5 proc.). Za powtrne rozpoznanie wnioskw Instytucja Zarzdzajca wypacia asesorom tytuem nalenego im wynagrodzenia 40.800 z. Wyniki procedury odwoawczej miay istotne znaczenie z punktu widzenia indywidualnego beneficjenta, bowiem w grupie kolejnych 33 projektw wskazanych przez Zarzd do dofinansowania, a 13 (39,4 proc.) nie znalazoby si na miejscach gwarantujcych dofinansowanie, gdyby protestw nie wniesiono, a dofinansowanie w kwocie ok. 12,5 mln z uzyskaoby 11 innych beneficjentw. Uwagi NIK dotyczyy take weryfikacji pracy asesorw, w szczeglnoci przyjtych kryteriw oceny i ich stosowania.

Waniejsze wnioski NIK:

Potrzeba zapewnienia mechanizmw dajcych rkojmi rzetelnej oceny wnioskw przez asesorw w toku weryfikacji merytorycznej projektw.

7.3. Programy Europejskiej Wsppracy Terytorialnej (EWT)

n Program Operacyjny Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Sowacka na lata 20072013
Po trzech latach trwania programu, wykorzystanie rodkw Europejskiego Forum Rozwoju Regionalnego na dofinansowanie realizowanych projektw byo niewielkie i wynosio zaledwie 3 proc. wartoci rodkw przewidzianych w Programie. Tak mae zaangaowanie finansowe realizacji Programu Operacyjnego Wsppracy Zagranicznej Rzeczpospolita Polska

248

 Republika Sowacka w pierwszych latach jego trwania, w ocenie Najwyszej Izby Kontroli, pozostawao w cisym zwizku z pnym zatwierdzeniem Programu przez Komisj Europejsk (grudzie 2007 r.). To z kolei spowodowao, e w 2008 r. najwicej czasu powicono na przygotowanie struktur organizacyjnych zamiast na realizacj projektw. Dopiero w I poowie 2009 r. moliwe byo zawieranie z beneficjentami umw o dofinansowanie, na podstawie ktrych rodki z EFRR mona byoby przekaza podmiotom realizujcym projekty.

Gwne ustalenia NIK: Wypacono beneficjentom tylko 3 proc. przewidzianych w programie rodkw
Do 31 marca 2010 r. Komitet Monitorujcy podj decyzje o dofinansowaniu 57 projektw na czn kwot 80.758 tys. euro, co stanowio 51,3 proc. wartoci rodkw EFRR, zaplanowanych w programie, a Instytucja Zarzdzajca zawara w tej sprawie 55 umw z beneficjentami na kwot 79.238,9 tys. euro, tj. 50,3 proc. rodkw EFRR, przewidzianych w programie. W tym samym okresie, ze rodkw EFRR, przeznaczonych przez Komisj Europejsk na dofinansowanie programu w wysokoci 157,4 mln euro, dokonano patnoci na rzecz beneficjentw zaledwie w kwocie 4.805,1 tys. euro, co stanowio 3,05 proc. wartoci rodkw EFRR w Programie.

Groba utraty rodkw z dopat

Terminy zakoczenia realizacji projektw przez objtych kontrol 9 beneficjentw przypaday na lata 2011-2013. Partnerzy Wiodcy ze strony polskiej prawidowo realizowali swoje zadania, wynikajce z postanowie programu oraz umw o dofinansowanie. Do koca 2011 r. kwota wnioskw o patno do Komisji Europejskiej powinna wynosi nie mniej ni 10.781,7 tys. euro; a nastpnie liczc narastajco do koca 2012 r. nie mniej ni 35.998,4 tys. euro; do koca 2013 r. nie mniej ni 88.377 tys. euro i do koca 2014 r. nie mniej ni 115.499,7 tys. euro. Jest to o tyle realne, e do koca I kwartau 2010 r. Instytucja Zarzdzajca zawara z beneficjentami 55 umw o dofinansowanie projektw, na czn kwot 79.238,9 tys. euro, tj. 50,3 proc. rodkw EFRR, przewidzianych w programie. Jeeli warto wnioskw, liczona narastajco, skadanych do Komisji Europejskiej na koniec poszczeglnych lat trwania Programu, opiewa bdzie na wartoci nisze ni wskazane, spowoduje to utrat takiej kwoty, ktrej bdzie brakowa do poziomu, okrelonego w tych wartociach brzegowych.

Wnioski NIK:
Konieczno staego monitorowania przez Ministra Rozwoju Regionalnego stopnia wykorzystania rodkw z EFRR w ramach programu, w celu zapewnienia ich penego wykorzystania (objcia wnioskami o patno). Minister Finansw i Minister Rozwoju Regionalnego powinni zapewni przestrzeganie art. 4 i art. 5 ust. 1 ustawy o jzyku polskim przy sporzdzaniu dokumentw, dotyczcych realizacji programu.

7.4. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

NIK przeprowadzia kontrol u 32 przedsibiorcw realizujcych projekty wspfinansowane ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, dziaanie 8.1 Wspieranie dziaalnoci gospodarczej w dziedzinie gospodarki elektronicznej. Realizacja tych projektw nie wzbudzia wikszych zastrzee Izby. Kontrola wykazaa jednak, e przedsibiorcy maj problemy z poprawnym wypenianiem wnioskw o patno, a sprawozdawczo finansowa jest procesem skomplikowanym i czasochonnym. Beneficjenci, ktrym przyznano wsparcie, speniali warunki otrzymania pomocy publicznej w rozumieniu przepisw unijnych i krajowych, wywizali si z obowizku wniesienia zabezpieczenia naleytego wykonania umowy, realizowali projekty zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym oraz utworzyli strony internetowe, poprzez ktre wiadczyli e-usugi dla klientw.

Gwne ustalenia NIK: Skomplikowana sprawozdawczo finansowa

Powanym utrudnieniem w urzeczywistnianiu ich planw by skomplikowany i czasochonny proces sprawozdawczoci finansowej, w szczeglnoci dugotrwae akceptowanie wydatkw do refundacji.

Trudnoci w wypenianiu wnioskw o patno

Wielu problemw przysparzao przedsibiorcom prawidowe wypenienie wnioskw o patno. Okazao si, e 92 ze 124

249

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

tych dokumentw sporzdzono niezgodnie z postanowieniami umowy o dofinansowanie. Skadana dokumentacja zawieraa liczne bdy merytoryczne i formalne, co prowadzio do koniecznoci wielokrotnego skadania wyjanie, usuwania uchybie oraz uzupeniania brakw. W rezultacie proces weryfikacji dokumentw wydua si. Co czwarta firma zoya z opnieniem wnioski o patno do weryfikacji i zatwierdzenia przez Instytucj Wdraajc.

Trudnoci w osigniciu tzw. wskanikw rezultatu projektu

Cz przedsibiorcw nie osigna tzw. wskanikw rezultatu projektu na poziomie zaoonym we wniosku o jego dofinansowanie, w szczeglnoci dotyczcych zaplanowanych przychodw ze sprzeday wytworzonych e-usug i liczby ich odbiorcw.

Zakup towarw i usug niezgodny z postanowieniami umowy o dofinansowanie

Kontrolujcy ujawnili, e szeciu przedsibiorcw zakupio usugi i produkty o oglnej wartoci 1.050,5 tys. z niezgodnie z postanowieniami umowy o dofinansowanie, np. dokonujc wyboru wykonawcy przy mniejszej liczbie ofert ni wymagane trzy, lub z pominiciem w swoich ogoszeniach istotnych informacji o waciwociach sprztu, ktry chcieli zakupi. NIK zwraca uwag, e zgodnie z prawem unijnym zasada uczciwej konkurencji i rwnego traktowania wykonawcw, ktra zobowizuje do rzetelnej oceny ofert, to jedna z podstawowych zasad udzielania zamwie publicznych, suca m.in. zapobieganiu korupcji.

Nieprawidowoci w ewidencji ksigowej

W myl umowy o dofinansowanie przedsibiorcy byli zobowizani do prowadzenia odrbnej ewidencji ksigowej kosztw, wydatkw i przychodw zwizanych z projektem, ktra umoliwiaa pen identyfikacj poszczeglnych operacji ksigowych i bankowych. Trzech z nich nie wywizao si z tego obowizku. Ponadto beneficjentw obowizywa take wymg przechowywania wszelkich danych dotyczcych projektu, zwaszcza dokumentacji zwizanej z zarzdzaniem finansowym, technicznym i procedurami zawierania umw z wykonawcami. Trzy firmy nie zastosoway si do koniecznoci archiwizowania dokumentw.

Jeden portal si nie utrzyma

Spord 30 zakoczonych projektw jeden przedsibiorca nie utrzyma trwaoci projektu przez trzy lata od dnia zakoczenia jego realizacji. Pozostali wykonali portale, ktre byy dostpne w sieci internetowej w dniu zakoczenia kontroli NIK.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

7.5. Inwestycje jednostek samorzdu terytorialnego z uwzgldnieniem projektw wspfinansowanych z budetu Unii Europejskiej
Inwestycje objte kontrol zostay zrealizowane zgodnie z zaoeniami projektowymi i rozliczone przez instytucje finansujce i byy wykorzystywane przez gminy zachowujc swoje waciwoci uytkowe. W wyniku kontroli stwierdzono mechanizmy korupcjogenne dowolno postpowania przy zlecaniu wykonywania prac projektowych, nieuzasadnionym wyduaniu terminw wykonania tych prac, niedochodzeniu kar umownych oraz zlecaniu wykonania opracowa w trybie z wolnej rki (pomimo braku przesanek). 36 kontrolowanych gmin w latach 20042007 zrealizowao 206 przedsiwzi inwestycyjnych o cznej wartoci 415.198,6 tys. z, dofinansowanych z budetu UE kwot 240.503,2 tys. z (58 proc.). Kontrol objto 80 (39 proc.) przedsiwzi o wartoci 218.735,4 tys. z (53 proc.), ktre uzyskay wsparcie finansowe z budetu UE w cznej kwocie 127.857,5 tys. z (58 proc.). Kontrolowane przedsiwzicia dotyczyy: rewitalizacji centrw wsi i obiektw, budowy i remontw obiektw penicych funkcje kulturalne, rekreacyjne i sportowe, budowy sieci wodocigowych i kanalizacyjnych, budowy i remontw drg.

Gwne ustalenia NIK: Mechanizmy korupcjogenne

W zakresie finansowania zada stwierdzono wystpowanie korupcjogennego mechanizmu saboci kontroli wewntrznej polegajcego na: dopuszczeniu do dokonywania patnoci na rzecz wykonawcw po terminach umownych, nierzetelnym ewidencjonowaniu wydatkw na realizacj zada oraz wskazujce na brak zachowania zasady wielu oczu. Chodzi o przypadki braku kontrasygnaty skarbnika na umowach i wymaganych dekretacji na fakturach.

Nieprawidowoci w udzielaniu zamwie publicznych

Przy wyborze wykonawcw zada w postpowaniach o udzielenie zamwie publicznych w piciu gminach nieprawidowoci dotyczyy m.in. wszczcia postpowa pomimo braku aktualnych kosztorysw inwestorskich, nieodrzucenia ofert

250

pomimo zaistnienia przesanek do ich odrzucenia i udzielenia dodatkowego zamwienia wykonawcy wyonionemu w trybie z wolnej rki (pomimo braku przesanek). Te nieprawidowoci stanowiy race przykady dowolnoci postpowania.

Wyduanie terminw i nieegzekwowanie nalenoci

Przy realizacji zada stwierdzono m.in. wyduanie terminw umownych ich zakoczenia i terminw usterek oraz niedochodzenie nalenoci z tytuu kar umownych lub dochodzenie jej w wysokoci niszej ni wynikajca z prawidowego obliczenia. Ponadto nie byy egzekwowane nalenoci z tytuu zabezpieczenia naleytego wykonania robt, pomimo wydatkowania rodkw wasnych na usunicie wad i usterek w okresie objtym gwarancj. Przykady: Jedno z miast na etapie skadania wniosku o dofinansowanie nie posiadao ostatecznej koncepcji wykonania Eurocampingu Bdw oraz kompletnej dokumentacji projektowej i kosztorysowej. Nieprawidowoci na etapie przygotowania tej inwestycji spowodoway wydatkowanie rodkw na zakup zbdnego wyposaenia oraz wykonanie robt, ktre nie byy objte umow o dofinansowanie, jak rwnie doprowadziy do wyduenia terminu zakoczenia budowy oraz znacznego wzrostu kosztw realizacji (w przypadku Eurocampingu a omiokrotnie). Nieprawidowoci dotyczce planowania zada doprowadziy do braku spjnoci pomidzy budetem gminy a wieloletnim programem inwestycyjnym. Skutkami braku odpowiedniego przygotowania inwestycji bya ich nieprawidowa realizacja. Natomiast niewaciwe przygotowanie zada grozi brakiem uzyskania dofinansowania, a w konsekwencji brakiem realizacji inwestycji istotnych dla spoecznoci lokalnych. Burmistrz innego miasta zleci wykonanie projektu sali wiejskiej bez zawarcia wymaganej umowy. W innym miecie dokonano nierzetelnego odbioru dokumentacji remontu ratusza. Burmistrzowie kilku miast zmienili terminy opracowania dokumentacji z naruszeniem przepisu art. 76 ustawy o zamwieniach publicznych.

Wnioski NIK:

7.6. Parki technologiczne i orodki innowacji na Podlasiu

Nie speniy pokadanych w nich nadziei parki technologiczne i orodki innowacji w wojewdztwie podlaskim. Ich podstawowym zadaniem byo tworzenie bazy materialnej, infrastrukturalnej i ekonomicznej do zakadania maych i rednich przedsibiorstw innowacyjnych oraz przemysowego wykorzystania wiedzy naukowej. Zaoenia te w duej mierze pozostay jednak w sferze intencji. Park technologiczny to najbardziej organizacyjnie i koncepcyjnie rozwinity typ orodkw innowacji i przedsibiorczoci, czcy czsto w jednej strukturze funkcje wszystkich pozostaych orodkw wspierania innowacji i przedsibiorczoci. W szczeglnoci: inkubatory technologiczne, centra transferu technologii, akademickie inkubatory przedsibiorczoci, spki spin-off i spin-out, a take liczne sieci i orodki szkoleniowe. W zaoeniu takie orodki innowacyjnoci maj wspiera regionaln przedsibiorczo. Powstaj one w caym kraju, ale ich skuteczno i faktyczny wpyw na rozwj lokalnych przedsiwzi gospodarczych bywaja bardzo rne. NIK skontrolowaa, jak zadanie wspierania przedsibiorczoci i innowacji realizoway urzdy miast w Biaymstoku i Czarnej Biaostockiej, Park Naukowo-Technologiczny Polska-Wschd w Suwakach oraz Politechnika Biaostocka. Okazao si, e mimo podejmowanych prb ich dziaania nie przyniosy podanych rezultatw. Podobne wnioski wypywaj z przeprowadzonych w II proczu 2010 r. na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci bada powiconych ocenie potencjau innowacyjnego w Polsce.

Ustalenia NIK: Miasta przygotoway strategi, zaproponoway ulgi i prowadziy akcj promocyjn
Opracowano strategiczne dokumenty dotyczce udzielania pomocy przedsibiorcom i pozyskiwania inwestorw, za

251

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

NIK wnioskowaa o wzmoenie nadzoru nad przygotowaniem realizacji zada inwestycyjnych w szczeglnoci w przedmiocie okrelania ich zakresu rzeczowego, kosztw i terminw wykonania oraz podjcie skutecznych dziaa majcych na celu egzekwowanie od wykonawcw terminowego wykonywania zleconych zada oraz kar umownych w przypadku opnie w ich realizacji.

przedsibiorcw realizujcych na terenie gminy nowe inwestycje zwalniano z podatku od nieruchomoci. Prowadzono take akcje promujce ofert inwestycyjn gmin. Obydwa miasta zawary z Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci umow na realizacj w ramach programu operacyjnego wspfinansowanych ze rodkw UE projektw dotyczcych budowy nowych parkw przemysowych i technologicznych, a take podjy skuteczne dziaania zmierzajce do wykonania infrastruktury tworzonych parkw.

Zabrako chtnych inwestorw

Do czasu zakoczenia kontroli NIK w obu kontrolowanych urzdach miast i w Parku Naukowo-Technologicznym PolskaWschd w Suwakach nie znaleziono jednak inwestorw do tworzonych parkw. W ocenie NIK, w sytuacji braku zainteresowania przez przedsibiorcw uzbrojonymi terenami inwestycyjnymi oraz planami rozwoju bazy laboratoryjnej przez najwiksze podlaskie wysze uczelnie, istnieje znaczne ryzyko, e rodki publiczne, ktre zostan wydatkowane na inwestycje, nie przynios zakadanych efektw. Samorzd Czarnej Biaostockiej nie podj adnych konkretnych dziaa w celu przycignicie przedsibiorcw, ograniczajc si gwnie do udzielania telefonicznych informacji. Miasto Biaystok zaplanowao, e na terenie parku w roku 2013 funkcjonowa bdzie 7 innowacyjnych podmiotw gospodarczych, docelowo za 32, dotychczas nie wypracowao jednak strategii sucej realizacji tego projektu. Mimo organizowanych od kilku lat spotka z przedstawicielami przedsibiorcw i wyszych uczelni nie okrelono, jak powinna przebiega wsppraca w celu komercyjnego wykorzystania bada naukowych i wdraania nowych technologii, nie ustalono, w czym bd si specjalizowa laboratoria utworzone w ramach projektu, ani kto bdzie je prowadzi, nie wypracowano nawet stanowiska co do sposobu funkcjonowania parku.

W Suwakach nie powstao rodowisko innowacyjne

Park Naukowo-Technologiczny Polska-Wschd w Suwakach, ktry dziaa od 2004 r., realizowa projekty szkoleniowe i promujce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci. Zajmowa si take realizacj projektw zwizanych z tworzeniem i organizacj skupisk przemysowych. Prowadzona dotd dziaalno nie pozwolia jednak na osignicie w peni podstawowego celu i zadania Parku, jakim byo tworzenie rodowiska innowacyjnego nastawionego na rozwj przedsibiorczoci poprzez tworzenie sprzyjajcej bazy materialnej, infrastrukturalnej, ekonomicznej i socjalnej. Baza owa miaa suy do zakadania, rozwoju i wspierania maych i rednich przedsibiorstw innowacyjnych, oraz do przemysowego wykorzystania wiedzy naukowej i nowoczesnych technologii. Nie przyniosa trwaych korzyci rwnie wsppraca ze szkoami wyszymi, nawet z uczelniami bdcymi udziaowcami PNT PW w Suwakach. Udzia naukowcw w pracach Parku sprowadza si do uczestnictwa we wadzach spki, radach programowych projektw finansowanych ze rodkw UE oraz w sympozjach i konferencjach. Uczelnie i instytuty naukowo-badawcze nie wskazay ani jednej nowej technologii, ktra mogaby by transferowana do przemysu za porednictwem PNT PW. Z kolei Centrum Innowacji i Transferu Technologii Politechniki Biaostockiej, utworzone w celu sprzeday lub nieodpatnego przekazywania wynikw bada i prac rozwojowych do gospodarki, nie realizowao tego zadania. W latach 20072010 nie sprzedao adnego wynalazku, nie poredniczyo te we wdroeniu ani jednego projektu badawczego.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Orodki innowacji i przedsibiorczoci w wojewdztwie powinny nawiza wzajemn wspprac, by bardziej efektywnie wdraa nowe technologie. Powinny te zintensyfikowa wspprac z przedsibiorcami i rodowiskami naukowymi oraz efektywnie szuka inwestorw. Ze wzgldu na niezadowalajc pozycj Polski wrd krajw Unii Europejskiej w zakresie wdraania innowacji, konieczne jest stworzenie mechanizmw promocji tej dziedziny.

252

1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8. 9. 10.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym obszaru czonkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej Realizacja zada w ramach przygotowa organw administracji rzdowej do sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej (KAP, I/10/002) Realizacja przez zarzdy wojewdztw wybranych zada instytucji zarzdzajcych Regionalnymi Programami Operacyjnymi (KAP, P/10/001) Realizacja wybranych elementw Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej (LBI, P/09/124) Wybr i realizacja indywidualnych projektw kluczowych w ramach Regionalnych Programw Operacyjnych (KAP, P/10/002) Realizacja dziaania III.2 RPO Wojewdztwa dzkiego wsparcie inwestycyjne dla przedsibiorcw (LLO, P/11/147) Realizacja zada Zarzdu Wojewdztwa Lubuskiego, jako Instytucji Zarzdzajcej w ramach konkursu nr LRPO 2.2/1/2009 dla dziaania 2.2 Poprawa konkurencyjnoci maych i rednich przedsibiorstw poprzez inwestycje Priorytet II Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsibiorstwach i wzmocnienie potencjau innowacyjnego Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 20072013 (LZG, S/10/008) Realizacja Programu Operacyjnego Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Sowacka na lata 20072013 (LRZ, P/09/172) Realizacja przez beneficjentw spoza sektora finansw publicznych projektw wspfinansowanych ze rodkw funduszy europejskich na przykadzie Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (KAP, P/11/003) Inwestycje jednostek samorzdu terytorialnego z uwzgldnieniem projektw wspfinansowanych z budetu Unii Europejskiej (LOP, P/10/157) Funkcjonowanie parkw przemysowych i orodkw innowacji w wojewdztwie podlaskim (LBI, P/10/123) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

253

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

254

8. Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

8.1. 8.2. 8.3. 8.4.

Promocja kultury polskiej na wiecie Polskie Radio SA i Telewizja Polska SA Orodki kultury Muzea

255

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

Dzia kultura i ochrona dziedzictwa narodowego obejmuje sprawy rozwoju i opieki nad materialnym i niematerialnym dziedzictwem narodowym oraz sprawy dziaalnoci kulturalnej, w tym mecenatu pastwowego nad t dziaalnoci. Przeprowadzone w ostatnim czasie kontrole podejmoway m.in. takie kwestie, jak gospodarowanie i nadzr nad zabytkami nieruchomymi, ochrona i udostpnianie zasobw muzealnych, przebieg prac nad popraw wizerunku miasta Owicim i Muzeum Auschwitz-Birkenau jako godnego miejsca pamici i refleksji, ale take promocja kultury polskiej w wiecie oraz wykonywanie zada nadawcy publicznego przez Polskie Radio SA i Telewizj Polsk SA.
Kontrole powicone postpowaniu z zabytkami przyniosy zrnicowane wyniki. Do udostpniania muzealiw i dziaalnoci wystawienniczej Najwysza Izba Kontroli nie wniosa krytycznych uwag, miaa je natomiast do sposobu gromadzenia, ewidencjonowania, opracowywania oraz ochrony zbiorw. Cz ujawnionych uchybie spowodowana bya przyczynami obiektywnymi naoeniem na muzea obowizkw przekraczajcych ich moliwoci organizacyjne i finansowe wiele jednak powstao w wyniku ewidentnych zaniedba. Zdecydowanej krytyce NIK poddaa natomiast sposb gospodarowania i nadzoru nad zabytkami nieruchomymi. Kontrola obejmujca 62 obiekty w 8 wojewdztwach ujawnia bardzo zy stan zabytkowych nieruchomoci stanowicych wasno publiczn. W dobrej kondycji byy jedynie nieliczne, majce pierwszorzdne znaczenie dla polskiej historii i kultury, a take obiekty uytkowane przez szkoy i domy pomocy. Pozostae paace, dwory, zespoy paacowo-parkowe nie byy dostatecznie zabezpieczone przed zniszczeniem ulegajc postpujcej dekapitalizacji i dewastacji, co w wielu wypadkach koczyo si popadniciem w ostateczn ruin. Kontrole przeprowadzone w Telewizji Polskiej SA, Polskim Radiu SA oraz regionalnych spkach radiofonii publicznej, obejmujce gospodarowanie mieniem oraz realizacj zada nadawcy publicznego, dostarczyy licznych dowodw lekcewaenia przez kontrolowane podmioty zasad regulujcych funkcjonowanie mediw publicznych. W przypadku Telewizji Polskiej SA dotyczyo to caego zakresu naoonych na spk obowizkw. Nie wywizywaa si ona z powinnoci nadawcy majcego do wypenienia okrelon misj, zastpujc sukcesywnie programy opiniotwrcze skomercjalizowan ofert z wysokim udziaem pozycji rozrywkowych i reklam. W ostatnich latach systematycznie malay wpywy z abonamentu, spado tempo przychodw ze sprzeday, powikszyy si koszty dziaalnoci. Mimo pogarszania si sytuacji finansowej kierownictwo TVP SA nie wypracowao strategii pozwalajcej na realizacj celw misyjnych, nie podjo dugofalowych dziaa w kwestiach programowych ani prb dostosowania struktury organizacyjnej spki do realiw ekonomicznych. Tym mocniej kontrastowao z nimi niefrasobliwe gospodarowanie posiadanymi rodkami finansowymi, wydatkowanymi m.in. na usugi prawnicze, doradcze i konsultingowe zlecane bez potrzeby firmom zewntrznym, utrzymywanie 20 doradcw zarzdu o bliej niesprecyzowanych obowizkach, rozdte wynagrodzenia oraz sowite odprawy dla osb zajmujcych w spce kierownicze stanowiska. Ustalenia te, dokonane w 2009 r., w wielu wypadkach s nadal aktualne. Potwierdzia to najnowsza kontrola przeprowadzona w 2011 r. Wynika z niej, e spka cigle nie wypracowaa strategicznych kierunkw rozwoju, nie okrelia wieloletniej polityki programowej, finansowej, inwestycyjnej ani kadrowej, ograniczajc si do dziaa doranych. Nie podja rwnie skutecznych dziaa w celu poprawy sytuacji ekonomicznej. Inne niegospodarne praktyki, polegajce tym razem na powoywaniu na krtki okres zarzdw, ktrych czonkom po odwoaniu przysugiway wysokie wiadczenia pienine, miaa miejsce w regionalnych spkach radiofonii publicznej. One jednak, w przeciwiestwie do TVP SA, misj przynalen mediom publicznym peniy zgodnie z ustalonymi zasadami. W ich przypadku polega ona na tworzeniu i rozpowszechnianiu oglnokrajowych programw radiowych, programw dla odbiorcw za granic oraz programw regionalnych, ktre winny m.in. uwzgldnia potrzeby mniejszoci narodowych i etnicznych oraz spoecznoci posugujcej si jzykiem regionalnym. Wszystkie rozgonie nadaway program caodobowy o charakterze uniwersalnym, oferta programowa bya zrnicowana i skierowana do szerokiego grona odbiorcw. Gwne pozycje stanowia muzyka, informacja, publicystyka oraz edukacja i poradnictwo. Rozgonie regionalne gromadziy rednio 8,7% suchaczy, co dawao im czwarte lub pite miejsce pord stacji w danym regionie, po dwch oglnopolskich stacjach komercyjnych i dwch publicznych rozgoniach oglnopolskich Programie 1 i Programie 3 Polskiego Radia SA. Kontrola przeprowadzona w Polskim Radiu SA rwnie skania do wystawienia dwch rnych ocen w dwch zasadniczych sferach dziaalnoci tej spki. Jej zadaniem jest tworzenie i rozpowszechnianie przeznaczonych dla odbiorcw krajowych i zagranicznych zrnicowanych programw radiowych cechujcych si pluralizmem, bezstronnoci, wywaeniem

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

256

i niezalenoci. W ocenie NIK, spka na og waciwie wykonywaa misyjn cz przypisanych jej zada, o czym wiadczyy m.in. dziaania podejmowane w celu podniesienia poziomu nadawanych programw radiowych, poprawy ich zasigu oraz tworzenia i rozpowszechniania programw dla suchaczy za granic. Krytycznie oceniona zostaa natomiast gospodarka finansowa i gospodarowanie mieniem. Stwierdzono, i zaoenia Strategii rozwoju Polskiego Radia SA w latach 2008-2012 nie uwzgldniay koniunktury na rynku mediw, a spodziewane zwikszenie przychodw okazao si nierealne, wskutek czego w 2008 r. cztery spord piciu programw Polskiego Radia osigny ujemny wynik finansowy. Mimo to zarzd spki nie podj w por skutecznych rodkw zaradczych. Chaotyczne okazay si poczynania w sferze promocji Polski w wiecie, prowadzone bez ustalonego planu, przez rne niewsppracujce ze sob resorty i instytucje.

8.1. Promocja kultury polskiej na wiecie

Pomimo rnorodnych dziaa, majcych na celu promocj polskiej kultury w wiecie, Polska nie jest postrzegana jako silna marka. W wiatowym rankingu krajw ocenianych pod wzgldem atrakcyjnoci w 2009 r. Polska znalaza si dopiero na 85. miejscu, za rok pniej na 82. pozycji. Pod pojciem marka rozumie si cao wizerunku, reputacji oraz autorytetu kraju, pastwa i narodu. Wedug NIK dziaania na rzecz promocji naszego kraju za granic s niewystarczajce i nieskoordynowane. Chodzi tu zarwno o dziaania cige, gwnie w dziedzinie kultury, jak i wizerunkowe wykorzystanie wielkiego wydarzenia sportowego Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012. Badania wykazay, e nie zostaa m.in. przygotowana z wystarczajcym wyprzedzeniem strategia dziaa promujcych Polsk jako jednego z organizatorw tej imprezy. Skutecznej strategii i przemylanego programu zabrako rwnie w realizacji zada na polu kultury. Spodziewano si, i oddziaywanie na obcokrajowcw, polegajce na przekazywaniu im informacji o polskiej sztuce, nauce, technice i jzyku, przyczyni si znaczco do upowszechnienia wiedzy o naszym kraju, stworzenia pozytywnego wizerunku Polski i zapewnienia jej odpowiedniej pozycji w wiecie. Informowanie o kulturze polskiej, jej dorobku, miao m.in. zainteresowa i przycign do Polski turystw, jednak nie tylko dla zwikszenia przychodw z turystyki, ale rwnie po to, aby przyjedajcy stali si ambasadorami i rzecznikami Polski i Polakw. Dziaania promocyjne majce na celu awans Polski do grupy krajw najwyej ocenianych pod wzgldem atrakcyjnoci nie odniosy jednak widocznego rezultatu, jeli zway, i w tej kategorii Polska w najnowszych rankingach plasowaa si w smej dziesitce na 110 ocenianych krajw. Kontrola przeprowadzona w 19 jednostkach, m.in. w ministerstwach Spraw Zagranicznych, Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Nauki i Szkolnictwa Wyszego, Sportu i Turystyki oraz 8 instytutach polskich za granic wykazaa, e brakuje koordynacji dziaa instytucji zajmujcych si promocj Polski, a take podmiotu wiodcego, majcego odpowiednie uprawnienia i instrumenty. Te elementy a take sposb monitorowania i ewaluacji efektywnoci realizowanych zada jest gwn przyczyn niskiej skutecznoci dziaa promocyjnych.

Gwne ustalenia NIK: Brak strategii promocji Polski

Minister Spraw Zagranicznych nie opracowa strategii promocji Polski, obejmujcej m.in. promocj kultury polskiej na wiecie. Dokument ten powinien okrela podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki dziaa, uwzgldniajc koordynacyjn rol ministra waciwego do spraw zagranicznych. Do dnia zakoczenia kontroli nie zostay ukoczone prace nad wieloletnim programem dziaa formuujcym cele i sposoby ich realizacji oraz zadania resortu i placwek zagranicznych. W konsekwencji instytuty polskie nie podjy prac nad przygotowaniem wieloletnich programw dziaalnoci. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego nie przygotowa strategii dziaania w dziedzinie promocji jzyka polskiego za granic, a Minister Sportu i Turystyki nie wyegzekwowa od spki PL.2012 opracowania w okrelonym terminie strategii dziaa promujcych Polsk jako organizatora EURO 2012. Wspomniane ministerstwo sporzdzio natomiast dokument strategiczny pn. Kierunki rozwoju turystyki do 2015 r., ktry zosta przyjty przez Rad Ministrw.

Promocyjne dziaania dorane

Coroczne dziaania wpywajce na ksztatowanie wizerunku Polski za granic prowadzone w rnych formach, zasuguj natomiast na pozytywn ocen. Zaliczy do nich naley organizowanie wystaw, prezentacji, koncertw obejmujcych najwaniejsze dziedziny polskiej kultury, w tym malarstwo, rzeb, fotografi, film, teatr, muzyk, jzyk polski, histori i literatur polsk. Wanym instrumentem promocyjnym by serwis internetowy redagowany w omiu wersjach jzykowych, uwzgldniajcy

257

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

m.in. kalendarium wydarze biecych oraz informacje o Polsce, jej historii, kulturze i turystyce. Na uwag zasuguje organizowanie wizyt studyjnych w Polsce dla przedstawicieli zagranicznych rodowisk opiniotwrczych oraz finansowanie stypendiw dla studiujcych w Polsce obcokrajowcw.

Wspieranie Polonii i Polakw za granic

Wanym przedsiwziciem byo wspieranie Polonii i Polakw za granic, jako elementu budujcego pozytywny wizerunek Polski. Celem tak okrelonego zadania bya aktywizacja rodowisk polonijnych, denie do podniesienia rangi i znaczenia Polonii i mniejszoci polskich za granic w yciu politycznym, spoecznym i gospodarczym, naukowym i kulturalnym pastw zamieszkania, a take pozyskiwanie Polonii do wspierania polskich interesw pastwowych i narodowych.

8.2. Polskie Radio SA i Telewizja Polska SA

n Gospodarowanie mieniem oraz wykonywanie zada nadawcy publicznego przez Polskie Radio SA
Strategia rozwoju Polskiego Radia SA jest niedostosowana do sytuacji na rynku medialnym. Spadek dochodw oraz zmniejszenie rentownoci sprzeday i wpyww z abonamentu doprowadziy do pogorszenia sytuacji finansowo-ekonomicznej spki. Ze wzgldu na zakres i skal stwierdzonych nieprawidowoci NIK ocenia negatywnie gospodarowanie mieniem przez Polskie Radio SA. W trakcie kontroli stwierdzono nieprawidowoci finansowe w cznej kwocie 13.580,72 tys. z.

Gwne ustalenia NIK: Nieprawidowoci finansowe

Nieruchomoci bdce we wadaniu Polskiego Radia SA byy przekazywane innym podmiotom bez zgody Ministra Skarbu. Cz rodkw pochodzcych ze sprzeday nieruchomoci przeznaczano na zakup wyposaenia, zamiast na inwestycje. NIK stwierdzia przypadki naruszania procedur przy udzielaniu zamwie publicznych oraz nieprawidowoci przy realizacji inwestycji. Za niegospodarne mona uzna dziaania zwizane z zatrudnianiem i wynagradzaniem pracownikw.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Spadek dochodw z abonamentu

Istotny wpyw na wyniki finansowe spki mia spadek przychodw z abonamentu radiowo-telewizyjnego. W 2008 r. zmniejszenie przychodw z abonamentu nie zostao zrwnowaone wzrostem przychodw z innych rde lub zmniejszeniem kosztw. W 2009 r. strata bya mniejsza ni w 2008 r., gwnie w wyniku zmniejszenia kosztw.

Nieprzestrzeganie regu oszczdnoci i efektywnoci

Realizujc misj, do ktrej zostao powoane, z uwagi na szczeglny status i odpowiedzialno z tym zwizan Polskie Radio SA powinno prowadzi racjonaln gospodark finansow, a w zarzdzaniu mieniem przestrzega regu oszczdnoci i efektywnoci. Obowizujce w tej mierze zasady w wielu istotnych punktach nie byy jednak honorowane. W sytuacji znaczcego zmniejszenia si w ostatnich latach rodkw z opat abonamentowych, ktrych podziau dokonuje Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, miao to istotny, negatywny wpyw na kondycj ekonomiczn spki.

Pogorszenie sytuacji ekonomiczno-finansowej

W latach 2007-2009 nastpio pogorszenie sytuacji ekonomiczno-finansowej spki. W 2007 r. spka uzyskaa zysk netto w wysokoci 15.849,7 tys. z, w 2008 r. poniosa strat w wysokoci 14.067,6 tys. z, a w 2009 r. strat w wysokoci 1.486,7 tys. z.

Pozytywna ocena realizacji zada nadawcy publicznego

Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie realizacj przez spk zada nadawcy publicznego. W szczeglnoci zasuguj na podkrelenie dziaania na rzecz poprawy zasigu nadawanych programw, efekty funkcjonowania Komisji Kwalifikacyjnych Kart Mikrofonowych, majcych na celu zapewnienie wysokiego poziomu programw i sposobu ich prezentowania oraz tworzenie i rozpowszechnianie programw dla odbiorcw za granic.

Niedookrelone zasady realizacji misji

Ocen wywizywania si Polskiego Radia SA z obowizku misji publicznej utrudnia jednak fakt, e nie zostay okrelone zasady realizacji tej misji, a czstkowe uregulowania, zawarte w zaczniku do uchway zarzdu w sprawie przestrzegania etyki zawodowej oraz w sprawie powoania komisji etyki nie stanowiy wystarczajcego punktu odniesienia.

Opnienia w tworzeniu baz programw i nagra 258

Stwierdzono rwnie opnienia w tworzeniu kompleksowej bazy danych zawierajcej informacje o posiadanej przez spk dokumentacji programowej, nie osignito te celu digitalizacji archiwalnych nagra dwikowych.

Mae wykorzystanie studiw nagra i studiw koncertowych

Maleje wykorzystanie na potrzeby Polskiego Radia studiw nagra i studiw koncertowych.

Wnioski NIK:
Najwysza Izba Kontroli wniosa o podjcie dziaa w celu poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej, w szczeglnoci zwikszenie rentownoci sprzeday m.in. reklam.

n Telewizja Polska SA
NIK kontrolowaa Telewizj Polsk SA wielokrotnie, sprawdzajc, jak gospodaruje majtkiem oraz realizuje zadania nadawcy publicznego. Kontrole koczyy si stwierdzeniem nieprawidowoci i formuowaniem wielu wnioskw pokontrolnych. Kontrola przeprowadzona w 2011 roku wykazaa, e zarzd spki nie zrealizowa siedmiu z dziewiciu wnioskw sformuowanych w wystpieniu pokontrolnym NIK w 2009 r. Take najnowsza kontrola wykazaa nieprawidowoci w zarzdzaniu mieniem spki.

Gwne ustalenia NIK: Nieprawidowoci finansowe

NIK stwierdzia, e w ksigach rachunkowych nie ujmowano wartoci zdarze gospodarczych majcych wpyw na rzetelno rocznych sprawozda finansowych.

Brak strategicznych planw spki

Zarzd TVP SA nie przyj strategicznych planw wieloletnich spki, uwzgldniajcych m.in. realizacj misji publicznej, rda przychodw i kierunki wydatkw, polityk inwestycyjn oraz struktur i wielko zatrudnienia, o co m.in. wnioskowaa NIK w wystpieniu pokontrolnym z 2009 r. W odpowiedzi na to wystpienie p.o. prezes zarzdu spki poinformowa NIK, e opracowano zaoenia strategiczne na lata 20102012, ktre przedstawiono w padzierniku 2009 r. zarzdowi spki. Dokument ten mia stanowi podstaw do opracowania caociowej strategii spki przez nowo wybrany zarzd. Ponadto w TVP SA opracowywano dokumenty zwizane z okreleniem strategicznych kierunkw rozwoju spki oraz wieloletniej polityki w podstawowych obszarach jej dziaalnoci, tj. Kluczowe zaoenia w zakresie strategii spki na 2010 r., opracowane w 2009 r., Strategi rozwoju Telewizji Polskiej SA do roku 2013, opracowan w sierpniu 2010 r., Strategi rozwoju TVP SA na lata 2011-2013, opracowan w styczniu 2011 r. aden z tych dokumentw nie zosta przyjty przez Zarzd TVP SA. Brak wieloletnich planw strategicznych TVP SA by jedn z przesanek nieudzielania absolutorium przez nadzwyczajne walne zgromadzenie spki dwm czonkom zarzdu z wykonania przez nich obowizkw w roku obrotowym 2010.

Mniej inwestycji i zakupw licencyjnych, redukcje zatrudnienia i ograniczenie dziaalnoci kanaw tematycznych
W wystpieniu z 2009 r. NIK wnioskowaa rwnie o podjcie skutecznych dziaa zapewniajcych popraw efektywnoci ekonomicznej i finansowej spki (m.in. poprzez dostosowanie kosztw dziaalnoci biecej i inwestycyjnej do moliwoci finansowych spki oraz ksztatowanie poziomu kosztw wynagrodze pracownikw spki wedug obowizujcych zasad). W odpowiedzi na wystpienie pokontrolne, p.o. prezes zarzdu spki poinformowa NIK, e celem poprawy efektywnoci ekonomicznej i finansowej podjto dziaania polegajce na zmniejszeniu inwestycji i zakupw licencyjnych, przyjciu restrykcyjnego planu zatrudnienia oraz zmniejszeniu dziaalnoci kanaw tematycznych. A take w celu poprawy pynnoci finansowej rozpoczto starania o kredyt w wysokoci 100.000 tys. z. W trakcie kontroli ustalono, e dziaania spki na rzecz zachowania pynnoci finansowej oraz zapewnienia rentownoci polegay przede wszystkim na: maksymalizacji wykorzystania posiadanych zasobw, zmianie struktury kosztw staych, pozbyciu si zbdnego majtku oraz redukcji zatrudnienia. Dziaania te nie przyniosy oczekiwanych zmian w zakresie wnioskowanym przez NIK w 2009 r.

259

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Potrzeba przyjcia strategicznych planw wieloletnich spki, uwzgldniajcych m.in. realizacj misji publicznej, rda przychodw i kierunki wydatkw, polityk inwestycyjn oraz struktur i wielko zatrudnienia oraz docelow polityk w zakresie funkcjonowania oddziaw terenowych TVP SA. Konieczno podjcia skutecznych dziaa w celu poprawy sytuacji finansowej i ekonomicznej spki. Konieczno przestrzegania obowizujcych w spce uregulowa dotyczcych zatrudniania i zwalniania pracownikw. Potrzeba zintensyfikowania prac nad stworzeniem Biblioteki Praw, zawierajcej pene dane o prawach do audycji zakupionych lub wyprodukowanych przez TVP SA.

8.3. Orodki kultury

n Organizowanie przez Biaostocki Orodek Kultury koncertw miejskich, w tym koncertw finaowych Wielkiej Orkiestry witecznej Pomocy
NIK pozytywnie ocenia dziaania Biaostockiego Orodka Kultury w zakresie organizacji koncertw miejskich. Kontrola wykazaa jednak, e przy wyborze firm obsugujcych koncerty od strony technicznej nie przestrzegano przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych. NIK ustalia, e nie zastosowano przepisw dotyczcych zamwie publicznych w przypadku dwch z czterech analizowanych koncertw miejskich. Wystpiy braki w dokumentacji przetargu ograniczonego na zabezpieczenie sylwestra miejskiego 2010/2011, a ogoszenie o udzieleniu tego zamwienia nie zostao umieszczone w Biuletynie Zamwie Publicznych. Brakowao te protokow postpowania z udzielenia zamwie publicznych w trybie z wolnej rki.

Wnioski NIK:
Konieczno udzielania zamwie dotyczcych zabezpieczenia technicznego organizowanych imprez o wartoci wyszej ni rwnowarto 14 tys. euro z zastosowaniem przepisw prawa zamwie publicznych. Potrzeba ustanowienia i wdroenia adekwatnego, skutecznego i efektywnego systemu kontroli zarzdczej w obszarze zamwie publicznych.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

8.4. Muzea
n Muzeum Auschwitz-Birkenau
Owicimski Strategiczny Program Rzdowy mia pomc w rozwizywaniu problemw na styku Muzeum Auschwitz-Birkenau i miasto Owicim. Program funkcjonuje od 1996 r. Jego gwnym celem jest zapewnienie naleytej czci miejscom masowej zagady ydw, mczestwa Polakw i innych narodw, utrzymanie zabytkowych obiektw w odpowiednim stanie, stworzenie orodka edukacji i refleksji nad problematyk martyrologii i ludobjstwa, wreszcie popraw estetyki terenw obozowych i pozostaych miejsc pamici. Kontrola ujawnia niedostateczne zaawansowanie zada zmierzajcych do realizacji celw programu, niewaciwe zaplanowanie i przygotowanie zada oraz nieodpowiedni organizacj caego procesu. Byo to przyczyn licznych opnie. Za szczeglnie niezadowalajcy NIK uznaa stan realizacji trzeciego etapu programu. Od pocztku przebiega on niezgodnie z kolejno ustalanymi harmonogramami. Zadania zaplanowane w ramach dwch poprzednich etapw, obejmujcych lata 1997 2001 i 20022006, nie zostay wykonane. Na przeszkodzie stana konieczno wprowadzenia zmian do miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, co byo procesem wyjtkowo zoonym ze wzgldu na specyfik miejsca, nie zostay take zapewnione wystarczajce rodki finansowe. OSPR etap trzeci, planowany na lata 20072011, przewidywa realizacj 28 zada w ramach czterech priorytetw. Stanowiy je: uporzdkowanie terenw wok Muzeum Auschwitz-Birkenau, poprawa komunikacji w miecie, powoanie szkoy wyszej specjalizujcej si w problematyce pokoju, praw czowieka i stosunkach midzynarodowych, podniesienie atrakcyjnoci turystycznej miasta. Badania ujawniy niewystarczajce zaawansowanie poszczeglnych dziaa, wskutek czego dotrzymanie ustalonych terminw w momencie zakoczania kontroli nie wydawao si moliwe. Wpyno na to przede wszystkim niewaciwe zaplanowanie i przygotowanie zada oraz nieodpowiednia organizacja caego procesu.

260

Gwne ustalenia NIK: Brak ustalonych zasad realizacji programu

Kontrole przeprowadzone u beneficjentw wykazay, e jedn z przyczyn powstaych opnie by brak ustalonych zasad realizacji programu. Zadania nie byy planowane i przygotowywane prawidowo i rzetelnie. Na skontrolowane 24 zadania inwestycyjne, a 20 z nich (83 proc.) nie posiadao w momencie zgaszania ich do programu projektw budowlanych i kosztorysw inwestorskich przeoyo si to na niemono ubiegania si o dodatkowe dotacje z funduszy europejskich. 18 inwestycji drogowych (75 proc.) dotyczyo remontw drg. Nie mona byo jednoznacznie oceni jak zwikszyoby to dostpno Owicimia dla turystw, gdy wadze samorzdowe miasta, gminy i powiatu owicimskiego, jako zarzdcy drg, nie opracoway projektw planw rozwoju sieci drogowej, planw finansowania budowy, przebudowy i remontw drg a przede wszystkim nie dokonyway, pomimo ustawowego obowizku, okresowych pomiarw ruchu drogowego.

Opnienia
Opnienia wystpiy na kadym z etapw OSPR. Sprawne i terminowe zakoczenie realizacji trzeciego etapu utrudnia fakt, e wykonywanie poszczeglnych zada byo rozoone na poszczeglne etapy uchwalonym programie wieloletnim. Brzemienne w skutkach byy te kontrowersje co do wykonawcw. Problemy te wskazuj, e nie wzito w peni pod uwag caej zoonoci planowanych przedsiwzi i nie doceniono wynikajcych std zagroe.

Zmiana realizatorw trzech zada III etapu programu

Rada Ministrw, na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zmienia realizatorw trzech zada i wprowadzia Muzeum Auschwitz-Birkenau jako dodatkowego beneficjenta. Z tego powodu miasto Owicim nie podpisao porozumienia dotyczcego realizacji III etapu programu. Ten konflikt i dodatkowo brak moliwoci realizacji zada przez Muzeum wymusiy powrt do pierwotnych zaoe realizacji III etapu OSPR. W efekcie doprowadzio to do opnie i koniecznoci wprowadzania zmian do III etapu. Kontrola wykazaa, e poszczeglne zadania niejednokrotnie rozmijay si z celami lecymi u zaoe programu, lub trudno je byo z nimi powiza. Nie przeprowadzano take analizy kosztw i korzyci z realizacji planowanych zada. Zaniedbane pozostaway obiekty poobozowe znajdujce si poza stref ochronn pomnika zagady i inne miejsca martyrologii.

Niedokoczone zadania z pierwszych dwch etapw

Zadania zaplanowane w ramach dwch poprzednich etapw, obejmujcych lata 19972001 i 20022006, rwnie nie zostay w peni wykonane.

261

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Zaniedbane obiekty poobozowe znajdujce si poza stref ochronn

.
1. 2. 3. 4. 5.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym kultury i ochrony dziedzictwa narodowego Promocja kultury polskiej na wiecie (KNO, P/10/070) Gospodarowanie mieniem oraz wykonywanie zada nadawcy publicznego przez Polskie Radio SA (KNO, S/09/008) (dzia kultura/Skarb Pastwa) Realizacja zada nadawcy publicznego oraz gospodarowanie mieniem przez Telewizj Polsk SA, (KNO, R/11/008) Organizowanie przez Biaostocki Orodek Kultury koncertw miejskich, w tym koncertw finaowych Wielkiej Orkiestry witecznej Pomocy (LBI, S/11/001) Stan realizacji programu wieloletniego Owicimski Strategiczny Program Rzdowy etap III zamknity (LKR, P/10/142) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

262

9. Kultura fizyczna i sport

9.1. Przygotowania do EURO 2012 9.2. Rzdowy program Moje boisko Orlik 2012 9.3. Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej

263

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Kultura fizyczna i sport

W cigu ostatnich dwch lat jednym z gwnych przedmiotw zainteresowania Najwyszej Izby Kontroli w obszarze kultury fizycznej i sportu byy przygotowania do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012. Poniewa projekt ten jest wsplnym zamierzeniem Polski i Ukrainy, kadego roku prowadzone byy przez NIK i Izb Obrachunkow Ukrainy kontrole rwnolege.
Przyznanie Polsce wsplnie z Ukrain organizacji turnieju wizao si z przyjciem przez nasz kraj okrelonych obowizkw. Lista gwarancji polskich organw pastwowych i samorzdowych, stanowica zacznik do podpisanej w 2007 r. umowy pomidzy UEFA a organizatorami mistrzostw, obejmowaa 24 grupy zobowiza. Dotyczyy one m.in. wsparcia ze strony administracji publicznej, finansowania budowy lub modernizacji stadionw, zapewnienia bezpieczestwa oraz opieki medycznej, zorganizowania transportu, przygotowania centrw pobytowych dla druyn pikarskich, a take rozbudowy infrastruktury komunikacyjnej lotniczej, drogowej, kolejowej i hotelowej. Celem bada, prowadzonych corocznie w caym okresie przygotowa do organizacji EURO 2012, bya ocena aktualnego stanu przygotowa do tego szczeglnego wydarzenia, angaujcego znaczne rodki finansowe z budetu pastwa, funduszy europejskich oraz rodki samorzdowe. Kolejne kontrole, obejmujce dziaania organw administracji pastwowej, urzdy miast-gospodarzy i innych jednostek nie wskazyway na istnienie wikszych zagroe dla realizacji zasadniczej czci planowanych przedsiwzi, takich jak budowa lub modernizacja stadionw. Jednoczenie NIK stwierdzaa istnienie nieprawidowoci mogcych w znacznym stopniu zakci tok przygotowa. Brakowao m.in. caociowego programu obejmujcego wszystkie obszary dziaalnoci, okrelajcego koszty i rda ich pokrycia, przepisw prawnych regulujcych precyzyjnie zasady nadzoru nad przygotowaniami, utrzymyway si opnienia w realizacji niektrych prac przygotowawczych mogce spowodowa niedotrzymanie terminw wykonania czci zada, zwaszcza w dziedzinie infrastruktury drogowej i kolejowej. Najnowsze badania, kontroli przeprowadzonej w IV kwartale 2011 roku, a zakoczonej ju w roku 2012, wskazyway na istotny postp w realizacji zada zwizanych z przygotowaniami, o ktrych mowa. W dalszym cigu daway jednak zna o sobie nieprawidowoci stanowice zagroenie dla penego wykonania zaplanowanych przedsiwzi. NIK stwierdzia m.in. nieprawidowoci w realizacji zada infrastrukturalnych i organizacyjnych, ktre mog stanowi zagroenie dla waciwego przeprowadzenia mistrzostw7. Spord skontrolowanych 65 zada inwestycyjnych (kluczowych lub wanych dla EURO 2012), do czasu zakoczenia kontroli, oddano do uytkowania 13 zada (20 proc.), a w okresie od 1 grudnia 2011 r. do 8 czerwca 2012 r. oddano lub zakada si odda do uytkowania 34 zadania (cznie 47 zada, tj. 72 proc.). W zakresie przedsiwzi komunikacyjnych w miastach-gospodarzach EURO 2012, do czasu zakoczenia kontroli, oddano do uytkowania tylko cztery spord skontrolowanych 26 zada (15%). Odpowiadajc na pismo NIK w sprawie wykonania inwestycji w zwizku z przygotowaniami do mistrzostw8 prezydenci miast-gospodarzy EURO poinformowali, e do czasu ich rozpoczcia wykonanych zostao (lub zostanie) 17 pozostaych zada (65 proc.), W 2011 r. szacowana warto planowanych nakadw na realizacj skontrolowanych 65 zada inwestycyjnych (kluczowych lub wanych dla EURO 2012) wyniosa okoo 84 mld z, w tym: z budetu pastwa okoo 11 mld z (12 proc.), z budetw miast-gospodarzy EURO 2012 okoo 4 mld z (5 proc.)9. W przypadku wszystkich stadionw wzrosy koszty budowy w stosunku do pierwotnych zaoe (cznie o 47 proc., od 25 proc. w przypadku stadionu w Poznaniu, do 73 proc. w przypadku stadionu we Wrocawiu). Do najwaniejszych stwierdzonych nieprawidowoci, ktre mog stwarza zagroenia dla waciwego przygotowania i przeprowadzenia mistrzostw, Najwysza Izba Kontroli zaliczya m.in. nieuzupenienie Programu wieloletniego przygotowania Polski do EURO 2012 (programem objto tylko budowy stadionw i finansowania spek celowych Skarbu Pastwa) oraz niezakoczenie czci prac wykoczeniowych na stadionach i wok stadionw, wymaganych dla osignicia penej gotowoci do przeprowadzenia meczw w trakcie mistrzostw.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

W 22 wystpieniach pokontrolnych skierowanych przez NIK do kierownikw wszystkich skontrolowanych jednostek 11 podmiotw oceniono pozytywnie, a pozostae uzyskay pomimo stwierdzenia nieprawidowoci rwnie uzyskay ogln ocen pozytywna.

8 9

Pismo Najwyszej Izby Kontroli, Departamentu Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego z 16 maja 2012 r., nr KNO P/11/074 Pozostae rodki pochodz z Krajowego Funduszu Drogowego (autostrady i drogi ekspresowe), funduszy Unii Europejskiej (Fundusz Spjnoci), kredytw bankowych, emisji obligacji oraz rodkw wasnych inwestorw.

264

W wyniku kontroli przeprowadzonej w IV kwartale 2011 r. NIK sformuowaa w wystpieniach pokontrolnych 35 wnioskw pokontrolnych. Ju podczas wczeniejszych kontroli, NIK wskazywaa nieprawidowoci w przygotowaniach do mistrzostw. Naley do nich zaliczy m.in. niedostateczny nadzr Ministra Sportu i Turystyki nad Narodowym Centrum Sportu, zmniejszenia planowanego w 2010 r. zakresu rzeczowego piciu zada kluczowych i wanych dla EURO 2012, zwikszenie ustalonych nakadw na 20 zada, dopuszczenie do opnie i przesuni w terminach realizacji 37 z 66 skontrolowanych zada inwestycyjnych kluczowych i wanych dla EURO 2012, dotyczcych budowy stadionw, rozbudowy portw lotniczych, krajowego transportu drogowego, kolejowego i miejskiego. Kontrola powicona promocji kultury polskiej na wiecie wykazaa z kolei, e Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zwlekao z zakoczeniem prac nad przygotowaniem programu pn. Europejski stadion kultury, obejmujcego plan dziaa promocyjnych i organizacyjnych zwizanych z organizacj EURO 2012. Do czasu zakoczenia kontroli program taki, opracowany przez Narodowe Centrum Kultury, pozostawa w fazie projektu. Minister Sportu i Turystyki nie wyegzekwowa za od spki PL.2012 opracowania w okrelonym terminie strategii dziaa promujcych Polsk jako organizatora EURO 2012. Jeli chodzi o rozbieno midzy zamierzeniami i ich realizacj, nasuwa si jeszcze jedna refleksja. Mistrzostwa Europy w Pice Nonej miay sta si impulsem do zmian w krajowym systemie transportowym, a szczeglnie do nadrobienia wieloletnich zalegoci w drogownictwie i stworzenia w krtkim stosunkowo czasie podstawowej sieci szos wysokiej klasy autostrad i drg ekspresowych. Ale wydarzenie to, jak dotd, nie wywoao przeomu na oczekiwan skal. W miar upywu czasu pierwotne plany byy redukowane, a ustalone terminy przesuwane na dalsze okresy. Wkrtce jasne stao si, e przed rozpoczciem imprezy nie zostanie uruchomiona m.in. druga linia metra w Warszawie, poczenie kolejowe z portu lotniczego Katowice-Pyrzowice z miastami aglomeracji lskiej, ani 36 spord 127 planowanych zada inwestycyjnych. Obecnie wiadomo rwnie, e do tego czasu nie zostanie oddanych do uytku kilkanacie odcinkw autostrad i drg ekspresowych, w tym czcych miasta-gospodarzy imprezy. Opnienia nastpiy rwnie w realizacji inwestycji kolejowych oraz przedsiwzi komunikacyjnych w miastach bdcych aren mistrzostw. Drugim szeroko zakrojonym przedsiwziciem, badanym przez NIK, by rzdowy program Moje boisko Orlik 2012. Zakada on wybudowanie z finansow pomoc pastwa w gminach wiejskich i miejskich 2012 ogrodzonych i owietlonych boisk sportowo-rekreacyjnych pikarskiego i wielofunkcyjnego wraz z szatniami i zapleczem sanitarnym. Ministerstwo Sportu i Turystyki udostpnio uczestnikom programu typowy projekt architektoniczny, a w budecie pastwa w latach 2008-2009 zarezerwowana zostaa na jego realizacj kwota 450 mln z. Gmina moga otrzyma z tego rda pomoc w wysokoci trzeciej czci kosztw oraz podobne dofinansowanie od samorzdu wojewdztwa. Wybudowane obiekty musiay by oglnodostpne, udostpniane bezpatnie, a do tego przyjazne dla osb niepenosprawnych. W efekcie, w cigu dwch lat w ponad 40% gmin w kraju powstay nowoczesne obiekty sportowo-rekreacyjne o wysokim standardzie. Nie negujc tego faktu, Najwysza Izba Kontroli nie moga jednak w peni zaakceptowa sposobu przygotowania i prowadzenia znacznej czci inwestycji. Istotne nieprawidowoci stwierdzono w wikszoci spord 31 kontrolowanych gmin. W trakcie przygotowywania budowy Orlikw oraz wykonywania inwestycji dochodzio do narusze przepisw prawa budowlanego oraz prawa zamwie publicznych, mia miejsce nieuzasadniony wzrost kosztw, w budetach niektrych gmin nie zapewniono rodkw na finansowanie biecego funkcjonowania wybudowanych obiektw, a w czci gmin przystpiono do ich uytkowania bez uzyskania stosownego pozwolenia. Pozytywn ocen otrzymao wykorzystanie rodkw Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (FRKF) przez jednostki samorzdu terytorialnego, badane na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego. Zgodnie z obowizujcymi przepisami, zaspokajanie potrzeb UE naley do zada wasnych gminy. W realizacji tego zadania mog one liczy na pomoc organizacyjn i finansow ze strony FRKF pastwowego funduszu celowego, przeznaczonego na przebudow, remonty i dofinansowanie obiektw sportowych oraz rozwijanie sportu wrd dzieci, modziey i osb niepenosprawnych. Inwestycje zrealizowane z udziaem rodkw FRKF umoliwiy osignicie zaplanowanych i wyszczeglnionych we wnioskach efektw uytkowych. Procesy inwestycyjne przebiegay na og waciwie, jeli nie liczy typowych uchybie i nieprawidowoci zwizanych z niedostatecznym nadzorem nad ich uczestnikami, nieprzestrzeganiem form i trybw udzielania zamwie publicznych, czy niedotrzymywaniem terminw zakoczenia inwestycji. Wszystkie wybudowane obiekty zostay zagospodarowane, cho nie kady z nich by od pocztku w peni wykorzystywany. W podobny sposb generalnie poprawnie, cho nie zawsze w penej zgodzie z obowizujcymi przepisami przebiegaa badana dwa lata wczeniej realizacja inwestycji sportowych w wojewdztwie wielkopolskim, rwnie objtych dofinansowaniem z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej. Wnioski NIK w obydwu przypadkach

265

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

sprowadzay si do poprawienia nadzoru nad wykorzystaniem rodkw FRKF, zwikszenia efektywnoci zwizanych z tym dziaa oraz waciwego zabezpieczenia interesu gmin przy realizacji inwestycji.

9.1. Przygotowania do EURO 2012

Najwysza Izba Kontroli w kolejnych kontrolach stwierdzaa znaczcy postp w realizacji zada zwizanych z przygotowaniem Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012. Zwracaa jednak uwag na nieprawidowoci i opnienia w realizacji zada infrastrukturalnych i organizacyjnych, ktre mogy stanowi zagroenie penego przygotowania do organizacji turnieju. W zwizku ze wsplnym projektem EURO 2012 Polski i Ukrainy, przez cay okres przygotowa do organizacji EURO 2012, corocznie byy prowadzone rwnolegle kontrole w Polsce przez NIK i na Ukrainie przez Izb Obrachunkow Ukrainy. W wyniku kontroli, przeprowadzonej od wrzenia 2008 r. do stycznia 2009 r., Najwysza Izba Kontroli oraz Izba Obrachunkowa Ukrainy pozytywnie oceniy realizacj zada zwizanych z przygotowaniem do organizacji EURO 2012. Stwierdziy jednak istotne nieprawidowoci, mogce zakci tok przygotowa.

Wnioski NIK:
W 2008 r. Najwysza Izba Kontroli sformuowaa 57 wnioskw pokontrolnych: Do Ministra Sportu i Turystyki wnioskowaa o przygotowanie zaktualizowanego wykazu przedsiwzi EURO 2012 oraz uzupenienie programu wieloletniego przygotowania Polski do EURO 2012 i przedstawienie Radzie Ministrw do zatwierdzenia, a take nadzorowanie jego realizacji, dokonanie analizy aktw prawnych, zwizanych z przygotowaniem do organizacji EURO 2012, pod ktem potrzeby zmian lub uzupenie w zwizku z EURO 2012, egzekwowanie od spek celowych Skarbu Pastwa realizacji powierzonych zada. Do Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji NIK wnioskowaa o przyjcie programu dziaa w zakresie zapewnienia bezpieczestwa i porzdku publicznego w trakcie trwania EURO 2012 oraz zapewnienie nadzoru nad realizacj zada pastwa wynikajcych z programu. Do Ministra Infrastruktury wnioskowano o zweryfikowanie programw rozbudowy infrastruktury drogowej i kolejowej z punktu widzenia wymogw zwizanych z organizacj EURO 2012 oraz zapewnienie skutecznego nadzoru nad podlegymi jednostkami w zakresie realizacji tych programw. Do prezydentw miast-gospodarzy EURO 2012 wnioskowano o podjcie skutecznych dziaa majcych na celu terminow budow lub modernizacj stadionw oraz wykonanie inwestycji komunikacyjnych i uzgodnienie planw wykorzystania nowych stadionw po zakoczeniu EURO 2012.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Nieprawidowoci ustalone przez Izb Obrachunkow Ukrainy to m.in.:

Opnienie w wykonaniu niektrych prac przygotowawczych zwizanych z budow i modernizacj infrastruktury drogowej, kolejowej, lotniczej i hotelowej. Niewystarczajca promocja turystycznego potencjau Ukrainy i miast-gospodarzy EURO 2012 r.

Wnioski Izby Obrachunkowej Ukrainy:

Do Gabinetu Ministrw o podjcie dziaa w kierunku doskonalenia mechanizmu przycigania inwestycji krajowych i zagranicznych oraz podejmowanie dziaa popularyzujcych potencja turystyczny Ukrainy na rynku europejskim. Do Ministerstwa Finansw o wprowadzenie odrbnego sprawozdania finansowego dla przedsiwzi ujtych w Pastwowym Programie Celowym EURO 2012. Do Ministerstwa ds. Rodziny, Modziey i Sportu o zachowanie terminu modernizacji Narodowego Stadionu Olimpijski w Kijowie. Do Pastwowej Suby Drg Publicznych Ukrainy o przeprowadzenie kompleksowego monitoringu drg znajdujcych si w Pastwowym Programie Celowym EURO 2012, w celu wyszczeglnienia przedsiwzi niezbdnych do poprawy jakoci i oznakowania drg oraz zabezpieczenia miejsc postojowych uczestnikw ruchu drogowego. Do Ministerstwa ds. Rodziny, Modziey i Sportu, Ministerstwa Kultury i Turystyki, Ministerstwa Owiaty i Nauki, Ministerstwa Ochrony Zdrowia oraz Pastwowej Suby Drg Publicznych Ukrainy o podjcie wszelkich dziaa niezbdnych do wykonania Pastwowego Programu Celowego EURO 2012.

266

W Polsce i na Ukrainie podjto realizacj zada we wszystkich obszarach strategicznych, tj.: budowa lub modernizacja stadionw, przygotowanie lotnisk, transport drogowy, hotele i zakwaterowanie, bezpieczestwo, opieka medyczna, promocja, wasno intelektualna oraz telekomunikacja i technologia informatyczna. Kontrola przeprowadzona w 2011 r. przez NIK wskazywaa jednak na powane niedocignicia i opnienia w realizacji zaoonych zada. W miastach-gospodarzach EURO 2012 kolejno zakadane terminy zakoczenia budowy i oddania stadionw do uytku nie zostay dotrzymane, a take znaczco zwikszyy si koszty budowy stadionw. Wynikao to z braku dowiadczenia strony polskiej w budowie inwestycji o takiej skali. NIK jednak zwracaa uwag, e osoby zatrudnione w spkach celowych Narodowe Centrum Sportu Spka z o.o. oraz Wrocaw 2012 Spka z o.o., ze wzgldu na swoje dowiadczenie i kwalifikacje, nie powinny dopuci do opnie, jakie nastpiy w przypadku tych dwch stadionw. NIK sygnalizowaa te ryzyko niepenego przygotowania Stadionu Narodowego w Warszawie, w tym niepenego zagospodarowania terenu otaczajcego stadion przed 8 czerwca 2012 r., wynikajce z wyznaczenia pnych terminw zagospodarowania terenu oraz wykonania pyty boiska wraz z muraw (odpowiednio 3 i 10 lutego 2012 r.). Waciwe organy administracji rzdowej prowadziy dziaania organizacyjne i koordynujce, w szczeglnoci: Minister Sportu i Turystyki na wniosek spki PL.2012, wystpowa do organw i instytucji w celu likwidowania barier zwizanych z realizacj zagroonych inwestycji oraz wsplnie z Polsk Organizacj Turystyczn i PL.2012 organizowa dziaania koordynacyjne zwizane z promocj Polski, jako kraju wspgospodarza EURO 2012. Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej podj dziaania majce na celu przygotowanie transportu kolejowego do obsugi podrnych w zwizku z organizacj EURO 2012 oraz sfinansowanie rewitalizacji siedmiu odcinkw na liniach kolejowych poczeniach Wrocawia, Poznania i Trjmiasta. Minister Spraw Wewntrznych przygotowa projekty aktw normatywnych majcych wpyw na popraw bezpieczestwa organizowanych imprez sportowych, a take terminowo zakoczono prace modernizacyjne zwizane z przygotowaniem policyjnych obiektw dla Centrum Dowodzenia Operacj, w tym Centrum Wymiany Informacji podczas EURO 2012. Ponadto Spka PL.2012 prowadzia dziaania monitorujce i kontrolne, wdroya zunifikowane rozwizanie dotyczce zakwaterowania, transportu i ubezpieczenia osb odwiedzajcych Polsk w zwizku z EURO 2012, utworzya krajowy system pn. Platforma Informacji dla Kibicw oraz realizowaa dwa projekty zwizane z organizacj mistrzostw: Akademia Euro oraz Wolontariat wcz si! Miasta-gospodarze EURO 2012 prawidowo realizoway zobowizania w zakresie bezpieczestwa, zabezpieczenia medycznego, transportu publicznego, promocji i ochrony praw wasnoci intelektualnej, wynikajce z umowy dla miasta-gospodarza w sprawie Turnieju Finaowego Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2010/2012, zawartej z UEFA w 2007 r. W ramach realizacji transportowych przedsiwzi infrastrukturalnych kluczowych i wanych dla EURO 2012 we Wrocawiu zakoczono realizacj siedmiu zada i jednego w Poznaniu. Opracowane zostay plany obsugi transportowej, w tym w szczeglnoci plany zarzdzania ruchem w miastach podczas turnieju. W wyniku realizacji przez spki celowe miast-gospodarzy powierzonych zada w zakresie realizacji inwestycji zwizanych z przygotowaniem do EURO 2012 uzyskano pozwolenia na uytkowanie: Stadionu PGE Arena Gdask (decyzja z dnia 18 lipca 2011 r.), stadionu we Wrocawiu z wyczeniami (decyzja z dnia 8 wrzenia 2011 r. zmieniona decyzj z dnia 10 listopada 2011 r.), Stadionu Narodowego w Warszawie na czciowe uytkowanie (15 grudnia 2011 r.), a take zakoczono i oddano do uytku kluczowe i wane zadania infrastrukturalne zwizane ze stadionami: w Poznaniu infrastruktur uzupeniajc w otoczeniu Stadionu Miejskiego, we Wrocawiu zagospodarowanie terenu wschodniego pomidzy obszarem stadionu i rzek lz wraz z budow kadki etap I, w Gdasku odwodnienie terenu pod Stadion PGE Arena w Gdasku w dzielnicy Gdask-Letnica. Porty lotnicze w miastach-gospodarzach EURO 2012 planowo realizoway projekty organizacyjne, a w przypadku Portu Lotniczego Gdask take zadania inwestycyjne zwizane z EURO 2012. W przedsibiorstwie pastwowym Porty Lotnicze w Warszawie zakoczono w 2011 realizacj wszystkich zada inwestycyjnych realizowanych w zwizku z turniejem. Do 30 listopada 2011 r. zostao oddanych do uytkowania 10 odcinkw autostrad o dugoci 251,9 km, w tym GDDKiA zrealizowaa trzy odcinki o dugoci 35,5 km w ramach zadania Budowa obwodnicy Wrocawia A8 oraz jeden odcinek/zadanie Budowa drogi S8 Konotopa ul. Powzkowska w Warszawie o dugoci 10,4 km, a dwa odcinki/zadania zostay realizowane w trybie koncesyjnym: Budowa autostrady A2 Nowy Tomyl wiecko o dugoci 105,9 km i Budowa autostrady A1 Nowe Marzy Toru o dugoci 62,4 km. PKP Polskie Linie Kolejowe SA (PKP PLK SA) do 30 listopada 2011 r. wykonaa 28 spord 38 zada czstkowych (74

267

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

proc.) planowanych do realizacji w zwizku z EURO 2012 (10 kluczowych i 18 wanych). Z cznej dugoci 763,5 km linii kolejowych kluczowych i wanych dla EURO 2012, prace budowlano modernizacyjne wykonano w 78,2%. W porwnaniu ze stanem z grudnia 2010 r. w skontrolowanym okresie 11 miesicy 2011 r. poziom zaawansowania wzrs o 11,5 proc. PKP SA terminowo realizowaa prace modernizacyjne na dworcach we Wrocawiu i Warszawie Wschodniej.

Gwne ustalenia NIK: Niedostateczne sprawowanie nadzoru wacicielskiego przez Ministra Sportu i Turystyki nad Narodowym Centrum Sportu sp. z o.o. w Warszawie (NCS sp. z o.o.)
Chodzi m.in. o niezawarcie umowy o powierzenie zarzdzania Stadionem Narodowym w Warszawie oraz niewyegzekwowanie od NCS sp. z o.o. zaktualizowanego zestawienia wydatkw i sprawozda interwencyjnych dotyczcych budowy Stadionu Narodowego.

Zmiana koncepcji pooenia murawy

Podjcie przez NCS sp. z o.o. dopiero w kwietniu 2011 r. decyzji o zmianie koncepcji pooenia murawy stadionu oraz o zmianie koncepcji wyposaenia kioskw gastronomicznych, skutkowao niewykonaniem murawy boiska i kioskw gastronomicznych do koca 2011 r. a take wzrostem kosztw pooenia murawy wraz z podoem o okoo 34,8 mln z.

Niezabezpieczenie penego finansowania

Zmniejszono planowany w 2010 r. zakres rzeczowy piciu zada kluczowych i wanych dla EURO 2012 (o 8 proc.), zwikszono planowane nakady 20 zada (o 30 proc.) nie zabezpieczono penego finansowania 7 zada (o 12 proc.). Opnienia Skontrolowane jednostki dopuciy do opnie i przesuni w terminach realizacji 37 z 66 (56 proc.) skontrolowanych zada inwestycyjnych kluczowych i wanych dla EURO 2012 dotyczcych budowy stadionw, rozbudowy portw lotniczych, transportu miejskiego oraz krajowego drogowego i kolejowego. Opnienia i przesunicia terminw w przypadku 28 zada skutkoway wydueniem terminu zakoczenia inwestycji lub oddania do uytkowania, w tym dla szeciu z nich ustaleniem terminu oddania inwestycji do uytku po EURO 2012 (trzy przedsiwzicia w miastach-gospodarzach, cztery zadania w zakresie autostrad i drg ekspresowych. W miastach-gospodarzach EURO 2012 opnienia i przesunicia w terminach dotyczcych 13 spord 29 skontrolowanych zada (w Poznaniu 6 na 10, w Warszawie 3 na 3, we Wrocawiu 4 na 10), ktre skutkoway wydueniem terminw zakoczenia realizacji i oddania do uytku 11 zada (w Poznaniu 4, w Warszawie 3, we Wrocawiu 4), w tym trzech na okres po EURO 2012 (w Poznaniu 2, w Warszawie - 1). W transporcie drogowym krajowym stwierdzono wyduenie terminw zakoczenia realizacji i oddania do uytku 5 spord 18 skontrolowanych zada, w tym czterech na okres po EURO 2012 (zadania budowy autostrad A1, A2, A4 i zachodniej obwodnicy Poznania wzdu drogi ekspresowej S11).

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Niezakoczenie budowy stadionw w planowanych terminach

Nie zakoczono wszystkich prac wymaganych do penego uytkowania stadionu w Poznaniu, Warszawie i Wrocawiu, wyduono planowane terminy zakoczenia budowy stadionw w Gdasku, Warszawie i Wrocawiu oraz zwikszono zaplanowane caociowe nakady na rozbudow stadionu w Poznaniu i Wrocawiu. Waciciele stadionw, tj. Miasto Gdask, Miasto Pozna, Miasto Wrocaw oraz Skarb Pastwa, reprezentowany przez Ministra Sportu i Turystyki, nie wywizali si z zawartego pierwotnie w punkcie 4.1 umowy stadionowej na Turniej Finaowy Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA 2010/2012 zobowizania, e stadiony bd gotowe i w peni funkcjonalne nie pniej ni dwa lata przed pierwszym meczem EURO 2012, ktry ma si odby na stadionach. W przypadku stadionw w Gdasku, Warszawie i Wrocawiu ich waciciele nie wywizali si take ze zmienionego zobowizania, e stadiony bd gotowe i w peni funkcjonalne nie pniej ni rok przed pierwszym meczem EURO 2012.

Nieprawidowoci w wykonaniu niektrych zada przez spki celowe

Nieprawidowe wykonywanie czci powierzonych zada okrelonych w umowach z miastami-gospodarzami EURO 2012 przez spki celowe, tj. w szczeglnoci: przekroczenie okrelonego w umowie o powierzenie terminu zakoczenia budowy Stadionu PGE Arena w Gdasku, niedokonanie aktualizacji harmonogramu ramowego, nienaliczenie wykonawcy kary umownej z tytuu 79-dniowej zwoki w zakoczeniu robt budowlanych (20.611 tys. z), podpisanie aneksu do umowy z wykonawc III etapu budowy stadionu 17 listopada 2011 r., tj. 140 dni po upywie terminu wykonania przedmiotu umowy, nienaliczenie sponsorowi tytularnemu kary

268

umownej w kwocie 75 tys. z za piciodniow zwok w terminie zapaty wynagrodzenia za 2011 r. nieegzekwowaniu od dzierawcy stadionu terminowej zapaty czynszu dzierawnego (Biuro Inwestycji EURO Gdask 2012 Spka z o.o.); przekroczenie okrelonego w umowie o powierzenie terminu zakoczenia budowy Stadionu Miejskiego we Wrocawiu, niedokonanie zmiany umowy z wykonawc budowy Stadionu w zakresie zakoczenia prac budowlanych, wypacenie wykonawcy kwoty 24.680,6 tys. z brutto z tytuu zmian, ktrych wykonanie jest niezbdne dla dotrzymania lub skrcenia terminu, mimo niedotrzymania terminu zakoczenia przedmiotu umowy przez wykonawc niewyegzekwowanie od wykonawcy kar umownych z tytuu przeduenia terminu realizacji budowy (Wrocaw 2012 Spka z o.o.); wybr dzierawcy Stadionu Miejskiego w Poznaniu z pominiciem przetargu przewidzianego w ustawie o gospodarce nieruchomociami, nienaliczenie kar w wysokoci 46.037,78 z dla wykonawcy za 19-dniowe opnienie w realizacji boiska treningowego nr 3, nienaliczenie kar w wysokoci 26.987,50 z za 85-dniowe opnienie w dostarczeniu dokumentacji projektowo-kosztorysowej dotyczcej ogrdkw dziakowych, niesporzdzanie protokow odbiorw robt wymaganych zapisami zawartych umw, dopuszczenie do wliczenia wyposaenia w zakres kosztw robt dodatkowych wydzierawiajcego w kwocie 1.485.743,20 z brutto, (Euro Pozna 2012 Spka z o.o.). niezrealizowanie przez PKP PLK SA przed EURO 2012 jednego z planowanych zada czstkowych na linii E20 (Stacja Pozna Gwny cz zachodnia), niewielkie zaawansowanie zadania na linii E59: Wrocaw Skokowa i migrd gr. woj. dolnolskiego, dla ktrego zakoczenie planowane jest w maju 2012 r., dopuszczenie do przesuni planowanego terminu zakoczenia na pniejszy zadania czstkowego w projekcie pn. Elementy Warszawskiego Wza Kolejowego, (przystanek osobowy Warszawa-Stadion) oraz pn. Linia Warszawa MPL Okcie, (budowa cznicy kolejowej od przystanku osobowego Warszawa-Suewiec do stacji MPL Warszawa-Okcie), zmniejszenie zakresu rzeczowego jednego zadania w projekcie pn. Elementy Warszawskiego Wza Kolejowego (stacja Warszawa Wschodnia).

Rola portw lotniczych i terminalu we Wrocawiu, Poznaniu i Gdasku

W zwizku z istotn rol portw lotniczych w transporcie kibicw w trakcie EURO 2012, szczeglnie istotne jest prawidowe realizowanie zada w zakresie obsugi pasaerw i operacji lotniczych okrelonych w planach operacyjnych portw lotniczych, a take pene i zgodne z przyjtymi terminami oddanie do uytku terminali we Wrocawiu, Poznaniu i Gdasku, planowane odpowiednio na stycze, marzec i kwiecie 2012 r., rozbudowanej paszczyzny postoju samolotw i rwnolegej drogi koowania w Poznaniu (planowane na kwiecie 2012 r.) oraz rozbudowanej infrastruktury czci lotniczej Portu Lotniczego we Wrocawiu (planowane na koniec kwietnia 2012 r., na koniec kontroli na etapie przygotowawczym).

Brak penej koordynacji dziaa

Dziaania organw administracji rzdowej, samorzdowej oraz innych instytucji zaangaowanych w przygotowanie do EURO 2012, mimo dziaa koordynacyjnych prowadzonych przez spk PL.2012 i Komitet do spraw Bezpieczestwa Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 nie byy w peni skoordynowane. Potwierdzaj to ustalenia kontroli, dotyczce stwierdzonych niespjnoci i rozbienoci midzy przyjtymi harmonogramami dotyczcymi dziaa zwizanych z EURO 2012: miast-gospodarzy, spki PL.2012, Mapy Drogowej Programu Bezpieczestwa. Celem zminimalizowania najistotniejszych zagroe dla organizacji EURO 2012 niezbdne jest zakoczenie rozbudowy portw lotniczych i stadionw, a take zwizanych z nimi inwestycji infrastrukturalnych, w terminach zakadanych na zakoczenie kontroli przeprowadzonej w 2011 r.

Wnioski NIK:
Konieczno takiej modyfikacji przyjtych priorytetw w dziedzinie transportu ldowego, by uwzgldnione zostao istotne znaczenie pocze midzy Warszaw i Wrocawiem oraz Gdaskiem i Poznaniem. Mimo zawarcia w 2010 r. przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad 20 umw z wykonawcami inwestycji, do czasu rozpoczcia EURO 2012 nie zostanie bowiem oddanych do uytku 14 zbadanych przez NIK odcinkw drg, w tym siedem odcinkw autostrad okrelanych jako kluczowe oraz siedem odcinkw drg ekspresowych uznanych za wane.

9.2. Rzdowy program Moje boisko Orlik 2012

n Przygotowanie przez Ministra Sportu i Turystyki programu rzdowego Moje boisko Orlik 2012
W zwizku z realizacj rzdowego programu Moje boisko Orlik 2012 do NIK wpyny skargi dotyczce podejrzenia amania prawa zamwie publicznych. Kontrola potwierdzia, e dochodzio do narusze tych przepisw, ale jednoczenie NIK ocenia pozytywnie przygotowanie i zaawansowanie realizacji programu przez

269

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Ministerstwo Sportu i Turystyki oraz znaczenie tych dziaa na rzecz rozwoju i poprawy infrastruktury sportowej w Polsce. Gwnym celem kontroli byo okrelenie zasad i trybu ustalenia przez Ministerstwo Sportu i Turystyki warunkw technicznych boisk, okrelonych w Specyfikacji Istotnych Warunkw Zamwienia opublikowanej na stronie internetowej oraz uzasadnienie do zastosowanych parametrw technicznych boisk.

Gwne ustalenia NIK: Naruszenia prawa zamwie publicznych

Stwierdzone nieprawidowoci polegay na naruszeniu przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych przy zawarciu umw o przeniesienie autorskich praw majtkowych z wykonawc dwch projektw budowlanych, tj. boiska pikarskiego i boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 19,1 m x 32,1 m oraz budynku sanitarno-szatniowego. Minister Sportu i Turystyki zawar 6 marca 2008 r. i 10 marca 2008 r. dwie umowy z firm Kulczyski Architekt sp. z o.o. w Warszawie o przeniesienie autorskich praw majtkowych do dwch projektw budowlanych, tj. boiska pikarskiego i boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 19,1 m x 32,1 m oraz budynku sanitarno-szatniowego bez przeprowadzenia postpowania o udzielenie zamwienia publicznego. Uzasadniono to stwierdzeniem, e warto tych zamwie nie przekracza wyraonej w zotych rwnowartoci 14.000 euro. Tymczasem NIK ustalia, e w kadej z wyej wymienionych umw okrelono wynagrodzenie w wysokoci 53 tys. z + VAT, co zgodnie z obowizujcym wwczas rozporzdzeniem Prezesa Rady Ministrw z dnia 19 grudnia 2007 r. w sprawie redniego kursu zotego w stosunku do euro stanowicego podstaw przeliczania wartoci zamwie publicznych, stanowio cznie rwnowarto 27.400 euro. Zdaniem NIK byo to niezgodne z art. 32 ust. 2 ustawy Prawo zamwie publicznych stanowicym, e zamawiajcy nie moe w celu uniknicia stosowania przepisw ustawy dzieli zamwienia na czci lub zania jego wartoci. Majc na wzgldzie zakres praw przeniesionych ww. umowami (dotycz przeniesienia autorskich praw majtkowych), tosamo wykonawcy (firma Kulczyski Architekt sp. z o.o.) oraz cel i zwizek funkcjonalny obu projektw (skaday si na jeden kompleks rekreacyjno-sportowy), w ocenie NIK powinna zosta przyjta przez ministerstwo czna warto obu czci zamwienia, zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy Prawo zamwie publicznych.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Rozporzdzanie projektem boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 30 m x 50 m bez nabycia autorskich praw majtkowych do tego projektu
Ponadto stwierdzono, e ministerstwo rozporzdzao projektem boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 30 m x 50 m, ktry by nastpnie wykorzystywany przez jednostki samorzdu terytorialnego (j.s.t.) we wszystkich trzech edycjach programu, pomimo e nie nabyo autorskich praw majtkowych do tego projektu. Autorskie prawa majtkowe do ww. projektu posiadaa firma Archisport sp. z o.o. we Wrocawiu.

Wnioski NIK:
Konieczno przestrzegania w Ministerstwie Sportu i Turystyki ustawy Prawo zamwie publicznych. Konieczno przestrzegania przepisw prawnych przy rozporzdzaniu utworami bdcymi przedmiotem praw autorskich.

n Realizacja przez jednostki samorzdu terytorialnego rzdowego programu Moje boisko - Orlik 2012
Realizacja przez jednostki samorzdu terytorialnego rzdowego programu Moje boisko Orlik 2012 nie zawsze przebiegaa zgodnie z przewidywaniami. Wjtowie i burmistrzowie nie wywizywali si naleycie z obowizkw przestrzegania procedur zwizanych z realizacj zespow boisk Orlik 2012. Kontrola przeprowadzona w 31 gminach, w 26 spord nich (84 proc.) ujawnia istotne nieprawidowoci typowe dla przedsiwzi realizowanych przez administracj publiczn niewaciwe przygotowanie inwestycji, naruszanie przepisw regulujcych sfer zamwie publicznych, nieuzasadniony wzrost kosztw, zachowania wskazujce na moliwo zaistnienia korupcji.

Gwne ustalenia NIK: Nierzetelna dokumentacja projektowa do przetargw na Orliki

Nierzetelnie przygotowywano m.in. dokumentacje projektowe do przetargw na budow Orlikw 2012, przedmiot zamwie opisywano w sposb niejednoznaczny i niepeny, utrudniajcy uczciw konkurencj

270

 Naruszenia dyscypliny finansowej

Kontrolujcy stwierdzili, e wjtowie zacigali zobowizania finansowe na kwoty przekraczajce limit wydatkw na zadania inwestycyjne, ustalony w uchwaach budetowych, co stanowio naruszenia dyscypliny finansw publicznych. W budetach niektrych gmin nie zapewniono rodkw na finansowanie biecego funkcjonowania wybudowanych obiektw, a w czci gmin przystpiono do ich uytkowania bez uzyskania wymaganego pozwolenia na uytkowanie.

Niedostosowywanie typowego projektu do miejscowych warunkw

Przy adaptacji typowego projektu nie zawsze prawidowo dostosowywano go do miejscowych warunkw i zadbano, by zgodnie z przepisami prawa budowlanego z powstaego obiektu mogy korzysta osoby niepenosprawne, szczeglnie poruszajce si na wzkach inwalidzkich.

Prace bez pozwole na budow

Dokumentacja projektowa bya przygotowywana niewaciwie, niektre gminy prace budowlane rozpoczynay bez pozwole na budow, a nastpnie uruchamiay wybudowane obiekty nie majc pozwole na ich uytkowanie. wiadczyo to o swobodnym traktowaniu przez kontrolowane jednostki zarwno wytycznych i zalece Ministerstwa Sportu i Turystyki dotyczcych sposobu wykonania Orlikw, jak i przepisw prawa budowlanego, prawa zamwie publicznych, a take ustawy o finansach publicznych.

Konieczno zapewnienia w budecie gmin rodkw na utrzymanie i funkcjonowanie obiektw

Opierajc si na ustaleniach kontroli NIK zwrcia uwag, e organy jednostek samorzdu terytorialnego przed przystpieniem do udziau w programie powinny oszacowa, poza aktualnymi kosztami budowy Orlika, take rodki niezbdne do utrzymania i biecego funkcjonowania obiektw oraz zapewni je w budecie gminy. Organy dotujce budow Orlikw ze rodkw publicznych nie powinny natomiast uznawa udzielonych dotacji za ostatecznie rozliczone, a umowy o dotacj za wykonan, do czasu przekazania obiektu do uytkowania z zachowaniem wymogw prawa budowlanego i przed upewnieniem si, e beneficjent dotrzyma wszystkich umownych zobowiza.

9.3. Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej

n Wykorzystanie rodkw publicznych z FRKF przekazanych w 2010 roku na szkolenie modziey uzdolnionej sportowo w akademickich centrach szkolenia sportowego
NIK pozytywnie ocenia wykorzystanie przez kluby sportowe AZS AWF Krakw oraz AZS AWF Katowice wykorzystanie w 2010 r. rodkw publicznych z Funduszu przeznaczonych na szkolenie modziey uzdolnionej sportowo w ACSS. Kontrola wykazaa jednak, e dochodzio do nieprawidowoci, przy rozliczaniu umw o dofinansowanie m.in. przez naruszenia postanowie umowy i przedkadanie Ministerstwu Sportu i Turystyki nieprawdziwych informacji w zakresie rozliczonych rodkw dotacji.

n Wykorzystanie rodkw FRKF na obiekty sportowe w wojewdztwie zachodniopomorskim

NIK ujawnia zjawisko mogce mie ujemny wpyw na prawidowe funkcjonowanie sfery finansw publicznych i sposb liczenia dugu publicznego. Budowa lub modernizacja obiektw sportowych przez jednostki samorzdu terytorialnego to inwestycje drogie. 7 gmin (z wyjtkiem Gminy Szczecinek) miao trudnoci w pozyskaniu rodkw na realizacj inwestycji. Mimo dofinansowywania rozwoju infrastruktury sportowej ze rodkw FRKF, inwestycje takie stanowiy dla budetw gmin due obcienie. Wikszo z nich miaa trudnoci z pozyskaniem rodkw niezbdnych do realizacji zamierze. Rozwizaniem, przyjtym przez Gmin Recz i Gmin Ryma, byo zawarcie umw na wykonanie robt budowlanych wraz z ich sfinansowaniem przez wykonawc. Nastpnie dokonano cesji wierzytelnoci przysugujcej wykonawcy od gminy na bank kredytujcy to zadanie. Wedug danych Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie, wskanik zaduenia w latach 2008-2009 r. w Gminie Recz wzrs z 30,1 proc. do 55,0 proc. a w Gminie Ryma z 9,0 proc. do 9,4 proc. Natomiast po uwzgldnieniu zaduenia dotyczcego wykupu wierzytelnoci, wskanik ten wynosi odpowiednio 66,5 proc. i 88,4 proc. w przypadku pierwszej gminy oraz 35,2 proc. i 32,8 proc. w przypadku drugiej, a wic przekracza ustawowo dopuszczalne 60 proc. Zdaniem NIK sposb prezentacji danych o zadueniu nie daje rzetelnej informacji o sytuacji finansowej jednostek samorzdu terytorialnego i o moliwoci prowadzenia przez nie dziaalnoci inwestycyjnej, wpywa rwnie na sposb przedstawienia kwoty pastwowego dugu publicznego.

271

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Koszt zrealizowanych w wojewdztwie zachodniopomorskim inwestycji wynis 216.140,9 tys. z (4,7 proc. kosztu inwestycji ogem), z czego 18,7 proc. sfinansowane zostao ze rodkw FRKF. W 4 gminach niewaciwie przygotowano inwestycje m.in. poprzez zaakceptowanie nierzetelnie sporzdzonej dokumentacji. Skutkowao to poniesieniem dodatkowych kosztw oraz niegospodarnym wydatkiem, poniesionym na opracowanie zbdnego projektu. Inne nieprawidowoci polegay m.in. na nieprzestrzeganiu obowizujcych zasad, trybu i form przy udzielaniu zamwie publicznych z naruszeniem ustawy o zamwieniach publicznych, nieegzekwowaniu postanowie umw oraz na niezgodnym z ustalonymi warunkami wykorzystaniu rodkw FRKF NIK sformuowaa wniosek o zwrot rodkw na rachunek FRKF. Wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem okrelonym przez udzielajcego dotacj wyczerpuje znamiona naruszenia dyscypliny finansw publicznych. Nierzetelne, niegospodarne i nielegalne byo niedochodzenie przez dwie gminy odszkodowa zwizanych z nienaleytym wykonaniem zawartych umw. W zwizku z kontrolami skierowano do prokuratury 1 zawiadomienie o popenieniu przestpstwa z art. 90 ustawy Prawo budowlane i art. 231 ustawy Kodeks karny. Do waciwych komisji orzekajcych przekazano: 3 wnioski o ukaranie za naruszenie dyscypliny finansw publicznych oraz 7 zawiadomie o naruszeniu dyscypliny finansw publicznych.

1. 2. 3.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

4. 5. 6.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym kultury fizycznej i sportu Przygotowania Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 (KNO, P/10/072) Raport z kontroli rwnolegej Przygotowanie Polski i Ukrainy do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 (KNO/Ukraina, P/10/072) Przygotowanie przez Ministra Sportu i Turystyki programu rzdowego Moje boisko Orlik 2012 oraz okrelenie warunkw technicznych budowy boisk w ramach tego programu (KNO, S/11/004) Realizacja przez jednostki samorzdu terytorialnego rzdowego programu Moje boisko Orlik 2012 (LLU, P/10/146) Wykorzystanie rodkw Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej na obiekty sportowe w wojewdztwie zachodniopomorskim (LSZ, P/10/168), Wykorzystanie rodkw publicznych z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej przekazanych w 2010 roku na szkolenie modziey uzdolnionej sportowo w akademickich centrach szkolenia sportowego (LKR, S/11/002) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

272

10. Nauka i szkolnictwo wysze

10.1. Finansowanie szk wyszych 10.2. Majtek uczelni wyszych 10.3. Instytuty badawcze

273

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Nauka i szkolnictwo wysze

Kontrole NIK w obszarze nauki i szkolnictwa wyszego koncentroway si w ostatnich latach gwnie wok takich kwestii jak organizacja i funkcjonowanie wyszych uczelni, dziaalno placwek naukowych, gospodarowanie majtkiem przez instytuty naukowe i szkoy wysze oraz wykorzystanie rodkw publicznych przekazywanych poszczeglnym podmiotom z budetu pastwa. W 2011 roku dominoway dwa ostatnie tematy.
Z bada powiconych wykorzystaniu rodkw publicznych przez szkoy wysze wynika, e Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego prawidowo przekazywa nadzorowanym uczelniom ustalone kwoty dotacji, uczelnie publiczne zgodnie z przeznaczeniem wykorzystyway je na dziaalno naukowo-badawcz i zachowyway wymagan prawem proporcj midzy liczb studentw stacjonarnych i niestacjonarnych, a uczelnie niepubliczne spoytkowyway dotacje, rwnie zgodnie z przeznaczeniem, na pomoc materialn dla studentw. Stwierdzone jednoczenie uchybienia w nadzorze wspomnianego ministra nad wykorzystaniem dotacji oraz nieprzestrzeganie przez kontrolowane uczelnie zasad gospodarki finansowej wskazuj jednak na potrzeb zmian w sposobie finansowania szk wyszych. Efektywniejsze wykorzystanie rodkw przeznaczonych na ksztacenie studentw i doktorantw, dziaalno badawcz, utrzymanie uczelni, realizacj inwestycji oraz pomoc materialn dla studentw przyczyni si, by moe, do podniesienia poziomu ksztacenia i prestiu polskich uczelni, ktry obecnie nie jest wysoki. W midzynarodowych rankingach uniwersytetw, w ktrych oceniane byy recenzowane badania naukowe, wspdziaanie z pracodawcami, midzynarodowa wsppraca i wymiana oraz cytowanie autorw, wrd 400 najlepszych tego typu szk wyszych na wiecie znalazy si jedynie dwie polskie wszechnice Uniwersytet Jagielloski i Uniwersytet Warszawski obydwie w czwartej setce klasyfikacji. Przy tak odlegej pozycji w rankingach czoowych krajowych uczelni nie powinno dziwi mierne zainteresowanie obcokrajowcw studiowaniem w Polsce. Uczelnie, instytuty badawcze i instytucje naukowe, ktrym powierzono we wadanie majtek znacznej niejednokrotnie wartoci, z wynikajcych std obowizkw wywizyway si w sposb do zrnicowany. Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, dysponujca nieruchomociami gruntowymi, budynkami i budowlami o cznej wartoci ksigowej przekraczajcej 2 mld z, zbywaa nieruchomoci prawidowo i legalnie, cho nie zawsze w penej zgodzie z obowizujcymi procedurami. Powane nieprawidowoci miay natomiast miejsce w procesie wynajmowania i wydzierawiania nieruchomoci. Przy wyborze dzierawcw i najemcw, ustalaniu opat czynszowych, ich okresowej waloryzacji oraz naliczaniu i egzekwowaniu odsetek za zwok nie byy stosowane jednolite, jasne i przejrzyste zasady postpowania. Co wicej, do niedawna SGGW w ogle nie posiadaa takich uregulowa wewntrznych. Kolejna jednostka, Polska Akademia Nauk, rozporzdzajca licznymi budynkami, lokalami, obiektami inynierii ldowej i wodnej oraz gruntami, nie miaa na ich temat szczegowych informacji. Z ustale zakoczonej w 2009 r. kontroli wynika, e Kancelaria PAN, odpowiedzialna za gospodarowanie skadnikami majtku, nie dysponowaa nawet penymi danymi o liczbie i wartoci nieruchomoci pozostajcych w gestii Akademii. Zdaniem NIK bez posiadania takiej wiedzy nie jest moliwe rzetelne zarzdzanie majtkiem ani sprawowanie nadzoru nad jego wykorzystaniem. Rwnie instytuty badawcze wynajmoway wolne powierzchnie uytkowe w budynkach i wydzierawiay grunty. Bya to dziaalno na niewielk skal osigane z tego tytuu zyski, nieprzekraczajce 5 proc. przychodw ogem nie wpyway znaczco na ich wyniki finansowe, jednak i tutaj miao miejsce wiele przypadkw sprzeday bd odpatnego udostpnienia skadnikw mienia z naruszeniem ustawowych procedur. Kiedy mowa o jednostkach badawczo-rozwojowych naley zauway, e w sposobie ich funkcjonowania i gospodarowaniu przez nie majtkiem nastpiy w ostatnim czasie pozytywne zmiany. Kontrola przeprowadzona przed kilkoma laty, dokumentujc pogarszanie si sytuacji ekonomiczno-finansowej wspomnianych podmiotw, ujawnia fakty wiadczce o odchodzeniu przez nie od podstawowej dziaalnoci i koncentrowaniu si na przedsiwziciach czysto komercyjnych. Gwnym rdem ich utrzymania staa si produkcja aparatury i urzdze, wiadczenie usug oraz wynajem lub sprzeda nieruchomoci. Wnioski pokontrolne NIK sugeroway konieczno pilnego podjcia skutecznych dziaa naprawczych, przede wszystkim przeprowadzenia systemowych zmian. O tym, e postulowane rodki zaradcze zostay zastosowane, wiadcz jednoznacznie wyniki kolejnych bada, zakoczonych w 2011 r. Kontrolowane instytuty badawcze utrzymyway pynno finansow, zdecydowana wikszo jednostek prowadzia dziaalno z zyskiem, przy czym w ponad 75 procentach pochodzi on z przychodw uzyskiwanych z dziaalnoci podstawowej, a odpatne udostpnianie niewykorzystywanych skadnikw majtkowych nie ograniczao prowadzenia bada naukowych i prac rozwojowych.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

274

Oddzieln kwesti pozostaje praktyczne zastosowanie ich rezultatw, czy te raczej zapotrzebowanie na efekty wspomnianych bada i prac. Tego tematu dotyka take kontrola funkcjonowania parkw przemysowych i orodkw innowacji w wojewdztwie podlaskim omwiona w rozdziale dotyczcym czonkostwa RP w UE i rozwoju regionalnego. Obok innych ustale wykazaa ona, e budowanie trwaego partnerstwa pomidzy jednostkami naukowymi a przemysem, majce kluczowe znaczenie dla tworzenia gospodarki opartej na wiedzy, wydaje si by dopiero kwesti przyszoci. Wsppraca midzy przemysem a miejscowym rodowiskiem naukowym istniaa tylko teoretycznie, wskutek czego jego potencja intelektualny i techniczny nie zosta wykorzystany do transferu wynikw prac naukowych do gospodarki. Przyczyny niezadowalajcego wpywu polskiej nauki na innowacyjno rozwiza stosowanych w przemyle opisane zostay w opracowaniu wykonanym na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci. Zaliczono do nich m.in. nisk elastyczno adaptacyjn uczelni do zmieniajcych si warunkw, ich organizacyjne nieprzygotowanie do podejmowania zada komercyjnych, zbyt duy udzia rodkw przeznaczonych na badania podstawowe w stosunku do prac rozwojowych, niski presti bada uytkowych w rodowisku naukowym i uznawanie dziaalnoci nastawionej na zysk za niezgodn z etosem pracy naukowej. W konsekwencji pojawiajce si moliwoci komercyjnej wsppracy pracownikw naukowych z przedsibiorcami trafiaj do akademickiej szarej strefy, gdzie zadania zlecane przez przedsibiorcw wykonywane s na nie do koca jasnych zasadach, cho w oparciu o uczelniany sprzt i infrastruktur.

10.1. Finansowanie szk wyszych

Istnieje potrzeba opracowania i przyjcia do realizacji strategii rozwoju szkolnictwa wyszego w Polsce, aby efektywniej wykorzystywa rodki publiczne na funkcjonowanie szk wyszych. Konieczno zmian w funkcjonowaniu i finansowaniu szk wyszych bya rwnie przesank przyjtych w 2011 r. zmian w ustawie Prawo o szkolnictwie wyszym.

Gwne ustalenia NIK: Nieuregulowane rozliczanie dotacji dla szk publicznych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego

amanie przepisw o zamwieniach publicznych przez uczelnie

NIK stwierdzia ponadto, e 41 proc. skontrolowanych uczelni nie przestrzegao przepisw zamwie publicznych.

Inwestycje z funduszu stypendialnego

W 22 proc. uczelni finansowano dziaalno inwestycyjn i biec ze rodkw Funduszu Pomocy Materialnej dla Studentw i Doktorantw oraz Zakadowego Funduszu wiadcze Socjalnych na czn kwot 46,097,4 tys. zotych. NIK zwraca take uwag na brak waciwego nadzoru ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego. Powinno ono skutecznie dziaa w tym kierunku, by dotacje, przekazywane na zadania zwizane z ksztaceniem studentw i doktorantw stacjonarnych, utrzymanie kadr naukowych i uczelni wykorzystywane byy zgodnie z przeznaczeniem.

Brak odrbnych ewidencji ksigowych dla studiw dziennych i niestacjonarnych

Wikszo szk publicznych nie prowadzi odrbnej ewidencji ksigowej kosztw zwizanych ze studiami stacjonarnymi oraz niestacjonarnymi. W efekcie rektorzy nie maj wiedzy, czy prawidowo wykorzystuj i rozliczaj dotacje budetowe, ktre mog by przeznaczone wycznie na pokrycie kosztw ksztacenia studentw i doktorantw stacjonarnych. Nie wiedz te, czy opaty za studia niestacjonarne faktycznie pokrywaj ich koszty (z uwzgldnieniem kosztw amortyzacji i remontw) i czy nie s zbyt niskie lub zbyt wysokie, na co nie zezwalaj przepisy prawa. Brak odrbnych ewidencji rodzi przypuszczenie, e dotacja przeznaczona na studia stacjonarne moe by wykorzystywana do wspierania studiw patnych, niestacjonarnych.

Nieterminowe wypaty stypendiw

Kontrolerzy zwrcili uwag rektorw na problem stypendiw. Jedna trzecia skontrolowanych uczelni publicznych i a dwie trzecie niepublicznych nie zapewniay studentom terminowych wypat stypendiw socjalnych, ktre powinny trafia do nich co miesic. Tymczasem stwierdzone opnienia wynosiy nawet kilka miesicy.

275

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Pisma Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego, na podstawie ktrych publicznym szkoom wyszym udzielano dotacji na inwestycje, nie zawieray terminu ani sposobu rozliczenia dotacji, terminu zwrotu niewykorzystanej czci dotacji oraz trybu kontroli wykonania zadania. Ponadto ministerstwo nie egzekwowao od publicznych szk wyszych zwrotu do budetu pastwa kwot dotacji celowych niewykorzystanych w roku budetowym, na ktry zostay przyznane. Nie podejmowao te skutecznych dziaa w przypadku naruszania przez rektorw dyscypliny finansw publicznych, pomimo wiedzy na ten temat.

10.2. Majtek uczelni wyszych

n Gospodarowanie nieruchomociami przez Szko Gwn Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie nie stosowaa jednolitych zasad postpowania przy wyborze dzierawcw i najemcw, ustalaniu opat czynszowych i ich okresowej waloryzacji oraz naliczaniu odsetek za zwok. NIK ocenia negatywnie gospodarowanie nieruchomociami przez uczelni w tym zakresie. Uznaa te, e przypadki niejednolitego i uznaniowego postpowania SGGW, braki przejrzystoci dziaania wskazywa mog na moliwo wystpowania mechanizmw korupcjogennych. Gwn przyczyn tej sytuacji, w ocenie NIK, by brak uregulowa wewntrznych okrelajcych szczegowe procedury postpowania, a w przypadkach wprowadzenia tego rodzaju uregulowa, ich niejednoznaczno. Na koniec I poowy 2010 r. w dyspozycji SGGW znajdoway si nieruchomoci gruntowe (zabudowane i niezabudowane) o cznej powierzchni ok. 7.944,4 ha, tj. o 133,5 ha wicej ni wedug stanu na koniec 2004 r. Sprzeda, wynajem lub wydzierawienie nakada jednak na SGGW obowizek zorganizowania systemu efektywnego i przejrzystego zarzdzania nieruchomociami.

Gwne ustalenia NIK: Zbywanie nieruchomoci prawidowo i legalnie, cho nie zawsze w penej zgodzie z procedurami
W okresie objtym kontrol uczelnia sprzedaa ogem 46 nieruchomoci za 113,3 mln z brutto, w tym: 17 nieruchomoci gruntowych (zabudowanych i niezabudowanych o cznej powierzchni 122,4 ha); 8 budynkw mieszkalnych (wraz z gruntem) oraz 21 lokali mieszkalnych. W drodze darowizny przekazano na rzecz Miasta Stoecznego Warszawy cztery dziaki o cznej powierzchni 0,6 ha oraz na rzecz Skarbu Pastwa dziak o powierzchni 2.333 m2 wraz z budynkiem. NIK pozytywnie ocenia dziaalno uczelni w zakresie zbywania nieruchomoci postpowanie SGGW w tym zakresie byo na bieco kontrolowane przez Ministra Skarbu Pastwa.

Niedostateczny nadzr ministra

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Nadzr ministra nad dziaalnoci uczelni w zakresie dzierawy i wynajmu nieruchomoci (poza nieruchomociami o wartoci powyej 50.000 euro) oraz obowizku okresowych kontroli stanu technicznego budynkw by niedostateczny.

Saby system kontroli wewntrznej

Zawid rwnie system kontroli wewntrznej, gwnie z powodu braku jednoznacznych procedur postpowania, ktrych SGGW nie wypracowaa. O saboci systemu kontroli wewntrznej wiadcz np. przypadki przystpienia SGGW do spdzielni bez wymaganej zgody Senatu uczelni oraz podpisania w imieniu SGGW przez osob nieuprawnion dwch umw z firmami zajmujcymi si porednictwem przy zakupie nieruchomoci. NIK negatywnie ocenia, pod wzgldem rzetelnoci, kontrole wewntrzne w SGGW. Protokoy z tych kontroli nie speniay wymogw (brak byo m.in. opisu stanu faktycznego, w tym stwierdzonych nieprawidowoci). W adnym przypadku nie skierowano wystpie do skontrolowanych jednostek organizacyjnych, zawierajcych oceny i ewentualne zalecenia pokontrolne.

Nieprawidowoci przy dzierawie i wynajmie

Na 244 umowy najmu i dzierawy zawarte w badanym okresie, tylko w dwch przypadkach zorganizowano konkursy ofert. W pozostaych przypadkach nie przedstawiono dokumentw wiadczcych o upublicznianiu informacji o nieruchomociach przeznaczonych do dzierawy lub wynajmu oraz o zastosowanym trybie wyboru najemcw lub dzierawcw. W ocenie NIK byo to dziaaniem nierzetelnym i niegospodarnym. Ograniczao katalog potencjalnych zainteresowanych tego rodzaju ofertami. Nie we wszystkich przypadkach analizowano rynkowe stawki czynszu przed zawarciem umw najmu lub dzierawy nieruchomoci. W wyniku kontroli 18 wybranych umw najmu i dzierawy stwierdzono, e tylko w przypadku 6 zawartych umw wysoko czynszu dzierawnego okrelona zostaa na podstawie wycen rynkowej stawki, dokonanych przez rzeczoznawcw majtkowych. W przypadku 12 umw brak byo takich analiz i wycen co w ocenie NIK byo dziaaniem nierzetelnym i niegospodarnym. Kontrola wybranych losowo 14 umw najmu lub dzierawy (zawartych na czas duszy ni jeden rok) wykazaa, e pomimo zapisw o prawie dokonywania waloryzacji stawek czynszu, nie zawsze dokonywano stosownych waloryzacji. Kanclerz SGGW wyjania m.in., e nie podnoszono czynszw z uwagi na ustne wnioski najemcw, i wnoszone przez

276

nich opaty i tak s ju wysokie. Brakowao jednolitego postpowania uczelni wobec najemcw lub dzierawcw zalegajcych z regulowaniem opat umownych, co w ocenie NIK byo dziaaniem nierzetelnym.

Wnioski NIK:
Konieczno uporzdkowania przez Rektora SGGW ewidencji zasobw nieruchomoci znajdujcych si w uytkowaniu SGGW. SGGW dysponuje du liczb nieruchomoci, ma wic moliwo pozyskiwania dodatkowych rodkw zarwno na funkcjonowanie, jak i rozwj dziaalnoci dydaktyczno-badawczej. Konieczne jest opracowanie wewntrznych procedur ujednolicajcych zasady postpowania przy dokonywaniu zakupw nieruchomoci, ich wynajmowaniu i wydzierawianiu oraz przy udzielaniu zamwie, do ktrych, z uwagi na zbyt nisk warto, nie stosuje si przepisw ustawy o zamwieniach publicznych. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego powinien zintensyfikowa nadzr nad negatywnie ocenionymi obszarami dziaalnoci SGGW (zwizanymi w szczeglnoci z wynajmowaniem i wydzierawianiem nieruchomoci), m.in. poprzez wczenie tej problematyki do planw kontroli uczelni wyszych, przeprowadzanych przez ministra.

n Gospodarowanie majtkiem przez Akademi Pomorsk w Supsku

Ustalenia kontroli wykazay liczne nieprawidowoci, m.in. przy zawieraniu umw na ochron, dozr i sprztanie budynkw akademii po przeprowadzonym postpowaniu w trybie przetargu nieograniczonego, zawieraniu umw wynajmu lokali i wydzierawiania powierzchni na cele komercyjne oraz w zakresie gospodarowania komputerami przenonymi przekazanymi do uytkowania pracownikom uczelni.

Gwne ustalenia NIK: Bdy w obliczaniu ceny i naruszenia prawa zamwie publicznych
Stwierdzono m.in., e w postpowaniu o udzielenie zamwienia na wykonanie usugi ochrona i dozr budynkw, prowadzonym w lutym 2007 r., pomimo e wszystkie oferty wykonawcw zawieray bd w obliczeniu ceny (niewaciwa stawka VAT na usugi pielgnacji terenw zielonych), to odrzucona zostaa tylko jedna oferta, a w efekcie wykluczono z postpowania jednego wykonawc, chocia postpowanie powinno zosta uniewanione. Dziaaniem takim naruszono zasad okrelon w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych, dotyczc przygotowania i przeprowadzenia postpowania o udzielenie zamwienia publicznego w sposb zapewniajcy rwne traktowanie stron.

Niestaranne przygotowanie dokumentacji

Ponadto niestarannie przygotowywano dokumentacj zwizan z udzielaniem kolejnych zamwie publicznych na te same usugi (np: powtarzanie bdw w zapisach SIWZ, ktre we wczeniejszych postpowaniach zostay oprotestowane, jak na przykad danie wykazania si przez wykonawc niewaciwym wskanikiem rentownoci, objcie usug sprztania zewntrznego take powierzchni pod budynkami, co nie byo moliwe do wykonania).

Nieprawidowoci przy wynajmie i wydzierawianiu lokali

W trakcie kontroli stwierdzono rwnie nieprawidowoci zwizane z realizacj umw wynajmu lokali i wydzierawiania powierzchni na cele komercyjne. Polegay one na niezgodnym z postanowieniami ww. umw stosowaniu czciowego zwolnienia dzierawcw i najemcw z opat z tytuu czynszu na kwot ogem 22,3 tys. z. Zdaniem NIK jedn z przyczyn ustalonych nieprawidowoci w zakresie realizacji umw najmu i dzierawy by brak jednolitych zasad regulujcych ten obszar dziaalnoci akademii, bdcej jednostk sektora finansw publicznych.

Waniejsze wnioski NIK:

Konieczno wprowadzenia jednolitych zasad regulujcych najem pomieszcze usugowych i dzieraw gruntw. Konieczno wprowadzenia mechanizmw kontrolnych ograniczajcych ryzyko nierzetelnego rozliczania prac wykonywanych w ramach umw zawartych o wykonanie usug na ochron i dozr budynkw. Potrzeba kontynuowania dziaa w celu odzyskania kwot wypaconych na podstawie umowy o usugi sprztania i dozoru zawartej w 2007 r., za niewykonane usugi sprztania terenw zewntrznych w okresie 20072011 r. Potrzeba kontynuowanie dziaa zmierzajcych do renegocjacji umowy o usugi sprztania i dozoru zawartej w 2011 r. w celu dostosowania jej przedmiotu do rozmiaru faktycznie wykonywanych usug.

277

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

10.3. Instytuty badawcze

Wszystkie instytuty, poza przychodami z prowadzonych bada naukowych i prac rozwojowych, uzyskiway przychody z dodatkowej dziaalnoci. Gwnie bya to dziaalno gospodarcza polegajca na wynajmowaniu i wydzierawianiu nieruchomoci niewykorzystanych w dziaalnoci podstawowej. Tylko poowa instytutw uzyskaa przychody z tytuu gospodarowania zasobami wasnoci intelektualnej (ich wielko w adnym przypadku nie przekroczya 3,8 proc. ogu przychodw). Naley przez to jednak rozumie przychody uzyskane z tytuu udzielonych licencji i sprzedanych praw do wynalazkw i wzorw uytkowych. Niezalenie od tego instytuty prowadziy dziaalno podstawow, tj. realizoway badania naukowe i prace rozwojowe, ktre generoway przychody stanowice 75,4 proc. i 75,8 proc. przychodw ogem. Badane instytuty utrzymyway pynno finansow, a sytuacja ekonomiczna wikszoci pozwalaa na biec realizacj zada, do ktrych zostay powoane. Pynno finansow cakowicie utraci natomiast Instytut Paliw i Energii Odnawialnej, co praktycznie uniemoliwiao mu prowadzenie prac badawczych i zakoczyo si wczeniem go do innej jednostki.

n Gospodarowanie majtkiem przez instytuty badawcze

Wszystkie instytuty prowadziy dodatkow dziaalno, a take odpatnie udostpniay niewykorzystywane w dziaalnoci podstawowej skadniki majtkowe w sposb, ktry nie ogranicza prowadzenia bada naukowych i prac rozwojowych. W okresie objtym kontrol na 32 instytuty tylko pi nie osigno zysku z prowadzonej dziaalnoci. Wrd pozostaych dziesi regularnie uzyskiwao wysok rentowno, odnotowujc zyski netto przekraczajce nawet 1 mln z. NIK zwraca jednak uwag na niski udzia przychodw uzyskiwanych z gospodarowania zasobami wasnoci intelektualnej. Tylko poowa instytutw uzyskaa korzyci ze sprzeday praw do wynalazkw i udzielonych licencji, ktre w adnym przypadku nie przekroczyy 3,8 proc. caoci przychodw. Wanie utrzymanie pynnoci finansowej jest gwnym powodem pozytywnej oceny, jak skontrolowane instytuty badawcze otrzymay od NIK w zakresie gospodarowania majtkiem.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Niewydzielenie dziaalnoci gospodarczej instytutw z ich dziaalnoci podstawowej i unikanie opodatkowania
Najpowaniejsz nieprawidowoci stwierdzon w skontrolowanej dziaalnoci instytutw badawczych byo niewydzielenie pod wzgldem finansowym i rachunkowym dziaalnoci gospodarczej instytutw z ich dziaalnoci podstawowej. W nastpstwie tego instytuty unikay opodatkowania prowadzonej dziaalnoci gospodarczej. Byo to moliwe, poniewa do padziernika 2010 dziaalno instytutw (ale tylko podstawowa, dla ktrej zostay powoane) podlegaa zwolnieniu z podatkw. Tylko sze instytutw opodatkowao swoj dziaalno gospodarcz podatkiem dochodowym.

Brak zapisw w statutach pozwalajcych na wynajmowanie lub wydzierawianie nieruchomoci

75 proc. instytutw, ktre zarabiay na wynajmowaniu lub wydzierawianiu nieruchomoci, nie posiadao stosownych zapisw w statutach, pozwalajcych na takie wykorzystanie majtku.

Sprzeda lub dzierawa z naruszeniem procedur

W 13 instytutach stwierdzono przypadki sprzeday lub wydzierawienia mienia z naruszeniem procedur, np. bez wyceny lub zgody Ministra Skarbu na rozporzdzenie mieniem o wartoci przekraczajcej 50 tys. euro.

Nieskuteczna egzekucja czynszw

Blisko jedna trzecia nieprawidowo lub nieskutecznie egzekwowaa spat swoich nalenoci, przede wszystkim czynszw.

Moliwo korupcji
Zdarzay si przypadki, e wynajmowano nieruchomo bez przeprowadzenia przetargu, co zdaniem NIK sprzyjao moliwoci wystpienia korupcji.

Niedopenienia obowizkw zarzdczych

NIK ma take zastrzeenia do wypeniania przez instytuty obowizkw waciciela lub zarzdcy posiadanych nieruchomoci.

Nieterminowe kontrole stanu technicznego 278

A 20 spord 32 skontrolowanych instytutw nie przeprowadzao w terminie i wymaganym zakresie okresowych kontroli stanu technicznego obiektw.

Nieprawidowoci przy udzielaniu zamwie na zakup aparatury badawczej

W czterech instytutach kontrolerzy odkryli nieprawidowoci przy udzielaniu zamwie na zakup aparatury badawczej. Polegay one na nieokrelaniu istotnych postanowie umw oraz na braku owiadcze czonkw komisji przetargowych o braku konfliktu interesw. Zdarzao si te, e gdy w procesie podejmowania decyzji powinny bra udzia minimum dwie osoby, decyzje zapaday jednoosobowo.

Wnioski NIK:
W ramach sprawowanego nadzoru, odpowiedni ministrowie powinni wzmocni nadzr nad podlegymi im instytutami szczeglnie w zakresie zgodnoci dziaa z przepisami prawa.

n Instytut Paliw i Energii Odnawialnej

Brak kompetencji kadry kierowniczej w zarzdzaniu sta si powodem utraty pynnoci finansowej Instytutu Paliw i Energii Odnawialnej. Dziaania Ministra Gospodarki podejmowane w ramach nadzoru byy niewystarczajce. By ratowa sytuacj, wczono IPiEO do Przemysowego Instytutu Motoryzacji w Warszawie. Nie rozwizao to jednak sprawy jego nadmiernego zaduenia, a jedynie przenioso odpowiedzialno na nowy podmiot, ktry wobec prowadzonych postpowa egzekucyjnych i komorniczych bdzie musia sobie z ni jako poradzi.

Gwne ustalenia NIK: Za kondycja finansowa uniemoliwia realizacj niektrych prac badawczych
W kontrolowanym okresie nastpi spadek aktywnoci Instytutu. Jego za kondycja finansowa uniemoliwiaa realizacj prac badawczych i projektw finansowanych nawet w niewielkiej czci ze rodkw wasnych 100 proc. kosztw musia pokrywa kto inny co uniemoliwiao take prefinansowanie projektw europejskich. To z kolei skutkowao brakiem moliwoci ubiegania si o projekty jak te przystpowania do przetargw, w ktrych wymagane s zawiadczenia o niezaleganiu w patnociach do Zakadu Ubezpiecze Spoecznych i Urzdu Skarbowego.

Brak kwalifikacji kierownika jednostki

Kierownik jednostki (Dyrektor ds. Ekonomiczno-Organizacyjnych Instytutu) posiadaa jedynie rednie wyksztacenie i, jak sama zeznaa, nie miaa kwalifikacji i wiedzy z zakresu rachunkowoci. W opinii NIK brak kwalifikacji ww. osoby mg przyczyni si do pogbienia, nieprawidowoci w dziaalnoci Instytutu.

Utrata pynnoci finansowej

W kontrolowanym okresie IPiEO osiga strat na dziaalnoci, tj. 4.031,5 tys. z w 2008 r., 3.291,1 tys. z w 2009 r. i 3.729,9 tys. z w 2010 r. (stan na 30 wrzenia 2010 r. IPiEO nie posiada zdolnoci do regulowania biecych zobowiza i to zarwno wobec podmiotw zewntrznych, jak i swoich pracownikw.

Bezskuteczne proby do dotacje

IPiEO poczwszy od sierpnia 2009 r. kilkakrotnie informowa Ministra Gospodarki o trudnej sytuacji finansowej jednostki. Dziaania ministra ograniczay si do popierania kolejnych, bezskutecznych wnioskw IPiEO kierowanych do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego o zwikszenie kwot dotacji statutowej.

Bdy w ksigach rachunkowych

Ksigi rachunkowe IPiEO prowadzone byy niezgodnie z przepisami prawa, zabrako te skutecznej kontroli.

Wnioski NIK:
Minister Gospodarki powinien, zdaniem NIK, wzmocni nadzr nad Przemysowym Instytutem Motoryzacji w zwizku z wczeniem do niego IPiEO i monitorowa sytuacj finansowo-ekonomiczn tego Instytutu, a take dokonywa wyboru firm audytorskich, do przeprowadzania badania sprawozda finansowych, zapewniajcych rzetelne wypenianie swoich obowizkw.

279

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

1. 2. 3. 4. 5.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym obszaru nauki i szkolnictwa wyszego Wykorzystanie rodkw publicznych przez szkoy wysze (KNO, P/10/071) Gospodarowanie nieruchomociami przez SGGW w Warszawie (LWA, P/10/172) Gospodarowanie majtkiem przez Akademi Pomorsk w Supsku (LGD, S/11/008). Gospodarowanie majtkiem przez instytuty badawcze w latach 20092010 (LPO, P/11/159) Realizacja przez Instytut Paliw i Energii Odnawialnej zada finansowanych ze rodkw publicznych z budetu pastwa (LWA, P/10/174) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

280

11. Obrona narodowa

11.1. Siy zbrojne 11.2. Wojskowe misje zagraniczne 11.3. Przemys obronny 11.4. Infrastruktura wojskowa 11.5. Mieszkania i kwatery dla onierzy

281

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Obrona narodowa
W obszarze obrony narodowej zachodz w ostatnim okresie istotne zmiany, ktrym NIK uwanie si przyglda. S one gwnie rezultatem dziaa zwizanych z rezygnacj z zasadniczej suby wojskowej i profesjonalizacj polskich Si Zbrojnych, a take ich modernizacj techniczn, koniecznoci wywizania si z obowizkw wynikajcych z przynalenoci naszego kraju do NATO i udziau w zagranicznych misjach wojskowych. Nie mona take pomin zmieniajcych si realiw gospodarczych.
Sprostanie nowym wyzwaniom wymaga realistycznej oceny moliwoci, precyzyjnego planowania i sprawnej realizacji podejmowanych przedsiwzi. Przeprowadzone badania wykazay jednak, e nie wszystkie dziaania w tej sferze przebiegay waciwie. Najwysza Izba Kontroli odnotowaa tendencj do zbyt optymistycznego szacowania naszego potencjau i co za tym idzie do podejmowania zobowiza, z ktrych Polska nie bya w stanie si wywiza. wiadczyy o tym kontrole przeprowadzone w Marynarce Wojennej, Wojskach Ldowych i Siach Powietrznych, ktre ujawniy, e w adnym z tych rodzajw si zbrojnych nie zosta osignity zakadany poziom zdolnoci obronnych, wynikajcy z wczeniejszych uzgodnie w ramach NATO. Nie przyniosy rwnie oczekiwanych efektw kosztowne prace badawczo-rozwojowe, za wojskowa suba zdrowia okazaa si niezdolna do wypeniania na wspczesnym polu walki zada okrelanych standardami sojuszu. Formuujc oceny i wnioski, ju we wczeniejszych kontrolach NIK sygnalizowaa problemy, jakie mog pojawi si w najbliszej przyszoci w wyniku zmian spowodowanych profesjonalizacj. Zmniejszenie pozostajcych w dyspozycji resortu obrony narodowej zasobw kadrowych oraz brak dopywu onierzy zasadniczej suby wojskowej musiay pocign za sob konieczno przeorganizowania rnych sub i modyfikacji sposobw dziaania. Dotyczyo to m.in. systemu nadawania pracownikom wojska przydziaw mobilizacyjnych, czy rekrutacji do wojskowych stray poarnych, w ktrych sub penili poprzednio rwnie onierze z poboru. Izba nie stwierdzia, by znaleziono skuteczne sposoby wypenienia wspomnianych ubytkw, o czym wiadczyy choby wyniki kontroli powiconej funkcjonowaniu szk podoficerskich, ktre nie byy w stanie zapeni brakw w korpusie osobowym podoficerw zawodowych. Obecnie proces profesjonalizacji Si Zbrojnych dobieg koca, przynajmniej w sferze organizacyjno-legislacyjnej. Przebiega szybciej i zakoczy si wczeniej, ni zakada pierwotny kalendarz. Nie oznacza to jednak, i poszczeglne jednostki i suby osigny ju pen gotowo do wykonywania swoich konstytucyjnych funkcji czy te zada w kraju i poza jego granicami. Wiele z nich nie posiada dotd penych stanw osobowych, brakuje nowoczesnego uzbrojenia i wyposaenia oraz przystosowanej do zmienionych potrzeb bazy szkoleniowej. W porwnywalnym tempie nie toczy si bowiem rwnolegy proces modernizacji technicznej Si Zbrojnych, ktrego celem byo zaopatrzenie wyszkolonych zawodowych onierzy w rodki umoliwiajce skuteczne reagowanie na wspczesne zagroenia i efektywne penienie powierzonych im misji. Z opnieniem powstaway tworzone na potrzeby reagowania kryzysowego Narodowe Siy Rezerwowe, majce stanowi integraln cz systemu bezpieczestwa narodowego. Naley mie wiadomo, i transformacji nie koczy zastpienie onierzy z poboru ochotnikami powoywanymi do suby kontraktowej. Za w peni profesjonaln bdzie mona uzna armi nie tylko zoon z onierzy zawodowych, ale rwnie tak, w ktrej przeprowadzone zostan szerokie zmiany strukturalne, modernizacyjne i szkoleniowe. Te jednak w wielu wypadkach s dopiero przed nami.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

11.1. Siy Zbrojne

Profesjonalizacja polskich Si Zbrojnych zostaa przeprowadzona do szybko. Niemniej kontrola NIK wykazaa, e jednostki wojskowe nie maj kompletu zarwno onierzy, jak i sprztu. Uzbrojenie i sprzt wojskowy oraz baza szkoleniowa s w zym stanie technicznym. Nie ma take stabilnej koncepcji tworzenia Narodowych Si Rezerwowych.

Gwne ustalenia NIK: Opnienia w wydawaniu aktw wykonawczych przez rzd i MON
Rozwizania prawne umoliwiajce profesjonalizacj Si Zbrojnych zostay wprowadzone do szybko w zakresie ustaw. Wolniej przebiegao ju wydawanie innych aktw prawnych rozporzdze Rady Ministrw, rozporzdze, zarzdze i decyzji Ministra Obrony Narodowej.

282

 Skuteczna zamiana onierzy z naboru w ramach zasadniczej suby wojskowej na szeregowych onierzy zawodowych
NIK ocenia pozytywnie przeksztacenie w grudniu 2008 r. stanowisk onierzy zasadniczej suby wojskowej na stanowiska szeregowych zawodowych, a take sukcesywne ograniczanie poboru w latach 20082009, a do cakowitego zwolnienia onierzy z tego obowizku. Odbyo to si szybciej ni zakadano.

Braki kadrowe w jednostkach

Oglna liczebno Si Zbrojnych jest co prawda zbliona do planowej, ale wiele jednostek nie jest jeszcze skompletowanych w stopniu umoliwiajcym pen realizacj zada.

Opnienia w zmianach strukturalno-organizacyjnych

Zdaniem NIK za szybkim tempem profesjonalizacji nie poszy odpowiednie zmiany strukturalno-organizacyjne.

Utrata cigoci przygotowywania rezerw mobilizacyjnych

Najwysza Izba Kontroli stwierdzia ponadto, i konsekwencj zaniechania powoywania do suby i szkolenia onierzy z poboru bya utrata cigoci przygotowywania rezerw mobilizacyjnych. Do dnia zakoczenia kontroli nie wdroono rozwiza majcych przeciwdziaa temu niekorzystnemu zjawisku.

Brak spjnoci procesu profesjonalizacji z procesem modernizacji technicznej Si Zbrojnych

Minister Obrony Narodowej nie zapewni spjnoci realizowanego procesu profesjonalizacji z trwajcym od lat procesem modernizacji technicznej Si Zbrojnych. Byo to w ocenie NIK istotne, poniewa celem Programu profesjonalizacji maj by zawodowi, wyszkoleni onierze, wyposaeni w nowoczesne uzbrojenie i sprzt wojskowy. Tylko bowiem skorelowanie procesw zmian jakociowych w zakresie kadry, szkolenia i wyposaenia pozwoli na istotny wzrost zdolnoci Si Zbrojnych RP do realizacji ich konstytucyjnych zada oraz optymalne wykorzystanie przeznaczanych na ten cel rodkw.

Zuyty sprzt na wyposaeniu jednostek

W odniesieniu do znajdujcego si obecnie na wyposaeniu jednostek sprztu i uzbrojenia wojskowego stwierdzono pogbiajce si ich zuycie. Opniona realizacja programw modernizacyjnych powodowaa konieczno przeduenia docelowej normy eksploatacji sprztu.

Nieskuteczny system motywacyjny naboru do Narodowych Si Rezerwowych

Narodowe Siy Rezerwowe miay by utworzone i utrzymywane na potrzeby reagowania kryzysowego. Miay take wzmocni jednostki wojskowe w sytuacjach dziaa poza granicami pastwa. Ich liczebno 20 tys. onierzy miaa by osignita do koca 2010 r. Jednak ze wzgldu na kryzys finansowy przesunito to o rok. Proces tworzenia NSR odbiega od powyszych zaoe do 31 grudnia 2011 r. przydziay kryzysowe nadano 13.395 onierzom (67 proc. planu). Stao si tak po czci dlatego, e stworzony system motywacyjny dla onierzy NSR okaza si nieskuteczny, gdy nie zapewni niezbdnej liczby onierzy o wymaganych kwalifikacjach.

Pene szkolenia tylko dla jednostek wydzielonych do zada sojuszniczych

W kwestii szkolenia onierzy Izba zwrcia uwag na fakt, e moliwo penego realizowania programw szkolenia zapewniono wycznie jednostkom i pododdziaom wydzielonym do zada sojuszniczych.

Zaniedbania w infrastrukturze szkoleniowej i kwaterunkowej

Proces profesjonalizacji Si Zbrojnych natrafi rwnie na bariery w postaci brakw i zaniedba w zakresie infrastruktury szkoleniowej i kwaterunkowej. Podjto, co prawda, dziaania naprawcze, ale niedofinansowanie przedsiwzi inwestycyjnych powodowao wyduenie okresu ich realizacji i narastanie potrzeb remontowych, zwaszcza w zakresie infrastruktury szkoleniowej.

Wnioski NIK:
NIK widzi piln potrzeb zintensyfikowania dziaa w celu budowania Narodowych Si Rezerwowych, jako formacji samodzielnej i zdolnej do realizacji zada.

11.2. Wojskowe misje zagraniczne

Szczegy ustale kontroli NIK, dotyczcej dziaalnoci VII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie, objte s tajemnic. NIK oglnie moe tylko ujawni, e kontrola stwierdzia, i mimo brakw w uzbrojeniu i sprzcie wojskowym, polski kontyngent z powodzeniem realizowa swoje gwne zadania w operacji Midzynarodowych Si Wsparcia Bezpieczestwa w ramach przyznanego im mandatu, we wsppracy z Afgaskimi Siami Bezpieczestwa i w koordynacji z Siami Koalicji Midzynarodowej.

283

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK:

Niewaciwie funkcjonujcy system zbierania i upowszechniania dowiadcze z udziau Si Zbrojnych RP w operacjach wojskowych poza granicami kraju. Niska skuteczno dziaa w pozyskiwaniu do PKW lekarzy specjalistw, w tym anestezjologw.

Wnioski NIK do Ministra Obrony Narodowej:

Powinien wypracowa i wdroy efektywne rozwizania w celu zapewnienia terminowej realizacji dostaw uzbrojenia i sprztu wojskowego planowanego do doposaenia PKW. Powinien stworzy prawidowo funkcjonujcy system zbierania i upowszechniania dowiadcze z udziau Si Zbrojnych RP w operacjach wojskowych poza granicami pastwa, z wykorzystaniem narzdzi informatycznych wspierajcych zarzdzanie. Izba zwrcia uwag na potrzeb wykorzystania tych dowiadcze.

11.3. Przemys obronny

Nie przynioso spodziewanych efektw wsparcie ze rodkw publicznych udzielone w latach 20022010 spkom przemysowego potencjau obronnego na ich restrukturyzacj. Sytuacja ekonomiczna czci tych podmiotw, w badanym okresie stale si pogarszaa, a jednym z powodw tego stanu byy trudnoci w odnalezieniu si w aktualnej sytuacji gospodarczej, wynikajce ze specyfiki tego sektora. Przemiany ustrojowe i zwizana z tym zmiana warunkw polityczno-militarnych pocigny za sob gwatowny spadek zamwie na uzbrojenie i sprzt wojskowy, zarwno ze strony odbiorcw zagranicznych, jak i Ministerstwa Obrony Narodowej. Wskutek narastajcych dysproporcji pomidzy moliwociami produkcyjnymi a popytem na wyroby specjalne coraz wiksza cz potencjau brany pozostawaa niewykorzystana, co bardzo szybko znalazo negatywne odbicie w jej sytuacji ekonomicznej. Jednoczenie sektor zbrojeniowy, obok biecej produkcji, musia utrzymywa w gotowoci odpowiednich rozmiarw rezerwowe moce produkcyjne suce obronnoci kraju, moliwe do uruchomienia w wypadku pojawienia si zagroe. Pogodzenie obydwu racji w procesie dostosowywania si do nowych zasad rynkowych wymagao od spek sektora obronnego wyjtkowo gbokich, trudnych i dugotrwaych przeksztace strukturalnych. W konsekwencji dziaa prowadzonych przez ministra waciwego do spraw gospodarki i prezesa Agencji Rozwoju Przemysu, konkurencyjno krajowego przemysu obronnego nie ulega zdecydowanej poprawie, a spki tego sektora nadal borykaj si z powanymi problemami natury strukturalnej. Z analizy zastosowanych instrumentw pomocy wynika, e: rodki przekazane w ramach rozporzdzenia w sprawie przyznawania rodkw na wspieranie procesu restrukturyzacji przemysowego potencjau obronnego korzystnie wpyny na sytuacj ekonomiczno-finansow zarwno poszczeglnych przedsibiorstw, jak i caej brany; pozytywn role odegray take procesy oddueniowe; zaoenia zwizane z rozporzdzeniem w sprawie dopat do kredytw inwestycyjnych udzielanych spkom przemysowego potencjau obronnego oraz dotyczce programu wspierania przez Agencj Rozwoju Przemysu inicjatyw pobudzajcych polsk gospodark w sektorze bezpieczestwa i obronnoci pastwa okazay si nieprzystajce do realiw, w jakich funkcjonoway przedsibiorstwa tej brany i nie przyniosy zakadanych rezultatw; wsparcie udzielone Stoczni Marynarki Wojennej SA w Gdyni przez ARP, w trybie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, stanowice 40% wszystkich rodkw wyasygnowanych przez Agencj, nie spenio pokadanych w nim nadziei.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Poprawa tylko w trzech spord siedmiu kontrolowanych podmiotw
Mimo udzielonej ze rodkw publicznych pomocy w cznej wysokoci 490 mln z nie kada z badanych spek potrafia dokona przeksztace strukturalnych, nie wszystkie te z zastosowanych rozwiza prawnych i uytych instrumentw ekonomicznych okazay si skuteczne. Zakady Metalowe Dezamet i Zakady Chemiczne Nitro-Chem przy niewielkim wsparciu skutecznie przeprowadziy proces restrukturyzacji i obecnie nale do najlepszych spek tej brany, posiadaj mocn pozycj rynkow i ca gam konkurencyjnych produktw. Spord trzech podmiotw, ktre otrzymay najwiksze wsparcie byy to Zakady Mechaniczne Bumar-abdy, Stocznia Marynarki Wojennej oraz Zakady Metalowe Mesko jedynie w ostatnim przypadku udzielona

284

pomoc przyniosa trwae, pozytywne rezultaty. W Zakadach Mechanicznych Tarnw proces restrukturyzacji nie doprowadzi do uzyskania rentownoci, pynnoci finansowej ani zdolnoci kredytowej. Z kolei specyficzny charakter PZL-Warszawa II jako kooperanta innej spki sektora sprawi, e wprawdzie wsparcie wykorzystane zostao zgodnie z przeznaczeniem, jednak wyniki tej spki s obecnie gorsze ni byy przed rozpoczciem procesu restrukturyzacji.

Wnioski NIK:
W sytuacji spadku zamwie na uzbrojenie i sprzt wojskowy ze strony gwnych odbiorcw krajowych oraz relatywnie niewielkiej sprzeday eksportowej, w sposb ewidentny okazao si, e krajowy przemys obronny nie jest jeszcze w wystarczajcym stopniu odporny na skutki waha koniunktury. W celu wzmocnienia jego konkurencyjnoci zapisy Strategii konsolidacji i wspierania rozwoju polskiego przemysu obronnego w latach 2007-2012, przyjtej przez Rad Ministrw 31 sierpnia 2007 r., wymagaj pilnego przegldu oraz odpowiedniej modyfikacji i aktualizacji. Istotn kwesti dla skutecznego przeprowadzenia i zamknicia tego procesu jest take ustanowienie jednego podmiotu odpowiedzialnego za realizacj zada przewidzianych w tym dokumencie. Majc na wzgldzie wysoko rodkw publicznych, przekazywanych spkom przemysowego potencjau obronnego, NIK zwraca uwag na konieczno wzmocnienia przez Ministerstwo Gospodarki i ARP nadzoru nad prawidowoci wydatkowania i rozliczania przekazywanych kwot.

11.4. Infrastruktura wojskowa

n Baza samolotw F-16 na lotnisku w Poznaniu-Krzesinach
Najwysza Izba Kontroli negatywnie ocenia procedur wyboru lokalizacji oraz sam lokalizacj bazy samolotw F-16 na lotnisku Pozna-Krzesiny. Wybr nie by poprzedzony analizami skutkw takiej lokalizacji bazy nie tylko dla obronnoci, ale take dla ludnoci i rodowiska. Nie przeanalizowano rwnie uwarunkowa prawnych oraz ekonomicznych. NIK zwraca uwag na rosnc liczb roszcze wacicieli nieruchomoci w pobliu bazy o wypat odszkodowa lub wykup nieruchomoci przez Skarb Pastwa. W momencie zakoczenia kontroli roszczenia sigay blisko 280 mln zotych. Dwa miliony zotych odszkodowa ju zostao wypacone. Istotny wpyw na lokalizacj bazy F-16 w Krzesinach miaa decyzja Ministra Obrony Narodowej z 1997 r., w ktrej to lotnisko zostao wymienione jako element infrastruktury wojskowej zgoszony przez Polsk do wspdziaania z NATO. Wskutek tego zostao ono uwzgldnione w Programie Inwestycji NATO w Dziedzinie Bezpieczestwa (NSIP). Kontrola wykazaa, e najwikszy wpyw na wybr konkretnego lotniska miao Dowdztwo Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej. W wyniku jego dziaa, w Poznaniu-Krzesinach ju w 2001 r., tj. na 1,5 roku przed dokonaniem wyboru samolotu wielozadaniowego, rozpoczto na znaczn skal roboty budowlane zwizane z modernizacj drogi startowej lotniska, co de facto rozstrzygno kwesti lokalizacji bazy tych samolotw w Poznaniu.

Ustalenia NIK: Dokumentacja dotyczca lokalizacji lotniska zostaa zniszczona jeszcze w 1997 r. z naruszeniem przepisw
Zbadanie procesu uzgodnie wspomnianej decyzji Ministra ON oraz zasadnoci wydzielenia lotniska Pozna-Krzesiny do infrastruktury NATO, uniemoliwi brak dokumentacji w tym zakresie. Kontrolerzy NIK ustalili, e w lipcu 2005 r. Podsekretarz Stanu w MON zosta poinformowany przez Departament Kontroli MON o zniszczeniu w 1997 r. dokumentacji uzgodnie ww. decyzji z naruszeniem przepisw resortowych w tym zakresie.

Sdy przyznaj odszkodowania wacicielom nieruchomoci ssiadujcych z lotniskiem

Poniewa kwestie ochrony rodowiska nie byy uwzgldniane przy dokonywaniu wyboru lokalizacji baz samolotw F-16 zapady wyroki sdowe przyznajce odszkodowania wacicielom nieruchomoci zlokalizowanych na obszarze ograniczonego uytkowania utworzonego wok lotniska Pozna-Krzesiny. Wojskowy Zarzd Infrastruktury w Poznaniu wypaci do czasu zakoczenia kontroli z tego tytuu ponad 2 mln z, przy czym jest to zaledwie niewielki uamek kwoty, w jakiej ostatecznie mog zamkn si roszczenia. Albowiem liczba roszcze o odszkodowane lub wykup nieruchomoci wykazuje tendencj rosnc. W momencie zakoczenia kontroli roszczenia o odszkodowania wyniosy ponad 260 mln zotych.

Baza nie bya dostosowana do wymogw eksploatacji F-16 i musiaa by modernizowana 285

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

NIK zauwaa take, e w momencie rozpoczynania realizacji programu brak byo dostatecznego rozpoznania waciwoci samolotu F-16 i wymogw jego eksploatacji. Skutkiem tego sukcesywnie rozszerzano zakres zadaniowo-finansowy modernizacji lotnisk baz F-16 i przesuwano terminy jej zakoczenia.

Wnioski NIK:
Najwysza Izba Kontroli w swoim raporcie zwraca uwag, e wojsko powinno zrobi analiz zyskw i strat i zdecydowa, czy bardziej nie opacaoby si jednak przeniesienie bazy F-16 na inne lotnisko, bardziej oddalone od aglomeracji miejskich.

n Inwestycje NATO na terenie Polski

Potwierdziy si sygnay o nieprawidowociach w przygotowaniu i realizacji inwestycji prowadzonych przez NATO na terenie Polski w zwizku z programem inwestycyjnym w dziedzinie bezpieczestwa. W czterech na sze badanych obiektw NIK stwierdzia sigajce 9 lat opnienia, due przekroczenia planowanych kosztw, niewaciwe przygotowanie procesu inwestycyjnego oraz brak naleytego nadzoru nad przebiegiem robt. Win za te zaniedbania ponosi wedug NIK krajowy inwestor Zakad Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego, ktrego z kolei nie nadzorowa wystarczajco skutecznie Minister Obrony Narodowej, a konkretnie dziaajcy w jego imieniu dyrektor Departamentu Infrastruktury tego resortu. Program inwestycyjny NATO w dziedzinie bezpieczestwa obejmuje m.in. rozbudow infrastruktury wojskowej na terenie pastw czonkowskich NATO, wykorzystywanej przez wojska jego czonkw lub wchodzcej w skad wsplnych systemw obronnych, a finansowanej wsplnie przez uczestnikw sojuszu. W ramach programu inwestycyjnego NATO w latach 20072010 realizowano 98 inwestycji na kwot 1,84 mld z. NIK wybraa do kontroli sze projektw wanych pod wzgldem obronnoci, ktrych czna warto wyniosa 20% ogu wydatkw we wspomnianym okresie.

Gwne ustalenia NIK: Negatywna ocena czterech z szeciu inwestycji

Na negatywn ocen NIK zoyy si przede wszystkim: wieloletnie opnienia, znaczne przekroczenia planowanych kosztw i majce charakter systemowy zaniedbania w przygotowaniu inwestycji i nieskuteczny nadzr nad jej przebiegiem. Najwysza Izba Kontroli ocenia negatywnie realizacj czterech inwestycji: budowy skadw paliwa i smarw na lotnisku w Malborku, budowy skadw paliwa i smarw na lotnisku w Poznaniu-Krzesinach, dostarczenie radarw typu backbone w Zamociu, modernizacj i rozbudow skadw paliw i smarw w Cybowie.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Pozytywna ocena dwch inwestycji

Pozytywn ocen zdobyy tylko: modernizacja hangaru na lotnisku w asku i budowa posterunku radarowego w Brzoskwini.

Negatywna ocena opnie rozpoczcia inwestycji na lotnisku w Misku Mazowieckim

Ponadto NIK negatywnie ocenia przewleky, 28-miesiczny tryb wyonienia nowego inwestora zastpczego dla inwestycji na lotniskach oraz skadach paliwa i smarw. Do czasu zakoczenia kontroli NIK nie zosta on wyoniony. Brak inwestora zastpczego opnia rozpoczcie inwestycji na lotnisku w Misku Mazowieckim i zgoszenie w celu przeprowadzenia wymaganej przepisami NATO wsplnej inspekcji odbioru 20 zakoczonych ju i przekazanych uytkownikom inwestycji.

Odpowiedzialno inwestora krajowego oraz MON

Zdaniem NIK obowizujce prawo dawao moliwo sprawnego przygotowania i zrealizowania inwestycji. Jednak krajowy inwestor Zakad Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego, podlegy Ministrowi Obrony Narodowej dopuci si zaniedba w przygotowaniu i realizacji inwestycji oraz nieefektywnie nadzorowa budowy. Nie zatrudnia bowiem pracownikw posiadajcych kwalifikacje do wykonywania fachowego nadzoru inwestorskiego z potwierdzon przez niezaleny organ znajomoci procesu budowlanego oraz umiejtnociami praktycznego zastosowania wiedzy technicznej. Przypadki niestarannego wykonania zada stwierdzono na wszystkich etapach inwestycji. ZIOTP nie nadzorowa dziaalnoci inwestorw zastpczych. Wyrazi jednak zgod na pobieranie przez nich staego wynagrodzenia bez wzgldu na czas realizacji inwestycji, co ograniczyo ich motywacj do terminowego i oszczdnego wykonywania zada. Ponadto zakad nie wdraa rekomendacji zleconych przez MON podczas kontroli, ktre sygnalizoway nieprawidowoci w zakadzie.

286

 Zwikszenie kosztw
Stwierdzone przez NIK zwikszenie planowanych kosztw oznaczao w skrajnym przypadku ich podwojenie, za opnienia sigay od 4 do 9 lat. W przypadku trzech inwestycji odbir sprztu i wyposaenie o wartoci ponad 19 mln z odbywa si na placach budw, bez obecnoci przedstawicieli zakadu. Uczynili to oni potem w Warszawie.

11.5. Mieszkania i kwatery dla onierzy

Kontrole NIK przeprowadzone w Wojskowej Agencji Mieszkaniowej oraz jej jednostkach terenowych ujawniy m.in. niedostateczn dbao o interesy Skarbu Pastwa, niegospodarno, uchybienia w wykorzystaniu dotacji budetowych, niewaciwe administrowanie powierzonym mieniem, nieodpowiedni polityk inwestycyjn i remontow. Nie wypeniao swoich powinnoci rwnie Wojskowe Towarzystwo Budownictwa Spoecznego Kwatera spka utworzona przez WAM w celu realizacji programu budowy mieszka na wynajem dla onierzy. NIK ma rwnie zastrzeenia do nadzoru nad WAM i WTBS Kwatera ze strony Ministra Obrony Narodowej. Funkcjonowanie systemu zakwaterowania onierzy zawodowych i gospodarowanie sucym temu celowi zasobem nieruchomoci Skarbu Pastwa NIK kontrolowaa w ostatnich latach kilkakrotnie. Ostatnia kontrola potwierdzia jednak, e mieszkaniowe potrzeby onierzy nadal pozostaj niezaspokojone, co wicej odsetek wojskowych potrzebujcych lokum ronie. Niektrym ze wskazywanych przez NIK nieprawidowociom mog zaradzi wprowadzone w poowie 2010 r. zmiany w przepisach, podyktowane toczcymi si procesami profesjonalizacji Si Zbrojnych RP. Zmianie uleg m.in. status WAM, ktra uprzednio tylko nadzorowana przez MON, staa si obecnie jednostk podlegajc bezporednio Ministrowi Obrony Narodowej, okrelone zostay rwnie zasady kontrolowania jej dziaalnoci. Na popraw stopnia zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych wpyn moe z kolei zmiana w systemie zakwaterowania onierzy wprowadzona alternatywnie moliwo przydziau kwatery, bezpatnego zakwaterowania w internacie, bd wypaty wiadczenia mieszkaniowego jeli w lad za nowymi uregulowaniami pjd rwnie odpowiednie rodki finansowe.

Gwne ustalenia NIK: WAM bya zbyt mao aktywna w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych onierzy
Tym samym wykonywanie zada przez Wojskow Agencj Mieszkaniow zostao przez NIK ocenione negatywnie. Agencja w niewystarczajcym stopniu mimo posiadanych rodkw planowaa i realizowaa inwestycje mieszkaniowe. Zdaniem kontrolerw Izby, rodki zgromadzone przez WAM na funduszu rezerwowym pozwalay jej dziaa w szerszym zakresie. W szczeglnoci dotyczy to inwestycji ju rozpocztych. Mimo oczywistego i pogbiajcego si deficytu mieszka na co NIK zwraca uwag nie przygotowano programu jego ograniczenia, a dokonywane analizy i opracowania nie przeoyy si na konkretne plany ani dziaania.

WAM kupowaa gotowe mieszkania zamiast budowa

Zamiast budowa domy na ju posiadanym gruncie agencja preferowaa kupowanie gotowych mieszka na rynku nieruchomoci. Kontrolerzy stwierdzili, e zakupy nie byy dziaaniem uzasadnionym z punktu widzenia gospodarnoci, gdy by znacznie droszy ni budowa (w zalenoci od konkretnego przypadku o ok. 2636 proc.).

MON niedostatecznie nadzorowa WAM

Najwysza Izba Kontroli zgosia swe zastrzeenia take do nadzoru sprawowanego przez Ministra Obrony Narodowej. Kontrolerzy s przekonani, e zwikszajc dotacje na inwestycje WAM i nie precyzujc zada, na ktre mog by wykorzystane dodatkowe fundusze oraz nie nadzorujc tego wykorzystania, dziaa on nierzetelnie. Brak waciwej reakcji na nieprawidowoci spowodowany by w znacznej mierze zakresem kompetencji ministra, ale take z organizacj czynnoci nadzorczych w resorcie, wadliwym podziaem obowizkw i brakiem koordynacji zada wykonywanych przez poszczeglne komrki. Minister Obrony Narodowej akceptowa projekty planw finansowych WAM oraz ich zmiany, a take zatwierdza sprawozdania finansowe agencji. Sporzdzane przez ni rozliczenia, sprawozdania i informacje sprawdzane byy w resorcie tylko pod wzgldem formalno-rachunkowym, natomiast adna z komrek nie weryfikowaa otrzymanych dokumentw od strony celowoci, gospodarnoci i rzetelnoci wydatkowania rodkw dotacji.

WTBS Kwatera wybudowao mniej mieszka ni planowao

Take WTBS Kwatera nie wywizywaa si naleycie ze swych obowizkw. Zgodnie z Programem budowy mieszka dla onierzy zawodowych suby staej Kwatera miaa w latach 2003 -2007 wybudowa 9 tys. mieszka. Tymczasem do koca 2006 r. wybudowano zaledwie 2.214, za w latach 2007-09 jedynie dokaczano budow 804 lokali uprzednio zacz-

287

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

tych. W rezultacie w 2007 r. odstpiono od realizacji programu. Prezes WAM nie zlikwidowa spki, ani nie nakreli alternatywnych koncepcji jej funkcjonowania. To dao podstawy do rwnie negatywnej oceny planowania i realizacji inwestycji mieszkaniowych przez WTBS Kwatera i nadzoru Prezesa WAM nad ni.

Wnioski NIK:
Mimo pewnych nieprawidowoci Izba pozytywnie ocenia gospodarowanie posiadanym zasobem mieszkaniowym, bdcym w dyspozycji WAM. Niemniej biorc pod uwag wysokie koszty utrzymania zasobu, niezbdne jest zintensyfikowanie dziaa Agencji zmierzajcych do sprywatyzowania zbdnego majtku, co pozwolioby na pozyskanie rodkw na realizacj inwestycji w garnizonach, w ktrych wystpuj potrzeby mieszkaniowe.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym obrony narodowej 1. Stan profesjonalizacji Si Zbrojnych RP na przykadzie wybranych jednostek wojskowych (KON, P/10/086) 2. Dostosowanie wielkoci i struktury oraz wyposaenia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu do realizowanych zada i zmiennych warunkw penienia suby (KON, P/10/082) 3. Wspieranie rodkami publicznymi restrukturyzacji spek przemysowego potencjau obronnego (KGP, P/10/044) 4. Przygotowanie lotniska w Poznaniu Krzesinach do bazowania samolotw F16 (KOB, P/09/084) 5. Realizacja wybranych inwestycji podjtych w ramach Programu inwestycyjnego NATO w dziedzinie bezpieczestwa (KOB, P/10/084) 6. Dziaalno Wojskowej Agencji Mieszkaniowej oraz Wojskowego Towarzystwa Budownictwa Spoecznego Kwatera sp. z o.o. (LWA, P/09/179) Uwagi: Ta ostatnia kontrola czy si take z obszarem budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa. Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona take znale w Syntezach kontroli planowych zacznik nr 3.

288

12. Owiata i wychowanie

12.1. Wychowanie przedszkolne 12.2. Szkoy 12.3. Modzieowe orodki wychowawcze 12.4. Szkoy specjalne

289

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Owiata i wychowanie
Wrd licznych kontroli zwizanych z ksztaceniem, nauczaniem, a take wychowaniem dzieci i modziey, przewaay badania dotyczce efektw i warunkw nauczania w szkoach publicznych, przebiegu procesw wychowawczych oraz funkcjonowania rnego rodzaju szk i placwek.
Kontrola powicona wypenianiu obowizku nauki przez modzie w wieku 16-18 lat wykazaa, e administracja owiatowa nie powicaa temu problemowi naleytej uwagi. NIK stwierdzia, e niedostateczne zainteresowanie zjawiskiem przedwczesnego porzucania nauki przez modych ludzi oraz brak wiarygodnych informacji o jego skali moe utrudni podjcie dziaa majcych na celu ograniczenie populacji zagroonej wykluczeniem z systemu edukacyjnego, a jednoczenie podatnej na demoralizacj. Inna kontrola wykazaa bowiem, e niewypenianie przez uczniw obowizku szkolnego oraz obowizku nauki sprzyjao nagannym zachowaniom. Mimo e zapobieganiu patologiom w kontrolowanych szkoach powicano wiele uwagi, to nadal miay w nich miejsce liczne przypadki zachowa agresywnych wobec rwienikw oraz dorosych, a take kradziee, wamania, prostytucja, wandalizm, zamachy, a nawet prby samobjcze. Przeciwdziaania tym zagroeniom nie uatwiay zbyt liczne klasy, nie najlepsza wsppraca rodzicw z auczycielami, wreszcie brak wystarczajcej liczby pedagogw i psychologw. Nie spenia swojej funkcji system pomocy materialnej dla uczniw. W celu wyrwnywania szans edukacyjnych, pastwo zapewnia, w miar swoich moliwoci, rodki na finansowanie dodatkowych zaj edukacyjnych oraz wspieranie edukacji uczniw zdolnych. W rzeczywistoci rodki te wydatkowane zostay w ogromnej wikszoci na pomoc o charakterze socjalnym w postaci stypendiw i zasikw szkolnych oraz na dofinansowanie zakupu podrcznikw. Gminy, na ktrych spoczywa zadanie udzielania wspomnianej pomocy, nie rozpoznaway w dostatecznym stopniu potrzeb w tym zakresie, nie organizoway dodatkowych zaj edukacyjnych, a przeznaczonych na ten cel rodkw nie wykorzystyway w penej wysokoci. Z ustale kontroli wynika, i niezbdne jest systematyczne monitorowanie oraz dokonywanie analiz i ocen skutecznoci udzielanej uczniom pomocy materialnej, a take uregulowanie kwestii organizowania w szkoach dodatkowych zaj edukacyjnych dla uczniw uprawnionych do korzystania z pomocy materialnej w formie stypendiw szkolnych. Zgodnie z zaoeniami, system owiaty winien uwzgldnia zrnicowane potrzeby dzieci i modziey, w tym uczniw niepenosprawnych, stanowicych okoo 3 proc. populacji. Kontrola powicona organizacji i finansowaniu ksztacenia specjalnego wykazaa jednak, e szkolnictwo specjalne nie zawsze waciwie wypeniao stojce przed nim zadania. Czsto zawodzi system zaopatrzenia uczniw niepenosprawnych w specjalistyczne podrczniki i pomoce naukowe, a take nadzr kuratoriw nad placwkami ksztacenia specjalnego. Nie udao si te uzyska odpowiedzi na pytanie o skuteczno ksztacenia specjalnego i jego form najlepiej odpowiadajc obecnym potrzebom. W Polsce prowadzone jest ono zarwno w formie zintegrowanej, kiedy uczniowie niepenosprawni ksztac si razem z pozostaymi, jak i w systemie wyodrbnionych specjalnych szk i orodkw szkolno-wychowawczych. Niezbdne okae si zapewne przeprowadzenie odpowiednich analiz i okrelenie na ich podstawie optymalnego modelu ksztacenia specjalnego. Powinno ono umoliwia uczniom niepenosprawnym realizacj obowizku szkolnego i obowizku nauki, uatwia znalezienie miejsca na rynku pracy, a jednoczenie uwzgldnia potrzeb racjonalnego wykorzystania wyasygnowanych na ten cel rodkw publicznych. Jest to tym bardziej konieczne, e kontrola powicona gromadzeniu danych o szkoach specjalnych w systemie informacji owiatowej ujawnia, i dyrektorzy wykazywali w bazach danych owiatowych informacje o specjalnych potrzebach edukacyjnych uczniw nie zawsze zgodnie z treci orzecze i opinii wydanych przez zespoy orzekajce dziaajce w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Nierzetelne sporzdzanie przez szkoy sprawozda statystycznych powodowao niewaciwy podzia czci owiatowej subwencji oglnej, co z kolei pocigao za sob znaczne konsekwencje finansowe dla jednostek samorzdu terytorialnego bdcych organami prowadzcymi szkoy Niepeny i niespjny okaza si system resocjalizacji funkcjonujcy w zakadach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, a efekty dziaa reedukacyjnych niezadowalajce. wiadczy o tym fakt, i prawie 60 proc. byych wychowankw skontrolowanych zakadw powrcio na drog przestpstwa. Krytycznie oceniony zosta nadzr nad wspomnianymi placwkami. Nie zosta wykonany w penym zakresie plan lustracji i rewizji zakadw poprawczych i schronisk dla nieletnich, nie okrelono gwnych kierunkw sprawowania nadzoru pedagogicznego nad tymi placwkami. Ministerstwo Sprawiedliwoci nie wykorzystao nawet rodkw z Unii Europejskiej na realizacj piciu programw dotyczcych integracji i aktywizacji zawodowej osb przebywajcych w zakadach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, zgoszonych w ramach Programu Operacyjne-

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

290

go Kapita Ludzki na lata 2007-2013. Wychowankowie byli przyuczani na bardzo niskim poziomie i za pomoc prymitywnego oprzyrzdowania do archaicznych zawodw, takich jak kowal, na ktre byo niewielkie zapotrzebowanie. Ograniczao to ich szanse na przystosowanie si do ycia w spoeczestwie. I w tym wypadku, zdaniem NIK, w funkcjonowaniu kontrolowanych jednostek niezbdne s zasadnicze zmiany. Trudno oceni rezultaty dziaalnoci modzieowych orodkw wychowawczych na polu ksztacenia i resocjalizacji modziey spoecznie niedostosowanej. Wiadomo ze statystyk, e liczba punktw uzyskiwanych przez uczniw modzieowych orodkw wychowawczych na egzaminach gimnazjalnych z rnych przyczyn ksztatowaa si znacznie poniej redniej osiganej przez uczniw ogu szk w poszczeglnych wojewdztwach, nie jest natomiast znana efektywno dziaa resocjalizacyjnych. Badania takie nie zostay przeprowadzone, modzieowe orodki wychowawcze oraz organy sprawujce nadzr pedagogiczny nie dysponoway zatem informacjami o liczbie byych wychowankw, ktrzy kontynuowali nauk po zakoczeniu pobytu w orodku, podjli prac, ewentualnie trafili do zakadw karnych bd poprawczych. Osignicia sukcesw w procesie przywracania niedostosowanej modziey spoeczestwu z pewnoci nie uatwia zoona struktura i organizacja systemu resocjalizacji nieletnich. Trzeba bowiem wiedzie, e orodki podlegaj starostom lub marszakom, nadzr pedagogiczny sprawuj kuratorzy owiaty, postanowienia o umieszczeniu wydaj sdy rodzinne, do MOW kieruje centralny orodek znajdujcy si w resorcie owiaty, readaptacj wychowankw opuszczajcych placwki zajmuj si powiatowe centra pomocy rodzinie, a regulacje prawne dotyczce ich usamodzielniania si okrela Minister Pracy i Polityki Spoecznej. Uwag zwraca cigle niedostateczne upowszechnienie wychowania przedszkolnego. Wprawdzie grupa wiekowa szeciolatkw objta zostaa w caoci obowizkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym, a wszystkim zgoszonym piciolatkom zapewniono miejsce w istniejcych placwkach, jednak poza zasigiem wychowania przedszkolnego pozostaje niemal poowa dzieci w wieku 3-5 lat, co stanowi jeden z najwyszych wskanikw w Unii Europejskiej. W cigu ostatnich lat liczba miejsc w przedszkolach zwikszya si, ale nie zaspokaja to rosncego zapotrzebowania na edukacj przedszkoln, o czym wiadczy dua liczba odmw przyjcia do przedszkoli z powodu braku miejsc.

12.1. Wychowanie przedszkolne

Ustalenia NIK: Co trzecia gmina nie ustalia sieci publicznych przedszkoli i oddziaw przedszkolnych Wiele gmin pobierao opaty za wiadczenia, ktre powinny by bezpatne
Nie okreliy zakresu nadzoru administracyjno-finansowego nad placwkami, nie wyodrbniy rodkw finansowych na doksztacanie i doskonalenie zawodowe nauczycieli.

W ponad poowie placwek wychowania przedszkolnego przekroczona zostaa maksymalna liczba 25 dzieci w oddziale Nie brakowao miejsc dla szeciolatkw
Kontrola NIK obja ogem 93 jednostki urzdy gmin oraz placwki wychowania przedszkolnego w dziesiciu wojewdztwach. Na tym terenie w cigu dwch ostatnich lat liczba placwek przedszkolnych zwikszya si o 25 proc., wskanik zasigu wychowania przedszkolnego wzrs z 41 proc. do 57 proc., wszystkie dzieci w wieku szeciu lat miay zapewnione warunki do realizacji rocznego przygotowania przedszkolnego, a kade zgoszone dziecko picioletnie znajdowao miejsce w placwce przedszkolnej.

Brak miejsc dla poowy dzieci w wieku 3-5 lat

Znacznie gorzej sytuacja przedstawiaa si w przypadku modszych grup wiekowych. W skontrolowanych gminach poza zasigiem wychowania przedszkolnego pozostawaa nadal prawie poowa dzieci w wieku 3-5 lat, a coraz wiksza liczba ro-

291

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

W celu realizacji strategii lizboskiej kraje Unii Europejskiej zadeklaroway objcie do roku 2013 wychowaniem przedszkolnym 90 proc. dzieci. Tymczasem Polska zajmuje jedno z ostatnie miejsc wrd krajw unijnych wychowaniem przedszkolnym nie jest u nas objta nawet poowa dzieci. Wskanik powszechnoci wychowania przedszkolnego 44,5 proc. sytuuje Polsk daleko nawet za Grecj (68 proc.), Rumuni (73 proc.), Republik Czesk (82 proc.), Dani (91 proc.), nie wspominajc ju o Belgii, Francji, Hiszpanii czy Woszech, gdzie przed rozpoczciem nauki szkolnej do przedszkola chodzi praktycznie kade dziecko. Najwysza Izba Kontroli uznaa za konieczne zwikszenie liczby miejsc w przedszkolach oraz wypracowanie nowego, elastyczniejszego modelu prowadzenia wychowania przedszkolnego w rnych formach organizacyjnych.

dzicw chccych umieci dziecko w przedszkolu spotykaa si z odmow z powodu braku miejsc 6 proc. w roku szkolnym 2007/2008, dwa lata pniej ju 13 proc.

Powstaj nowe przedszkola

W Polsce (wg danych GUS) w latach szkolnych 2000/2001 2008/2009 liczba placwek wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorzdu terytorialnego i administracj rzdow zmniejszya si o 723 (mniej o 4 proc.). Wzrosa wprawdzie liczba przyjtych do nich dzieci, ale zaledwie o 8,5 tys., to jest o 0,9 proc. Wiele wskazuje jednak na to, e w ostatnim okresie ten niekorzystny trend ulega odwrceniu, o czym moe wiadczy fakt, i od wrzenia 2008 r. do wrzenia 2009 r. w kraju powstay 403 nowe, publiczne i niepubliczne przedszkola.

12.2. Szkoy
n Pomoc materialna dla uczniw
Pastwo kadego roku przeznacza okoo 500 mln z na pomoc materialn dla uczniw. adna ze skontrolowanych instytucji nie ma dokadnych danych na temat tego, czy pomoc trafia do wszystkich potrzebujcych. Niemal poowa badanych szk nie przewiduje stypendiw za osignicia w nauce czy sporcie. Gminy, ktre we wsppracy ze szkoami organizuj pomoc dla uczniw, nie radz sobie z penym wykorzystaniem przekazywanych im pienidzy. W 2009 r. do budetu wrcio 9 proc. rodkw przeznaczonych na pomoc materialn. W 2010 r. odsetek niewykorzystanych w ten sposb pienidzy sign ju 16 proc. Skrajnym przykadem s gminy wojewdztwa lskiego, ktre nie wykorzystay ponad jednej trzeciej przekazanych im rodkw. Najgorzej jest z wykorzystaniem pienidzy z rzdowego programu Wyprawka szkolna, przeznaczonych na zakup podrcznikw dla najuboszych dzieci. W 2009 r. samorzdy zwrciy prawie 30 proc. z tych rodkw, a w roku 2010 ju ponad 38 proc.

Gwne ustalenia NIK: 22 procent dzieci yje poniej granicy ubstwa

Wedug danych Urzdu Statystycznego UE (Eurostatu) z 2008 r. w Polsce poniej granicy ubstwa relatywnego yje 22 proc. dzieci. Tymczasem ani MEN, ani adne inne pastwowe instytucje nie wiedz, czy pomoc materialna dociera do wszystkich potrzebujcych uczniw. Resort edukacji nie sprawdza, w jaki sposb rodki s rozdzielane i wykorzystywane, poniewa przepisy tego nie wymagaj. Wikszo gmin w ogle nie podejmuje wysiku rozpoznania potrzeb uczniw na swoim terenie (w trakcie kontroli robio to 9 z 19 skontrolowanych gmin). Tylko cztery gminy oceniay przebieg i efekty swoich dziaa. Rwnie samorzdowcy tumacz si brakiem odpowiedniego obowizku prawnego.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Opnienia w wypatach stypendiw

Samorzdom gminnym zdarza si ama przepisy Ustawy o systemie owiaty. Kontrolerzy NIK zwrcili uwag na umieszczanie w regulaminach dotyczcych dofinansowywania uczniw dodatkowych wymaga. Na przykad w Radomiu pomoc uzaleniono od obecnoci uczniw na lekcjach. Jednoczenie w czci gmin stypendia docieraj do uczniw dopiero po trzech, a nawet czterech miesicach od rozpoczcia nauki. A 68 proc. skontrolowanych gmin opniao wydawanie decyzji o przyznaniu pomocy finansowej. W skrajnych przypadkach z decyzjami zwlekano od 32 do 83 dni.

Brak kontroli nad wykorzystaniem pomocy finansowej

Gminy najchtniej udzielaj stypendiw w formie pieninej. W ocenie NIK pomoc ograniczajca si jedynie do przekazania pienidzy, przy jednoczesnym braku kontroli nad ich wykorzystaniem, nie daje gwarancji przeznaczenia ich na cele edukacyjne. W dodatku taki system powiela zadania opieki spoecznej. Lepsz form wsparcia byoby organizowanie i finansowanie przez gminy dodatkowych zaj edukacyjnych, wykraczajcych poza plany nauczania. Taka forma w odrnieniu od formy pieninej czy rzeczowej ma szans na rozbudzenie potrzeb poznawczych u dziecka i wyrwnanie jego szans edukacyjnych.

Problem ze wspieraniem uczniw zdolnych

Samorzdy maj rwnie problem ze wspieraniem uczniw zdolnych. Z 19 skontrolowanych gmin 8 nie przewidziao funduszy na stypendia za wyniki w nauce lub osignicia sportowe. Na 52 skontrolowane placwki szkolne 22 nie wystpiy o rodki na taki cel.

292

n Zapobieganie nadwadze i otyoci u dzieci i modziey szkolnej

A 18 proc. uczniw zmaga si z problemem nadwagi i otyoci. Podejmowane przez gminy i szkoy prby propagowania zdrowego stylu ycia s najczciej niespjne, przypadkowe i dorane, a wic nieskuteczne. Tylko w dwch ze skontrolowanych szk nie stwierdzono przypadkw nadwagi i otyoci wrd uczniw. W pozostaych placwkach problem narasta, pomimo formalnie podejmowanych dziaa zapobiegawczych. Ustalenia z 52 skontrolowanych szk mona uzna za reprezentatywne dla caego kraju.

Gwne ustalenia NIK Brak gminnych raportw, dotyczcych potrzeb zdrowotnych uczniw
Tylko dwie gminy (Chem, Elblg) opracoway raporty dotyczce potrzeb zdrowotnych uczniw, ktre stay si podstaw lokalnych dziaa prozdrowotnych.

Brak okrelenia zada zwizanych ze zwalczaniem nadwagi lub otyoci w programach wychowawczych
Programy wychowawcze wszystkich skontrolowanych 52 szk zawieray wprawdzie zagadnienia dotyczce szeroko rozumianych dziaa sprzyjajcych zdrowiu, ale tylko w 1/3 z nich okrelono zadania bezporednio zwizane ze zwalczaniem nadwagi lub otyoci.

mieciowe jedzenie ze szkolnych sklepikw zamiast obiadw na stowce

W 87 proc. szk prowadzcych sklepiki oraz 75 proc. posiadajcych automaty spoywcze oferowano produkty o niskiej wartoci odywczej, nie zalecane przez dietetykw (np. chipsy, sodkie napoje gazowane, napoje energetyzujce), podczas gdy a 1/3 szk nie zapewniaa uczniom moliwoci zjedzenia obiadu. Sklepiki z ywnoci fast food znajdoway si take m.in. w czterech z omiu szk posiadajcych tytu Szkoa promujca zdrowie. Te z produktami zaliczanymi wycznie do zdrowej ywnoci funkcjonoway jedynie w 16 proc. skontrolowanych szk. Specjalici zwracaj uwag, e samorzdy szczeglnie te borykajce si z problemami finansowymi nierzadko oczekuj od dyrektorw szk, aby dochody z wynajmu powierzchni pod sklepiki, wspomagay budet szkoy.

Programy prozdrowotne niepoprzedzone analiz stanu wyjciowego

Nauczyciele nieprzygotowani do udzielenia pomocy uczniom w zapobieganiu nadwadze i otyoci.

adna ze skontrolowanych szk nie uwzgldnia w planach doskonalenia zawodowego nauczycieli problematyki z zakresu walki z nadwag i otyoci. Jednoczenie wikszo ankietowanych przez NIK nauczycieli przyznaa, e nie jest przygotowana do pomagania uczniom w zapobieganiu nadwadze i otyoci.

Niedofinansowany program zapobiegania nadwadze i otyoci realizowany przez Ministerstwo Zdrowia

Otyo powoduje nie tylko olbrzymie obcienia zdrowotne, ale take ekonomiczne, pochaniajc w niektrych pastwach czonkowskich UE do 6 proc. rzdowych wydatkw na opiek zdrowotn. Dlatego programy poprawy ywienia i walki z otyoci stay si priorytetem dla wszystkich krajw Unii Europejskiej. W odpowiedzi na zalecenia Komisji Europejskiej Ministerstwo Zdrowia wraz z m. in. z Instytutem ywnoci i ywienia realizuj Program zapobiegania nadwadze i otyoci oraz przewlekym chorobom niezakanym poprzez popraw ywienia i aktywnoci fizycznej na lata 20072011 POL-HEALTH. Budet tego programu jest uzaleniony od wielkoci rodkw zagwarantowanych corocznie w budecie Ministra Zdrowia. rodki finansowe na realizacj programu w latach 2007-2011 szacowano pocztkowo na 12 mln z, faktycznie zaplanowano kwot o poow mniejsz 5,9 mln z, a w rzeczywistoci wydatkowano (w latach 2007-2010) niespena 2,4 mln z.

Wnioski NIK:
NIK postuluje, by ywienie w szkole uzna za niezbdny element pomocy i ochrony zdrowia uczniw oraz by nada mu wysok rang i zapewni warunki jego realizowania.

12.3. Modzieowe orodki wychowawcze

Dyrektorzy modzieowych orodkw wychowawczych (MOW), jak rwnie kuratorzy owiaty, nie prowadzili analiz i ocen skutecznoci procesu resocjalizacji (nie byo takiego obowizku prawnego), tym samym brakuje danych dotyczcych efektyw-

293

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Poszczeglne szkoy bray udzia w oglnopolskich programach prozdrowotnych (m.in. Trzymaj form, Szklanka mleka, Owoce w szkole). NIK zwraca uwag, e ocena skutecznoci tych programw jest niemoliwa, poniewa aden nie zosta poprzedzony analiz stanu wyjciowego.

noci wykorzystania rodkw publicznych przeznaczonych na funkcjonowanie tych orodkw. MOW oraz organy sprawujce nadzr pedagogiczny nie prowadziy te analiz skutecznoci dziaa resocjalizacyjnych oraz nie posiaday danych o dalszych losach byych wychowankw. MOW, pomimo realizowania dwch funkcji: edukacyjnej i resocjalizacyjnej, dziaaj wycznie w ramach systemu owiaty i podlegaj nadzorowi pedagogicznemu Ministra Edukacji. W systemie owiaty nie wypracowano jednak metod pozwalajcych na waciwe wykorzystanie potencjau MOW i odpowiedni dobr modziey kierowanej do tych orodkw.

Gwne ustalenia NIK:

Nierzetelne wprowadzanie przez MOW danych o liczbie wychowankw do bazy Systemu Informacji Owiatowej
Nierzetelne wprowadzanie danych do SIO spowodowao naliczenie czci subwencji owiatowej w wysokoci innej ni nalena. Tylko w jednym MOM dokonywano wydatkw ze rodkw dotacji z budetu pastwa bez stosowania przepisw o zamwieniach publicznych.

Opnienia w powiadamianiu o nieusprawiedliwionej nieobecnoci lub o niedoprowadzeniu nieletnich do MOW

Przewleko w powiadamianiu orodka rozwoju edukacji (ORE), waciwych sdw rodzinnych i starostw, organw prowadzcych oraz rodzicw o nieusprawiedliwionej nieobecnoci lub o niedoprowadzeniu nieletnich do MOW, uniemoliwiaa cakowite wykorzystanie miejsc w orodkach oraz pene wyposaenie uczniw w podrczniki szkolne, pomoce dydaktyczne i rodki techniczne do nauki zawodu.

Prawidowa organizacja MOW

Organizacja MOW bya zgodna z przepisami powszechnie obowizujcymi, jak rwnie z aktami i procedurami wewntrznymi. System ksztacenia i organizacji zaj edukacyjnych, resocjalizacyjnych i terapeutycznych pozwala na realizacj celw i zada MOW. W 12 skontrolowanych orodkach (86 proc.) nauczyciele i wychowawcy posiadali odpowiednie kwalifikacje zawodowe, natomiast w dwch (14 proc.) zatrudnieni byli nauczyciele i wychowawcy bez wymaganych kwalifikacji z zakresu resocjalizacji.

Niedookrelenie warunkw, w jakich powinna przebywa modzie

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Funkcjonowanie MOW nie podlegao standaryzacji, brak byo bowiem wyznacznikw okrelajcych, w jakich warunkach powinna przebywa modzie, ilu maksymalnie wychowankw moe mieci placwka. W czterech orodkach (29 proc.) nie zapewniono penego dostpu wychowankw do wszystkich niezbdnych podrcznikw (w tym do nauki jzyka polskiego, jzyka angielskiego oraz matematyki).

Zrnicowane warunki pobytu wychowankw

Pomieszczenia szk i internatw w MOW umoliwiay zachowanie zasad bezpieczestwa i higieny przebywajcych w nich wychowankw oraz skuteczne prowadzenie procesu dydaktycznego. Warunki pobytu wychowankw byy jednak zrnicowane, gdy liczba osb przebywajcych w pomieszczeniach internatu wahaa si od 1 do 7.

Indywidualne programy pracy

Dla wychowankw wszystkich zbadanych MOW opracowano i realizowano indywidualne programy pracy. W niemal wszystkich (13) skontrolowanych MOW (93 proc.), wychowankowie uczestniczyli w indywidualnych lub grupowych zajciach specjalistycznych oraz w zajciach sportowych, turystycznych, rekreacyjnych i kulturalno-owiatowych w prawidowym wymiarze.

Gorsze wyniki egzaminw gimnazjalnych ni w szkoach rodowiskowych

Wyniki egzaminw gimnazjalnych, przyjte jako miernik efektw ksztacenia wychowankw MOW, byy znacznie gorsze od wynikw uzyskiwanych przez uczniw szk rodowiskowych w poszczeglnych wojewdztwach objtych kontrol. Jednoczenie wyniki te byy na zblionym poziomie pomidzy poszczeglnymi orodkami.

Wnioski NIK:
Stwierdzone w wyniku kontroli nieprawidowoci utrudniay prowadzenie w MOW dziaalnoci edukacyjnej i resocjalizacyjnej. W celu ich wyeliminowania oraz uzyskania poprawy w funkcjonowaniu MOW, NIK wnosi o podjcie stosownych dziaa przez Ministra Edukacji Narodowej.

12.4. Szkoy specjalne

NIK negatywnie ocenia wykonywanie przez publiczne szkoy specjalne (zespoy szk, orodki szkolno-wychowawcze) zada w zakresie wprowadzania danych o liczbie uczniw, wymagajcych specjalnych potrzeb edukacyj-

294

nych, do Systemu Informacji Owiatowej. Zamieszczanie w SIO nierzetelnych danych skutkowao m.in. nieprawidowym podziaem czci owiatowej subwencji oglnej, a w konsekwencji uzyskiwaniem przez organy prowadzce nienalenych kwot tej subwencji bd otrzymywaniem subwencji w wysokoci mniejszej, ni wynikaoby to z prawidowego wyliczenia.

Gwne ustalenia NIK: Nierzetelne dane w SIO

Spord 27 skontrolowanych szk, a 18 (tj. 66,7 proc.), zamiecio niezgodne ze stanem faktycznym dane w bazie systemu informacji owiatowej. Dotyczyy one liczby uczniw wymagajcych specjalnych potrzeb edukacyjnych, tj. odpowiedniej organizacji nauki i metod pracy z tymi uczniami. NIK negatywnie ocenia rwnie nadzr wykonywany przez organy prowadzce w zakresie weryfikacji danych o uczniach. Prawie wszystkie te organy (21 spord 24, tj. 87,5 proc.) nie wykonyway ustawowego obowizku sprawdzania poprawnoci danych przekazywanych im przez szkoy. W czterech przypadkach stwierdzono, e organy prowadzce szkoy nie przeprowadziy rzetelnej weryfikacji wykazw zada owiatowych, sporzdzanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, bdcych podstaw do podziau subwencji owiatowej pomidzy poszczeglne jednostki samorzdu terytorialnego. Doprowadzio to do naliczenia dla tych jednostek subwencji owiatowej na lata 2009-2011 w kwocie o 754,8 tys. z niszej od nalenej.

Niedostateczna ochrona danych osobowych uczniw

Szkoy specjalne w niedostatecznym zakresie stworzyy warunki majce zapewni ochron danych osobowych uczniw w poowie spord 24 objtych kontrol szk specjalnych stwierdzono powane zaniedbania w tym zakresie.

Wnioski NIK:
Najwysza Izba Kontroli rekomenduje kompleksowe uregulowanie przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, w corocznie przygotowywanych instrukcjach wprowadzania i przekazywania danych w systemie informacji owiatowej, sposobu umieszczania danych o uczniach wymagajcych specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Organy prowadzce powinny systematycznie sprawdza zgodno wskaza zespow orzekajcych zawartych w orzeczeniach o potrzebie ksztacenia specjalnego z danymi ujmowanymi w SIO.

1. 2. 3. 4. 5.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym owiaty i wychowania: Wychowanie przedszkolne (KNO, P/10/069) Wykorzystanie rodkw publicznych na pomoc materialn dla uczniw (KNO, P/10/074) Realizacja zada w zakresie zapobiegania nadwadze i otyoci u dzieci i modziey szkolnej (KNO, P/10/190) Dziaalno modzieowych orodkw wychowawczych w zakresie ksztacenia i resocjalizacji (LOP, P/10/159) Gromadzenie danych o szkoach specjalnych w systemie informacji owiatowej (LPO, P/11/158) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona take znale w Syntezach kontroli planowych zacznik nr 3.

295

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

296

13. Praca

13.1. Programy aktywizacji zawodowej 13.2. Dziaalno urzdw pracy

297

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Praca
Problemy zwizane ze sprawami zatrudnienia i przeciwdziaania bezrobociu, stosunkami i warunkami pracy, Najwysza Izba Kontroli bada kadego roku, powicajc szczegln uwag skutecznoci ksztacenia zawodowego, przygotowaniu pracownikw do zmieniajcych si potrzeb rynku pracy oraz aktywizacji zawodowej osb bezrobotnych i niepenosprawnych. Wypywajce std wnioski trudno uzna za optymistyczne. Okazuje si, e programy aktywizacji zawodowej bezrobotnych nie trafiaj do wszystkich. Korzystaj z nich gwnie najaktywniejsi, najczciej przed 45. rokiem ycia. Nie udao si natomiast zainteresowa zdobyciem nowych umiejtnoci ani wystarczajco zmotywowa osb zaawansowanych wiekowo, o niskich kwalifikacjach, zagroonych wykluczeniem. Istniaa take znaczna grupa trwale bezrobotnych, ktrzy czsto nie byli w ogle zainteresowani podjciem pracy.
W rnych okresach realizowane byy liczne programy aktywizacji zawodowej bezrobotnych, finansowane gwnie z Funduszu Pracy oraz z Europejskiego Funduszu Spoecznego. Z poszczeglnych form, takich jak szkolenia, stae zawodowe, zatrudnienie w ramach robt publicznych, pomoc finansowa na podjcie dziaalnoci gospodarczej, skorzystaa dua grupa poszukujcych pracy, z ktrych znaczna cz znalaza potem zatrudnienie. Na uwag zasuguj szczeglnie wyniki szkole dla bezrobotnych organizowanych przez powiatowe urzdy pracy i wysoki wskanik ponownego zatrudnienia uczestnikw kursw. Nieco inne problemy ujawnia zakoczona w 2011 r. kontrola realizacji programu aktywizacji zawodowej, skierowanego do najbardziej potrzebujcych osb poniej 30. roku ycia, mieszkajcych w wojewdztwie lubuskim. Tu rwnie udao si osign stosunkowo wysok efektywno, mierzon odsetkiem ponownie zatrudnionych, jednak niektre zastosowane instrumenty byy skuteczne jedynie pozornie, a sposb obliczania efektywnoci niemiarodajny. Zgodnie z przyjtym przez Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej sposobem liczenia efektw, za zatrudnionego uwaano kad osob, ktra w cigu trzech miesicy od zakoczenia realizacji projektu uzyskaa zatrudnienie, inn prac zarobkow lub podja dziaalno gospodarcz, bez wzgldu na to czy bya to umowa o prac na czas nieokrelony, czy te zlecenie na wykonanie pracy w wymiarze kilku dni. Stae u pracodawcw ze sfery publicznej, na ktre kierowano znaczn liczb beneficjentw, przynosiy korzyci raczej zatrudniajcym ni zatrudnionym. Umoliwiay pracodawcom uzupenianie brakw kadrowych osobami opacanymi ze rodkw Funduszu Pracy, osobom tym nie stwarzay natomiast perspektywy trwaego zatrudnienia po zakoczeniu stau. Po tym okresie pracodawcy zatrudniali na swj koszt sporadycznie pojedyncze osoby, na bardzo krtkie okresy, przede wszystkim na podstawie umw cywilnoprawnych. Podobne motywy kieroway pracodawcami w przypadku prac interwencyjnych. Izba stwierdzia rwnie, e liczc efektywno przeprowadzonych szkole, powiatowe urzdy pracy nie bray pod uwag, czy zatrudnienie miao zwizek z ich tematyk. Mona przypuszcza, e przedmiot kursw niejednokrotnie nie mia znaczenia take w szkoleniu wewntrznym. wiadczy o tym sytuacja zastana w 2011 r. w Powiatowym Urzdzie Pracy w Kielcach, w ktrym wasnych pracownikw kierowano na kosztowne zagraniczne szkolenia niezwizane z zakresem ich obowizkw. Trzy kontrole powicone naborowi pracownikw na stanowiska urzdnicze w jednostkach samorzdu terytorialnego ujawniy utrzymywanie si latami w tym fragmencie rynku pracy stale tych samych, istotnych nieprawidowoci. Zarwno kontrole przeprowadzone w roku 2008 w wojewdztwach lubuskim i mazowieckim, jak i zakoczone dwa lata pniej badania NIK wykazay powszechne stosowanie praktyk naruszajcych ustaw o pracownikach samorzdowych. Polegay one na ignorowaniu bd omijaniu na rne sposoby obowizku obsadzania wolnych stanowisk w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Kierownicy kontrolowanych jednostek, chcc zatrudni upatrzonego kandydata, organizowali fikcyjne konkursy, ktrych kryteria ustalano tak, by speniay je jedynie wybrane osoby. Urzdnikw, zamiast na umowach o prac, zatrudniano na umowach cywilnoprawnych. Stanowiska kierownicze pozostawiano nieobsadzone, a sprawowanie zwizanych z nimi funkcji powierzano, niekiedy na dugie miesice i lata, na zasadzie penienia obowizkw. Mimo krytycznych uwag NIK, sytuacja nie ulega zmianie. Nie pomoga rwnie nowelizacja wspomnianego przepisu, uwzgldniajca najwaniejsze postulaty rodowisk samorzdowych, zarzucajcych mu zbytni rygorystyczno. Majc to na uwadze, Najwysza Izba Kontroli wyrazia przypuszczenie, e nie o konkretne zapisy ustawy widocznie tu chodzi, ale o sam fakt istnienia przeszkody utrudniajcej kierownictwu jednostek dowolno postpowania.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

298

O poowicznym jedynie sukcesie mwi mona w przypadku realizacji programw wspierajcych wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych. Stwierdzono, e w ramach piciu programw celowych przeprowadzonych zostao wiele przedsiwzi zmierzajcych do zwikszenia aktywnoci zawodowej tej grupy osb, w tym akcje promocyjne informujce o dostpnych programach dziaania, a wyasygnowane na ten cel rodki wykorzystane zostay zgodnie z przeznaczeniem. Jednak systematycznie rosa liczba osb niepenosprawnych zarejestrowanych w urzdach pracy, malaa efektywno instrumentw majcych wspiera ich w poszukiwaniu pracy. Jednoczenie Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych, finansujcy omawiane przedsiwzicia, dziaa nierzadko po omacku. Nie stara si zidentyfikowa istniejcych problemw, co uzasadniaoby opracowanie i wprowadzenie konkretnych programw, te za wdraane byy bez znajomoci liczby potencjalnych uczestnikw i odpowiedniej symulacji kosztw. Oddzieln kwesti pozostaje dua bierno zawodowa osb niepenosprawnych, spowodowana kalectwem, chorob, a take brakiem wyksztacenia decydujcego o ich konkurencyjnoci na rynku pracy. Aktywizacja zawodowa tej grupy osb cigle stanowi istotne wyzwanie dla polityki spoecznej pastwa.

13.1. Programy aktywizacji zawodowej

Ograniczeniu bezrobocia maj suy programy aktywizacji zawodowej bezrobotnych, finansowane gwnie z Funduszu Pracy oraz z Europejskiego Funduszu Spoecznego. Kontrole NIK wykazuj jednak, e ich skuteczno nie jest wystarczajca, ale zastosowane mierniki uniemoliwiaj precyzyjne jej okrelenie uwzgldniany w nich jest sam fakt zatrudnienia, nawet jeli trwa zaledwie kilka dni lub nastapio na podstawie krtkotrwaej tzw. umowy mieciowej. Wedug NIK pomiar efektywnoci programw aktywizacji bezrobotnych powinien uwzgldnia nie tylko samo zatrudnienie, ale take jego formy i czas trwania. Stan najbardziej podany to zawarcie umowy o prac na czas nieokrelony lub okrelony trwajcy nie krcej ni rok. Rozwizania takie umoliwiyby opinii publicznej i podatnikom uzyskanie peniejszej informacji o wydatkowaniu rodkw publicznych i efektach podejmowanych dziaa przez publiczne suby zatrudnienia. Proponowane formy aktywizacji bezrobotnych to m.in. prace interwencyjne lub stae, szkolenia, a take przyznanie rodkw na podjcie dziaalnoci gospodarczej oraz refundacja kosztw wyposaenia i doposaenia stanowisk pracy i refundacja kosztw utworzenia nowych miejsc pracy.

n Program aktywizacji zawodowej osb do 30. roku ycia w wojewdztwie lubuskim

Program aktywizacji zawodowej osb do 30. roku ycia w wojewdztwie lubuskim nie kreowa najskuteczniejszych mechanizmw aktywizacji bezrobotnych. Najczciej stosowanym instrumentem byy stae, stwierdzono jednak nisk efektywno tej formy walki z bezrobociem, szczeglnie wtedy, gdy ich organizatorem byy instytucje publiczne. Jako kryterium efektywnoci programu przyjto zawarcie przez bezrobotnego z pracodawc tzw. umowy mieciowej (o dzieo lub zlecenia), czsto trwajcej kilka tygodni, a nawet krcej. Nie zapewniaa ona pracownikowi adnych uprawnie socjalnych a jednoczenie byo wysoce prawdopodobne ponowne uzyskanie przez niego statusu osoby bezrobotnej. Tylko w sporadycznych przypadkach zatrudniano osoby po odbytym stau, przewanie na krtkie okresy. W wojewdztwie lubuskim program by realizowany przez siedem powiatowych urzdw pracy, ktre na ten cel wydatkoway kwot 8.910,4 tys. z ze rodkw pochodzcych z Funduszu Pracy, w tym na: stae 4.718,6 tys. z; refundacj kosztw wyposaenia stanowisk pracy 1.929,1 tys. z; dotacje na podjcie dziaalnoci 1.199,9 tys. z; szkolenia 721,8 tys. z; prace interwencyjne 341,0 tys. z. Aktywizacj objto 1833 osoby, przede wszystkim rekrutujce si spord najbardziej potrzebujcych (96 proc. beneficjentw nie miao prawa do zasiku). Efektywno programu mierzona stop ponownego zatrudnienia osigna poziom 46,3proc. i bya nisza od planowanej o 10 punktw procentowych, jednak poza skutkiem w postaci zatrudnienia czci bezrobotnych osignito dodatkowe korzyci, jak przeciwdziaanie wykluczeniu spoecznemu oraz zdobycie przez uczestnikw programu podstawowej wiedzy i umiejtnoci pomocnych w poszukiwaniu pracy.

Gwne ustalenia NIK: Staysta darmowa sia robocza

Sta jako instrument aktywizacji osb bezrobotnych wykorzystywany jest przez niektrych pracodawcw do pozyskania darmowej siy roboczej, opacanej ze rodkw Funduszu Pracy.

299

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Zdaniem NIK, stae nie maj stanowi instrumentu niwelujcego braki kadrowe pracodawcw, winny suy aktywizacji bezrobotnych i zwiksza prawdopodobiestwo znalezienia przez nich trwaego zatrudnienia. Dlatego powiatowe urzdy pracy decydujc, dokd kierowa staystw, powinny bra pod uwag moliwo zatrudnienia bezrobotnych po stau. Wyniki badania ankietowego, przeprowadzonego przez NIK wrd staystw, wskazuj przypadki nierealizowania programu stau oraz niewystarczajcej opieki nad staystami. Dyrektorzy powiatowych urzdw pracy przyznawali, i cz instytucji publicznych i urzdw traktuje staystw, jako uzupenienie wasnych kadr. Sprzyja temu podlego subowa dyrektorw powiatowych urzdw pracy w stosunku do starostw, bdcych jednoczenie beneficjentami stay stayci byli zatrudniani m.in. w urzdach powiatowych i innych podlegajcych starostom.

Mechanizmy korupcyjne
Kontrola pozwolia rwnie na zidentyfikowanie mechanizmw sprzyjajcych wystpieniu zjawisk korupcyjnych sprzyja temu brak szczegowych regulacji prawnych lub wytycznych przeciwdziaajcych rnej ocenie tosamych lub podobnych stanw faktycznych. Program nie zawiera jednoznacznych wytycznych do oceny poszczeglnych obszarw i zakada du skal punktw moliwych do przyznania (niektre obszary nawet do 30), a urzd nie uszczegowi kryteriw oceny poszczeglnych obszarw, tak by moliwe byo stosowanie jednolitych miernikw wobec wszystkich wnioskodawcw. W WUP nie widziano takiej potrzeby, uznajc, e wystarczajce bdzie powierzenie tego zadania osobom posiadajcym odpowiedni wiedz i dowiadczenie. Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli brak tego uszczegowienia uniemoliwi Wojewdzkiemu Urzdowi Pracy przeprowadzenie rzetelnej weryfikacji wnioskw. Wyrazem tego byo odmienne ocenianie identycznych czy podobnych stanw faktycznych bd te lepsze ocenianie obszarw niezawierajcych wszystkich danych ni obszarw kompletnych. Przykady: Obszar partnerzy (moliwe 10 punktw do przyznania) w przypadku 3 powiatowych urzdw pracy (Nowa Sl, Subice, Zielona Gra) jeden z pracownikw WUP przyzna od 5 do 8 punktw, pomimo e w adnym z wnioskw nie wskazano partnerw ani ich roli w projekcie. Analizy (moliwe 30 punktw do przyznania) niezawierajce kompletu informacji niezbdnych do wyonienia grupy docelowej oceniono wyej (PUP w aganiu 29, w Gorzowie Wlkp. 30) ni te, ktre nie zawieray wszystkich wymaganych danych (odpowiednio: Wschowa 28, Nowa Sl 27). Przyznajc punkty w obszarze koszty jednostkowe, oceniajcy odnosili si do przecitnego kosztu aktywizacji zawodowej ponoszonego przez dany powiat w 2009 r. Wskutek bdu pracownika, w grupie najlepiej ocenionych pod tym ktem wnioskw znalaz si PUP w aganiu, ktremu przyznano za ten obszar 9 na 10 moliwych punktw, pomimo e wykaza najwikszy wzrost kosztw jednostkowych.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Zbyt krtki czas realizacji programu

Krtki okres realizacji programu utrudnia efektywne wykorzystanie rodkw publicznych. Zastosowanie wielu instrumentw rynku pracy wymaga skrupulatnej a zatem czasochonnej analizy napywajcych wnioskw i propozycji, nie wspominajc o samym przebiegu wybranej formy pomocy, ktra stosownie do obowizujcych procedur moe trwa od kilku miesicy (prace interwencyjne lub stae) do nawet kilku lat (refundacja kosztw utworzenia nowych miejsc pracy). Nieodzowne jest wic takie programowanie podobnych przedsiwzi, aby uwzgldniao duszy czas ich realizacji. Dyrektorzy powiatowych urzdw pracy wskazujc na bariery w efektywnym wykorzystaniu rodkw, podkrelali wanie wskie ramy czasowe programu. Wizao si to z popiesznym, a zatem obarczonym ryzykiem uchybie, wydatkowaniem rodkw publicznych.

Mylce listy zawodw deficytowych

Formuujc listy zawodw deficytowych (takich, dla ktrych ofert pracy jest wicej ni bezrobotnych) powiatowe urzdy pracy zgodnie z wytycznymi bray pod uwag oferty stay zgaszane przez pracodawcw. Prowadzio to do tego, e na czoowych miejscach list zawodw deficytowych znajdoway si sekretarki, pracownicy administracyjni czy biurowi. W rzeczywistoci przedstawiciele tych zawodw maj due trudnoci ze znalezieniem staego zatrudnienia. NIK uwaa, e stae powinny by w tych analizach traktowane odrbnie.

Szkolenia
Form aktywizacji zawodowej byy rwnie szkolenia. Urzdy pracy przyjmoway za efektywny kady przypadek podjcia

300

zatrudnienia po odbytych szkoleniach. Natomiast dla prawidowego okrelenia ich skutecznoci istotne jest, czy zatrudnienie miao zwizek z tematyk odbytego szkolenia.

rodki na podjcie dziaalnoci gospodarczej

100 proc. efektywnoci zyskay dziaania polegajce na przyznaniu rodkw na podjcie dziaalnoci gospodarczej oraz refundacji kosztw wyposaenia i doposaenia stanowisk pracy, zapewne z uwagi na obowizek prowadzenia tej dziaalnoci oraz utrzymania utworzonego stanowiska pracy przez okres odpowiednio 12 i 24 miesicy. W tym dziaaniu rodki nie zawsze byy wydawane rzetelnie. Na przykad Powiatowy Urzd Pracy w Strzelcach Krajeskich, wbrew zasadom, przyzna szeciu wnioskodawcom 75,7 tys. z na zakup samochodw osobowych. Nie byy one niezbdne do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej polegajcej m.in. na tworzeniu stron internetowych, myciu samochodw, usugach groomerskich (pielgnacja zwierzt). Bezrobotni, ktrzy otrzymali dotacje na zakup samochodw nie uzasadnili jej niezbdnoci dla prowadzenia dziaalnoci w swoich wnioskach.

Prace interwencyjne
Skierowanie do prac interwencyjnych zastosowa tylko jeden urzd pracy. Taka forma aktywizacji wpywa na zwikszenie umiejtnoci i przygotowania zawodowego bezrobotnych, tym samym zwiksza prawdopodobiestwo uzyskania przez nich zatrudnienia w przyszoci. Krytycznie naley jednak oceni ponowne kierowanie tych samych osb do prac interwencyjnych organizowanych przez tego samego pracodawc, w szczeglnoci gdy przerwa pomidzy pracami interwencyjnymi bezrobotnego u tego samego pracodawcy bya bardzo krtka.

n Pomoc bezrobotnym projekt Przeciw wykluczeniu

Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej Barka w Strzelcach Opolskich otrzymao dofinansowanie projektu Przeciw wykluczeniu w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwj Zasobw Ludzkich 20042006. Wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego projekt ma na celu ograniczenie zjawiska wykluczenia spoecznego, m.in. poprzez wyprowadzanie z bezrobocia. NIK pozytywnie ocenia podjte przez Stowarzyszenia dziaania, chocia nie zostay osignite zakadane we wniosku rezultaty, Stowarzyszenie Barka planowao uzyska zatrudnienie 40 osb (20 osb zatrudnienie subsydiowane, 10 osb w stworzonych dwch spdzielniach socjalnych oraz 10 osb w formie samozatrudnienia). Jednak pomimo wydatkowania na ten cel zaplanowanych rodkw, nie udao si to. Jak ustalono, spord grupy objtej badaniem 29 uczestnikw warsztatw jedynie 8 dostao prac po zakoczeniu udziau w projekcie, a tylko jedna uzyskaa zatrudnienie dofinansowane przez Powiatowy Urzd Pracy. Nikt nie rozpocz te dziaalnoci gospodarczej oraz nie zaoono adnej spdzielni socjalnej. Stowarzyszenie wskutek braku w umowach zapisu uzaleniajcego wysoko wynagrodzenia za przeprowadzenie kursu od faktycznej liczby jego uczestnikw, ponioso pene koszty szkolenia, pomimo nieuczestniczenia w tych kursach wszystkich wytypowanych do tego osb. Koszty te wyniosy 24.230 z. Np. za kursy jzyka angielskiego lub niemieckiego zapacono 36.000 z (40 osb), natomiast uwzgldniajc faktyczn liczb uczestnikw kursu (28 osb) wynagrodzenie byoby o 10.800 z nisze. Stowarzyszenie wypacio te 25 uczestnikom Centrum Integracji Spoecznej zasiki integracyjne w kwocie 11.544 z (59 proc. ogu wypaconych zasikw), chocia nieobecno tych osb na zajciach nie bya usprawiedliwiona lub byy one niezdolne do uczestnictwa w zajciach, co stanowio naruszenie art. 15 ust 7 i 7a ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. Stwierdzone ponadto nieprawidowoci dotyczyy zamieszczenia we wniosku o dofinansowanie projektu nierzetelnych danych dotyczcych liczby osb dugotrwale bezrobotnych w powiecie strzeleckim, jak rwnie niezbadania poziomu zadowolenia beneficjentw ostatecznych i stopnia ich aktywnoci oraz ich monitoringu, pomimo e we wniosku to przewidziano.

n Programy wspierajce wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych

Ronie liczba zarejestrowanych bezrobotnych osb niepenosprawnych i poszukujcych pracy, jednoczenie maleje efektywno instrumentw wspierajcych aktywizacj zawodow niepenosprawnych. Analizy i porwnania midzynarodowe nie pozwalaj jednoznacznie oceni, ktre ze stosowanych instrumentw wsparcia zatrudnienia osb niepenosprawnych naley uzna za najskuteczniejsze. Wedug OECD wrd najistotniejszych dziaa znale si powinny takie formy wsparcia integracyjnego, jak dofinansowanie wynagrodzenia i skadek na ubezpieczenie spoeczne, promowanie zatrudnienia, szkolenia, wsparcie przy poszukiwaniu

301

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

pracy, zatrudnienie wspomagane. Do tej listy doda naley rwnie usuwanie barier architektonicznych.

Dysproporcje w podziale rodkw z Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych.

NIK zwrcia uwag na znaczne dysproporcje w wykorzystaniu otrzymanych z PFRON rodkw na rehabilitacj zawodow i spoeczn. Powiaty okrelaj w formie uchwa zadania, na ktre przeznaczaj rodki PFRON, a nastpnie dziel je na podstawie wnioskw i analiz danych z lat poprzednich. W 12 objtych kontrol powiatach w latach 2007-2009 oraz I poowie 2010 r. zdecydowanie wiksze zapotrzebowanie, sigajce 94 mln z, zgaszane byo na finansowanie zada z zakresu rehabilitacji spoecznej, polegajcej przede wszystkim na wyrabianiu zaradnoci oraz pobudzaniu aktywnoci spoecznej drog uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych i warsztatach terapii zajciowej, ni sucych rehabilitacji zawodowej (niespena 13 mln z), stwarzajcych szans na stabilne zatrudnienie.

Niejasno sformuowane umowy z PFRON

Zastrzeenia budzi sposb formuowania umw, w ktrych termin zoenia sprawozda kocowych ze zleconych zada okrelony zosta niezgodnie z ustaw o wolontariacie i o dziaalnoci poytku publicznego, nieprecyzyjnie lub niewaciwie ustalane byy rwnie terminy zwrotu niewykorzystanego dofinansowania oraz kocowego rozliczenia niektrych zada. NIK stwierdzia m.in. niewaciwy sposb formuowania celw niektrych programw i konstruowania wskanikw sucych do oceny ich realizacji. Wskutek tego cele programw byy okrelone nieprecyzyjnie i w sposb niemierzalny.

Bariery utrudniajce dostp niepenosprawnym do urzdw

Mimo podjtych prac dostosowawczych w dalszym cigu istniej bariery funkcjonalne utrudniajce dostp do urzdw osobom niepenosprawnym. Nawet jeli przystosowane zostay pomieszczenia oglnodostpne, przeznaczone do obsugi klientw, to brak takich uatwie w przypadku pozostaych pomieszcze i kondygnacji nie kwalifikuje takiego urzdu jako miejsca pracy przyjaznego osobom niepenosprawnym.

13.2. Dziaalno urzdw pracy

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Powiatowy Urzd Pracy w Kielcach

NIK negatywnie ocenia dziaalno Powiatowego Urzdu Pracy w Kielcach w zwizku ze stwierdzeniem nieprawidowoci, m.in. niegospodarnoci polegajcej na udziale kierownictwa urzdu w drogich zagranicznych szkoleniach, nieprzydatnych w pracy czonkw tego kierownictwa tematyka szkole nie miaa nic wsplnego z zakresem ich obowizkw. W latach 2009-2011 (I kw.), urzd wyda na szkolenia 992,9 tys. z, z czego 193,8 tys. z przeznaczono na szkolenia zagraniczne (19 proc. kosztw ogem), 143,3 tys. z (14 proc.) na szkolenia stanowice wkad wasny do projektw realizowanych w ramach rodkw z Europejskiego Funduszu Spoecznego, a pozosta kwot na szkolenia krajowe. rodki na szkolenia ujte byy w planie finansowym jednostki. W okresie objtym kontrol w 14 szkoleniach zagranicznych uczestniczyo 26 pracownikw urzdu. Szkolenia dotyczyy m.in. dowiadcze zagranicznych instytucji rynku pracy, dobrej praktyki oraz wykorzystania rodkw unijnych.

Ustalenia NIK: Szkolenia w Hiszpanii, Paryu i Nicei

W ocenie NIK, udzia dyrektora urzdu, w zorganizowanym w Hiszpanii szkoleniu Aktywna polityka rynku pracy dobre praktyki i dowiadczenia hiszpaskie w wykorzystaniu funduszy dla rozwoju lokalnego rynku pracy, ktrego koszt wynis 5,4 tys. z, by dziaaniem niegospodarnym, bo trzy miesice po zakoczeniu szkolenia, przeszed on na emerytur. Tym samym, brak byo moliwoci wykorzystania w urzdzie w tak krtkim czasie, zdobytej przez niego wiedzy. W zorganizowanym w Paryu i Nicei szkoleniu Rehabilitacja zawodowa osb niepenosprawnych i reintegracja spoeczna wykluczonych lub zagroonych wykluczeniem. Dowiadczenia i dobre praktyki Francji, ktrego koszt wynis 19,2 tys. z, wzio udzia m.in. dwch pracownikw Wydziau Organizacji i Kadr. W szkoleniu Aktywna polityka rynku pracy w obliczu kryzysu gospodarczego dobre praktyki Republiki Federalnej Niemiec w Monachium, ktrego koszt wynis 14,1 tys. z, wzio udzia trzech pracownikw zatrudnionych w Wydziale Finansowo-Ksigowym. W ocenie NIK, skierowanie ww. piciu pracownikw na takie szkolenia byo dziaaniem niegospodarnym, gdy zakresy ich obowizkw nie pokryway si z tematyk szkole.

302

 Dorabianie w czasie zwolnienia lekarskiego lub podczas rzekomej obecnoci w pracy

W trakcie kontroli NIK ustalono, e od 1 stycznia 2008 r. do 31 marca 2011 r. dwie pracownice urzdu prowadziy szkolenia na rzecz podmiotw zewntrznych, podpisujc jednoczenie list obecnoci w zakadzie pracy. Szkolenia prowadzone przez jedn z pracownic obejmoway we wskazanym okresie ogem 168 dni, przy czym w 51 przypadkach szkolenia wykonywane byy w czasie zwolnienia lekarskiego lub wtedy, kiedy pracownica bya podpisana na licie obecnoci w urzdzie. Druga z pracownic wiadczya w tym samym okresie usugi szkoleniowe cznie przez 152 dni, przy czym w 44 przypadkach korzystaa w tym czasie ze zwolnie lekarskich lub byy to dni, w ktrych bya podpisana na licie obecnoci w urzdzie.

Zawiadomienie do prokuratury
Powysza sytuacja wiadczy o braku waciwego nadzoru nad podlegymi pracownikami ze strony dyrektora urzdu. W zwizku z ujawnionymi ww. nieprawidowociami, Delegatura NIK w Kielcach, przygotowuje zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popenienia przestpstwa.

303

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym obszaru praca 1. Realizacja programu aktywizacji zawodowej osb do 30. roku ycia w wojewdztwie lubuskim (LZG, P/11/180) 2. Realizacja umowy o dofinansowanie projektu Przeciw wykluczeniu Funkcjonowanie Centrum Integracji Spoecznej w Strzelcach Opolskich w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwj Zasobw Ludzkich 20042006 przez Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej Barka w Strzelcach Opolskich w latach 2007-2008 (LOP, S/10/005) (dzia Zabezpieczenie spoeczne/UE) 3. Realizacja programw wspierajcych wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych (KPZ, P/10/096) 4. Realizacja wybranych zagadnie ustawowej dziaalnoci Powiatowego Urzdu Pracy w Kielcach oraz przestrzegania praw pracowniczych (LKI, S/11/005) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli, a take innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

304

14. Rolnictwo, rynki rolne, rozwj wsi

14.1. Rozwj wsi 14.2. Rynki Rolne 14.3. Rolnictwo

305

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Rolnictwo, rynki rolne, rozwj wsi

Polska wie przechodzi wszechstronne zmiany od podniesienia jakoci produkcji rolinnej i zwierzcej, przez wiksz dbao o standardy przechowalnictwa i przetwrstwa artykuw rolno-spoywczych, a po popraw infrastruktury i rozwj przedsibiorczoci na terenach wiejskich. NIK uwanie przyglda si tym przeobraeniom, w szczeglnoci badajc kwestie waciwego wykorzystania rodkw publicznych, w tym funduszy unijnych, przeznaczonych na realizacj tych celw.
Take w okresie sprawozdawczym Izba koncentrowaa si na badaniu dziaa zwizanych z produkcj roln i tworzeniem warunkw do poprawy poziomu ycia na wsi, funkcjonowaniem sub wspierajcych rolnictwo, ochron gruntw rolnych, a take badaniu problemw wynikajcych z pojawienia si nowych rodzajw lub rodkw produkcji oraz zagadnie natury ekonomicznej, produkcyjnej, ekologicznej czy bioetycznej. Kontrole przeprowadzone przez NIK w obszarze dziaw administracji: rolnictwo, rynki rolne i rozwj wsi w roku 2011 i I kwartale roku 2012, miay do zrnicowany charakter. Ich celem bya gwnie ocena realizacji programw i przedsiwzi o zasigu oglnokrajowym oraz zbadanie okrelonych dziedzin dziaalnoci.

14.1. Rozwj wsi

n Fundusze unijne wspierajce rozwj obszarw wiejskich
Moliwo realizacji przedsiwzi w dziedzinie Odnowa i Rozwj Wsi w zakresie unijnego Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013 spotkaa si z duym zainteresowaniem ze strony potencjalnych beneficjentw. NIK pozytywnie ocenia realizacj programu, stwierdzajc jedynie dosy pne jego rozpoczcie. W wyniku naborw zorganizowanych do 31 sierpnia 2010 r., do samorzdw wojewdztw wpyno prawie 5 200 wnioskw o udzielenie pomocy w realizacji przedsiwzi o cznej wartoci ponad 3.1 miliarda zotych. Kwota dofinansowania, o ktre ubiegali si wnioskodawcy, wynosia niemal 2 miliardy zotych. Do 31 sierpnia 2010 r. samorzdy wojewdztw zawary umowy o udzielenie pomocy z 2.665 wnioskodawcami, a oglna warto przedsiwzi objtych tymi umowami wyniosa prawie 1,3 miliarda.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Prawidowa realizacja programu (naboru, prowadzenia, kontroli i rozliczania)
Wedug Izby realizacja dziaania Odnowa i Rozwj Wsi, prowadzonego w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013 przebiegaa sprawnie, zgodnie z obowizujcymi przepisami i procedurami. Ustalenia kontroli wskazuj na rzetelne wywizywanie si przez instytucj zarzdzajc Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i agencj patnicz, ktrej funkcj penia Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a take inne pastwowe i samorzdowe podmioty uczestniczce w przygotowaniu i realizacji dziaania, o ktrym mowa, z powierzonych im zada. Osignite zostay wymierne efekty rzeczowe, gwnie w postaci budowy, modernizacji, bd remontu znacznej liczby obiektw, podnoszce atrakcyjno wiejskich miejscowoci. W ocenie NIK trafnie przyjto rozwizania, a system kontroli i nadzoru dziaa efektywnie. Nie bez znaczenia jest tu rwnie dowiadczenie, jakie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i samorzdy wojewdztw nabyy w trakcie realizacji Planu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20042006 oraz dziaania Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwj obszarw wiejskich 20042006. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i samorzdy wojewdztw zostay prawidowo przygotowane pod wzgldem organizacyjnym, technicznym i kadrowym do obsugi dziaa zwizanych z programem. Potwierdziy to szczegowe badania 168 postpowa o przyznanie pomocy w ramach dziaania Odnowa i Rozwj Wsi. Nie ujawniy one istotnych nieprawidowoci.

Prawidowe korzystanie z pomocy przez skontrolowanych beneficjentw

Kontrole NIK przeprowadzone bezporednio u 24 beneficjentw nie ujawniy adnego przypadku objcia pomoc przedsiwzicia niesucego realizacji celw okrelonych w PROW na lata 2007-2013 lub udzielenia takiej pomocy podmioto-

306

wi nieuprawnionemu. Wszyscy skontrolowani beneficjenci prawidowo wywizywali si z warunkw korzystania z pomocy. Stwierdzone podczas kontroli nieprawidowoci wystpoway sporadycznie.

Dosy pne uruchomienie programu

Zastrzeenie NIK wzbudzia jedynie nadmierna dugotrwao przygotowa do wdroenia dziaania OiRW. Pierwsze nabory wnioskw o udzielenie takiej pomocy przeprowadzone zostay dopiero w I kwartale 2009 r., podpisanie pierwszej umowy z beneficjentem nastpio w sierpniu tego roku po upywie ponad 31 miesicy od pocztku okresu objtego PROW na lata 2007-2013 oraz 24 miesice po dacie zatwierdzenia tego programu przez Komisj Europejsk. Dotychczasowy przebieg dziaania i stan zaawansowania przewidzianych w jego ramach przedsiwzi, zdaniem NIK, nie wskazuje jednak, by zaoenia przyjte w PROW na lata 2007-2013 mogy nie zosta zrealizowane. Takie tempo realizacji programw pomocowych nie jest niczym niezwykym. Najczciej wynika ono z koniecznoci zadouczynienia wszystkim wymogom i czasochonnym procedurom, jakimi obwarowana jest moliwo wykorzystania rodkw unijnych. W tym jednak przypadku o uruchomieniu omawianego dziaania zadecydoway terminy wydania niezbdnych aktw prawnych, przewleko procesu uzgadniania treci umw w sprawie dziaa delegowanych midzy samorzdami wojewdztw i ARiMR oraz uzyskania przez t ostatni akredytacji do obsugi OiRW.

Drobne problemy z funkcjonowaniem systemu informatycznego

14.2. Rynki rolne

W celu zarzdzania elewatorami zboowymi, przejtymi przez Agencj Rynku Rolnego, a znajdujcymi si uprzednio w zarzdzie przedsibiorstw przemysu zboowo-mynarskiego PZZ zostaa utworzona spka Elewarr. NIK stwierdzia jednak, e sytuacja finansowa firmy stale si pogarszaa, malaa jej rola w przechowywaniu zapasw interwencyjnych zb Unii Europejskiej, a nadzr wacicielski nad spk ze strony Prezesa ARR by niedostateczny, co Izba ocenia negatywnie. Przedmiotem dziaalnoci Elewarr sp. z o.o. jest sprzeda hurtowa zb, nasion i pasz oraz magazynowanie i przechowywanie towarw. Zadania te realizuje dokonujc obrotu zboem oraz rzepakiem, wiadczc usugi przechowalnicze podmiotom komercyjnym zakadom tuszczowym, firmom biopaliwowym, sodowniom, mieszalniom pasz oraz przechowujc rezerwy pastwowe Agencji Rezerw Materiaowych i zapasy interwencyjne Unii Europejskiej dla Agencji Rynku Rolnego.

Gwne ustalenia NIK: Agencja nie wyznaczaa kierunkw rozwoju spki i nie okrelaa rde jego finansowania
Agencja Rynku Rolnego, jako waciciel Elewarra, bya pasywna w wyznaczaniu kierunku rozwoju spki oraz okrelaniu rde finansowania tego rozwoju.

Pogarszaa si sytuacja finansowa spki

Z prowadzonej dziaalnoci Elewarr uzyskiwa zysk, osigany gwnie dziaaniom niezwizanym bezporednio z obrotem zboem i jego przechowywaniem. Dekapitalizacji ulega majtek trway. Wykorzystanie magazynw i elewatorw byo na poziomie 50 proc., czego NIK nie moe uzna za zadowalajce. Pogarszanie si sytuacji finansowej spki zwizane byo rwnie z faktem, i nie moga ona korzysta ze rodkw Unii Europejskiej, co utrudniao jej konkurowanie z firmami przechowalniczymi i prowadzcymi obrt zboem, ktre z tego wsparcia korzystay. Fundusze Unii Europejskiej kierowane s bowiem do mikroprzedsibiorstw oraz przedsibiorstw maych i rednich.

Restrukturyzacja nie poprawia wynikw firmy

Restrukturyzacja spki przeprowadzona w 2008 r. ograniczya wprawdzie liczb jej oddziaw (z 11 do 4) i zmniejszya zatrudnienie o 30%, jednak sytuacja na rynku zb spowodowaa, e dziaania te nie miay decydujcego wpywu na wynik firmy.

Wnioski NIK:
Zgodnie z obowizujcymi obecnie przepisami Agencja Rynku Rolnego dotychczasowy waciciel spki Elewarr bya zobowizana przekaza swoje udziay na rzecz Skarbu Pastwa. Opierajc si na wynikach przedstawionych bada, Najwysza Izba Kontroli uwaa za wskazane podjcie dziaa w celu opracowania i wdroenia strategii rozwoju spki, okrelajcych zaoenia i kierunki przyszych poczyna, a take sposoby realizacji wyznaczonych celw.

307

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

14.3. Rolnictwo
n Hodowla zwierzt
Ta kontrola miaa charakter interwencyjny NIK przeprowadzia j na zlecenie sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Sygnay o uciliwoci ferm i ich negatywnym wpywie na rodowisko potwierdziy si, a NIK ustalia, e nadzr pastwowy nad fermami zwierzt futerkowych w Wielkopolsce by nieskuteczny. Kontrole przeprowadzone na zlecenie NIK przez poszczeglne inspekcje potwierdziy wystpowanie nieprawidowoci polegajcych na nieprzestrzeganiu wymaga ochrony rodowiska, prawa budowlanego i warunkw weterynaryjnych. Wczeniej inspekcje nadzoru budowlanego i ochrony rodowiska sprawdzay te fermy bardzo rzadko lub wcale, a nadzr weterynaryjny nad nimi sprawowany by nierzetelnie. Kontrola sprawowania nadzoru pastwowego nad funkcjonowaniem ferm zwierzt futerkowych w wojewdztwie wielkopolskim podjta zostaa z kilku powodw. Produkcja ta, prowadzona jest na znaczn skal Polska zajmuje pod tym wzgldem trzecie lub czwarte miejsce na wiecie. Futra i wyroby z nich eksportowane na wiatowe rynki przynosz przychody szacowane na 200 mln euro rocznie. Fermy daj zatrudnienie mieszkacom wsi, a jednoczenie pozwalaj zagospodarowa pozostaoci i odpady z produkcji misnej, ktre uywane s jako karma dla hodowanych norek, lisw, jenotw i tchrzy. Jest jednak i druga strona medalu. Centrum hodowli zwierzt futerkowych to Wielkopolska i pnocno-zachodnie wojewdztwa kraju. Stamtd wanie nadeszy sygnay o towarzyszcych tej produkcji problemach, takich jak zagroenia dla ekosystemu oraz uciliwo dla otoczenia powodowana naruszaniem przepisw prawa budowlanego, ochrony rodowiska i o zagospodarowaniu przestrzennym. Przeprowadzone badania potwierdziy w duej mierze zasadno skarg. Tylko jedna ferma zwierzt futerkowych, spord 23 skontrolowanych na zlecenie NIK, speniaa jednoczenie wymagania weterynaryjne, budowlane i ochrony rodowiska. We wszystkich pozostaych stwierdzono nieprawidowoci.

Gwne ustalenia NIK:

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Inspekcje weterynaryjne podaway nieprawdziwe dane

Inspekcje weterynaryjne zachoway wymagan minimaln czstotliwo kontroli ferm zwierzt futerkowych pod wzgldem ich dobrostanu, ale tylko jedna iInspekcja zapewnia wymagan minimaln czstotliwo kontroli ferm w zakresie zagospodarowania ubocznych produktw pochodzenia zwierzcego. Wszystkie skontrolowane inspekcje weterynaryjne wykazay w raportach nieprawdziwe dane o liczbie przeprowadzonych kontroli i liczbie stwierdzonych nieprawidowoci.

Inspekcja Ochrony rodowiska skontrolowaa przez dwa lata tylko 6 ze 129 ferm
Inspekcja Ochrony rodowiska w Poznaniu skontrolowaa w latach 20092010 tylko sze ferm zwierzt futerkowych, spord 129 funkcjonujcych w wojewdztwie wielkopolskim. Odpowiadao to, co prawda wytycznym Gwnego Inspektora Ochrony rodowiska, ale wyniki tych kontroli wskazyway na potrzeb zwikszenia ich liczby.

W fermach nieprawidowo gospodarowano odpadami

We wszystkich kontrolowanych fermach stwierdzone zostay nieprawidowoci zwizane z gospodark odpadami oraz prowadzenie hodowli w obiektach wybudowanych nielegalnie lub z istotnym naruszeniem warunkw pozwole na budow.

n Szkoy rolnicze
Niedobr rodkw finansowych by gwn przyczyn nieprawidowoci w funkcjonowaniu czci skontrolowanych zespow szk rolniczych. Z tego wanie powodu nie wszdzie zapewniono uczniom odpowiednie warunki lokalowe, nie zakoczono czci rozpocztych inwestycji, zabrako rodkw na zakup pomocy dydaktycznych i budow nowych pracowni, a nawet na wynagrodzenia dla nauczycieli. Braki te, a take wyeksploatowane pojazdy i urzdzenia do nauki zawodu mog stanowi istotn przeszkod w penej realizacji programw nauczania, negatywnie wpywajc na jako ksztacenia i przygotowanie zawodowe absolwentw. Zgodnie z ustaw o systemie owiaty 45 szk rolniczych przej w latach 2007-2009 od jednostek samorzdu terytorialnego Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Gwnym celem byo utworzenie wzorcowych placwek, posiadajcych wykwalifikowan kadr i nowoczesn baz dydaktyczn. Do chwili obecnej wspomniane zamierzenia nie zostay w peni zrealizowane, gwnie z braku rodkw finansowych.

308

Gwne ustalenia NIK: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi prawidowo przej szkoy rolnicze od samorzdw
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi prawidowo wywizywa si z zada naoonych na niego ustaw o systemie owiaty, polegajcych na przejmowaniu od jednostek samorzdu terytorialnego zespow szk rolniczych, tworzeniu nowych szk oraz placwki doskonalenia nauczycieli przedmiotw zawodowych, a take obowizkw organu nadzoru pedagogicznego. Realizujc postanowienia wymienionej ustawy, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w okresie od 1 stycznia 2007 r. do 1 stycznia 2009 r. przej do prowadzenia od jednostek samorzdu terytorialnego 45 zespow szk rolniczych i jedn burs. W przejtych zespoach utworzonych zostao 19 nowych szk. Zarzdzeniami wprowadzono now, jednolit nazw zespow w brzmieniu: Zesp Szk Centrum Ksztacenia Rolniczego. Minister RiRW utworzy take Krajowe Centrum Edukacji Rolniczej w Brwinowie majce doskonali nauczycieli przedmiotw zawodowych nauczajcych we wszystkich szkoach rolniczych w Polsce.

Ze warunki lokalowe
Jednym z gwnych celw przejcia przez resort rolnictwa szk rolniczych byo utworzenie wzorcowych placwek. Miay one wyznacza standardy ksztacenia rolniczego, dysponowa wykwalifikowan kadr, nowoczesn baz dydaktyczno-produkcyjn i dobrym wyposaeniem technicznym, przygotowujc absolwentw do podjcia pracy w sektorze rolno-usugowym. Jednak w cigu trzech lat od rozpoczcia tego procesu warunki lokalowe czci skontrolowanych zespow szk nie poprawiy si na tyle, by mona je byo uzna za sprzyjajce realizacji zada statutowych.

Zastrzeenia do stanu bezpieczestwa i wyposaenia w rodki naukowe i dydaktyczne

Zastrzeenia wzbudza take stan bezpieczestwa oraz wyposaenie w rodki naukowe i dydaktyczne. W 2009 r. wystpi niedobr rodkw finansowych na dziaalno szk prowadzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, co wynikao z ustalenia przez Ministra Finansw niewystarczajcego limitu wydatkw budetowych na ich funkcjonowanie. W konsekwencji w szkoach wystpiy zobowizania wymagalne dotyczce wynagrodze nauczycieli, a w 12 zespoach szk przekroczono plan wydatkw na wynagrodzenia osobowe. Wikszo skontrolowanych jednostek naruszaa przepisy dotyczce gospodarki finansowej NIK negatywnie ocenia j w 4 przypadkach. Szkoom zapewniono wysoko wykwalifikowan kadr nauczycielsk, prawidowo realizujc zadania dydaktyczno-wychowawcze, jednak niewystarczajco zmotywowan do wdraania nowoczesnych metod nauczania. Zdawalno egzaminw potwierdzajcych kwalifikacje zawodowe wrd absolwentw skontrolowanych zespow szk bya porwnywalna do osiganej przez absolwentw szk rolniczych w skali caego kraju.

Ministerstwo nie badao dalszych losw edukacyjnych i zawodowych absolwentw

W toku kontroli stwierdzono, e Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie badao edukacyjnych i zawodowych losw absolwentw szk prowadzonych przez wymieniony resort. Dziaania takie podjo 10 spord 19 kontrolowanych zespow, ale przyjte metody badawcze okazay si niewaciwe, a otrzymane wyniki niepene.

Wnioski NIK:
W ocenie NIK potrzebny jest jednolity system monitorowania edukacyjnych i zawodowych losw absolwentw szk prowadzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, poniewa jego brak utrudnia ocen stopnia dostosowania profilw i metod ksztacenia do wymaga rynku pracy. Izba uznaa rwnie za potrzebne podjcie decyzji w sprawie waciwego poziomu finansowania szk rolniczych, uwzgldniajcych konieczno poprawy warunkw lokalowych i bezpieczestwa niektrych w nich, a take pene wyposaenie w potrzebne pomoce naukowe i dydaktyczne. To wedug Izby powinno przyczyni si do skutecznej realizacji gwnych zaoe lecych u podstaw procesu przejmowania szk rolniczych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

n Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi (w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013)
Pomimo angaowania w ostatnich latach na utrzymanie urzdze melioracyjnych w Polsce coraz wikszych rodkw finansowych, take z Unii Europejskiej, nadal nierozwizany pozostaje problem waciwej regulacji stosunkw wodnych w glebie oraz ochrony uytkw rolnych przed powodziami.

309

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Saba motywacja kadry nauczycielskiej do wdraania nowoczesnych metod nauczania.

Kadego roku przybywa urzdze melioracji wodnych, ktre nie s prawidowo konserwowane i wymagaj modernizacji oraz odbudowy. Aktualnie, w Polsce wymaga odbudowy lub modernizacji okoo 22 proc. ciekw naturalnych, 27 proc. kanaw, a take 41 proc. waw przeciwpowodziowych. Pogarszajcy si stan techniczny urzdze melioracji wodnych moe prowadzi do ich stopniowej oraz nieodwracalnej dekapitalizacji, a take do wzrostu realnego zagroenia powodziowego.

Gwne ustalenia NIK: Pienidze z Unii nie wystarcz

NIK stwierdzia, e wojewdzkie zarzdy melioracji i urzdze wodnych nie utrzymuj w naleytym stanie urzdze wykonanych przy wspudziale rodkw z UE. Chocia otrzymane rodki wykorzystay zgodnie z przeznaczeniem i prawidowo, to jednak pienidze przeznaczane na te cele pokrywaj potrzeby zaledwie w jednej trzeciej. WZMiUW maj te problemy z rzetelnym przygotowywaniem wnioskw o przyznanie pomocy na prace zwizane z melioracjami lub patnoci. Wnioski zoone w samorzdach wojewdztw wymagay uzupenie i poprawek z powodu bdw formalnych oraz merytorycznych.

Brak terminowoci
Z kolei w odniesieniu do samorzdw wojewdztw nieprawidowoci stwierdzone przez NIK ogniskoway si wok braku terminowoci zarwno w rozpatrywaniu wnioskw skadanych przez wojewdzkie zarzdy melioracji i urzdze wodnych, jak rwnie w przekazywaniu do ARiMR sprawozda i prognoz wydatkw. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaplanowa w Programie Rozwoju Obszarw Wiejskich nierealne docelowe wskaniki dla dziaa z zakresu gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi. Nieterminowo wydal take przepisy wykonawcze w sprawie warunkw i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach dziaania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwizanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i lenictwa przez gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi objtego PROW.

Naleyty nadzr ze strony Ministra

W przypadku tej kontroli NIK uwaa, e nadzr sprawowany przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi by sprawowany naleycie. Prawidowo swe zadania wykonywaa take ARiMR jako agencja patnicza. Weryfikacja formalno rachunkowa zlece patnoci bya prawidowa. Samorzdy wojewdztw przyznaway pomoc finansow na merytorycznie uzasadnione i speniajce kryteria projekty.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Najwysza Izba Kontroli widzi szans na skuteczniejsze zarzdzanie wykonaniem programu poprzez wprowadzenie i monitorowanie wykonania wskanikw do osignicia na poszczeglnych etapach programu. Dziki temu moliwa byaby bardziej efektywna i elastyczna realizacja zaoonych wskanikw docelowych lub ich korekta.

1. 2. 3. 4. 5.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym rolnictwa, rynkw rolnych i rozwoju wsi: Realizacja Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013 w zakresie dziaania Odnowa i rozwj wsi (LPO, P/10/163) Funkcjonowanie Elewarr sp. z o.o. (KSR, P/10/108) Sprawowanie nadzoru przez inspekcje pastwowe nad funkcjonowaniem ferm zwierzt futerkowych w wojewdztwie wielkopolskim (LPO, I/11/003) Funkcjonowanie szk rolniczych prowadzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (KSR, P/10/112) Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi (w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013) (KRR/KSR P/11/106) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona take znale w Syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

310

15. Skarb Pastwa

15.1. Restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw pastwowych 15.2. Gospodarowanie majtkiem Skarbu Pastwa 15.3. Informatyzacja Ministerstwa Skarbu Pastwa

311

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Skarb Pastwa
Skarb Pastwa jako dzia administracji rzdowej obejmuje sprawy dotyczce gospodarowania mieniem Skarbu Pastwa, w tym komercjalizacji i prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych oraz narodowych funduszy inwestycyjnych i ich prywatyzacji, jak rwnie ochrony interesw Skarbu Pastwa. Skarb Pastwa reprezentuje w tym zakresie Minister Skarbu Pastwa. Minister waciwy do spraw Skarbu Pastwa sprawuje rwnie nadzr nad dziaalnoci Prokuratorii Generalnej Skarbu Pastwa, ktra wykonuje zadania zastpstwa procesowego Skarbu Pastwa.
Z ustawy o dziaach administracji rzdowej wynika, e minister waciwy do spraw Skarbu Pastwa moe rwnie inicjowa polityk pastwa w zakresie przeksztace wasnociowych mienia komunalnego. Prowadzc swe badania w tej rozlegej i istotnej dla gospodarczych interesw pastwa sferze, Najwysza Izba Kontroli przede wszystkim rozpatrywaa i oceniaa sposb zarzdzania mieniem Skarbu Pastwa oraz osignite w wyniku tego efekty. Ze szczegln uwag Izba analizowaa celowo posiadania majtku przez pastwo lub te wyzbycia si go, korzyci pynce z obu tych ewentualnoci, skuteczno sprawowanego nadzoru wacicielskiego, powody wyboru majtku do prywatyzacji i prawidowo przebiegu tego procesu. Kontrole takie miay rny zakres i charakter. Obejmoway okrelone gazie gospodarki, pojedyncze podmioty lub okrelone zagadnienia natury organizacyjnej bd gospodarczej. Badania powicone caym branom pozwalay oceni przyjt strategi, trafno wyboru programw i umiejtno ich realizacji. Jednak z perspektywy makroskali nie zawsze dao si zaobserwowa szczegowe uwarunkowania zachodzcych procesw, ktre niejednokrotnie decydoway o powodzeniu podejmowanych przedsiwzi. Takich szczegw dostarczay z kolei kontrole prowadzone w konkretnych przedsibiorstwach. Jedn z form gospodarowania mieniem Skarbu Pastwa s przeksztacenia wasnociowe. Najwysza Izba Kontroli bada t kwesti od rozpoczcia w 1989 roku transformacji systemowej w Polsce. Z ustale kontroli NIK, dotyczcych prywatyzacji nie mona jednak wyciga jednoznacznych wnioskw, co do oceny caoci procesu. NIK nie kontrolowaa bowiem wszystkich prywatyzacji, ale koncentrowaa si na tych, wok ktrych pojawiay si kontrowersje. Prywatyzacja w oczach NIK jest spojrzeniem nieobiektywnym. NIK, kierujc si analiz ryzyka, kontroluje prywatyzacje, co do ktrych otrzymuje z rnych rde negatywne sygnay. Niekiedy s to doniesienia medialne, lub skargi od obywateli. O tych dobrych prywatyzacjach pisze w zwizku z tym rzadziej. Tymczasem w ostatnich latach kontrole wykonania budetu pastwa wykazuj popraw w dziaaniach Ministra Skarbu Pastwa, take w obszarze prywatyzacji. Rwnie wiele kontroli prowadzonych w tym obszarze wykazao, e dziaania prywatyzacyjne s prowadzone poprawnie (Kieleckie Kopalnie Surowcw Mineralnych, Kopalnie Surowcw Skalnych w Zotoryi). W trakcie tegorocznej kontroli budetowej pozytywnie oceniono prywatyzacj Przedsibiorstwa Energetyki Cieplnej SA w Jastrzbiu Zdroju, Uzdrowiska Konstancin Zdrj sp. z o.o., Uzdrowiska Przerzeczyn sp. z o.o. i Telefonw Podlaskich SA. Natomiast Najwysza Izba Kontroli ocenia negatywnie, pod wzgldem celowoci i rzetelnoci, dziaania Ministra Skarbu Pastwa zwizane z prywatyzacj Fabryki cznikw Radom SA oraz przedsibiorstw transportu autobusowego (PKS). NIK przygldaa si take wnikliwie sytuacji w firmach, nad ktrymi nadzr wacicielski sprawuje Minister Skarbu Pastwa. Przeksztacenia wasnociowe trwaj ju od dawna i s na tyle zaawansowane, e mimo rnych przeszkd w rkach Skarbu Pastwa pozostaje coraz mniejsza cz narodowego majtku. Procesy restrukturyzacyjne w tych podmiotach, ktrych Skarb Pastwa nadal pozostaje wacicielem lub wspwacicielem, bywaj jednak przedmiotem sporw. Tylko w cigu ostatnich trzech lat zbadane zostay: prywatyzacja w drodze oddania przedsibiorstwa do odpatnego korzystania spkom z udziaem pracownikw (tzw. leasing pracowniczy), restrukturyzacja elektroenergetyki, proces restrukturyzacji i prywatyzacji sektora przemysu stoczniowego, strategia prywatyzacji uzdrowiskowych spek Skarbu Pastwa, procesy restrukturyzacji i prywatyzacji w sektorze poligrafii, restrukturyzacja Krajowej Spki Cukrowej SA, restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw transportu autobusowego, realizacja prywatyzacji bezporedniej przez wojewodw oraz restrukturyzacja sektora przemysu maszynowego, a take prywatyzacja przemysu farmaceutycznego. Ustalenia tych kontroli wskazyway opieszao bd nawet zaniedbania przy przygotowaniu i prowadzeniu procesu prywatyzacji, brak planw restrukturyzacji, nieskuteczne, niekonsekwentne i niewystarczajce dziaania poszczeglnych uczestnikw tego procesu, bierno mimo pogarszajcej si sytuacji ekonomicznej nadzorowanych podmiotw oraz nieprawido-

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

312

woci przy wycenach majtku. Mimo stwierdzonych nieprawidowoci, NIK widzi ogrom pracy wykonanej przy procesach prywatyzacji wielu sektorw i restrukturyzacji poszczeglnych spek. Jeli chodzi o zarzdzenie i gospodarowanie pastwowym majtkiem, kontrole NIK dostarczyy wiele przykadw braku dbaoci o publiczny interes. Resorty Skarbu Pastwa oraz gospodarki traktoway czsto nadzr wacicielski w spkach z wikszociowym udziaem Skarbu Pastwa w sposb formalny, poprzestajc na zatwierdzaniu sprawozda oraz powoywaniu i odwoywaniu czonkw rad nadzorczych. W mniejszym stopniu interesoway si natomiast funkcjonowaniem spek i wynikami ekonomiczno-finansowymi, nie dbajc w stopniu wystarczajcym o jak najefektywniejsze wykorzystanie ich majtku. Spki pastwowe dominoway w sektorach infrastrukturalnych oraz strategicznych. Ze wzgldu na ich wpyw na bezpieczestwo pastwa i jego sprawne funkcjonowanie, podmiotom tym nie grozio bankructwo. Nie wymuszao to na ich zarzdach denia do maksymalnej efektywnoci i gospodarnoci. Tym skrupulatniej zatem waciciel powinien je nadzorowa, stawiajc spkom cele do osignicia i rozliczajc z ich realizacji. Nadzorujce ogromn wikszo spek Ministerstwo Skarbu Pastwa okazao si jednak wacicielem biernym, zarwno w przypadku ksztatowania polityki wacicielskiej, jak i sprawowania nadzoru. Nie wskazywao parametrw ekonomicznych do osignicia w danym roku ani docelowych wynikw finansowych. Regulacje dotyczce nadzoru wacicielskiego nie byy przestrzegane. Brakowao cisej wsppracy odpowiednich komrek organizacyjnych z organami spek, nie organizowano okresowych spotka, nie prowadzono biecej analizy ekonomiczno-finansowej. W ocenie NIK, poza wyeliminowaniem opisanych uchybie, niezbdne jest strategiczne ustalenie, w ktrych kapitaowych spkach prawa handlowego i na jak skal, niezbdne jest zaangaowanie Skarbu Pastwa. W tym rozdziale omwione zostay rwnie wyniki kontroli, ktra formalnie powinna by przypisana do dziau Informatyzacja. Dotyczya ona jednak informatyzacji Ministerstwa Skarbu Pastwa, a z jej ustale wynika, e w ministerstwie tym nie funkcjonowa naleycie system informatyczny. Modu do prowadzenia zbiorczej ewidencji mienia Skarbu Pastwa w formie elektronicznej nie dziaa. Wskutek tego, ewidencj tak prowadzono rcznie w caoci poza systemem informatycznym, co mogo mie wpyw na jako nadzoru wacicielskiego nad majtkiem Skarbu Pastwa.

15.1. Restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw pastwowych

Ministerstwo Skarbu Pastwa nie ustrzego si bdw przy restrukturyzacji i prywatyzacji trudnego sektora spek przemysu maszynowego. Do najpowaniejszych nalea brak weryfikacji przez urzdnikw wycen przedsibiorstw przygotowywanych przez firmy doradcze. W konsekwencji jeden z zakadw sprzedano po zanionej cenie. W kontrolowanym okresie Ministerstwo penio nadzr wacicielski wobec 53 spek sektora produkcji maszyn. W planie prywatyzacji na lata 2008-2011 zaoono zakoczenie procesw prywatyzacyjnych wszystkich podmiotw tego sektora. Do 30 czerwca 2010 r. sprzedano jednak akcje lub udziay jedynie 8 spek, a proces prywatyzacyjny rozpoczto tylko wobec kolejnych 5. Resort Skarbu Pastwa nie opracowa wsplnego programu restrukturyzacyjnego dla spek sektora przemysu maszynowego, poniewa rodzaje dziaalnoci tych firm oraz wytwarzane przez nie produkty znacznie si od siebie rni. Zdaniem NIK takie podejcie jest uzasadnione. Jednak niezbdne jest w ocenie Izby nakrelenie przynajmniej dugofalowych celw i zakadanych korzyci z posiadania przez Skarb Pastwa udziaw w takich spkach. Jasna strategia moe mie ogromne znaczenie, szczeglnie wobec spowolnionej (m.in. wskutek kryzysu gospodarczego) prywatyzacji.

Pogarszajca si sytuacja finansowa spek sektora przemysu maszynowego

Jednym z gwnych zagadnie objtych tematyk kontroli, poza procesami restrukturyzacji i prywatyzacji oraz nadzorem wacicielskim nad sektorem przemysu maszynowego, bya sytuacja finansowa poszczeglnych spek. Pogorszya si ona znacznie po roku 2009, w wyniku wiatowego kryzysu gospodarczego, co spowodowao spadek popytu ze strony dotychczasowych odbiorcw produkowanych przez nie wyrobw. W efekcie spada suma przychodw spek, a niemal poowa z nich dziaaa ze strat. W latach 2006-2010 wobec czterech spek podjto postpowania likwidacyjne. Uwarunkowania te znacznie utrudniay dziaania restrukturyzacyjne.

Niedokoczona prywatyzacja
W planie prywatyzacji na lata 2008-2011 zaoono zakoczenie procesw prywatyzacyjnych wszystkich podmiotw sektora maszynowego. Przewidywania te okazay si zbyt optymistyczne. Do 30 czerwca 2010 r. sprzedano akcje lub udziay je-

313

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Restrukturyzacja sektora przemysu maszynowego

dynie 8 spek, za w 5 kolejnych analogiczne procesy znajdoway si w rnych stadiach zaawansowania. W stosunku do 24 spek dotychczasowe dziaania okazay si bezskuteczne, przede wszystkim z powodu braku zainteresowania potencjalnych kontrahentw lub zbyt niskiej ceny oferowanej przez inwestorw.

Zanienie oszacowania wartoci jednej ze spek

Powane zastrzeenia NIK budzi fakt, e w trakcie podejmowanych dziaa prywatyzacyjnych Ministerstwo nie weryfikowao analiz finansowych przygotowanych przez firmy doradcze. Stwarzao to ryzyko nieprawidowej oceny wartoci spek. W jednym przypadku doszo do znacznego niedoszacowania wartoci spki MADRO Biaystok (5,16 mln zamiast 7,6 mln z).

Niedostateczny nadzr wacicielski MSP

Nadzr wacicielski MSP sprawowany by nie zawsze zgodnie z procedurami obowizujcymi w samym Ministerstwie. Nie omawiano ze spkami gwnych zaoe polityki wacicielskiej (np. strategii), nie oceniono szczegowo dziaalnoci rad nadzorczych, nie uzasadniano zmian przeprowadzanych w samych radach. Resort nie dba take o podnoszenie kwalifikacji kadry zarzdzajcej, np. poprzez szkolenia czonkw rad nadzorczych. MSP nie radzio sobie take z kwalifikowaniem firm do poszczeglnych bran. Nieostre byy kryteria, a w dodatku zabrako okresowego oceniania, czy firmy dziaaj wci w ramach przyporzdkowanej im niegdy brany. Powstae przez to niejasnoci osabiy skuteczno nadzoru wacicielskiego. W kontrolowanym okresie Ministerstwo penio nadzr wacicielski wobec 53 spek sektora produkcji maszyn, cho 8 z nich zmienio przedmiot dziaalnoci i zajmowao si np. handlem lub badaniami naukowymi.

n Prywatyzacja przemysu farmaceutycznego

NIK skontrolowaa Ministerstwo Skarbu Pastwa, Polski Holding Farmaceutyczny SA, Tarchomiskie Zakady Farmaceutyczne Polfa SA oraz Przedsibiorstwo Zaopatrzenia Farmaceutycznego Cefarm Biaystok SA i uznaa, e procesy prywatyzacji w sektorze farmaceutycznym w latach 2007-2010 oraz I proczu 2011 r. przebiegay na og prawidowo, dochodzio jednak przy tym do nieprawidowoci. Do koca sierpnia 2011 r. sprzedano akcje i udziay w prawie wszystkich spkach nadzorowanych przez Ministra Skarbu Pastwa, uzyskujc przychody w wysokoci prawie 560 mln z, przy bezporednich kosztach zwizanych z tymi przeksztaceniami wynoszcymi niespena 3 mln z. Nie sprywatyzowano jedynie dwch spek znajdujcych si w trudnej sytuacji ekonomicznej, spowodowanej m.in. wysokimi wydatkami na utrzymanie zbdnych nieruchomoci. Wystawiajc pozytywn ocen organom i podmiotom uczestniczcym w procesach prywatyzacji, Najwysza Izba Kontroli stwierdzia jednak nieprawidowoci w przebiegu tych procesw.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Minister sprzeda i odkupi

Kontrola wykazaa, e Minister Skarbu Pastwa zby inwestorowi zbyt du liczb akcji Przedsibiorstwa Zaopatrzenia Farmaceutycznego Cefarm Krakw SA, w zwizku z czym musia odkupi ze rodkw Funduszu Skarbu Pastwa 6000 akcji, aby zapewni uprawnionym pracownikom prawo do ich nieodpatnego nabycia w trybie art. 49 ust. 4 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji. Za odkupione akcje zapaci 707,8 tys. z, czyli tyle, ile wczeniej inwestor. W ocenie NIK, Minister Skarbu Pastwa, ktry sprzeda pakiet akcji Cefarm Wrocaw SA za 29.733 tys. z (15,9 z za jedn akcj), powinien podj prb uzyskania wyszej ceny ni ta, ktr oferowa inwestor.

Niecelowe ponowne szacowanie wartoci Cefarmu Rzeszw

Zdaniem kontrolujcych niecelowe byo zlecenie wykonania za 48,2 tys. z nowego oszacowania wartoci Cefarm Rzeszw SA, chocia mona byo zada aktualizacji wykonanego wczeniej oszacowania od jego wykonawcy.

Niekorzystne wstrzymanie prywatyzacji Cefarmu Biaystok

Zastrzeenia NIK dotyczyy take przeksztace wasnociowych Cefarm SA Biaystok. Wstrzymujc prywatyzacj tej spki, Minister Skarbu Pastwa nie wykorzysta sprzyjajcej koniunktury rynkowej, aby korzystniej sprzeda akcje.

Niegospodarno przez utrzymywanie Polskiego Holdingu Farmaceutycznego SA

Po rezygnacji z konsolidacji sektora farmaceutycznego niecelowa i w konsekwencji niegospodarna bya decyzja Ministra Skarbu Pastwa o kontynuowaniu dziaalnoci Polskiego Holdingu Farmaceutycznego SA, ktry peni wobec spek zalenych tak sam funkcj, jak peni ministerstwo w stosunku do spek, ktre nadzoruje minister. Rozwizanie holdingu pozwolioby na uniknicie kosztw poniesionych na jego funkcjonowanie, ktre w objtych kontrol latach wyniosy 18.815,2

314

tys. z. W opinii NIK, niecelowa i niegospodarna bya take decyzja o zrefinansowaniu spce Polski Holding Farmaceutyczny kosztw prywatyzacji Pabianickich Zakadw Farmaceutycznych Polfa SA w kwocie 1.246,5 tys. z.

Niepowoanie do rady nadzorczej holdingu kandydata wskazanego przez Ministra Zdrowia

Minister Skarbu Pastwa peni rzetelny nadzr wacicielski nad spkami. NIK stwierdzia jednak, e przy powoywaniu czonkw rady nadzorczej w Polskim Holdingu Farmaceutycznym SA w jej skad, wbrew statutowi, nie zosta powoany kandydat wskazany przez Ministra Zdrowia.

Trudnoci finansowe Tarchomiskich Zakadw Farmaceutycznych Polfa SA

Mimo podjcia od 2008 r. przez Tarchomiskie Zakady Farmaceutyczne Polfa SA intensywnych dziaa restrukturyzacyjnych nie osignito zaplanowanych celw, co spowodowane byo przyjciem zbyt optymistycznych zaoe uzyskania znaczcych wpyww ze sprzeday nieruchomoci. Ich brak oraz brak alternatywnych rde finansowania uniemoliwiy planowane inwestycje. Potencjalnym skutkiem niepenej realizacji inwestycji moe by konieczno zwrotu uzyskanej przez spk pomocy publicznej w wysokoci 42,5 mln z.

Wnioski NIK:
Konieczno wszczcia procesu likwidacji Polskiego Holdingu Farmaceutycznego SA; Potrzeba doprowadzenia do zgodnoci skadu rady nadzorczej Polskiego Holdingu Farmaceutycznego SA z postanowieniami statutu; Konieczno zwrotu przez spk Polski Holding Farmaceutyczny kwoty 1.246,5 tys. z, potrconej przy rozliczeniu ze Skarbem Pastwa przychodw ze sprzeday akcji Pabianickich Zakadw Farmaceutycznych SA.

n Restrukturyzacja i prywatyzacja PKS

Restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw transportu autobusowego (PKS) nie przyniosy efektw zarzdzanie nie zostao usprawnione, a poziom obsugi pasaerw pozostawia wiele do yczenia. NIK krytycznie ocenia take samo przygotowanie procesu komercjalizacji i komunalizacji oraz jego niezakoczenie w planowanym terminie do koca 2011 r. Przedsibiorstwa komunikacji samochodowej, stanowice wasno Skarbu Pastwa, powstay na pocztku lat 90. na bazie Pastwowego Przedsibiorstwa Komunikacji Samochodowej. Minister Skarbu Pastwa sprawowa w okresie objtym kontrol lata 2007 2010 r. (I procze) nadzr wacicielski nad 79 jednoosobowymi spkami Skarbu Pastwa z brany transportu autobusowego (spki PKS), natomiast wojewodowie byli organami zaoycielskimi dla 42 przedsibiorstw pastwowej komunikacji samochodowej (przedsibiorstwa PKS).

Gwne ustalenia NIK: Nie udao si zrealizowa zaoe planu prywatyzacji na lata 2008-2011
Przewidywa on zakoczenie w tych latach prywatyzacji lub komunalizacji wszystkich spek PKS.

Brakowao analizy sektorowej

Plan nie zawiera jednak strategii dziaania wobec brany transportu autobusowego, ogranicza si do ramowego harmonogramu przeksztace poszczeglnych spek, bez wskazania poza kilkoma wyjtkami konkretnej formy przeksztace. Dokument ten, zdaniem NIK, nie mg zastpi analizy sektorowej, ktra powinna zawiera m.in. analiz kadej spki PKS oraz strategi dziaa restrukturyzacyjnych i prywatyzacyjnych.

Brakowao oceny sytuacji w poszczeglnych spkach i programu restrukturyzacji i prywatyzacji

W ocenie NIK, przy tak duej jak w tym przypadku liczbie spek, znajdujcych si w wikszoci w trudnej sytuacji ekonomiczno-finansowej, celowe byo zdiagnozowanie sytuacji poszczeglnych spek oraz uwarunkowa caej brany, a nastpnie opracowanie programu restrukturyzacji i prywatyzacji.

Nieuzasadnione merytorycznie decyzje MSP

Wskutek braku takiej analizy, w MSP podejmowano decyzje nieuzasadnione merytorycznie, prowadzono rwnoczenie procesy prywatyzacji i komunalizacji wobec tych samych spek, kilkakrotnie zmieniajc sposb dziaania. Zdarzay si nawet decyzje Ministra z pominiciem rekomendacji, zawartych w zlecanych przez niego analizach prywatyzacyjnych. Minister nie uwzgldnia w tych decyzjach czynnikw takich, jak interes spek i wynikajca z tego ich warto jako majtku Skarbu Pastwa, czy te interes spoeczny zwizany ze wiadczeniem przez nie usug o charakterze uytecznoci publicznej. Wpywao

315

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

to negatywnie na przebieg zada restrukturyzacyjnych. Nie podejmowano te dziaa konsolidacyjnych wobec spek dziaajcych na tym samym lokalnym rynku przewozw i konkurujcych ze sob, mimo analiz wskazujcych na zasadno takich dziaa.

Przeksztacenia nie poprawiy sytuacji rynkowej PKS-w

Przeksztacenia wasnociowe i organizacyjne przedsibiorstw i spek PKS nie przyniosy poprawy ich pozycji rynkowej. W wikszoci przypadkw ograniczyy si do przekazania uprawnie wacicielskich innym organom administracji publicznej w wyniku komercjalizacji lub komunalizacji, co sprawio, i nadzr nie sta si skuteczniejszy, a zarzdzanie efektywniejsze. Najkorzystniejsze efekty przyniosy procesy prywatyzacji.

Przy restrukturyzacji wystpoway nieprawidowoci

Negatywnie ocenione zostay rwnie dziaania restrukturyzacyjne, prowadzone w skontrolowanych przedsibiorstwach i spkach. Plany rozwoju lub restrukturyzacji byy przygotowane nierzetelnie, a w ich realizacji wystpiy istotne nieprawidowoci powodujce nieosignicie zakadanych celw. Planowanie strategiczne odbywao si bez uprzedniej rzetelnej analizy sytuacji ekonomiczno-finansowej i majtkowej. Programy restrukturyzacji wielokrotnie ograniczay si do sprzeday nieruchomoci, co przy braku innych dziaa zmniejszajcych koszty lub zwikszajcych przychody przynosio jedynie krtkotrwa popraw wynikw.

Brakowao dziaa, ktre podniosyby jako usug przewozowych, a obsuga pasaerw bya nierzetelna Wnioski NIK:
W ocenie NIK niezbdne jest m.in. opracowanie przez Ministra SP programu restrukturyzacji spek transportu samochodowego, uwzgldniajcego uwarunkowania poszczeglnych podmiotw. Mechanizmy nadzoru wacicielskiego powinny by bardziej skuteczne. Take zarzdy spek powinny dokona restrukturyzacji majtkowej i kosztowej, aby utrzyma pozycj rynkow.

n Realizacja prywatyzacji bezporedniej przez wojewodw

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Liczba sprywatyzowanych przedsibiorstw pastwowych, w okresie objtym kontrol, bya niemal trzykrotnie nisza od liczby podmiotw wykrelonych z rejestru przedsibiorstw, w zwizku z zakoczeniem wobec nich procesw upadoci lub likwidacji z przyczyn ekonomicznych. Tempo zmian wasnociowych mona wic uzna za zbyt niskie. Mimo, e procesy prywatyzacji bezporedniej, realizowanej przez wojewodw, zmierzaj ku kocowi nadal istnieje potrzeba doskonalenia sub wspomagajcych wojewodw zarwno w dziedzinie nadzoru nad przedsibiorstwami pastwowymi, jak i w ich prywatyzacji. W latach 2007-2010 liczba przedsibiorstw pastwowych, wobec ktrych wojewodowie penili funkcj organu zaoycielskiego zmniejszya si z 492 do 88. Pozytywnym elementem tych zmian by udzia przedsibiorstw poddanych procesom przeksztace wasnociowych, przy czym w wikszym stopniu zostay one skomercjalizowane, w znacznie mniejszym za poddane procesom prywatyzacji. W latach 2007-2010 skomercjalizowanych zostao 156 przedsibiorstw, przy czym najwicej (110) zostao przeksztaconych w latach 2007-2008, natomiast sprywatyzowano 35 przedsibiorstw. Niekorzystnym czynnikiem bya niewiele mniejsza liczba przedsibiorstw poddanych procesom likwidacji lub upadoci. W analizowanych latach zakoczono procesy upadociowo-likwidacyjne i wykrelono z rejestru przedsibiorstw 113 podmiotw, natomiast wobec kolejnych 68 przedsibiorstw procesy te trway dalej. NIK pozytywnie ocenia wikszo skontrolowanych projektw prywatyzacji bezporedniej, podobnie jak rol Ministra Skarbu Pastwa w procesie prywatyzacji bezporedniej. W sposb prawidowy prowadzony by rwnie przez delegatury Ministra SP nadzr, a take kontrola realizacji zobowiza inwestorw, okrelonych w umowach prywatyzacyjnych. Jednoczenie jednak Izba stwierdzia uchybienia i nieprawidowoci.

Gwne ustalenia NIK: Nieskuteczna praktyka tzw. kontraktw menederskich

Wojewodowie nie stworzyli, w ramach nadzoru wacicielskiego, trwaych podstaw do rozwoju przedsibiorstw pastwowych i wzrostu ich wartoci. Nie sprawdzia si stosowana na szerok skal praktyka tzw. kontraktw menederskich, polegajca na po-

316

wierzaniu obowizkw kierowania przedsibiorstwami zarzdcom na miejsce dyrektorw tych podmiotw. Skutkiem ubocznym tych praktyk by obowizek powoywania rad nadzorczych, ktrych utrzymanie stanowio znaczny ciar dla finansw przedsibiorstw. NIK uznaa za ekonomicznie nieuzasadnione powierzanie przez wojewodw kierowania przedsibiorstwami pastwowymi zarzdcom zamiast dyrektorom. W adnym ze skontrolowanych przedsibiorstw, powoanie zarzdcy na miejsce dyrektora nie przynioso trwaej poprawy wynikw ekonomiczno-finansowych, natomiast skutkiem takich decyzji byo dodatkowe obcienie dla finansw tych przedsibiorstw w postaci wypaty wynagrodze dla menederw i czonkw rad nadzorczych. Warszawskie Zakady Zielarskie Herbapol w Pruszkowie wykazyway np. korzystn sytuacj pod wzgldem wynikw dziaalnoci gospodarczej. NIK wskazaa jednak na pewne symptomy, ktre nasiliy si zwaszcza w I poowie 2010 r. Doszo do zachwiania proporcji pomidzy dynamik wzrostu przychodw i kosztw wynagrodze. Wzrost kosztw wynagrodze by m.in. skutkiem zatrudniania, z naruszeniem kodeksu pracy, na podstawie tzw. kontraktw menederskich. Moe to wpyn niekorzystnie na dalszy rozwj WZZ Herbapol. NIK zwrcia uwag na brak systemu motywacyjnego, uzaleniajcego wysoko wynagrodze zarzdcw od wynikw ekonomicznych kierowanych przez nich przedsibiorstw pastwowych.

Niedostateczny nadzr zaoycielski ze strony wojewodw

Realizacja zada wojewodw, zwizanych z nadzorem zaoycielskim wobec przedsibiorstw pastwowych nie przyniosa efektw w postaci stworzenia trwaej podstawy do poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz wzrostu wartoci tych przedsibiorstw. Wojewodowie nie potrafili wyegzekwowa od kierownictw nadzorowanych przedsibiorstw opracowania kompleksowych i realnych planw restrukturyzacji.

Nieskuteczne programy naprawcze

W wielu przypadkach programy naprawcze, akceptowane przez wojewodw, zawieray oglniki i zbyt optymistyczne prognozy rozwoju, niepoparte propozycjami konkretnych dziaa, ani wskazaniem rde ich sfinansowania.

Nieprzemylane dysponowanie nieruchomociami

Sytuacja majtkowa i ekonomiczno-finansowa 13 spord 20 skontrolowanych przedsibiorstw pastwowych czynnych (prowadzcych dziaalno gospodarcz) bya w latach 2007-2009 bardzo zrnicowana. Kontrolowane przedsibiorstwa dysponoway znacznym majtkiem w postaci nieruchomoci, jednak korzystay z niego w sposb nieprzemylany, a dziaania wojewodw w tej mierze sprowadzay si gwnie do wyraania zgody na ich sprzeda bd inne zagospodarowanie. Wojewodowie nie wymagali przedstawienia kompleksowej analizy potrzeb i kierunkw rozwoju zakadu. W rezultacie przedsibiorstwa zbyway pojedyncze nieruchomoci aby spaci zalege zobowizania, nie zamierzay natomiast uzyskanych t drog rodkw przeznaczy na przeprowadzenie restrukturyzacji. W 2009 r. w porwnaniu z 2006 r. zaledwie pi przedsibiorstw odnotowao wzrost kapitau wasnego, przy czym w trzech z nich poprawa nie wynikaa z prowadzenia rentownej dziaalnoci, lecz bya gwnie wynikiem sprzeday nieruchomoci.

Pogarszajce si wyniki finansowe grupy i niegospodarno

Tylko cztery przedsibiorstwa zwikszyy w tym czasie przychody ze sprzeday. Popraw wynikw netto odnotowao 8 przedsibiorstw. Jednak finansowe wyniki dziaalnoci skontrolowanych przedsibiorstw, jako grupy, pogorszyy si. O stratach grupy zdecydowaa w znacznej mierze dziaalno Warszawskiej Fabryki Dwigw Translift w Warszawie. Jej dziaalno w sferze restrukturyzacji bya niecelowa i niegospodarna. Pogarszajce si wyniki ekonomiczno-finansowe byy przede wszystkim konsekwencj bdnej polityki w zbywaniu nieruchomoci. Najwysza Izba Kontroli zwrcia te uwag na przypadki utrzymywania przez wojewodw przedsibiorstw, ktrych dziaalno, ze wzgldu na niewielkie, kilkuosobowe zatrudnienie, a przy tym ujemne wyniki finansowe, bya ekonomicznie nieuzasadniona. W jej ocenie, utrzymywanie tych przedsibiorstw byo niecelowe i niegospodarne.

15.2. Gospodarowanie majtkiem Skarbu Pastwa

n Ewidencjonowanie i gospodarowanie nieruchomociami Skarbu Pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego wojewdztwa warmisko-mazurskiego
Ujawnianie prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego wojewdztwa warmisko-mazurskiego, to temat kolejnej kontroli NIK powiconej ewidencjonowaniu i gospodaro-

317

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

waniu nieruchomociami Skarbu Pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego. Istotnym powodem jej podjcia byy rwnie liczne sygnay i doniesienia prasowe o zaniedbywaniu przez administracj publiczn obowizku aktualizowania w ksigach wieczystych prawa wasnoci nieruchomoci samorzdu terytorialnego i Skarbu Pastwa. Kontrola obejmujca okres od 19 listopada 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. potwierdzia prawdziwo tych informacji, wskazujcych na zaniedbania i opieszao waciwych organw jednostek samorzdowych wojewdztwa warmisko-mazurskiego, a take miejscowego wojewody. Obowizujca od 19 listopada 2007 r. ustawa z dnia 7 wrzenia 2007 r. o ujawnianiu w ksigach wieczystych prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego dotyczy gruntw, ktre na mocy przepisw wydanych po II wojnie wiatowej stay si wasnoci Skarbu Pastwa i obecnie stanowi jego wasno lub wasno jednostek samorzdu terytorialnego. Znaczna liczba tych nieruchomoci w ogle nie miaa zaoonych ksig wieczystych lub te, wskutek wieloletnich zaniedba, w ksigach czsto jeszcze figurowali poprzedni waciciele. Celem ustawy byo zatem takie uporzdkowanie systemu ksig wieczystych, by jak najpeniej odzwierciedlay stan prawny nieruchomoci. Starostowie w ustalonym terminie mieli obowizek sporzdzi wykazy nieruchomoci bdcych wasnoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego, a nastpnie przekaza je wojewodom oraz organom samorzdowym. Przeprowadzona w 2008 r. kontrola ujawnia, e starostowie zbyt wolno wywizywali si z tego obowizku, a zasig ich dziaa wskazywa na nike prawdopodobiestwo wypenienie tej powinnoci w obowizujcym terminie. Nie bya moliwa jednak pena ocena realizacji wynikajcych z ustawy zada, bo dokonana w 2008 r. nowelizacja ustawy przesuna termin sporzdzenia wykazw przez starostw o rok.

Gwne ustalenia NIK: Brak wykazu nieruchomoci o nieuregulowanym stanie prawnym

Badania obejmujce lata 2007-2010 wykazay, e i nowy termin nie zosta dotrzymany. Tylko 13 spord 21 starostw wojewdztwa warmisko-mazurskiego przekazao uprawnionym podmiotom wykazy nieruchomoci o nieuregulowanym stanie prawnym w ustawowym terminie, do dnia 19 maja 2009 r., w tym niektre niekompletne. Wykazy te stanowiy podstaw podejmowania czynnoci zwizanych z ujawnieniem prawa wasnoci w ksigach wieczystych. adna z 15 skontrolowanych jednostek samorzdu terytorialnego nie wywizaa si w wyznaczonym terminie z obowizku cakowitego uregulowania stanu prawnego nieruchomoci publicznych, ani z obowizkw sprawozdawczych dotyczcych przebiegu procesu regulowania stanu prawnego nieruchomoci. Rwnie wojewoda warmisko-mazurski nie kontrolowa naleycie i nie dyscyplinowa skutecznie podmiotw zobowizanych do wyeliminowania zalegoci. W okresie objtym badaniami NIK skontrolowa tylko 7 z 204 takich podmiotw, mimo e zalegoci miaa prawie polowa z nich.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Porzdkowanie stanu prawnego nieruchomoci

Starostowie prawidowo wywizywali si natomiast z obowizku informowania mieszkacw o koniecznoci skonfrontowania zapisw ksig wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym, zorganizowali punkty informacyjne oraz opublikowali stosowne ogoszenia. Najwysza Izba Kontroli stwierdzia rwnie, e w okresie obowizywania ustawy dokona si znaczny postp w dziedzinie porzdkowania stanu prawnego nieruchomoci publicznych. W tym czasie odsetek nieruchomoci o nieuregulowanym stanie prawnym, zarwno skarbowych, jak i samorzdowych, zmniejszy si w kontrolowanych podmiotach o ponad poow.

n Majtek drogowych przej granicznych w wojewdztwie lubuskim po wejciu Polski do strefy Schengen
Po wejciu Polski do strefy Schengen i zaprzestaniu przeprowadzania kontroli na granicy, obiekty infrastruktury przej granicznych byy wykorzystywane w niewielkim stopniu. Po likwidacji Zarzdu Drogowych Przej Granicznych i gospodarstwa pomocniczego Lubuskiego Urzdu Wojewdzkiego, administrujcego tym majtkiem, nieruchomoci wraz ze rodkami trwaymi i wyposaeniem zostay przekazane starostom gospodarujcym zasobem nieruchomoci Skarbu Pastwa, a pozostae ruchomoci jednostkom samorzdu terytorialnego oraz innym jednostkom budetowym.

318

Wojewoda, po przekazaniu majtku, zapewni starostom rodki finansowe na utrzymanie nieruchomoci oraz likwidacj zbdnej infrastruktury. NIK pozytywnie ocenia decyzje wojewody dotyczce zbycia lub przekazania w trway zarzd czci nieruchomoci. Jednak nadzr nad gospodarowaniem nieruchomociami przez starostw ograniczono gwnie do weryfikacji ich wnioskw o dotacje i rozliczenia przekazanych w 2009 r. dotacji. Nie przeprowadzono natomiast adnej kontroli sposobu gospodarowania nieruchomociami przez starostw. Starostowie poprawnie ewidencjonowali oraz uregulowali stan prawny przejtych nieruchomoci i prawidowo wykorzystywali dotacje na ich utrzymanie oraz likwidacj zbdnej infrastruktury. Do koca 2010 r. starostowie zagospodarowali w sposb trway nieruchomoci o wartoci 72.353,2 tys. z, tj. 35 proc. cznej wartoci majtku do zagospodarowania.

Gwne ustalenia NIK: Nieprawidowoci w gospodarowaniu nieruchomociami

Jednak w procesie gospodarowania nieruchomociami stwierdzono nieprawidowoci polegajce m.in. na:

niesporzdzaniu wykazw nieruchomoci przeznaczonych do wynajmu; pozbawieniu Skarbu Pastwa dochodw budetowych z tytuu umw najmu i dzierawy nieruchomoci oraz nieterminowym przekazywaniu dochodw z tego tytuu;

nieopracowaniu programu zagospodarowania przejtych nieruchomoci, mimo takiego obowizku; niezabezpieczeniu budynkw przed zniszczeniem; niezrealizowaniu zalece wynikajcych z okresowych kontroli ich stanu technicznego. Nieskuteczne dziaania na rzecz sprzeday
Dziaania starostw subickiego i arskiego w celu sprzeday nieruchomoci byy dotychczas nieskuteczne, natomiast starosta kronieski dopiero rok po przejciu nieruchomoci w Gubinku zleci opracowanie operatu szacunkowego okrelajcego jej warto rynkow.

Zrnicowane wykorzystanie powierzchni uytkowej obiektw

Wykorzystanie powierzchni uytkowej obiektw budowlanych na przejciach granicznych na dzie 31 padziernika 2010 r. wynosio od 0 proc. w Przewozie do 87,2 proc. w wiecku.

Koszty utrzymywania nieruchomoci niezagospodarowanych w sposb trway przewyszajce dochody z ich najmu i dzierawy
Do dnia zakoczenia kontroli pozosta do zagospodarowania w sposb trway, oprcz nieruchomoci, na ktrych zlokalizowane s drogi krajowe, majtek o wartoci 134.340,6 tys. z. Konsekwencj niskiego stopnia trwaego zagospodarowania nieruchomoci przez starostw jest ponoszenie przez budet pastwa kosztw ich utrzymania (5.566,7 tys. z), znacznie przekraczajcych dochody budetowe uzyskiwane z tytuu ich najmu i dzierawy wynoszce 2.216,6 tys. z.

Wnioski NIK:
Niewielki stopie trwaego zagospodarowania majtku drogowych przej granicznych przez starostw, nieproporcjonalne do uzyskanych dochodw koszty utrzymywania nieruchomoci ponoszone przez budet pastwa, jak rwnie niewaciwy stan techniczny budynkw na przejciu w Gubinku, wskazuj m.in. na potrzeb prowadzenia przez starostw skutecznych dziaa w celu trwaego zagospodarowania nieruchomoci byych drogowych przej granicznych, a take przestrzegania procedur okrelonych w ustawie o gospodarce nieruchomociami przy wynajmie nieruchomoci Skarbu Pastwa. Ponadto niezbdne jest uwzgldnienie przez wojewod, w ramach obowizkw nadzorczych, przeprowadzania okresowych kontroli prawidowoci gospodarowania przez starostw nieruchomociami byych drogowych przej granicznych.

n Gospodarowanie nieruchomociami Skarbu Pastwa przez powiaty

Badania przeprowadzone w 12 starostwach powiatowych wojewdztwa dzkiego stay si podstaw negatywnej oceny gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa przez starostw i prezydentw miast. W ocenie Najwyszej Izby Kontroli byy one prowadzone w wikszoci kontrolowanych jednostek z naruszeniem kryteriw rzetelnoci, gospodarnoci i legalnoci. Stwierdzone nieprawidowoci miay bezporedni negatywny wpyw na poziom realizacji dochodw budetu pastwa.

319

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Niedostateczna windykacja nalenoci z tytuu uytkowania nieruchomoci

Kontrola wykazaa, e wikszo prezydentw miast i starostw nie prowadzi windykacji nalenoci z tytuu uytkowania nieruchomoci lub e postpowania dotyczce windykacji s prowadzone bardzo wolno. Wskutek tego zalegoci w opatach za sprzeda i uytkowanie nieruchomoci Skarbu Pastwa w kontrolowanych jednostkach systematycznie wzrastay. W wikszoci kontrolowanych jednostek dziaania windykacyjne ograniczay si do wystawiania wezwa do zapaty zalegoci czsto dopiero po kilku miesicach, a niekiedy nawet po upywie prawie dwch lat po upywie terminu patnoci. Sprawy nie byy natomiast kierowane na drog egzekucyjn, lub zwizane z tym czynnoci prowadzono opieszale. Naley jednak zauway, i w piciu starostwach czynnoci windykacyjne prowadzone byy na og prawidowo, wezwania do zapaty wysyano niezwocznie, a pozwy kierowano do sdw terminowo. Powszechnie za to nie byy ewidencjonowane nalene odsetki lub wykazywano w ewidencji tylko odsetki od nalenoci zapaconych, z pominiciem odsetek od pozostaych nalenoci.

Nieaktualizowanie wartoci nieruchomoci i wysokoci opat za uytkowanie

Dochody z tytuu trwaego zarzdu i uytkowania wieczystego stanowiy ponad trzy czwarte ich dochodw ogem z gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa, mimo to zaniedbywano systematyczn aktualizacj wartoci nieruchomoci i wysokoci opat za ich uytkowanie. Z przeprowadzonych bada wynika, e warto prawie poowy dziaek zostaa ostatnio zaktualizowana w latach 2004-2007, a niektre opaty pozostay niezmienione od 15 lat. Upyw tak dugiego czasu pomidzy kolejnymi wycenami nieruchomoci powodowa wysoki, zwykle kilkakrotny wzrost opat. Skaniao to uytkownikw do zaskarania nowych stawek do samorzdowych kolegiw odwoawczych, co w wielu wypadkach koczyo si obnieniem opat.

Brak zastrzee do prowadzenia ewidencji nieruchomoci Skarbu Pastwa

Najwysza Izba Kontroli nie zgosia zastrzee do prowadzenia ewidencji nieruchomoci Skarbu Pastwa, prawidowoci procedur stosowanych przy sprzeday i udostpnianiu tych nieruchomoci, a take, poza dwoma przypadkami, do terminowoci odprowadzania kontrolowanych dochodw na rachunek budetu pastwa. NIK zauwaya natomiast, i wiksza cz starostw nie zadbaa o wasny interes, pobierajc przypadajcy na nie udzia w dochodach w zanionej wysokoci.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Zagospodarowanie nieruchomoci stanowicych mienie wojewdztw i powiatw

Kontrola bya kontynuacj cyklu dotychczasowych kontroli dotyczcych gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego i potwierdzia ustalenia poprzednich kontroli. Nadal wiele wanych wnioskw z tych kontroli, w tym wnioskw de lege ferenda, wymaga realizacji. W zwizku ze stwierdzonymi nieprawidowociami, NIK negatywnie ocenia wykonywanie obowizkw przez waciwe skontrolowane organy wojewdztw samorzdowych i powiatw, dotyczcych realizacji zada z zakresu zagospodarowania nieruchomoci stanowicych mienie tych jednostek.

Gwne ustalenia NIK:

Prowadzone przez zarzdy objtych kontrol wojewdztw i powiatw ewidencje nieruchomoci nie pozwalay na uzyskanie rzetelnych informacji o wszystkich nieruchomociach tych jednostek, w szczeglnoci o stanie prawnym nieruchomoci, ich liczbie i powierzchni (w przypadku Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Dolnolskiego ewidencja nieruchomoci w ogle nie bya prowadzona). Skontrolowane urzdy marszakowskie i starostwa nie dysponoway penymi danymi dotyczcymi nieruchomoci o nieuregulowanym stanie prawnym. Niezgodne ze stanem faktycznym dane zawarte w prowadzonych przez starostw ewidencjach gruntw i budynkw. Marszakowie i starostowie objtych kontrol wojewdztw i powiatw nie zrealizowali do 19 listopada 2009 r. ustawowego obowizku zoenia wnioskw o ujawnienie w ksigach wieczystych prawa wasnoci wszystkich nieruchomoci. Do dnia 1 stycznia 2010 r. ujawniono w ksigach wieczystych nieruchomoci o oglnej powierzchni 6.549 ha, w sdach zoono wnioski o ujawnienie w ksigach wieczystych prawa wasnoci lub przygotowano dokumentacj w celu zoenia takich wnioskw wobec nieruchomoci o powierzchni 1.009 ha; odnonie do nieruchomoci o powierzchni 3.265 ha nie podjto adnych dziaa w celu uregulowania ich stanu prawnego. W caym procesie brakowao skutecznego orodka koordynujcego i nadzorujcego prawidowe wykonanie zada wynikajcych z ustawy o ujawnieniu.

320

 Jednostki organizacyjne skontrolowanych wojewdztw i powiatw waday gruntami o powierzchni 6,3 tys. ha bez wydanych na ich rzecz decyzji o oddaniu nieruchomoci w trway zarzd, bd bez zawarcia umw najmu, dzierawy, uyczenia czy uytkowania, a take takimi, ktre nie miay uregulowanego stanu prawnego. Zarzdy dwch wojewdztw i czterech powiatw nie wykonay ustawowego obowizku sporzdzenia planu wykorzystania zasobu nieruchomoci, co utrudniao prawidowe gospodarowanie nieruchomociami, a w szczeglnoci naleyte planowanie dochodw z majtku. Nierzetelnie prowadzono ewidencj ksigow nieruchomoci w ksigach rachunkowych jednego urzdu marszakowskiego oraz piciu starostw powiatowych.

Wnioski NIK:
Zwikszenie efektywnoci zagospodarowania nieruchomoci m.in. poprzez ustalanie nieruchomoci, wobec ktrych wojewdztwa samorzdowe i powiaty maj tzw. interes prawny, przejmowanie nabytych z mocy prawa nieruchomoci oraz zgodne z przepisami prawa rozdysponowanie wszystkich nieruchomoci, wymaga zwikszonego zainteresowania ze strony organw stanowicych wojewdztw i powiatw. NIK wskazaa na potrzeb podjcia przez Ministra Administracji i Cyfryzacji inicjatywy ustawodawczej majcej na celu m.in.: doprowadzenie do rzetelnego zinwentaryzowania nieruchomoci Skarbu Pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego; wzmocnienie nadzoru nad wykonywaniem przez podmioty zobowizane do realizacji zada wynikajcych z ustawy o ujawnieniu, w szczeglnoci w zakresie regulowania stanu prawnego nieruchomoci.

15.3. Informatyzacja Ministerstwa Skarbu Pastwa

Zintegrowany System Informatyczny wspomaga realizacj ustawowych zada Ministra Skarbu Pastwa (komercjalizacja i prywatyzacja przedsibiorstw pastwowych czy zarzdzanie majtkiem Skarbu Pastwa) i funkcjonowanie Ministerstwa Skarbu Pastwa. NIK ocenia, e jego utworzenie byo celowe. Kontrola zidentyfikowaa jednak w MSP nieprawidowoci, w tym systemowe, ktre mog pojawi si take w innych jednostkach.

Gwne ustalenia NIK: Niedziaajcy modu do prowadzenia zbiorczej ewidencji mienia Skarbu Pastwa w formie elektronicznej skutek ewidencj t prowadzono w caoci poza systemem informatycznym
Zintegrowany System Informatyczny tylko czciowo speni zaoenia. Nie dziaa bowiem zasadniczy jego modu, pomimo e prawnym obowizkiem Ministra Skarbu Pastwa byo zapewnienie jego funkcjonowania i wykorzystywania do prowadzenia zbiorczej ewidencji mienia Skarbu Pastwa. NIK negatywnie ocenia, pod wzgldem legalnoci, celowoci i rzetelnoci, niedostosowanie do obowizujcych przepisw utworzonego w ramach ZSI moduu Zbiorcza ewidencja mienia Skarbu Pastwa (opracowanego w celu sprawnego prowadzenia zbiorczej ewidencji mienia SP). Nie byo bowiem moliwe wyodrbnienie skadnikw mienia podlegajcego ewidencji na szczeglnych zasadach (m.in. dbr kultury wpisanych do inwentarza muzealiw, lasw pastwowych itp.), a take zobowiza Skarbu Pastwa oraz obcie publicznoprawnych. Tym samym modu ten by nieprzydatny do prowadzenia zbiorczej ewidencji Skarbu Pastwa w formie elektronicznej. W konsekwencji ewidencj t faktycznie prowadzono w caoci poza systemem informatycznym.

Brak czci danych w ZSI, dane nieaktualne

Oprcz bdw w dziaaniu ZSI stwierdzono, e brak byo w nim czci danych albo nie byy one aktualne. System nie zapewnia moliwoci szybkiej weryfikacji niektrych danych z dokumentacj rdow. Obnia to wiarygodno ZSI jako rda informacji. Jedn z podstawowych korzyci z posiadania systemu informatycznego jest zapewnienie sobie rzetelnych i stale aktualnych danych. Dane systemu ZSI nie byy natomiast w peni wiarygodne i niekiedy wymagay weryfikacji przed podjciem decyzji w oparciu o zgromadzone w tym systemie informacje.

Pasywne podejcie MSP do problemu informatyzacji

W Ministerstwie Skarbu Pastwa dominowao pasywne podejcie do problemu informatyzacji. Ministerstwo nie wczyo si aktywnie w proces informatyzacji pastwa. Nie dostrzegao te utraty oczywistych korzyci z efektywnego wykorzystywania ju posiadanych narzdzi informatycznych.

321

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Brakowao planowania perspektywicznego w zakresie informatyzacji zbienego z dziaaniami oglnopastwowymi, zwaszcza w zakresie identyfikacji elektronicznych rde informacji przydatnych dla jednostki (strategia informatyzacji MSP nie bya aktualizowana od 2001 r.).

Inne bdy w funkcjonowaniu ZSI

W ZSI wystpoway bdy utrudniajce korzystanie ze zgromadzonych zasobw. NIK zidentyfikowaa trzy istotne bdy, ktre do zakoczenia kontroli nie zostay wyeliminowane. Jeden z nich by szczeglnie powany, gdy mg spowodowa niezamierzone kasowanie danych w systemie.

Mao skuteczne usuwanie usterek

NIK ocenia pozytywnie, pod wzgldem celowoci, utworzenie w MSP systemu weryfikacji i zgaszania dostrzeonych usterek, aczkolwiek suby informatyczne Ministerstwa nie byy w peni skuteczne w ich usuwaniu.

Prawidowo funkcjonujcy SIR

Nie stwierdzono nieprawidowoci w funkcjonowaniu Systemu Informatycznych Rejestrw. Decyzj o wdroeniu tego systemu podjto jednak bez wczeniejszej analizy kosztw i korzyci tego wdroenia.

Nieautomatyczne pozyskiwanie danych

NIK ocenia negatywnie, pod wzgldem celowoci, fakt, e MSP nie prowadzio dziaa zmierzajcych do rozszerzenia zakresu automatycznego pozyskiwania danych (dane do systemu pozyskiwano gwnie z dokumentw papierowych).

Brak elektronicznych Dziennikw Urzdowych MSP

Akty normatywne tworzone w postaci elektronicznej nie speniay wymaga dotyczcych struktury zbiorw. Nie tworzono, a tym samym nie publikowano w formie elektronicznej Dziennikw Urzdowych Ministra Skarbu Pastwa.

Uchybienia w niektrych zamwieniach publicznych

Na etapie kontroli nie stwierdzono narusze prawa w przeprowadzanych przez MSP postpowaniach o udzielenie zamwie publicznych z zakresu informatyki. W dwch spord omiu skontrolowanych zamwie, wskutek nienaleytej starannoci, dopuszczono jednak do uchybie.

Sprawne inne systemy wspomagajce realizacj zada

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

W Ministerstwie uywano take innych systemw wspomagajcych realizacj zada. Systemy te speniaj oczekiwania uytkownikw i charakteryzuj si du niezawodnoci.

Wnioski NIK:
Najwysza Izba Kontroli wnosi do Ministra Skarbu Pastwa m.in. o dostosowanie istniejcego w ZSI moduu zbiorczej ewidencji mienia Skarbu Pastwa do wymaga rozporzdzenia Rady Ministrw w sprawie szczegowych zasad ewidencjonowania majtku Skarbu Pastwa w celu penego wykorzystania tego moduu. Potrzeba analizy kosztw i korzyci inwestycji z zakresu informatyki oraz dziaa zmierzajcych do zwikszenia elektronicznego pozyskiwania danych i wymiany dokumentw drog elektroniczn. Potrzeba doprowadzenia dokumentacji ochrony danych osobowych w systemach informatycznych MSP do zgodnoci z obowizujcymi przepisami i zaleceniami Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Niezbdne jest opracowanie i wdroenie procedur zwizanych z tworzeniem, obiegiem wewntrznym, przyjmowaniem i wysyaniem dokumentw elektronicznych, a take rozwaenie wprowadzenia modyfikacji i usprawnie technicznych ZSI, w celu wprowadzenia uatwie funkcjonalnych oraz eliminacji wykazanych w trakcie kontroli bdw i utrudnie.

322

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym Skarbu Pastwa Funkcjonowanie wybranych systemw informatycznych Ministerstwa Skarbu Pastwa (KGP, P10/045) Restrukturyzacja sektora przemysu maszynowego (KGP, P/10/048) Procesy prywatyzacji w sektorze farmaceutycznym (KGP, P/11/046) Restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw transportu autobusowego (KGP, P/10/043) Realizacja prywatyzacji bezporedniej przez wojewodw (KGP, P/10/047) Ujawnianie prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego wojewdztwa warmisko-mazurskiego (LOL, P/10/153) Zagospodarowanie majtku drogowych przej granicznych w wojewdztwie lubuskim po wejciu Polski do strefy Schengen (LZG, P/10/183). Realizacja przez powiaty dochodw z tytuu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa (LLO, P/10/150) Zagospodarowanie nieruchomoci stanowicych mienie wojewdztw i powiatw (LKI, P/10/139). Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

323

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

324

16. Transport

16.1. Infrastruktura transportu nadzr i administracja nad budow, modernizacj, utrzymaniem i ochron drg publicznych (w tym autostrad) i kolei 16.2. Ruch drogowy i kolejowy 16.3. Przewz osb i rzeczy rodkami transportu samochodowego oraz komunikacja publiczna 16.4. Transport morski porty

325

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

16. Transport
Zy stan techniczny drg, nieprawidowoci przy ich budowie, modernizacji i remontach, zagroenia bezpieczestwa w transporcie kolejowym i drogowym dotykaj bezporednio kadego obywatela. Kontrole NIK potwierdziy te negatywne zjawiska, wykazujc przy tym, e organy administracji rzdowej i samorzdowej nie wywizuj si naleycie z naoonych na nie obowizkw. Dziaalno tych wanie jednostek spotykaa si najczciej z dezaprobat Izby.
Stan polskich drg tumaczony jest zazwyczaj brakiem dostatecznych rodkw na ich budow, remonty i utrzymanie, co stanowi ma trudno nie do pokonania. Tym bardziej powinno zatem dziwi niewykorzystywanie istniejcych moliwoci powikszenia funduszy sucych temu celowi. A moliwoci takie istniej. Tylko zakoczone w 2011 r. kontrole wskazay dwie z nich. Nieskuteczny okaza si system poboru i rozliczania opat za przejazd po drogach krajowych. Generalna Dyrekcja Drg Krajowych i Autostrad oraz Biuro Obsugi Transportu Samochodowego nie potrafiy skoni organizacji zrzeszajcych przewonikw, ktre rozprowadzay karty opaty drogowej tzw. winiety, by pobrane kwoty przekazyway na rachunek GDDKiA terminowo, regularnie i w penej wysokoci. Wskutek tego Krajowy Fundusz Drogowy nie uzyska nalenej mu kwoty przekraczajcej 4,5 mln z. rdem dodatkowych rodkw mogy by rwnie opaty i kary za zajcie pasa drogowego na cele niezwizane z ruchem drogowym oraz utrzymaniem drg. Badania przeprowadzone w wojewdztwie maopolskim wykazay jednak, e zdecydowana wikszo kontrolowanych zarzdcw drg nie kwapia si z naliczaniem wspomnianych opat i kar pieninych za umieszczenie obiektw w pasie drogowym bez zezwolenia. Przeszkod by take nieuregulowany stan prawny gruntw zajtych pod drogi. Wskutek wymienionych zaniedba zostay utracone moliwoci pozyskania dodatkowych rodkw finansowych, ktre mona byo przeznaczy, przynajmniej w czci, na cele drogowe. Nie lepiej byo na drogach, za ktre odpowiadaj samorzdy. Stwierdzono, e zy stan techniczny drg wojewdzkich, powiatowych i gminnych, stanowicych ponad 93% krajowej sieci drogowej, spowodowany by w znacznej mierze niewywizywaniem si organw administracji samorzdowej z ich powinnoci. Organy samorzdu terytorialnego nie sprawdziy si rwnie w roli organizatorw regionalnych przewozw autobusowych. Przeprowadzone badania wykazay, i adna spord 28 kontrolowanych jednostek, zarwno starostw powiatowych, jak i urzdw marszakowskich, nie wykonywaa w sposb zadowalajcy swoich obowizkw w tej mierze. Powodw do zadowolenia nie maj take pasaerowie obsugiwani przez prywatyzowane PKS-y. Kontrolujc przeksztacenia wasnociowe przedsibiorstw transportu autobusowego, NIK ocenia negatywnie jako obsugi podrnych przez spki i przedsibiorstwa PKS oraz brak dziaa mogcych zaowocowa jej popraw. Z lekcewaeniem pasaerw przez przewonikw Izba spotyka si nie po raz pierwszy. Podobne wnioski wynikay z przeprowadzonej przez kilkoma laty kontroli powiconej kwestii bezpieczestwa osb korzystajcych z komunikacji publicznej. Okazao si, e podrujcy kolej nie mogli czu si w peni bezpieczni na terenie kolejowym, poniewa zarzdcy infrastruktury, przewonicy i Stra Ochrony Kolei nie byli w stanie zapobiec naruszeniom adu i porzdku, a nawet kradzieom i dewastacji urzdze wpywajcych bezporednio na bezpieczestwo ruchu pocigw. Rwnie dworce kolejowe, w wyniku braku dbaoci o substancj materialn i rezygnacji z wielu jeszcze do niedawna podstawowych funkcji, stay si miejscem niebezpiecznym i nieprzyjaznym dla podrnych. W przypadku komunikacji miejskiej krytyczne uwagi NIK wywoane zostay przede wszystkim zym stanem technicznym najczciej mocno ju wyeksploatowanego taboru. Nie poprawio si w sposb odczuwalny bezpieczestwo na drogach. W Polsce zarwno liczba wypadkw, jak i osb poszkodowanych oraz ofiar miertelnych cigle naley do najwyszych w Europie. NIK od wielu lat wskazuje czynniki sprzyjajce takiemu stanowi i alarmuje, i niezbdne przeciwdziaania podejmowane s zbyt wolno. W ostatnim czasie nie nastpiy w tym zakresie istotne zmiany. Nie przynios ich zapewne take prowadzone obecnie w przyspieszonym tempie inwestycje, jeli zway, i budowane autostrady i drogi ekspresowe mie bd niewielki tylko udzia w caoci krajowej sieci drg publicznych. Drogi wysokiej klasy stanowi zaledwie 0,5 proc. tej sieci. Niezadowalajcy pozostaje stan techniczny drg, mostw i wiaduktw. W roku 2009 ponad 40 proc. sieci drg krajowych wymagao rnego rodzaju remontw, przy czym nie dbano w wystarczajcy sposb o waciw jako robt ani o odpowiednie biece utrzymanie tras komunikacyjnych.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

326

Znaczna cz pojazdw, w tym przewocych materiay niebezpieczne, znajdowaa si w zym stanie technicznym. Nie wywizyway si ze swoich zada organy zarzdzajce ruchem drogowym. Brakowao skutecznych dziaa ratowniczych. Ustalenia kontroli skoniy NIK do poinformowania Sejmu RP o warunkach, w jakich funkcjonowa transport drogowy i kolejowy w Polsce w latach 1990-2004. Po przeprowadzonej na ten temat debacie, w lutym 2006 r. Sejm podj uchwa, w ktrej stwierdzi, i priorytetowym obowizkiem rzdu oraz instytucji odpowiedzialnych za funkcjonowanie transportu ldowego jest wszczcie niezbdnych dziaa prawnych, organizacyjnych i regulacyjnych, umoliwiajcych w jak najkrtszym czasie dostosowanie stanu technicznego infrastruktury transportu do standardw UE, szybki wzrost udziau drg najwyszej jakoci w sieci drogowej oraz popraw bezpieczestwa komunikacyjnego. Badania prowadzone po 2004 r. dowodz, e powysza uchwaa nie spowodowaa podjcia koniecznych dziaa, ktre przyniosyby zmiany w sposobie funkcjonowania jednostek odpowiedzialnych za rozbudow sieci drg publicznych oraz utrzymanie ich stanu technicznego. Najwysza Izba Kontroli zwrcia rwnie uwag, i wedug stanu na 1 wrzenia 2010 r., spord 19 wnioskw de lege ferenda o zmian przepisw zwizanych z bezpieczestwem ruchu drogowego, sformuowanych przez NIK od 2006 r., zrealizowane zostay tylko 4. W ocenie Izby pozostaych 15 nadal pozostaje aktualnych.

16.1. Infrastruktura transportu nadzr i administracja nad budow, modernizacj, utrzymaniem i ochron drg publicznych (w tym autostrad) i kolei
n Infrastruktura drg powiatowych i gminnych
Zarzdcy drg nierzetelnie nadzorowali realizacj i mieli powane braki w dokumentacji inwestycji, prowadzonych w ramach Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych. Skutkowao to niewaciw jakoci robt wykonywanych na drogach powiatowych i gminnych. Ze swoich obowizkw nie wywizyway si te nadzorujce inwestycje organy administracji publicznej. Mimo stwierdzonych nieprawidowoci, NIK pozytywnie ocenia stan realizacji programu. W wyniku realizacji programu w 2009 r. samorzd terytorialny przebudowa i wyremontowa ponad 2,5 tys. km drg gminnych i powiatowych oraz wybudowa 170 km nowych pocze. W 2010 r. przebudowa i remonty trway na co najmniej 2,1 tys. km nawierzchni. Zwikszona zostaa pynno ruchu. Na drogach jest bezpieczniej, bo przy przebudowach czsto wytycza si i buduje owietlenie, cieki rowerowe, chodniki, zatoki parkingowe. Zaawansowanie realizacji Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych wskazywao na moliwo jego penej realizacji w terminie, czyli w roku 2011.

Najwaniejsze nieprawidowoci stwierdzone przez NIK podczas kontroli realizacji Programu: Powane braki w dokumentacji zarzdcw drg
Prawie poowa (45,7 proc.) z 35 skontrolowanych zarzdzajcych drogami nie miaa opracowanego obowizkowego planu rozwoju sieci drogowej. Dlatego wybr odcinkw drg do remontw lub przebudowy dokonywa si czsto na podstawie biecych doranych wskaza, eliminujc tym samym kompleksowe i systemowe podejcie do problemu. Ponad poowa (57,1 proc.) skontrolowanych zarzdcw drg nie prowadzia tzw. ksiek drg lub ewidencja w nich bya niekompletna. Ta dokumentacja umoliwia m.in. naleyte wykonywanie biecych czynnoci zwizanych z utrzymaniem drogi, planowaniem remontw i przebudowy. Zaniechania dotyczce przegldw technicznych drg nie ograniczay si zreszt do braku samych ksiek lub wpisw do nich, czsto po prostu nie przeprowadzano tych bada w ogle lub prowadzono je w bardzo ograniczonym zakresie, mniejszym ni wymaga tego prawo. Dotycz to 25 (71,4 proc.) zbadanych przez NIK zarzdw drg. Pozostae (10, czyli 28,6 proc.) przeprowadzay konieczne przegldy prawidowo, a ich wyniki wykorzystyway zarwno przy likwidacji zagroe bezpieczestwa ruchu drogowego, jak i typujc odcinki tras do remontw i przebudowy.

Nierzetelny nadzr nad inwestycjami

Nierzetelny nadzr sprawowany przez skontrolowanych zarzdcw drg nad inwestycjami by podstawow przyczyn niewaciwej jakoci robt wykonywanych na drogach powiatowych i gminnych, na co wskazuj wady wystpujce w odbiorach kocowych. Siedmiu z 35 skontrolowanych zarzdcw nie udokumentowao odbioru tzw. robt zanikajcych lub ulegajcych zakryciu (np. spodniej warstwy nawierzchni drogi). Takie dziaanie naraa na moliwo wystpienia wad w przyszoci i ko-

327

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

nieczno ponownego pacenia za ich usunicie. NIK ma take zastrzeenia do odbiorw kocowych niektrzy inwestorzy (gmina, powiat) nie egzekwowali od wykonawcy wszystkich dokumentw. Byy take problemy z egzekwowaniem usunicia wad i usterek od wykonawcw robt.

n Nadzr samorzdw nad jakoci drg

Samorzdy nierzetelnie wywizyway si z obowizku nadzoru nad jakoci wykonywanych robt drogowych, co uznawane jest przez NIK za jedn z gwnych przyczyn zego stanu technicznego drg. Taki stan drg ma jeszcze jeden skutek samorzdy musz paci odszkodowania. Wszystkie skontrolowane miasta, powiaty i gminy byy zmuszone ponosi koszty odszkodowa zwizanych z niewaciwym stanem nawierzchni. Gwn przyczyn roszcze kierowcw i pieszych byy straty poniesione wskutek wyrw w jezdniach i chodnikach. Wszystkie zbadane przez NIK samorzdy zawieray umowy ubezpieczenia z tytuu roszcze uytkownikw drg. Zarwno w 2008 jak i 2009 roku czne koszty polis ubezpieczeniowych 25 skontrolowanych zarzdw byy wysze ni warto wypaconych odszkodowa. Zastrzeenia NIK wobec samorzdw dotycz gwnie odbioru prac, przegldw drg w okresie gwarancyjnym i egzekwowania uprawnie inwestora wobec wykonawcy robt w okresie objtym gwarancj.

Przyczyny takiego stanu: Niedobory kadrowe w samorzdach

Odpowiednio wyksztaconych specjalistw z uprawnieniami brakowao a w 18 z 25 skontrowanych zarzdw drg. Temu z kolei winne s kwestie finansowe samorzdy nie byy w stanie zapaci specjalistom tyle, ile pac prywatne firmy. Niejednokrotnie nie byo odpowiednio wykwalifikowanych pracownikw m.in. do przeprowadzania odbiorw robt, kontroli stanu technicznego drg i mostw, koordynacji prac, prowadzenia ewidencji drogowej, przygotowywania i prowadzenia przetargw na roboty specjalistyczne. Zarzdy czciowo radziy sobie z tym problemem korzystajc z usug specjalistycznych firm.

Funkcjonowanie w niektrych miastach kilku zarzdcw drg

Na przykad w Inowrocawiu byo ich czterech, a prezydent miasta zarzdza tylko drogami gminnymi.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Brak wsppracy w organizacji robt drogowych, organizacji ruchu, a take w dziedzinie zimowego utrzymania
Taki stan powodowa istotne utrudnienia komunikacyjne, z ktrych przynajmniej cz przy lepszym wspdziaaniu bya moliwa do uniknicia.

Najwaniejsze ustalenia NIK: Zastrzeenia do dokonywanych przez samorzdy odbiorw robt i przegldw w okresie gwarancyjnym oraz usuwania wad ujawnionych w tym czasie Nierzetelne biece utrzymanie drg
Izba zbadaa 120 odcinkw drg po wykonanych robotach, ktrych termin gwarancji upyn nie mniej ni rok przed kontrol. W a poowie (58 przypadkw 48,3 proc.) wystpoway powane wady w nawierzchni (koleiny, nierwnoci, spkania, zapadnite lub zawyone studzienki). Wady wiadcz nie tylko o niewaciwym odbiorze robt, ale take o nierzetelnym wykonaniu przegldw drg w okresie gwarancji lub nawet o niewykonaniu ich. W 40 przypadkach (33,3 proc. skontrolowanych) stwierdzone wady wynikay z niewaciwego biecego utrzymania drg (np. braku konserwacji urzdze odwadniajcych pobocza). W ramach biecego utrzymania drg zarzdcy powinni dokonywa take okresowych kontroli ich stanu technicznego. Zdarzao si, e zarzdy nie przeprowadziy takich kontroli lub robiy to nieprawidowo. Na przykad, w protokoach brakowao informacji, czy zostay usunite usterki stwierdzone podczas poprzednich przegldw. W rezultacie otrzymywane informacje nie mogy stanowi podstawy do rzetelnej oceny stanu drg.

Przejazdy pojazdw przecionych

Zy wpyw na stan techniczny drg miay te przejazdy zbyt cikich pojazdw. A 80 proc. skontrolowanych zarzdw drg nie korzystao z moliwoci przeprowadzania kontroli ruchu drogowego w obecnoci funkcjonariusza policji lub inspektora transportu drogowego. Tam, gdzie takie kontrole przeprowadzano, rezultaty byy bardzo dobre eliminowano przejazdy samochodw zbyt cikich lub niszczcych drog, zmieniano organizacj ruchu wprowadzajc znaki zakazu, nakadano kary na amicych przepisy.

328

 Problemy z organizacj ruchu

Wpyw na bezpieczestwo ruchu drogowego ma take jego organizacja. Wikszo skontrolowanych zarzdw ma z ni problemy. Szwankuje m.in. oznakowanie drg nie ma znakw lub jest ich za duo, s zniszczone albo niewidoczne. Wielu zarzdcw nie posiada wanych projektw organizacji ruchu dla nowo wybudowanych tras lub drg, na ktrych organizacja ulega zmianie.

Rosnce nakady na budow, przebudow remonty i utrzymanie drg

NIK nie ma powaniejszych zastrzee do pozyskiwania rodkw przez administracj samorzdow na finansowanie budowy, modernizacji i remontw drg. Skontrolowane samorzdy podejmoway w tym przypadku skuteczne dziaania. Wzrosy take oglne nakady na drogi. W latach 2003-2009 nakady na budow, przebudow, remonty i utrzymanie drg publicznych, zarzdzanych przez jednostki samorzdu terytorialnego, wzrosy trzykrotnie, w tym nakady inwestycyjne ponadczterokrotnie.

n System poboru opat drogowych

Winiety si nie sprawdziy. Wedug NIK to w duej mierze skutek nieprawidowego nadzoru sprawowanego przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad. Na szczcie negatywnie oceniony przez NIK stary system od lipca 2011 r. zosta zastpiony elektronicznym poborem opat drogowych. Podmioty wykonujce na terytorium Polski przewz drogowy byy zobowizane do uiszczania opaty za przejazd pojazdu samochodowego po drogach krajowych. Stawki rniy si w zalenoci od czasu przejazdu, rodzaju samochodu, liczby osi oraz emisji spalin. Opata moga by wnoszona w Biurze Obsugi Transportu Midzynarodowego (BOTM), w urzdach celnych, na stacjach benzynowych i w polskich organizacjach zrzeszajcych przewonikw drogowych o zasigu oglnokrajowym. Warunkiem pobierania opaty przez przedsibiorcw prowadzcych stacje benzynowe i polskie organizacje zrzeszajce przewonikw drogowych o zasigu oglnokrajowym byo zawarcie przez nie porozumie z BOTM. Wpywy uzyskane z opat, byy przekazywane docelowo na rachunek Krajowego Funduszu Drogowego, z przeznaczeniem m.in. na budow i przebudow drg krajowych i autostrad oraz popraw bezpieczestwa ruchu drogowego.

Ustalenia NIK:
Zawarcie porozumie z dystrybutorami i rozprowadzanie kart opaty drogowej przypisane zostao BOTM, a nadzr nad realizacj wpyww z opat GDDKiA. Rozdzielenie nadzoru nad realizacj porozumie na dwie jednostki nie stanowio czynnika sprzyjajcego prawidowoci postpowania. W podmiotach, z ktrymi zawarto porozumienia w sprawie poboru opaty drogowej za przejazd po drogach krajowych, BOTM w okresie objtym kontrol nie przeprowadzi ani jednej kontroli realizacji tych porozumie. Szwankowa nadzr ze strony GDDKiA. Nie prowadzono windykacji nalenoci od podmiotw zalegajcych z przekazaniem pobranych opat na rachunek GDDKiA. Take dystrybucja kart opaty drogowej (winiet) odbywaa si niezgodnie z zawartymi porozumieniami. Funkcjonujcy system poboru opat nie zabezpiecza interesw Skarbu Pastwa. Wspomniane karty wydawane byy organizacjom zrzeszajcym przewonikw drogowych o zasigu oglnokrajowym bez wniesienia kaucji czy te przedoenia gwarancji bankowej. Nie byo zatem instrumentu zapewniajcego wywizanie si owych organizacji ze swoich zobowiza. W konsekwencji kontrolowane organizacje zrzeszajce przewonikw przekazyway pobrane opaty nieterminowo i w niepenej wysokoci. Ich zaduenie w lipcu 2010 r. przekraczao 4,5 mln z, m.in. wskutek niezgodnej z przepisami praktyki wydawania kart opaty drogowej przed wniesieniem opaty przez przewonikw. W GDDKiA ewidencja ksigowa nalenoci od dystrybutorw kart opaty drogowej bya prowadzona nierzetelnie i z naruszeniem obowizujcych przepisw. W dyrekcji nie weryfikowano te miesicznych sprawozda skadanych przez podmioty pobierajce opaty oraz nie sprawdzano zgodnoci zawartych w nich danych z kwotami faktycznie pobranych opat.

n Opaty za zajcie pasa drogowego w wojewdztwie maopolskim

NIK stwierdzia, e przy pobieraniu opat i nakadaniu kar za zajcie pasa drogowego wystpoway zaniedbania. Kontrol przeprowadzono wprawdzie u zarzdcw drg z wojewdztwa maopolskiego, ale podobne zjawisko wystpuje w caym kraju. Skutek zmniejszenie wpyww.

329

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Kontrola NIK wykazaa, e zdecydowana wikszo zarzdcw drg z wojewdztwa maopolskiego nieprawidowo wykonywaa swe obowizki w zakresie pobierania opat i nakadania kar za zajcie pasa drogowego. Istotnym ograniczeniem skutecznego zarzdzania drogami pozostaje nieuregulowany stan prawny zajtych pod nie gruntw.

Nieprawidowoci stwierdzone przez NIK: Niedostateczna ochrona pasa drogowego

NIK stwierdzia e zarzdcy drg nieskutecznie monitorowali, czy, ktry oraz w jakim stopniu pas drogowy jest zajty oraz niedostatecznie nadzorowali przywracanie pasa do stanu pierwotnego. A 88 proc. pozostajcych w pasie obiektw znajdowao si tam niezgodnie z prawem bez wymaganego zezwolenia, a zarzdcy nie podejmowali dziaa, by je stamtd usun i naliczy adekwatne kary.

Niekontrolowanie przez samorzd prawidowoci pobierania opat i kar za zajcie pasa

aden ze skontrolowanych zarzdw drg nie zosta poddany kontroli pod wzgldem prawidowoci pobierania opat i kar za zajcie pasa drogowego przez waciwe komrki kontroli i audytu odpowiednich urzdw gminnych, powiatowych czy Maopolskiego Urzdu Marszakowskiego.

Nieuregulowane sprawy wasnociowe gruntw w pasie drogowym

Gdy ustalenia przebiegu granic pasa jest bardzo trudne lub nawet niemoliwe, zmniejsza si skuteczno zarzdzania tym odcinkiem trasy. Jedn z przyczyn takiego stanu jest rozdrobnienie wasnoci gruntw w wojewdztwie maopolskim, a take wieloletnie zaniedbania w ujawnianiu stanw wasnociowych oraz nieuporzdkowany i nieaktualizowany system ewidencji.

Wnioski NIK
NIK wniosa do wszystkich kontrowanych zarzdw oraz do jednostek samorzdu o podjcie dziaa zmierzajcych do sukcesywnej poprawy sytuacji. Izba zwraca ponadto uwag, e umieszczenie obiektw w pasie drogowym, jak rwnie prowadzenie tam robt bez zezwolenia i nadzoru zarzdcy drogi, moe wpywa na bezpieczestwo ruchu drogowego. Narusza to take ad architektoniczny.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Kolej gospodarowanie nieruchomociami

Najwysza Izba Kontroli ocenia negatywnie dziaalno PKP SA w zagospodarowaniu ponad 40 tys. dziaek i 36 tys. budynkw oraz budowli zbdnych dla transportu kolejowego. Wikszo takich nieruchomoci pozostaje niezagospodarowana i zamiast przynosi zyski, powoduje dodatkowe koszty. Pomimo upywu 10 lat od rozpoczcia restrukturyzacji polskich kolei, wikszo nieruchomoci zbdnych dla transportu kolejowego nie zostaa zagospodarowana. Nie tylko nie przynosz one zyskw, ale jeszcze tworz dodatkowe koszty. Przez to odduanie kolei nastpuje za porednictwem Funduszu Kolejowego ze rodkw budetowych, cho PKP SA dysponuje znacznym niewykorzystywanym majtkiem. Zagospodarowanie moe odby si na dwa sposoby wynajmu lub sprzeday. Dziaania PKP SA w tym zakresie byy nieefektywnie i niewystarczajce przewaajca cz niepotrzebnych dla funkcjonowania kolei nieruchomoci wci znajduje si na stanie Spki i koszty ich utrzymania dodatkowo obciaj budet PKP. Oprcz niewynajtych i niesprzedanych dziaek, budowli i budynkw, nie wydzierawiono ponad 60% zbdnej do obsugi pasaerw powierzchni dworcw. Gwnym skutkiem nieefektywnych dziaa PKP SA bya niemono uregulowania przez ni przypadajcego na lata 2009-2010 zaduenia w kwocie ponad 1.066 mld z, ktre miao by spacone wpywami ze sprzeday lub wynajmu zbdnych nieruchomoci. W konsekwencji zaduenie to obciyo budet pastwa.

Gwne ustalenia NIK: Nieuregulowany stan prawny wielu kolejowych nieruchomoci

W wielu przypadkach brak prawa wieczystego uytkowania uniemoliwia PKP SA dziaania.

Niezakoczona inwentaryzacja mienia kolejowego

Zesp, ktry mia to zrobi, nie zakoczy prac mimo 4 lat funkcjonowania. Skutkiem tego Zarzd PKP SA nie ma penej wiedzy o tym, jakie skadniki mienia naley przekaza do spek utworzonych w ramach restrukturyzacji kolei, a jakie przeznaczy do zagospodarowania na zasadach komercyjnych.

330

 Brak jednolitych zasad wynajmu nieruchomoci

Poza chaosem stwarzao to moliwoci wystpowania korupcji. Przypadki bezumownego korzystania z kolejowych nieruchomoci Przypadki, w ktrych spka PKP SA nieskutecznie cigaa opaty czynszowe od najemcw i nie przestrzegaa wewntrznych procedur postpowania wobec kontrahentw zalegajcych z opatami czynszowymi.

Krpujce przepisy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych

Poza przyczynami niezagospodarowania zbdnych nieruchomoci lecymi po stronie PKP SA, NIK zwrcia uwag na krpujce przepisy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych. Ograniczay one niejednokrotnie uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia dziaania ustalay obowizek sprzeday nieruchomoci kolejowych, ktre w badanym okresie cieszyy si niewielkim zainteresowaniem przede wszystkim w drodze przetargw. Na zorganizowanych cznie w tym czasie 1151 postpowa jedynie w 150 wpyny oferty od potencjalnych nabywcw. PKP SA nie zakoczya, w badanym przez NIK okresie, wdraania przedsiwzi o znaczeniu strategicznym dla zagospodarowania zbdnych nieruchomoci, z uwagi na brak moliwoci ich realizacji w wietle obowizujcych przepisw. Sztandarowym przykadem jest tu budowa osiedla mieszkaniowego na terenach kolejowych w centrum Warszawy. Na przeszkodzie stan brak miejskich planw zagospodarowania przestrzennego terenw, na ktrych miao ono powsta.

Hipoteki na nieruchomociach PKP SA, zabezpieczajce interesy Skarbu Pastwa w zwizku z porczeniami kredytw zaciganych przez t spk
Byway przypadki, e PKP nie uzyskaa penego prawa do dysponowania przeznaczonymi na cele komercyjne nieruchomociami strategicznymi dla dziaania Spki, bardzo atrakcyjnymi z biznesowego punktu widzenia. Na czci takich nieruchomoci ustanowione zostay hipoteki zabezpieczajce interesy Skarbu Pastwa w zwizku z porczeniem przez nie spaty zacignitych przez PKP SA kredytw lub wykupem wyemitowanych przez t spk obligacji.

Zastrzeenia do Ministra Infrastruktury

NIK ma zastrzeenia take do Ministra Infrastruktury, cho generalnie jego dziaania ocenia pozytywnie. Minister do maja 2010 r. nie podejmowa dziaa w celu wyeliminowania sytuacji, w ktrej cz kolejowych nieruchomoci podlegaa komunalizacji. Nie przeciwdziaa rwnie wyczaniu z eksploatacji dworcw na czynnych liniach kolejowych wtedy, gdy przemawiaj za tym tylko wzgldy ekonomiczne, za spoeczne zwizane z potrzebami pasaerw przemawiaj za ich pozostawieniem.

16.2. Ruch drogowy i kolejowy

n Fotoradary
Niektre samorzdy traktoway mandaty za przekroczenie prdkoci w ruchu drogowym wystawiane na podstawie zdj z fotoradarw przede wszystkim jako sposb na zwikszanie dochodw wasnych gminy. Kontrola NIK ustalia, e gminy zarabiay, ale tym samym cz nalenoci nie wpywaa do budetu pastwa.

Gwne ustalenia NIK:

Strae nakaday mandaty karne po upywie 30 dni od daty ujawnienia wykroczenia, zamiast kierowa sprawy do sdu. W ten sposb samorzdy uzyskiway dochody, ktre powinny zasili budet pastwa. Burmistrzowie i wjtowie nie wystpowali do sdu o ukaranie sprawcw wykrocze, gdy ci nie zapacili w wyznaczonym terminie mandatu. Karano grzywnami wacicieli pojazdw za czyny niebdce wykroczeniami (za niewskazanie na danie stray, komu powierzyli pojazd do kierowania w czasie, w ktrym pojazdem tym popeniono wykroczenie drogowe) W przypadku ukarania waciciela pojazdu za niewskazanie osoby, ktrej powierzy pojazd do kierowania w czasie, w ktrym pojazdem tym przekroczono dozwolon prdko, stra odstpowaa od dziaa majcych na celu ustalenie sprawcy tego wykroczenia. Strae miejskie i gminne wykonyway legalnie zadania zwizane z kontrol prdkoci przy uyciu fotoradarw. Uywane fotoradary byy sprawne, a stranicy mieli wszystkie wymagane upowanienia. Mandat zaoczny opacony po terminie wygasa i nie stanowi podstawy do przyjcia jakichkolwiek nalenoci od osoby nim ukaranej. Tymczasem samorzdy przyjmoway takie wpaty i zaliczay je do swych dochodw.

331

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Konieczne jest zapewnienie w ramach sprawowanego nadzoru nad straami praworzdnoci ich dziaa. Prokurator generalny powinien za zada wszczcia postpowa w sprawach naoonych grzywien za czyny niebdce wykroczeniami, w celu ich uchylenia przez sd.

n Bezpieczestwo na drogach
Poruszanie si po polskich drogach jest niebezpieczne z powodu zego stanu technicznego jezdni, nieskutecznego systemu szkolenia i egzaminowania kierowcw, zego stanu technicznego pojazdw oraz wadliwej organizacji ruchu drogowego. Wedug NIK, taki stan to efekt zaniedba, braku skutecznoci i konsekwencji oraz nieprawidowoci wystpujcych w dziaaniach administracji publicznej. Polska jest krajem o najwyszym wskaniku liczby ofiar miertelnych wypadkw w UE. Na 100 wypadkw traci u nas ycie statystycznie 11 osb, podczas gdy w UE 4. W latach 2000-2011 w prawie 580 tys. wypadkach na drogach zgino ponad 63 tys. osb, a ponad 745 tys. osb zostao rannych. Wypadki drogowe oprcz dramatycznych konsekwencji dla ludzi zarwno w postaci mierci czy kalectwa ofiar oznaczaj take wysokie koszty dla gospodarki. Szacuje si, e roczne straty z tytuu wypadkw drogowych wynosz w Polsce ok. 2,5 proc. wytworzonego PKB, tj. kosztuj gospodark ok. 30 mld z rocznie. Take pod wzgldem tych kosztw Polska zajmuje jedno z niechlubnych pierwszych miejsc wrd krajw UE. Wyniki 27 przeprowadzonych w latach 2007-2010 kontroli day podstaw do negatywnej oceny dotychczasowej dziaalnoci organw administracji publicznej, odpowiedzialnych za wykonanie zada z zakresu bezpieczestwa ruchu drogowego. NIK badaa m.in. budow autostrad, dziaalno organw zarzdzajcych drogami, prawidowo szkolenia i egzaminowania kandydatw na kierowcw, nadzr starostw nad stacjami diagnostycznymi, finansowanie wydatkw na drogi publiczne, jako i terminowo robt drogowych, utrzymanie obiektw mostowych i tuneli, tworzenie i organizowanie systemu ratownictwa medycznego, funkcjonowanie numeru alarmowego 112. W 2010 r. NIK przeprowadzia kolejn kontrol, w trakcie ktrej zweryfikowane i w znacznej mierze potwierdzone zostay wczeniejsze ustalenia. Powody sabej skutecznoci dziaa administracji publicznej na rzecz poprawy bezpieczestwa w ruchu drogowym, wedug NIK, to: Niekonsekwentne wdraanie opracowywanych programw sprzyjajcych poprawie sytuacji w ruchu drogowym. Brak cigoci polityki transportowej pastwa kolejne rzdy odstpoway od polityki transportowej swoich poprzednikw. Niewystarczajce wsparcie finansowe inwestycji w bezpieczestwo ruchu drogowego. Brak tzw. zintegrowanego systemu bezpieczestwa w transporcie. Wypadki drogowe, jako jedyne, nie s przedmiotem dochodzenia przyczyn przez niezalene komisje badania wypadkw, jak to ma miejsce w transporcie lotniczym, kolejowym czy morskim. Oczekiwanych efektw nie przyniosy m.in. wdraane programy GAMBIT 2000 i 2005 oraz Krajowy program bezpieczestwa ruchu drogowego 2005-2007. Bezpieczestwo to w cigu ostatnich 10 lat nie poprawio si w istotnym stopniu. W tym okresie liczba wypadkw zmniejszaa si rednio o 2,3 proc., co jednak nie pozwala oczekiwa, i Polska zdoa ograniczy liczb miertelnych ofiar wypadkw drogowych do roku 2013 o poow, do czego zobowizaa si przystpujc do UE. Niewaciwe procesy szkolenia i egzaminowania kandydatw na kierowcw oraz doszkalania i podnoszenia ich kwalifikacji. Niewystarczajcy nadzr wojewodw nad orodkami szkolenia i doskonalenia techniki jazdy.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Transport towarw niebezpiecznych

Organy administracji publicznej niedostatecznie nadzoruj proces przewoenia materiaw niebezpiecznych transportem drogowym i kolejowym, co sprzyja powstawianiu zagroe chemiczno-ekologicznych. Szwankuje cay system NIK znalaza nieprawidowoci w kadym jego ogniwie. Materiay niebezpieczne atwopalne, wybuchowe, rce, a nawet promieniotwrcze przewoone s w Polsce czsto w godzinach najwikszego ruchu, w pobliu budynkw uytecznoci publicznej oraz terenw ekologicznych. Przy ich transpor-

332

cie dochodzi do coraz czstszych wypadkw i awarii. Wojewodowie i marszakowie wojewdztw nie zdaj sobie sprawy z potencjalnych zagroe, a osoby bezporednio odpowiedzialne za przewz takich materiaw s do tego le przygotowane. Najwysza Izba Kontroli negatywnie ocenia sprawowanie przez wojewodw i marszakw wojewdztw nadzoru nad przewozem towarw niebezpiecznych. Liczba wypadkw i awarii przy transporcie takich substancji wzrosa na drogach z 220 w 2009 r. do 253 w roku nastpnym, za na kolei podwyszya si odpowiednio z 28 do 32 przypadkw.

Gwne ustalenia NIK: Zaniedbania wojewodw

Wojewodowie nie sprawdzali, jak stra poarna, inspektoraty transportu drogowego oraz marszakowie wojewdztw wykonuj swoje zadania zwizane z zapewnieniem bezpieczestwa transportu towarw niebezpiecznych. Nie stworzyli procedur zapewniajcych wspdziaanie i przepyw informacji midzy tymi jednostkami a swoim urzdem. Przez te zaniedbania nie posiadali informacji o faktycznym poziomie zagroe.

Nieskuteczny nadzr marszakw wojewdztw

Zdaniem NIK w Polsce nie funkcjonuje skuteczny nadzr nad zarzdzaniem ruchem drogowym. Marszakowie wojewdztw przy zatwierdzaniu projektw organizacji ruchu nie prowadz analiz zagroe, jakie stwarzaj przejedajce cysterny i tiry z towarami niebezpiecznymi. Transporty czsto odbywaj si w godzinach najwikszego ruchu, w pobliu budynkw uytecznoci publicznej oraz terenw ekologicznych. Take wojewodowie, mimo posiadanych uprawnie, nie wprowadzaj potrzebnych ogranicze dla przewozu towarw niebezpiecznych. Szeciu z nich (na omiu skontrolowanych) nie wyznaczyo nawet specjalnych parkingw, koniecznych w przypadku awarii pojazdu transportujcego substancje zagraajce ludziom i rodowisku.

Luki i bdy w systemie szkolenia kierowcw i doradcw ds. bezpieczestwa

Wiele luk i bdw stwierdzono te w systemie szkolenia kierowcw i doradcw do spraw bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych. Brak nadzoru ze strony marszakw wojewdztwa sprawia, e specjalistyczne kursy dla kierowcw niejednokrotnie prowadz firmy, ktre nie speniaj wymaga. Poniewa nie stworzono centralnego rejestru przedsibiorcw prowadzcych takie szkolenia, nie mona nawet sprawdzi, czy danej firmie nie zakazano wczeniej dziaalnoci. Z kolei w trzech inspektoratach transportu drogowego (na cztery skontrolowane) uprawnienia doradcom ds. bezpieczestwa nadawano z naruszeniem prawa. Rola doradcw jest istotna, gdy w imieniu przedsibiorcy prowadz oni nadzr nad przygotowaniem, nadaniem i przewozem materiaw niebezpiecznych.

Nieprzygotowanie przedsibiorcw, kierowcw i doradcw ds. bezpieczestwa do przewozu niebezpiecznych adunkw

Wymienione w raporcie NIK nieprawidowoci prowadz do sytuacji, w ktrej przedsibiorcy, doradcy do spraw bezpieczestwa oraz kierowcy nie s odpowiednio przygotowani do organizowania i przeprowadzania przewozw towarw niebezpiecznych. Inspekcja Transportu Drogowego, ktra od 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2011 r. skontrolowaa prawie 51 tys. pojazdw przewocych substancje niebezpieczne, ukaraa ponad 5 tys. kierowcw. Najczstsze naruszenia polegay na omijaniu przez kierowcw ogranicze zwizanych z czasem prowadzenia pojazdw i obowizkowymi przerwami na odpoczynek, braku wyposaenia przeciwpoarowego w pojazdach, zym oznakowaniu adunkw oraz braku wymaganych zawiadcze i dokumentw przewozowych.

Zaniedbania Urzdu Transportu Kolejowego

Take w dziaalnoci Urzdu Transportu Kolejowego NIK dopatrzya si niepokojcych zaniedba. Prezes UTK systematycznie zmniejsza liczb kontroli dotyczcych bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych. W 2008 r. u zarzdcw infrastruktury, przewonikw i uytkownikw bocznic przeprowadzono 107 inspekcji; dwa lata pniej tylko 68, cho w tym okresie wzrosa ilo przewozw substancji niebezpiecznych. Przy czym w blisko poowie skontrolowanych oddziaw terenowych UTK inspektorami ds. przewozu takich towarw byy osoby, ktre nie ukoczyy adnych szkole z tego zakresu.

Zy stan techniczny infrastruktury kolejowej

Wiele do yczenia pozostawia rwnie stan techniczny infrastruktury kolejowej, ktr zarzdza spka PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Po kontroli 93 torw sucych do awaryjnego odstawiania wagonw okazao si, e tylko dwa speniaj wszystkie wymogi okrelone w przepisach. Zdarza si take, e tory takie usytuowane s w pobliu obiektw uytecznoci publicznej i nie posiadaj zabezpiecze chronicych otoczenie przed skutkami awarii pocigw przewocych materiay niebezpieczne.

333

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

16.3. Przewz osb i rzeczy rodkami transportu samochodowego oraz komunikacja publiczna
n Regionalne przewozy autobusowe
Wikszo samorzdw nie jest przygotowana do wykonywania swych obowizkw w zakresie organizowania regionalnych przejazdw autobusowych. Skutkiem tego jest brak wielu potrzebnych, z punktu widzenia pasaerw, linii i eliminacja z rynku rzetelnych firm przewozowych. Nieprzestrzeganie przepisw i zaniedbania w tym obszarze wpywaj negatywnie nie tylko na komfort podry, ale take na jej bezpieczestwo.

Gwne ustalenia NIK: W samorzdach nie ustanowiono odpowiednich procedur, okrelajcych jednoznacznie zakresu zada pracownikw
Czsto byli oni nieprzygotowani merytorycznie podczas postpowa administracyjnych i kontrolnych. Wielu z nich byo nadmiernie przecionych obowizkami z zakresu kontroli, w rnych obszarach dziaalnoci gospodarczej. Zdarzao si, e w urzdach na jednego pracownika przypadao do skontrolowania kilkaset jednostek, zajmujcych si transportem osobowym lub bagaowym, prowadzeniem szk nauki jazdy, czy stacji kontroli pojazdw. W rezultacie wywizanie si pracownikw samorzdu z obowizku przeprowadzenia kontroli byo fizycznie niemoliwe. Jednak, pomimo trudnoci organizacyjnych, samorzdy nie korzystay z moliwoci powierzenia niektrych zada specjalistycznym firmom zewntrznym.

Wydajc licencje i zezwolenia samorzdy popeniay szereg bdw:

* * * * nie poprzedzay wydania decyzji koniecznymi analizami; wydaway licencje na podstawie niekompletnych wnioskw przedsibiorcw, czasem bez elementarnych dokumentw np. dotyczcych speniania wymaga technicznych przez pojazdy zgaszane do wykonania przewozw; nie dbay o przedstawienie wymaganych prawem zabezpiecze finansowych; nie weryfikoway poprawnoci doczanych rozkadw jazdy, akceptujc nawet takie, ktre wymuszay na kierowcach kursowanie z prdkoci wysz ni dozwolona.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Na niektrych trasach jedzio zbyt wielu przewonikw w stosunku do potrzeb Z rynku wycofyway si rzetelne firmy, ktrych nie byo sta na wyniszczajc konkurencj Ponad poowa z 28 skontrolowanych samorzdw powiatowych nie eliminowaa z rynku przewonikw dziaajcych w sposb nieuczciwy
Nawet po otrzymaniu od organw kontroli ruchu drogowego informacji o powanym naruszeniu przez przewonika warunkw zezwolenia nie cofano udzielonych uprawnie. Samorzdy nie kontroloway przedsibiorcw zajmujcych si przewozami pasaerskimi, a nawet, gdy takie kontrole przeprowadzano, byy one pobiene.

Prawie wszystkie skontrolowane samorzdy nie egzekwoway od przewonikw obowizku aktualizowania rozkadw jazdy ani w urzdzie, ani na przystankach
W wyniku tego pasaerowie byli pozbawieni rzetelnej informacji, za urzd informacji niezbdnej do analizy sytuacji na rynku przewozowym, koniecznej do podejmowania decyzji np. o uruchomieniu nowej linii.

Nieprawidowoci oraz brak nadzoru wpyway na poziom wiadczonych przez przedsibiorcw usug oraz na bezpieczestwo podrujcych
Inspekcja Transportu Drogowego, wsppracujca z NIK w ramach tej kontroli, natkna si m.in. na przypadki wykonywania przewozw pojazdami niespeniajcymi wymogw technicznych, innymi ni autobus, niezgodnie z rozkadem jazdy lub nawet bez niego, przewoenia pasaerw bez zezwolenia lub licencji, a take pobierania od pasaerw nienalenych opat. Skrajnym przypadkiem byy stwierdzone przez ITD przewozy pojazdami znajdujcymi si w tak zym stanie technicznym, e konieczne byo zatrzymanie ich dowodw rejestracyjnych.

W 75 proc. urzdw marszakowskich NIK stwierdzia nieprawidowoci w wydatkowaniu i rozliczaniu pienidzy na refundacj ustawowych ulg do biletw
Na skutek wadliwie przeprowadzanej lub nieprzeprowadzanej kontroli dopaty przekazywano przewonikom, ktrzy nie speniali warunkw okrelonych w przepisach.

334

16.4. Transport morski porty

Polskie porty staj si coraz bardziej atrakcyjne i konkurencyjne na midzynarodowym rynku transportowym. Przeadowuje si w nich coraz wicej kontenerw (w 2010 r. o 56 proc. wicej ni w 2009 r.), zwikszaj si obroty adunkowe, a spki zarzdzajce czterema portami o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (Szczecin, winoujcie, Gdask i Gdynia) osigaj dodatnie wyniki finansowe. Jednak brak rodkw i zbiurokratyzowane procedury zarwno w procesie inwestycyjnym, jak i przy odprawie adunkw ograniczaj dalszy ich rozwj i osabiaj pozycj. Kontrolerzy NIK stwierdzili wiele pozytywnych zmian, ktre jednak przeplataj si z niedocigniciami.

Gwne ustalenia NIK: Budowa i modernizacja terminali kontenerowych

Spki zarzdzajce najwaniejszymi dla gospodarki narodowej portami doprowadziy do unowoczenienia infrastruktury portowej, dostosowujc j do potrzeb przeadunku kontenerw. Oznaczao to budow i modernizacj terminali kontenerowych, gdy w poprzednich latach porty te byy ukierunkowane gwnie na obsug adunkw masowych.

Zuyta infrastruktura portowa

Kontrolerzy NIK zwracaj jednak uwag na wysoki stopie zuycia niejednokrotnie przestarzaej infrastruktury portowej. Wymaga ona bdzie w przyszoci wysokich nakadw na odtworzenie. Nawet przy znacznym udziale rodkw pomocowych z Unii Europejskiej moe by trudno pozyska rodki na ten cel.

Aktywne dziaania rzdu na rzecz konkurencyjnoci portw

Wpyw na podniesienie konkurencyjnoci polskich portw miay take oceniane przez NIK pozytywnie dziaania rzdu. S to m.in. porozumienie z Rosj w sprawie przywrcenia eglugi po Zalewie Wilanym, wynegocjowanie ze stron niemieck (w zwizku z budow Gazocigu Pnocnego) sposobu zminimalizowania utrudnie w egludze do portu winoujcie (poprzez zagbienie tego gazocigu) oraz przywrcenie zerowej stawki VAT na usugi przeadunkowe wiadczone w portach morskich. Podstawowe znaczenie dla zwikszenia konkurencyjnoci polskich portw ma rwnie poprawa dostpu do nich zarwno od strony ldu (drogi i linie kolejowe), jak i od strony morza (gboko i szeroko torw podejciowych).

Opnienia w inwestycjach
NIK stwierdzia, e inwestycje w infrastruktur majc wpyw na dostp do portw byy realizowane z opnieniem. Zarzdy portw zbyt wolno usuway istniejce spycenia torw podejciowych, co byo wynikiem braku rodkw z budetu pastwa i obowizujcych zbiurokratyzowanych procedur budowlanych, ktre wydatnie spowalniay prace. W ich wyniku roboty, ktrych potrzeb wykonania zauwaono wiosn mogy by realizowane dopiero jesieni lub nawet za rok. Zreszt, biurokracja i niedostatek rodkw finansowych to dwa czynniki generalnie ograniczajce cay proces inwestycyjny w portach, nie tylko modernizacj podej.

Utrudnienia w transporcie kolejowym do portw

Do najwaniejszych problemw w obsudze portw morskich przez transport kolejowy naley zaliczy m.in. pogarszajcy si stan techniczny torw oraz konieczno przejazdu pocigw przez obszar miast. Porty ponosiy straty z tytuu utrudnionego transportu kolejowego, ktre wszake trudno oszacowa, gdy nie ma informacji, jakie adunki nie trafiy do portu z powodu wyduonego czasu obsugi, wynikajcego z niskiej jakoci tego transportu. Ponadto w wyniku wzrostu opat za korzystanie z infrastruktury kolejowej, ta cz transportu staa si jeszcze mniej konkurencyjna.

Poprawa stanu drg dojazdowych

Na pozytywn ocen zasuya dziaalno Generalnej Dyrekcji Drg Krajowych i Autostrad. W jej wyniku na drogach bdcych poczeniami z portami morskimi wzrs o 10,8 proc. odsetek nawierzchni w dobrym stanie technicznym, zmniejszy si za o 22 proc. udzia nawierzchni w zym stanie. Niemniej, NIK zwraca uwag na wyduenie czasu realizacji inwestycji drogowych takich jak budowa A1, S3 i S7.

Zbiurokratyzowana odprawa adunkw

Wan barier dla konkurencyjnoci portw bya bardziej ni w innych europejskich portach (np. w Hamburgu) zbiurokratyzowana odprawa adunkw. Tu otwiera si wic pole do dziaania dla administracji.

335

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Poprawa dostpnoci portw od strony ldu i morza

 Brak uatwie dla przedsibiorczoci morskiej

Nieskuteczna bya take dziaalno administracji rzdowej w zakresie dotyczcym uatwie dla przedsibiorczoci morskiej.

Wnioski NIK:
NIK widzi konieczno wypracowania rozwiza prawnych i wsparcia finansowego rozwoju transportu intermodalnego jako bardziej ekologicznego. Jest to kombinowany sposb przewoenia towarw w jednostkach adunkowych, wykorzystujcy co najmniej dwie gazi transportu np. morski i kolejowy, bez koniecznoci przeadunku samych towarw. W praktyce jednostkami adunkowymi s kontenery, naczepy, nadwozia wymienne, itp. Izba uwaa te, e piln spraw jest poprawa jakoci transportu kolejowego, ktry ma istotny wpyw na dostpno do portw.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym transportu: Stan realizacji Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych 20082011 (LPO, P/10/161) Wykonywanie funkcji zarzdcy drg przez organy samorzdu terytorialnego (KKT, P/10/185) Prawidowo rozliczania opat za przejazd po drogach krajowych (KKT S/10/003) Pobieranie opat i kar za zajcie pasa drogowego w wojewdztwie maopolskim (LKR, P/11/140) Wykonywanie zada przez administracj publiczn w zakresie bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych (KIN, P/11/061) Bezpieczestwo ruchu drogowego w Polsce (KKT, P/10/061) Dziaalno jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie przeprowadzania kontroli prdkoci pojazdw uczestniczcych w ruchu drogowym (KKT, I/10/006) Wykonywanie zada przez samorzdy terytorialne w zakresie organizowania regionalnych przewozw autobusowych (KKT, P/10/062) Wykorzystanie nieruchomoci kolejowych na cele komercyjne, niezwizane z prowadzeniem ruchu kolejowego (KKT, P/10/063) Warunki rozwoju portw morskich (KKT, P/11/063) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

336

17. rodowisko

17.1. Ochrona rodowiska - unieszkodliwianie odpadw 17.2. Ochrona rodowiska gospodarka wodno-ciekowa 17.3. Ochrona i ksztatowania rodowiska oraz racjonalnego wykorzystywania jego zasobw 17.4. Kontrola przestrzegania wymaga ochrony rodowiska i badania stanu rodowiska 17.5. Lenictwo oraz ochrona lasw i gruntw lenych 17.6. Przestrzeganie praw zwierzt 17.7. Ochrona przyrody 17.8. Fundusze ochrony rodowiska i gospodarki wodnej

337

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

rodowisko
rodowisko to dzia gospodarki narodowej, ktry obejmuje m.in. sprawy ochrony oraz ksztatowania rodowiska, racjonalnego wykorzystywania jego zasobw, geologii, gospodarki zasobami naturalnymi, meteorologii, ochrony przyrody, w tym gatunkw rolin i zwierzt oraz ochrony lasw i gruntw lenych. W adnej z wymienionych dziedzin nie zaszy w ostatnim czasie zmiany o charakterze jakociowym, co wykazay kolejne kontrole NIK.
Jeli chodzi o przedsiwzicia cile proekologiczne, nieodparcie nasuwa si refleksja, e skromne ich efekty s w duej mierze rezultatem braku waciwego klimatu spoecznego, a take gotowoci do zaakceptowania zwizanych z nimi ogranicze i kosztw. Poza brakiem wystarczajcych rodkw finansowych na kapitaochonne inwestycje suce ochronie przyrody, gwnej przyczyny niezadowalajcej skutecznoci dotychczasowych dziaa podejmowanych dla zachowania rodowiska naturalnego w stanie niepogorszonym upatrywa naley w braku wiadomoci ekologicznej znacznej czci obywateli. Wystarczajcej determinacji w tym wzgldzie nie przejawiaa rwnie administracja publiczna, ktra zaniedbywaa swoje obowizki informacyjne, edukacyjne, a take egzekucyjne, spoczywajce na niej jako na straniku prawa. Najwysza Izba Kontroli zwracaa wielokrotnie uwag na trudnoci z wyegzekwowaniem przez waciwe organy i suby respektowania przepisw majcych chroni rodowisko naturalne przed wprowadzaniem do niego szkodliwych substancji, a obywateli przed wynikajcymi std negatywnymi skutkami. Potrzeba ochrony rodowiska przed dewastacj cigle jeszcze uwaana jest za rodzaj zbdnego luksusu, na ktry nie sta spoeczestwa, nie za za wany element polityki zrwnowaonego rozwoju o istotnym znaczeniu dla jakoci ycia. Z tego wanie powodu wiele podejmowanych dziaa nie przynosi oczekiwanych rezultatw, a przyjte pierwotnie zaoenia czsto nie przystaj do realnej rzeczywistoci. W Polsce segregowana i odzyskiwana jest jedynie niewielka cz odpadw, natomiast ogromna wikszo trafia na skadowiska. W ten najmniej efektywny sposb zagospodarowywanych jest w gminach a 90 proc. odpadw komunalnych to dwa razy wicej ni wynosi rednia w Unii Europejskiej. Wedug NIK prawidowo zagospodarowywane s odpady z wydobycia wgla kamiennego, ktrych zreszt co roku jest coraz mniej. Due problemy stwarzaj natomiast odpady medyczne. Niewaciwe postpowanie z nimi stwarza zagroenie dla zdrowia ludzi i dla rodowiska. Tymczasem kontrole NIK wielokrotnie wykazyway, e szpitale, spalarnie i inne podmioty nie przestrzegay przepisw dotyczcych ich unieszkodliwiania. Wyniki kontroli NIK dotyczcej postpowania z takimi odpadami w wojewdztwie podkarpackim pokazay ponadto niedoskonao obowizujcych w tym zakresie przepisw, ktre pozwalaj na dowolno w ich interpretacji w wielu aspektach. W ten sposb ustalenia kontroli dotyczcej jedynie jednego regionu maj uniwersalny charakter. List problemw zwizanych z unieszkodliwianiem odpadw niebezpiecznych dopenia historia spalarni zakupionej ze rodkw Unii Europejskiej w ramach projektu PHARE. Urzdzenie to, ktre miao suy do likwidacji niepotrzebnych rodkw ochrony rolin, od grudnia 2000 r. pozostaje niezagospodarowane. W ocenie NIK, win za to ponosz Minister rodowiska, Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Instytut Ochrony Rolin w Poznaniu oraz Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie. Ponadto dokonywano wyboru beneficjentw niegotowych do realizacji projektu, ktry by niewaciwie zarzdzany i nieskutecznie nadzorowany. Nie napawaj optymizmem ustalenia kontroli przestrzegania praw zwierzt. Wynika z nich, e zwierztom w schroniskach zapewniono lepsze warunki bytowania, wikszo kontrolowanych gmin wypenia swoje obowizki zapisane w ustawie o ochronie zwierzt, za powiatowe suby weterynaryjne w razie naruszenia ich praw dziaaj waciwie i skutecznie. Ale jednoczenie nie maleje liczba porzuconych zwierzt domowych, policja ujawnia coraz wicej popenianych wobec nich czynw niedozwolonych, w zatoczonych schroniskach ma miejsce wiele zgonw. Ankietowane organizacje spoeczne, ktrych celem statutowym jest ochrona praw zwierzt uwaaj, i kwestia ochrony zwierzt w polskich regulacjach prawnych traktowana jest marginalnie, ustawa oraz inne przepisy ich dotyczce s niejasne i bezkarnie amane. Zdaniem wspomnianych organizacji gminy nie radz sobie z problemem bezdomnoci zwierzt, ktry wskutek tego narasta i staje si poywk dla wielu patologii, a obecny system sprawowania opieki nad bezdomnymi zwierztami w schroniskach jest niewydolny. Rwnie badania NIK nie pozostawiaj wtpliwoci, e mimo poprawy losu i zdrowia zwierzt nadal nie zostaa im zapewniona waciwa ochrona i opieka, ani humanitarne traktowanie.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

338

17.1. Ochrona rodowiska unieszkodliwianie odpadw

Cigle daleki od rozwizania pozostaje problem zagospodarowania rosncej masy odpadw rnego pochodzenia. Badania NIK powicone postpowaniu z odpadami w gminach wykazay, e segregowany i odzyskiwany by jedynie bardzo niewielki ich odsetek, natomiast ogromna wikszo trafiaa na skadowiska. W Polsce w taki wanie sposb zagospodarowywano 90 proc. odpadw komunalnych dwukrotnie wicej ni wynosi rednia w Unii Europejskiej. Spowodowane jest to w duym stopniu brakiem kompleksowego systemu zarzdzania rodowiskiem w gminach. Na nich, jako na podstawowym szczeblu samorzdu, spoczywa odpowiedzialno za planowanie i realizacj przedsiwzi majcych na celu racjonalne wykorzystanie zasobw rodowiska, ich ochron oraz odnawianie. W rzeczywistoci dziaania majce przyczyni si do uporzdkowania gospodarki odpadami, prowadzone niekonsekwentnie, w sposb nieskoordynowany, okazay si mao skuteczne. Znaczna cz gmin nie posiadaa penej wiedzy o iloci i skadzie wytwarzanych na jej terenie odpadw, nie przestrzegaa obowizku objcia ogu mieszkacw zorganizowanym systemem ich odbioru, w wielu wypadkach stawki za odbir odpadw segregowanych i niesegregowanych ustalone zostay na identycznym poziomie, za ewidencja umw zawartych przez wacicieli nieruchomoci z przedsibiorcami odbierajcymi odpady komunalne nie bya prowadzona, wzgldnie zawieraa dane niekompletne lub nieaktualne. Trudno si zatem dziwi, e dziaania oparte na tak niepewnych podstawach nie przynosiy spodziewanych rezultatw.

n Spalarnia odpadw niebezpiecznych zakupiona w ramach projektu PHARE

Pomimo upywu 11 lat od zakupu w ramach programu PHARE spalarnia odpadw niebezpiecznych stoi nieuytkowana w magazynie. Stracia ju 50 proc. swej pierwotnej wartoci 6,5 mln z. Komisja Europejska wobec fiaska projektu nakazaa Polsce zwrot kwoty grantu w wysokoci 1 665 tys. euro. Zdaniem NIK Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej nie sprawdzi si jako zarzdzajcy projektem. Take nadzr Ministra rodowiska nad dziaaniami Narodowego Funduszu Izba ocenia negatywnie. Zakup spalarni wg rozpoznania przeprowadzonego przez NFOiGW wynika z potrzeby likwidacji niepotrzebnych rodkw ochrony rolin skadowanych w mogilnikach. Urzdzenie miao by mobilne i suy do likwidacji 272 skadowisk w caym kraju.

Gwne ustalenia NIK: Niedostateczne przygotowanie projektu

Projekt nie zosta dostatecznie przygotowany do realizacji przez Narodowy Fundusz. Nie rozpropagowa on informacji o zakupionej spalarni, co ograniczyo krg zainteresowanych jej wykorzystaniem, a instytucje, ktre ostatecznie przystpiy do Projektu, nie byy do tego gotowe.

Nieprzygotowanie beneficjentw
Kolejni beneficjenci projektu: Instytut Ochrony Rolin w Poznaniu, Zakady Azotowe w Tarnowie Mocicach S.A., Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie byli albo nieprzygotowani finansowo do przedsiwzicia, albo nie posiadali odpowiednich lokalizacji dla spalarni. Nie zdoali ich rwnie uzyska w czasie trwania umw. Instytut Ochrony Rolin nie mia oprcz obu wymienionych take odpowiednich uprawnie do prowadzenia dziaalnoci w zakresie likwidacji niebezpiecznych odpadw i dopiero po podpisaniu umowy z NFOiGW podj dziaania w tym kierunku.

Konieczno zwrotu grantu

Wobec nieosignicia celw projektu Komisja Europejska nakazaa Polsce zwrot 1.665 tys. euro (6.352.141 z), co RP uczynia w kwietniu 2007. Byo to rwnoznaczne z zakoczeniem tego projektu PHARE.

Minister rodowiska nie chce przej spalarni

Minister rodowiska, ju po zakoczeniu projektu, nie przej od NFOiGW dokumentacji z nim zwizanej, nie przej protokolarnie spalarni, nie uj jej w stosownej ewidencji ksigowej Skarbu Pastwa, nie zapewni jej take kontynuacji ubezpieczenia i nie sprawowa nadzoru nad jej magazynowaniem. Umowa na magazynowanie spalarni zostaa wypowiedziana we wrzeniu 2005 r. i od tego czasu bya ona przechowywana bezumownie. Sytuacji nie poprawi toczcy si spr o to, kto Minister rodowiska czy Minister Skarbu Pastwa jest organem waciwym do zagospodarowania spalarni. Dopiero na pocztku 2011 r. Minister rodowiska podj dziaania zmierzajce do jego rozstrzygnicia, a Prezes Rady Ministrw orzek, i organem wasciwym do zagospodarowania spalarni jest minister Skarbu Pastwa.

339

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
NIK zwraca uwag, e wraz z upywem czasu postpuje utrata wartoci spalarni. Nadal jednak moe by ona zainstalowana i wykorzystywana zgodnie z przeznaczeniem. Wymaga to jednak nakadw niektre czci trzeba odnowi, inne nadaj si ju tylko do wymiany. Dalsze skadowanie spalarni powoduje za koszty zwizane z samym przechowywaniem i ubezpieczeniem. Konieczne jest kontynuowanie przez Ministra Skarbu Pastwa dziaa w celu jak najszybszego doprowadzenia do zagospodarowania spalarni, zgodnie z jej przeznaczeniem.

n Unieszkodliwianie odpadw medycznych na terenie wojewdztwa podkarpackiego

Odpady medyczne stanowi problem i w wielu wojewdztwach stwierdzono nieprawidowoci w ich unieszkodliwianiu. W toku ponawianych kilkakrotnie kontroli obejmujcych rne aspekty tego zagadnienia NIK stwierdzia, i podmioty wytwarzajce oraz unieszkodliwiajce odpady medyczne nagminnie nie przestrzegay prawa. Nie lepiej byo w wojewdztwie podkarpackim. Ogromna wikszo placwek suby zdrowia i spalarni gospodarowaa odpadami w sposb niezgodny z przepisami lub warunkami zawartymi w decyzjach administracyjnych, stwarzajc zagroenie dla zdrowia ludzi i dla rodowiska. Szpitale czsto nie miay zezwole na wytwarzanie odpadw medycznych, ich ewidencj prowadziy w sposb niewaciwy, a spalarnie funkcjonoway bez pozwole na unieszkodliwianie odpadw, wzgldnie lekcewayy zapisane w nich wymogi i przepisy ustawy o odpadach. Kontrola wykazaa ponadto, i marszakowie wojewdztw nie dysponowali wiarygodnymi danymi o rodzaju i iloci wytworzonych odpadw medycznych oraz o miejscach i sposobach ich unieszkodliwiania, co uniemoliwiao bezpieczne dla rodowiska gospodarowanie tego rodzaju pozostaociami, powstaymi w procesach diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej. Najwysza Izba Kontroli przeprowadzia kontrol w woj. podkarpackim, poniewa otrzymywaa informacje wskazujce na moliwo wystpowania na tym terenie istotnych nieprawidowoci w gospodarowaniu odpadami medycznymi. Izba pozytywnie ocenia zbadan dziaalno, kontrola wykazaa jednak nieprawidowoci.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK: Marszaek wojewdztwa pozwala nie pali zakanych odpadw
Najpowaniejsz stwierdzon przez NIK nieprawidowoci byo wydanie przez Marszalka Wojewdztwa zezwolenia na unieszkodliwianie odpadw medycznych z racym naruszeniem prawa. Polegao ono na dopuszczeniu unieszkodliwiania odpadw zakanych inn metod ni poprzez ich spalenie w spalarni.

Pozytywna ocena WFOiGW, starosty dbickiego i dwch z trzech przedsibiorcw

NIK natomiast pozytywnie ocenia skontrolowan dziaalno Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, starosty dbickiego oraz dwch z trzech skontrolowanych (stosownie do kompetencji NIK) przedsibiorcw unieszkodliwiajcych odpady.

Niejasne przepisy
Badania dziaalnoci zwizanej z unieszkodliwianiem odpadw medycznych w wojewdztwie podkarpackim ujawniy z kolei niedoskonao obowizujcych w tej mierze przepisw prawa. Istniej niejasnoci co do warunkw prowadzenia wspomnianej dziaalnoci, budzce wtpliwoci interpretacyjne, a ponadto wystpuje wyrana kolizja midzy ustaw o odpadach a prawem zamwie publicznych, uniemoliwiajca w praktyce jednoczesne spenienie wymogw zawartych w obydwu uregulowaniach. Z przeprowadzonej kontroli wynika, e niejasne i niestabilne przepisy dotyczce gospodarowania odpadami szkodz zarwno przedsibiorcom, utrudniajc im prowadzenie dziaalnoci, jak i administracji, ktra jest naraona na ryzyko nieprawidowoci przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Newralgicznym obszarem s tu przepisy okrelajce warunki prowadzenia tej dziaalnoci. NIK zwraca uwag, e rozwizania wymaga konflikt, jaki rodzi si, gdy konieczne jest przestrzeganie wymogw ustawy o odpadach oraz prawa zamwie publicznych. Konflikt i trudnoci w jednoczesnym przestrzeganiu obu ustaw wynikaj z faktu, e najbliej miejsca powstania odpadw moe znajdowa si tylko jedna instalacja do ich unieszkodliwiania. To poniekd eliminuje zaoenia prawa zamwie publicznych, dotyczce zachowania konkurencji pomidzy wykonawcami ubiegajcymi si o zamwienie.

340

Ustawa o odpadach nie przewiduje terminu utylizacja. Mimo to by on uywany w umowach dotyczcych gospodarowania odpadami medycznymi. Na skutek tego mogy by rnie interpretowane, gdy nie zostao precyzyjnie okrelone, jaka usuga powinna by wykonana. Ponadto ustawa nie zawiera procedur postpowania na wypadek utraty przez przedsibiorc unieszkodliwiajcego odpady medyczne dokumentacji dotyczcej prowadzonej dziaalnoci. Podczas tej kontroli zaistniaa taka sytuacja na skutek powodzi dokumenty zostay utracone, co praktycznie uniemoliwio kontrol w tej jednostce. Wobec powyszego, Najwysza Izba Kontroli wniosa do Ministra rodowiska o rozwaenie moliwoci przygotowania nowelizacji ustawy o odpadach dotyczcej postpowania w razie utracenia przez posiadacza odpadw prowadzonej przez niego ewidencji.

Lokalne spoecznoci nie chc w ssiedztwie zakadw utylizacji odpadw

Wanym wtkiem, jaki pojawi si podczas kontroli, jest te opr lokalnych spoecznoci wobec umiejscowienia zakadw zajmujcych si unieszkodliwianiem odpadw medycznych w pobliu ich siedlisk. Badania i kontrole zlecone przez Urzd Marszakowski nie potwierdziy obaw odnonie do zagroenia mikrobiologicznego lub uciliwoci zapachowej. Nie przekonao to jednak mieszkacw o braku zagroe

n Zagospodarowywanie odpadw w wojewdztwie maopolskim

W 2010 r. NIK stwierdzia istotn popraw w zakresie utrzymania czystoci i porzdku oraz w dziedzinie gospodarowania staymi odpadami komunalnymi w wybranych gminach maopolskich. Najwaniejszym problemem jest, w ocenie Izby, zapobieganie przedostawaniu si do rodowiska nieczyszczonych ciekw z gospodarstw domowych dziki rozbudowie sieci i urzdze do oczyszczania ciekw oraz przekazywaniu nieczystoci ciekych do oczyszczalni ciekw komunalnych. Najwysza Izba Kontroli pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidowoci, ocenia realizowanie przez kontrolowane w 2006 r. gminy wnioskw dotyczcych prowadzenia ustawowo okrelonych ewidencji zbiornikw bezodpywowych i oczyszczalni przydomowych, umw na odbir odpadw komunalnych oraz nieczystoci pynnych. Negatywnie zosta jednak oceniony brak kontroli czstotliwoci oprniania zbiornikw bezodpywowych, o co wnioskowaa Izba jeszcze w 2006 r. Gminne plany gospodarki odpadami, wskutek nierzetelnego ich opracowania, nie byy w peni realizowane. Ujto w nich m.in. zadania, ktre nie odpowiaday lokalnym potrzebom, albo ktrych realizacja okazaa si niemoliwa ze wzgldw finansowych. adna z kontrolowanych gmin nie dokonaa obowizkowej aktualizacji GPGO, co zostao negatywnie ocenione przez NIK. Nierzetelnie zostay rwnie sporzdzone sprawozdania z realizacji tych planw.

n Gospodarowanie odpadami z wydobycia wgla kamiennego

W znaczcy sposb, z uwagi na ich ilo i rodzaj, wpywa na stan rodowiska naturalnego sposb gospodarowania odpadami z wydobycia wgla kamiennego. W tym przypadku Najwysza Izba Kontroli nie ujawnia jednak wikszych nieprawidowoci. Wspomniane odpady prawie w caoci odzyskiwane byy w odpowiednich instalacjach lub poza nimi i uywane najczciej do wypeniania terenw niekorzystnie przeksztaconych, takich jak zapadliska, nieeksploatowane wyrobiska odkrywkowe, wzgldnie ich czci. Wytknwszy jedynie uchybienia natury formalnej, NIK nie zgosia zastrzee do poczyna spek wydobywczych oraz organw samorzdu terytorialnego, zaangaowanych w kontrolowan dziaalno. Ilo odpadw z wydobycia wgla kamiennego rokrocznie maleje. Stwierdzone nieprawidowoci w recyclingu odpadw dotycz gownie sfery przestrzegania warunkw okrelonych w decyzjach administracyjnych i zezwoleniach oraz ich wydawania przez prezydentw dwch objtych kontrol miast. W efekcie dziaalnoci grnictwa wgla kamiennego, wskutek fizycznej i chemicznej przerbki wgla, powstaje kadego roku ponad 31 mln ton odpadw. Posiadacz odpadw jest zobowizany do poddania ich odzyskowi, zarwno w instalacjach, jak i poza nimi, m.in. poprzez wypenianie terenw przeksztaconych w sposb niekorzystny, takich jak zapadliska, nieeksploatowane odkrywkowe wyrobiska lub wyeksploatowane czci tych wyrobisk. Obowizkiem wytwrcy odpadw, ktre powstaj w zwizku z eksploatacj instalacji wytwarzajcych rocznie powyej 5 tysicy ton odpadw nie bdcych odpadami niebezpiecznymi, jest uzyskanie pozwolenia na ich wytwarzanie, a posiadacza odpadw, ktry prowadzi ich odzysk zezwolenia na jego prowadzenie. Pozwolenia na wytwarzanie odpadw i zezwolenia na ich odzysk wydaje marszaek wojewdztwa dla przedsiwzi i instalacji kwalifikowanych jako mogce znaczco oddziaywa na rodowisko, a starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu dla pozostaych przedsiwzi.

341

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK:

Kontrola przeprowadzona m.in. w trzech spkach i czterech nalecych do nich kopalniach wykazaa, i mimo znacznych iloci wytwarzanych odpadw, byy one odzyskiwane niemal w caoci, gwnie do rekultywacji terenw. Daa si przy tym zaobserwowa tendencja do sukcesywnego ograniczania iloci wytworzonych odpadw. Niemniej w trzech kontrolowanych kopalniach nastpio przekroczenie dopuszczalnej do wytworzenia w cigu roku masy odpadw, okrelonej w pozwoleniach wydanych przez wojewod lskiego. We wszystkich czterech kopalniach miay miejsce przypadki prowadzenia rekultywacji bez wanych decyzji administracyjnych w sprawie rekultywacji terenu, bez zezwole na odzysk lub prowadzenie odzysku odpadw z naruszeniem warunkw zawartych w zezwoleniach. Spowodowane to byo gwnie opieszaoci kierownikw kopal i niepodejmowaniem we waciwym terminie dziaa w celu uzyskania stosownych decyzji. W czterech jednostkach nierzetelnie prowadzono ewidencj odpadw, zawyajc lub zaniajc poszczeglne ich iloci, nie podawano rwnie takich koniecznych danych, jak miejsce przeznaczenia odpadw, czy data ich przyjcia. Nierzetelne dane o iloci wytworzonych i poddanych odzyskowi odpadw przekazywane byy marszakowi wojewdztwa, a umieszczone w sprawozdaniach, wpyway nastpnie do Gwnego Urzdu Statystycznego. Wynikao to najczciej z bdw rachunkowych, nieprawidowego klasyfikowania iloci rnych rodzajw wytworzonych i poddanych odzyskowi odpadw, a take niezgodnych ze stanem faktycznym zapisw zawartych w ewidencjach odpadw. Stwierdzono, i prezydenci dwch objtych kontrol miast wydali 14 decyzji w sprawach rekultywacji gruntw z uyciem odpadw z wydobycia wgla niespeniajcych wymaga okrelonych w ustawie o ochronie gruntw. adna z nich nie okrelaa terminw wykonania rekultywacji, cz jej kierunku lub osoby wzgldnie podmiotu obowizanego do przeprowadzania takiego zabiegu. W zwizku z tym w urzdach tych miast nie by w peni realizowany obowizek przeprowadzania przynajmniej raz w roku kontroli terminowoci wykonywanych prac, ich zgodnoci z dokumentacj oraz wymaganiami technicznymi.

17.2. Ochrona rodowiska gospodarka wodno-ciekowa

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Istotn rol w oddziaywaniu czowieka na rodowisko odgrywa komunalna gospodarka wodno-ciekowa. Najwysza Izba Kontroli badaa ten obszar dziaalnoci gmin wielokrotnie, odnotowujc zachodzce w nim pozytywne zmiany. Z dokonanych ustale wynika, e gminy coraz lepiej wywizuj si ze swego obowizku zapewnienia mieszkacom zbiorowego zaopatrzenia w wod i zbiorowego odprowadzania ciekw. Wicej uwagi ni poprzednio powicaj rozbudowie i modernizacji infrastruktury, skuteczniej nadzoruj jednostki wodnokanalizacyjne, znacznie lepiej s przygotowane do realizacji inwestycji. Cieszy moe rwnie wiadomo o nadrabianiu powanych zalegoci w budowie sieci kanalizacyjnych. Wedug danych GUS, w 2009 r. czna dugo tego rodzaju przewodw w caym kraju przekraczaa nieco 100 tys. km, podczas gdy dugo sieci wodocigowych bya niemal trzykrotnie wiksza. Kcio si to z zasad, e obydwie instalacje powinny powstawa rwnoczenie i oznaczao odprowadzanie do ciekw wodnych i gleby znacznych iloci nieczystoci pynnych. Kontrole przeprowadzone w ramach bada nad utrzymaniem czystoci i porzdku w gminach wykazay ponadto, e na terenach nieskanalizowanych system odbioru nieczystoci by nieszczelny, a zawarto szamb w wikszoci zostaa najprawdopodobniej usunita w sposb nielegalny. W ocenie NIK, kontrolowane gminy priorytetowo traktoway inwestycje wodocigowe, znacznie mniej stara wkaday natomiast w budow systemw odbioru ciekw. Zdaniem badanych jednostek, zapobieganie przedostawaniu si nieczystoci pynnych do rodowiska utrudnia take niedopracowanie koncepcji odbioru nieczystoci, niech mieszkacw do inwestowania w nich unieszkodliwianie, wreszcie brak tanich technologii, zapewniajcych skuteczne oczyszczanie ciekw komunalnych. Dodatkowym, nierozwizanym do dzi problemem pozostaje zgodne z prawem zagospodarowywanie osadw pochodzcych z oczyszczalni ciekw komunalnych.

n Zaopatrzenie w wod i odprowadzanie ciekw w gminach

Skontrolowane jednostki przestrzegaj parametrw wody, prawidowo te postpuj z wytworzonymi ciekami. Jednak wjtowie, burmistrzowie i prezydenci miast powinni baczniej przyjrze si pod wzgldem celowoci kosztom jednostek wodocigowo-kanalizacyjnych zwizanymi ze wiadczeniem usug zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw.

342

Woda w kranach w skontrolowanych gminach trzyma parametry jakociowe zawarte w pozwoleniach wodno-prawnych. Jednostki wodocigowo-kanalizacyjne prawidowo gospodaroway wod i realizoway przedsiwzicia zmierzajce do jej oszczdzania. Rwnie cieki byy badane pod ktem iloci i jakoci. We wszystkich nowo wybudowanych oczyszczalniach uzyskano zakadane redukcje podstawowych zanieczyszcze. Wnioski o zatwierdzenie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wod i zbiorowe odprowadzanie ciekw zostay prawidowo i poprawnie opracowane przez dziewi jednostek, ktre terminowo przekazay je waciwym wjtom, burmistrzom i prezydentom miast. W przypadku piciu pozostaych, wnioski te byy w rnym zakresie bdne albo niekompletne. Stwierdzono take przypadki niedopenienia obowizku ich zoenia. Objci kontrol wjtowie, burmistrzowie i prezydenci miast, poza nielicznymi przypadkami, rzetelnie sprawdzali zgodno przedkadanych przez jednostki wodocigowo-kanalizacyjne taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wod i odprowadzanie ciekw z przepisami odpowiedniej ustawy. Analizowali take przedoone przez te jednostki wieloletnie plany rozwoju i modernizacji urzdze wodocigowych i kanalizacyjnych. Sprawdzali ich zgodno z kierunkami rozwoju gmin, miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego i warunkami okrelonymi w zezwoleniach na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wod i zbiorowego odprowadzania ciekw. Nieprawidowoci w dziaalnoci wjtw, burmistrzw i prezydentw miast polegay na nieweryfikowaniu pod ktem celowoci kosztw zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw, wykazywanych przez jednostki wodocigowokanalizacyjne przy ustalaniu cen i stawek opat.

Wnioski NIK:
W wyniku przeprowadzonej kontroli NIK zwrcia si do wjtw, burmistrzw i prezydentw miast o obok wzmoenia nadzoru spowodowanie kalkulowania przez jednostki wodocigowo kanalizacyjne cen i stawek w sposb zapewniajcy samofinansowanie si ich dziaalnoci. W dwch gminach obowizujce taryfy nie pokryway bowiem w peni kosztw finansowania zbiorowego zaopatrzenia w wod i zbiorowego odprowadzania ciekw.

Najwysza Izba Kontroli negatywnie ocenia realizacj przez sze skontrolowanych gmin w wojewdztwie wielkopolskim obowizkw w zakresie gospodarowania ciekami bytowymi na obszarach nieobjtych systemem kanalizacji zbiorczej. We wszystkich szeciu skontrolowanych gminach, uchwalone zostay co prawda regulaminy utrzymania czystoci i porzdku, jednak a w czterech brak byo aktualnego programu ochrony rodowiska, w dwch nie doszo do wymaganego przepisami okrelenia wymaga, jakie powinien speni przedsibiorca ubiegajcy si o zezwolenie na wiadczenie usug oprniania szamb. W czterech gminach nie ustalono wysokoci grnych stawek opat za tego rodzaju usugi. Wjtowie (burmistrzowie) skontrolowanych gmin nie zapewnili skutecznego nadzoru i kontroli nad uytkowaniem zbiornikw bezodpywowych. Planowe kontrole przestrzegania przez wacicieli nieruchomoci zasad postpowania ze ciekami bytowymi prowadzone byy tylko w jednej gminie. W pozostaych piciu kontroli takich nie przeprowadzano bd przeprowadzano je jedynie sporadycznie, gwnie w reakcji na skargi mieszkacw. Ewidencje zbiornikw bezodpywowych w skontrolowanych gminach byy nierzetelne, co, przy jednoczesnym braku biecych informacji od przedsibiorcw w zakresie zawartych umw na oprnianie zbiornikw bezodpywowych i informacji o odebranych ciekach, praktycznie uniemoliwio monitorowanie przestrzegania przez ich uytkownikw zasad eksploatacji tego rodzaju urzdze sanitarnych. Stwierdzono liczne przypadki wydawania zezwole na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w zakresie odbioru i transportu nieczystoci pynnych w oparciu o niekompletne wnioski oraz wydawania zezwole, w ktrych niedostatecznie rzetelnie okrelono obowizki przedsibiorcw. Ma to istotne znaczenie ze wzgldw sanitarnych i ochrony rodowiska. Wjtowie (burmistrzowie) skontrolowanych gmin nie egzekwowali od przedsibiorcw wykonania obowizku sporzdzania i przekazywania im wykazw zawartych umw na oprnianie zbiornikw bezodpywowych i informacji o odebranych ciekach, a z prawa kontroli zgodnoci dziaalnoci prowadzonej przez tych przedsibiorcw z udzielonymi im zezwoleniami korzystali tylko sporadycznie.

343

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

n Gospodarka ciekami bytowymi, ktre nie s odprowadzane zbiorczym systemem kanalizacyjnym w wojewdztwie wielkopolskim

Wnioski NIK:
We wnioskach sformuowanych w wystpieniach pokontrolnych NIK zwrcia si do kierownikw skontrolowanych jednostek w szczeglnoci o: uaktualnienie i rzetelne prowadzenie ewidencji zbiornikw bezodpywowych, rzetelne wykonywanie zada w zakresie kontroli prawidowoci ich eksploatacji przez wacicieli nieruchomoci, a take o objcie kontrol zgodnoci z wydanym zezwoleniem dziaalnoci przedsibiorcw zajmujcych si oprnianiem i transportem nieczystoci pynnych.

n Inwestycje w infrastruktur wodno-ciekow w maych gminach

Inwestycje w infrastruktur wodno-ciekow zrealizowane przez 33 kontrolowane gminy wydatnie polepszyy komfort ycia mieszkacw i pozytywnie wpyny na rodowisko. W przeciwiestwie do poprzednich kontroli z tego obszaru tematycznego, tym razem proces planowania i realizacji inwestycji znacznie si poprawi. Nieprawidowoci skoncentroway si za na ksigowo-rachunkowym aspekcie tych budw oraz bdach w nadzorze inwestorskim nad konkretnymi przedsiwziciami. Skontrolowane gminy byy rzetelnie przygotowane pod wzgldem organizacyjno-finansowym do inwestycji w wodocigi i kanalizacj i rwnie rzetelnie je realizoway. Osigny zamierzone cele wybudowano 151,6 km wodocigw, 300,7 km kanalizacji i 16 oczyszczalni ciekw. Pienidze byy wydawane gospodarnie. Gminy zgodnie z przepisami stosoway zasady i tryb udzielania zamwie publicznych przy wyborze wykonawcw i dostawcw urzdze. Niemniej NIK ma zastrzeenia odnonie do przestrzegania ustawy o zamwieniach publicznych w kwestii dokonywanych zmian postanowie umowy zawartej z wykonawc inwestycji lub projektantem. Niepokj moe budzi take nadzr inwestorski. Nie byy przestrzegane przepisy prawa budowlanego dotyczce zgaszania terminw rozpoczcia budw i prowadzenia ich dziennikw. Stwierdzono przypadki rozpoczcia prac bez wymaganego pozwolenia. Kolejna grupa nieprawidowoci ogniskuje si wok kwestii finansowo-ksigowych. Byy problemy z terminowym ksigowaniem zdarze lub konieczn kontrasygnat skarbnika gminy. Zdarzao si, e zacigano zobowizania przekraczajce kwoty ustalone w uchwaach budetowych. Na pograniczu nadzoru i finansw umieci za mona uchybienie polegajce na tym, e gmina nie naliczaa i nie dochodzia nalenoci z tytuu kar umownych od nierzetelnych wykonawcw. Wanym ustaleniem tej kontroli jest, e gminy w pierwszej kolejnoci realizoway inwestycje w wodocigi, a dopiero w latach nastpnych (jeeli byy na to rodki) wykonywano w tych miejscowociach kanalizacj zbiorcz i oczyszczalnie ciekw. Tymczasem prawo mwi, i instalacje te naley budowa jednoczenie, a jeeli kanalizacja nie przynosiaby korzyci dla rodowiska lub powodowaaby nadmierne koszty, wwczas naley stosowa systemy indywidualne zapewniajce ochron rodowiska. Kontrolowane gminy nie realizoway tych zalece. Powodem, jak wskazywano, byy trudnoci finansowe. Z problemem odprowadzania nieczystoci wie si take sprawa ciekw z terenw gmin nieobjtych sieci kanalizacji zbiorczej. Ustalenia dokonane w czterech urzdach gmin wykazay, e problem odbioru ciekw z tych terenw pozostawiono do rozwizania samym mieszkacom, pomimo e prawo nakada ten obowizek na gminy. Kontrol objte byy rwnie gminy, ktre z uwagi na rozproszon zabudow lub zbyt ma liczb mieszkacw nie kwalifikoway si do ujcia w Krajowym Programie Oczyszczania ciekw Komunalnych. Gminy te jak wykazay ustalenia kontroli miay w zwizku z tym problemy z pozyskaniem rodkw zewntrznych, w tym unijnych, tote zdane byy na realizacj omawianych zada tylko z wasnych pienidzy.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Konieczno podjcia dziaa w celu wyegzekwowania od wacicieli skanalizowanych miejscowoci obowizku przyczenia swych posesji do kanalizacji zbiorczej.

17.3. Ochrona i ksztatowanie rodowiska oraz racjonalnego wykorzystywania jego zasobw

n Zarzdzanie rodowiskiem w gminach
Mimo, e w wikszoci skontrolowanych gmin strategie rozwoju oraz dokumenty z zakresu planowania przestrzennego uwzgldniay zasady ochrony rodowiska i wymogi ochrony przyrody, NIK stoi na stanowisku, e nie jest to kompleksowe podejcie do zarzdzana rodowiskiem. Brak jest spjnego i caociowego systemu od pla-

344

nowania i realizacji na monitorowaniu efektw skoczywszy. Gminy zdecydowanie nie doceniay znaczenia planw ochrony rodowiska jako bazy dla wprowadzania sprawnego systemu zarzdzania rodowiskiem. Dziaania dotyczce ochrony rodowiska i przyrody, ujmowane w wielu dokumentach strategicznych, obowizujcych w gminach wymagaj koordynacji i dyscyplinowania ich realizacji.

Gwne ustalenia NIK: Niedostatki programw ochrony rodowiska

Dokumentem spajajcym wszystkie dziaania dotyczce ochrony rodowiska na poziomie gminy mgby by program ochrony rodowiska (p.o..). Jednak odnotowane podczas kontroli liczne nieprawidowoci w odniesieniu do tych programw wskazuj, e w wikszoci ich opracowanie byo traktowane jako konieczno wypenienia ustawowego obowizku. W toku kontroli stwierdzono m.in., e programy czsto nie speniay wymogw prawa, nie byy aktualizowane, a cele w nich formuowane niemierzalne. Zdarzay si przypadki rozbienoci midzy p.o.. a innymi strategicznymi dokumentami w gminach.

Nieprawidowoci w gospodarce odpadami

We wszystkich skontrolowanych gminach wystpiy nieprawidowoci w realizacji ustawowych zada dotyczcych gospodarki odpadami. Plany gospodarki odpadami (p.g.o.) w a 40 proc. jednostek nie byy czci odpowiedniego programu ochrony rodowiska. Za sytuacja w zakresie gospodarki odpadami i niewywizywanie si czci gmin z niektrych okrelonych prawem obowizkw sprawia, e cel strategiczny dotyczcy uporzdkowania tej sfery, mimo e ujty od lat w wielu gminnych dokumentach, pozostaje wci aktualny. NIK ma take zastrzeenia do trybu ustanawiania wikszoci wyej wymienionych dokumentw. Nieprawidowoci w tym zakresie wystpiy w przypadku 83 proc. p.o.. i 54 proc. p.g.o.

Brak raportw o realizacji programw ochrony rodowiska

Integraln czci zarzdzania rodowiskiem powinno by monitorowanie realizacji zaplanowanych dziaa. W tej sferze take kontrolerzy stwierdzili nieprawidowoci. Spord 31 jednostek majcych po duej ni 2 lata tylko 32 proc. przygotowao raport o jego realizacji. W jednostkach objtych kontrol nie starano si take uzyskiwa informacji zwrotnej o efektach podejmowanych dziaa. Nie korzystano np. z istniejcych baz danych prowadzonych przez inne ograny, np. z informacji wojewdzkich funduszy ochrony rodowiska.

Dbao o ziele
Skontrolowane gminy dbaj jednake o lokaln ziele i pomniki przyrody. Znakomita wikszo prowadzia prace z tego zakresu. Take wikszo ponad 80 proc. decyzji zezwalajcych na wycicie drzew zostaa wydana w urzdach prawidowo.

n Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie finansowanie zada zwizanych z ochron rodowiska
Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie na podstawie umw zawartych z beneficjentami dofinansowa zadania proekologiczne w kwocie 267 494 tys. z. Izba ma wszake zastrzeenia do tempa rozpatrywania wnioskw oraz do lokowania duej czci pienidzy w bezpieczne produkty bankowe, zamiast przeznaczania ich na realizacj zada z zakresu ochrony rodowiska. Fundusz przyznawa dotacje zachowujc procedur, kryteria i zasady okrelone w przepisach. Umowy zabezpieczay interes WFOiGW, rodki byy wykorzystywane zgodnie przeznaczeniem, a beneficjenci rzetelnie rozliczani z realizacji zada i wywizywania si z zapisw umowy z Funduszem. Naley przy tym nadmieni, e przy udziale rodkw z Funduszu uzyskiwano zakadane w umowach efekty zarwno rzeczowe, jak i ekologiczne. Najwaniejsze nieprawidowoci to niepena realizacja planw finansowych. Fundusz posiada, zdaniem NIK, za duo pienidzy, ktrych nie angauje w konkretne proekologiczne zadania. Zamiast wypaca dofinansowania dla zada sucych ochronie rodowiska, WFOiGW trzyma pienidze na lokatach bankowych. Zastrzeenia budzi take zbyt dugi okres rozpatrywania wnioskw o dofinansowanie Fundusz nawet nie okrela terminu ich rozpatrywania. NIK pozytywnie ocenia take beneficjentw WFOIGW, ktrzy s przygotowani do konkretnych przedsiwzi, wypeniaj warunki zawartych z Funduszem umw i terminowo si z nim rozliczaj. Niepokj kontrolerw budzi jednake nieprzestrzeganie przez beneficjentw przepisw dotyczcych zamwie publicznych, co stwierdzono w 50 proc. skontrolowanych podmiotw. W kwestii zamwie publicznych uwidacznia si take problem niepenego wykorzystania przez Fundusz swego uprawnienia do kontroli beneficjentw, co zdaniem NIK naley zmieni.

345

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

17.4. Kontrola przestrzegania wymaga ochrony rodowiska i badania stanu rodowiska

n Realizacja zada przez Pastwow Inspekcj Sanitarn na terenach dotknitych powodzi w 2010 r.
Na terenach dotknitych powodzi w 2010 r. Pastwowa Inspekcja Sanitarna na og sprawnie i w zgodzie z przepisami realizowaa swe zadania. Nieprawidowoci stwierdzone przez NIK dotyczyy biecego nadzoru sanitarnego sprawowanego przez stacje sanepidu i polegay gwnie na nieprzestrzeganiu terminw i czstotliwoci bada wody zarwno spoywczej, jak i w kpieliskach oraz nieinformowaniu ludzi o przekroczeniach jej dopuszczalnych parametrw i zwizanych z tym zagroeniach zdrowotnych. Jednak skala stwierdzonych nieprawidowoci bya niewielka. Na obszarach wystpowania powodzi zlokalizowane byy 103 powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne. Zgodnie z zaleceniami Gwnego Inspektora Sanitarnego objy one tereny popowodziowe wzmoonym nadzorem sanitarnym. Prowadzone dziaania polegay m.in. na sprawowaniu nadzoru nad ujciami wody i sprztem dowocym wod, ywnoci dostarczan mieszkacom zalanych terenw i obiektami ywieniowymi. Stacje prowadziy te akcje informacyjne o zagroeniach dla zdrowia i ycia.

Gwne ustalenia NIK: Na terenach powodziowych nie byo zwikszonej zachorowalnoci

Na terenach objtych powodzi nie odnotowano zwikszonej zachorowalnoci na choroby zakane, co wiadczy o tym, e podjte rodki zaradcze okazay si skuteczne i wystarczajce. Dziki dziaaniom prewencyjnym na tych terenach nie zaistniaa konieczno wprowadzenia szczepie ochronnych. W ramach prewencji na zalanych terenach zgromadzono i sprawnie rozdystrybuowano odpowiedni ilo szczepionek przeciw tcowi. Lokalne spoecznoci byy informowane zarwno o szczepieniach, jak i rozprowadzanych rodkach dezynfekcyjnych, zasadach odkaania pomieszcze, posesji i studni.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Nieterminowo opracowywano i aktualizowano plany zarzdzania kryzysowego

Wrd ujawnionych nieprawidowoci wymieni naley przede wszystkim nieprzestrzeganie ustawowych terminw opracowania i aktualizacji planw zarzdzania kryzysowego.

Niepene badania jakoci wody i brak informacji

Ponadto cz stacji sanitarno-epidemiologicznych nie wykonaa kontroli jakoci wody z niektrych uj, nie przekazywaa do publicznej wiadomoci informacji o przekroczeniu dopuszczalnych parametrw jakociowych i nie informowaa o zwizanych z tym zagroeniach zdrowotnych. Niektre nie przestrzegay obowizujcych terminw i czstotliwoci dokonywania bada jakoci wody oraz stanu sanitarno-technicznego kpielisk.

Rnice w pobieraniu prbek wody

Z powodu braku uregulowa prawnych, stacje sanitarno-epidemiologiczne, w poszczeglnych wojewdztwach stosoway rne zasady i procedury bada jakoci indywidualnych uj wody przeznaczonej do spoycia, czstotliwoci ich pobierania, informowania wacicieli studni o wynikach bada i odpatnoci za badania kontrolne. Rwnie rodki niezbdne do finansowania dodatkowych czynnoci, podejmowanych przez inspekcj, pochodziy z rnych rde m.in. z rezerwy celowej oraz rodkw jednostek samorzdowych, lub te obciay konto biecych wydatkw stacji.

Za sta rezerw produktw leczniczych i wyrobw medycznych na wypadek klski ywioowej lub sytuacji kryzysowej odpowiada Minister Gospodarki
Najwysza Izba Kontroli zwrcia uwag, i artykuy dezynfekujce i produkty lecznicze niezbdne do realizacji ustawowych zada PIS na terenach popowodziowych pochodziy z dwch rde: z rezerw pastwowych gospodarczych utrzymywanych przez ministra waciwego do spraw gospodarki oraz ze staej rezerwy utrzymywanej przez Ministra Zdrowia. A uzupenienie zapasw szczepionki przeciwtcowej zostao sfinansowane ze rodkw Ministerstwa Zdrowia. Zdaniem NIK, nie ma podstaw prawnych do tworzenia i utrzymywania przez ten resort staej rezerwy produktw leczniczych i wyrobw medycznych na wypadek klski ywioowej lub sytuacji kryzysowej. Jedynym organem tworzcym takie rezerwy jest minister waciwy do spraw gospodarki.

346

n Inspekcja Ochrony rodowiska wymierzanie kar

NIK stwierdzia niepokojc tendencj do corocznego zmniejszania si liczby prowadzonych przez wojewdzkich inspektorw ochrony rodowiska kontroli, w trakcie ktrych wykonywane s pomiary iloci substancji i energii, emitowanych przez podmioty do rodowiska. Prawidowo dystrybuowane byy przez wojewdzkich inspektorw ochrony rodowiska rodki finansowe, pochodzce z administracyjnych kar pieninych. Wymierzanie przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowanie jest jednym z podstawowych instrumentw egzekwowania przepisw o ochronie rodowiska. Wymierzanie kar biegncych (ustalajcych wielko przekroczenia lub naruszenia wymaga ochrony rodowiska i stawk kary) oraz administracyjnych kar pieninych, okrelajcych wysoko zobowizania naley do obowizkw wojewdzkich inspektorw ochrony rodowiska. Mimo oglnie pozytywnej oceny kontrolowanej dziaalnoci, Najwysza Izba Kontroli stwierdzia w niej rwnie wiele nieprawidowoci.

Gwne ustalenia NIK: Coraz mniej kontroli z pomiarami

Za szczeglnie niepokojc uzna naley tendencj do zmniejszania si kadego roku liczby prowadzonych przez wojewdzkich inspektorw ochrony rodowiska kontroli, podczas ktrych wykonywane s pomiary iloci substancji i energii emitowanych do rodowiska.

Prbki pobiera sam uytkownik instalacji

Jak wynika z wyjanie udzielonych kontrolerom NIK, podstawow tego przyczyn bya stosowana praktyka oceniania, czy uytkownik instalacji przestrzega warunkw korzystania ze rodowiska, na podstawie przedstawionych wynikw pomiarw i analiz, wykonywanych wprawdzie przez akredytowane laboratoria, ale na podstawie prbek pobranych przez kontrolowane podmioty. Ponadto, wyjaniano, e w obecnym stanie prawnym, obowizek wykonywania bada wielkoci emisji do rodowiska spoczywa na uytkowniku instalacji, bezzasadne jest zatem wykonywanie dodatkowych bada kontrolnych, przez organy Inspekcji Ochrony rodowiska. Zdaniem NIK, nie mona zaakceptowa takiego sposobu wypeniania przez Inspekcj Ochrony rodowiska jednego z jej podstawowych zada. Stwierdzanie bez przeprowadzenia wasnych pomiarw kontrolnych, i kontrolowany podmiot wywizuje si z obowizkw nie daje gwarancji, e istotnie prowadzi on dziaalno zgodnie z posiadanymi pozwoleniami na korzystanie ze rodowiska. Naley rwnie zauway, i na podstawie dokonywanych w toku kontroli pomiarw wojewdzki inspektor ochrony rodowiska stwierdza przekroczenie lub naruszenie warunkw korzystania ze rodowiska, wymierza kary biegnce i kary administracyjne, a w latach 2008-2009 ograniczanie liczby kontroli z pomiarami byo jedn z przyczyn zmniejszania si liczby decyzji ustalajcych wymiar kary biegncej.

Decyzje o zmianach wymiaru kary bez weryfikacji

Kontrola wykazaa, e wnioski o zmian wymiaru kary biegncej lub zaprzestanie jej naliczania rozpatrywano przewanie bez oceny moliwoci zrealizowania przedsiwzicia, bez sprawdzenia na miejscu zasadnoci wnioskw, nie dokonywano te oceny, czy i jak cz rodkw wydatkowanych na realizacj zgaszanego przedsiwzicia stanow rodki wasne ukaranego. Zdarzao si rwnie, i nie byy realizowane przedsiwzicia, bdce przyczyn odroczenia kar, a powody ich wymierzenia zostay usunite w inny sposb. Kontrola ujawnia rwnie, i ogromna wikszo badanych postpowa odwoawczych od decyzji ustalajcej wymiar kary biegncej lub wymierzajcej kar administracyjn prowadzona bya duej ni wynosi termin podany w kpa.

Niespjno przepisw
Najwysza Izba Kontroli zwraca uwag na niespjno przepisw prawnych, uniemoliwiajc wojewdzkim inspektorom ochrony rodowiska dokonywanie na podstawie ich wasnych pomiarw oceny speniania przez podmioty warunkw odprowadzania ciekw do wd lub do ziemi, okrelonych w pozwoleniach wodnoprawnych oraz wymierzanie administracyjnych kar pieninych w oparciu o wyniki tych pomiarw.

17.5. Lenictwo oraz ochrona lasw i gruntw lenych

n Gospodarka lena w lasach niestanowicych wasnoci Skarbu Pastwa
NIK ocenia negatywnie realizacj przez starostw zada dotyczcych gospodarki lenej w lasach niepastwowych. Badania, przeprowadzone w 24 powiatach oraz miecie na prawach powiatu, ujawniy liczne przypadki naru-

347

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

sze obowizujcych przepisw prawa oraz zaniedbywanie obowizkw nadzorczych przez starostw. Kontrolerzy NIK nie mieli wikszych zastrzee do pracy nadleniczych Lasw Pastwowych, ktrym starosta powierzy sprawowanie nadzoru nad lasami niepastwowymi. Lasy niebdce wasnoci Skarbu Pastwa mog nalee do osb fizycznych, wsplnot gruntowych, rolniczych spdzielni produkcyjnych, kek rolniczych, zwizkw wyznaniowych i organizacji spoecznych. Ustawa o lasach nakada na wacicieli obowizek ich ochrony, ktry polega na ksztatowaniu rwnowagi w ekosystemach lenych oraz podnoszeniu naturalnej odpornoci drzewostanw. Waciciele s obowizani do trwaego utrzymywania lasw i zapewnienia cigoci ich uytkowania. W obowizujcym stanie prawnym nadzr nad gospodark len w lasach niepastwowych naley do starosty. Kontrola NIK miaa odpowiedzie na pytanie, jak egzekwuj oni od wacicieli lasw niepastwowych wywizywanie si z obowizkw okrelonych w ustawie o lasach. Wanym motywem byy rwnie doniesienia prasowe i skargi obywateli wskazujcych na wysokie prawdopodobiestwo wystpowania zjawisk o charakterze korupcyjnym przy prowadzeniu procedury zmiany charakteru gruntu z lenego na uytek rolny.

Gwne ustalenia NIK: Niewystarczajcy nadzr starostw

W wyniku przeprowadzonej kontroli NIK uznaa, e nadzr starostw by niewystarczajcy. Po pierwsze brakowao niezbdnej i podstawowej dokumentacji urzdzeniowej. Nie byo ni objte 57 proc. niepastwowych lasw. Dokumentacja ta zawiera uproszczony plan urzdzenia lasu oraz inwentaryzacj jego stanu. Jest wana przez 10 lat. W duej mierze przez to w sprawozdaniach statystycznych dane dotyczce powierzchni lasw niepastwowych i powierzchni objtej dokumentacj urzdzeniow przedstawiane byy niezgodnie ze stanem faktycznym.

Nieprzejrzysty proces zamiany lasu na uytki rolne

Po drugie zastrzeenia Izby wzbudzi w szeciu jednostkach proces zmiany lasu na uytki rolne, ktrego dokonano na podstawie niepenego i nierzetelnego materiau dowodowego. W kilkunastu przypadkach po otrzymaniu decyzji zezwalajcych na zmian lasw na uytki rolne waciciele wystpili do organw samorzdowych o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwole na budow, co oznaczao przeznaczenie tych nieruchomoci na cele nierolnicze.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Niedostateczny nadzr nas nadleniczymi

Po trzecie cz starostw nieprawidowo sprawowaa nadzr nad realizacj zada powierzonych na mocy porozumie nadleniczym Lasw Pastwowych. Pracownicy starostw nie kontrolowali i nie dokonywali oceny stopnia realizacji zada przez nadleniczych, nie posiadali te wiedzy o stanie zdrowotnym i sanitarnym lasw.

Odstpienia od egzekucji wykonania decyzji administracyjnych i zawiadamiania o podejrzeniu popeniania przestpstw

Zdarzao si, e w starostwach odstpowano od czynnoci egzekucyjnych wobec wacicieli lasw, ktrzy nie wykonali decyzji administracyjnych starostw i nadleniczych Lasw Pastwowych zobowizujcych do wykonania zabiegw hodowlanych i ochronnych. Czterech kierownikw samorzdowych jednostek organizacyjnych, na 24 skontrolowane powiaty i miasto na prawach powiatu, nie skierowao do organw cigania zawiadomie o podejrzeniu popenienia przestpstwa lub wykrocze przez wacicieli lasw, ktrzy dokonali nielegalnego lub dewastacyjnego wyrbu drzewostanu.

Dbao o stan zdrowotny i sanitarny lasw

Pozytywnie natomiast ocenia Najwysza Izba Kontroli realizacj przez nadleniczych zada okrelonych w zawartych ze starostami porozumieniach. Nadleniczy Lasw Pastwowych na bieco monitorowali stan zdrowotny i sanitarny lasw, nakazywali wacicielom lasw niepastwowych zwalczanie szkodnikw, ochron gleby, waciwe utrzymywanie lasw i zapewnienie cigoci ich uytkowania. W duej mierze dziki takim dziaaniom stan zdrowotny i sanitarny lasw niepastwowych we wszystkich skontrolowanych powiatach by dobry, a stwierdzone szkody w drzewostanie i zagroenia spowodowane rnymi czynnikami nie miay zasadniczego wpywu na zachowanie trwaoci lasw.

n Zamiana lasw chronionych przez Regionaln Dyrekcj Lasw Pastwowych w Kronie i Nadlenictwo w Baligrodzie
NIK wykazaa niedopenienie obowizkw w zakresie waciwego nadzoru nad gospodark len i przekroczenia uprawnie przez byego nadleniczego Nadlenictwa Baligrd, niedopenienie obowizkw w zakresie reprezentowania Skarbu Pastwa oraz nadzoru nad dziaalnoci nadleniczych przez zastpc dyrektora Regionalnej Dyrekcji

348

Lasw Pastwowych w Kronie. W wyniku stwierdzonych nieprawidowoci zoono zawiadomienia o popenieniu przestpstwa przez byego nadleniczego Nadlenictwa Baligrd, byego starosty powiatu leskiego, wczesnego kierownika Wydziau Ochrony rodowiska w Starostwie oraz wczesnego zastpcy dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasw Pastwowych w Kronie. Wykazane w kontroli nieprawidowoci oraz przyczyny i okolicznoci ich powstania wskazyway na dziaanie mechanizmw korupcyjnych powstaych na styku interesu Skarbu Pastwa i interesu osb funkcjonujcych w miejscowych rodowiskach.

Wnioski NIK:
Potrzeba rzetelnego sprawowania nadzoru nad gospodark len w lasach niestanowicych wasnoci Skarbu Pastwa, w szczeglnoci poprzez niezwoczne zlecanie opracowania planw urzdzenia lasu i prawidow realizacj zada zwizanych z cechowaniem drewna pozyskiwanego w tych lasach.

17.6. Przestrzeganie praw zwierzt

n Schroniska dla zwierzt
Wprawdzie warunki bytowe zwierzt w schroniskach poprawiy si od poprzednich kontroli NIK, jednak liczba zgonw w tych placwkach jest wci wysoka. W ocenie NIK nie wprowadzono skutecznych rozwiza organizacyjnych i prawnych zapewniajcych zmniejszenie populacji bezdomnych psw i kotw oraz humanitarne traktowanie zwierzt. Wikszo skontrolowanych gmin wypeniaa ustawowe zadania zwizane z ochron zwierzt obowizyway tam przepisy porzdkowe dotyczce utrzymywania zwierzt domowych i gospodarskich oraz wyapywania zwierzt bezdomnych. Gminy podejmoway dziaania zwizane z zapewnieniem ochrony i opieki nad bezdomnymi zwierztami bezpaskie zwierzta wyapywano i umieszczano w schroniskach. Jednak problem bezdomnoci zwierzt pozostaje w wielu przypadkach nierozwizany.

Brak programw zapobiegajcych bezdomnoci zwierzt

Prowadzone przez gminy dziaania agodziy jedynie skutki tego zjawiska nie eliminujc przyczyn. A 68 proc. ze skontrolowanych gmin nie uchwalio ani nie realizowao odpowiednich programw zapobiegajcych bezdomnoci zwierzt, choby dotyczcych rejestracji psw i kotw, ich sterylizacji czy kastracji. Dlatego liczba bezdomnych czworonogw wci wykazuje tendencj rosnc.

Waciwa reakcja na niehumanitarne traktowanie zwierzt

Odpowiednie organy gminne w wikszoci waciwie reagoway na przypadki niehumanitarnego traktowania zwierzt. Suby weterynaryjne, policja, stra miejska i organizacje, ktrych statutowym celem jest ochrona praw zwierzt, stosownie do potrzeb wsppracoway przy postpowaniach wyjaniajcych.

Przepenienie w poowie schronisk

W wikszoci schronisk dla zwierzt pozytywnie oceniono zapewnienie waciwych warunkw bytowania przebywajcych tam zwierzt, podejmowanie skutecznych dziaa na rzecz ich adopcji i stae zmniejszanie si liczby zgonw. Mimo to poowa skontrolowanych schronisk bya przepeniona, a jedna czwarta nie speniaa wymaga weterynaryjnych co do pomieszcze i wybiegw. Problemem bywa te stan techniczny uytkowanych obiektw.

Niedostateczny nadzr nad schroniskami prowadzonymi przez podmioty prywatne

Zaniepokojenie kontrolerw wzbudzi niedostateczny nadzr gmin nad schroniskami dla zwierzt prowadzonymi przez podmioty spoza sektora finansw publicznych. W 44 proc. skontrolowanych gmin nie okrelono wymaga, jakie powinien spenia przedsibiorca prowadzcy schronisko lub inn dziaalno dotyczc bezdomnych zwierzt. A 32 proc. zlecao odawianie bezdomnych zwierzt podmiotom nieposiadajcym zezwole na tak dziaalno.

Prawidowy nadzr weterynaryjny

nadzr nad podmiotami prowadzcymi dziaalno w zakresie chowu i hodowli zwierzt oraz utrzymywaniem schronisk dla bezdomnych zwierzt.

Przytuliska poza kontrol 349

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Gwne ustalenia NIK:

NIK zwraca uwag na funkcjonowanie podmiotw zajmujcych si wyapywaniem i przetrzymywaniem bezdomnych zwierzt w innych miejscach ni schroniska (np. w tzw. przytuliskach). Podmioty te nie s zaliczane do dziaalnoci nadzorowanych przez suby weterynaryjne, a prowadzenie przytulisk nie wymaga uzyskania zezwolenia.

Handel bez przypadkw niehumanitarnych

Powiatowi lekarze weterynarii przeprowadzili, na zlecenie NIK, kontrole 36 targowisk, na ktrych odbywa si handel zwierztami nie stwierdzajc przypadkw niehumanitarnego traktowania zwierzt.

n Schronisko dla Bezdomnych Zwierzt w Korabiewicach

Zupenie inn sytuacj zastali kontrolerzy w schronisku w Korabiewicach. Stwierdzili m.in. uszkodzenia w ogrodzeniu, brak staego dostpu zwierzt do wody w okresie zimowym (woda w kranach i miskach bya zamarznita), niewaciwy stan techniczny i higieniczno-sanitarny wybiegw. NIK negatywnie ocenia dziaalno fundacji w zakresie prowadzenia schroniska dla bezdomnych zwierzt w tej miejscowoci. Stwierdzono, e w badanym okresie (2008 31 stycznia 2011) schronisko nie speniao wymogw okrelonych w rozporzdzeniu w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt. NIK ocenia negatywnie take postpowanie z padymi zwierztami grzebano je na terenie schroniska. Schronisko byo zlokalizowane w bezporednim ssiedztwie siedzib ludzkich a jego teren nie by utwardzony, nie byo pomieszczenia przeznaczonego do wydawania zwierzt do adopcji. Nie wyodrbniono pomieszcze lub boksw przeznaczonych na kwarantann i do izolowania zwierzt chorych, brak byo osobnych pomieszcze i wybiegw dla samic z oseskami. Schronisko nie byo wyposaone w chodni do czasowego przetrzymywania zwok zwierzt. Sposb prowadzenia wykazu zwierzt przebywajcych w schronisku by nieprawidowy, a sam wykaz niezgodny z prawd: w latach objtych kontrol Fundacja prowadzia tylko rejestr psw, podczas gdy w trakcie ogldzin stwierdzono, e w schronisku przebyway take inne zwierzta, m.in.: koty, konie, kuce, kozy, winki wietnamskie, niedwiedzie. Od 20 lutego 2008 r. zarzd fundacji by jednoosobowy, co byo niezgodne z jej statutem. Fundacja w sposb racy naruszya ustaw o rachunkowoci, poniewa: nie posiadaa dokumentacji opisujcej przyjte przez ni zasady rachunkowoci, nie przeprowadzaa inwentaryzacji rodkw trwaych od daty zaoenia, nieprawidowo ksigowano faktury. Ksigowanie odbywao si te na podstawie wycigw bankowych, a nie samych faktur. Ksigi rachunkowe prowadzone byy nierzetelnie, poniewa dokonane w nich zapisy nie odzwierciedlay stanu rzeczywistego, nie byy prowadzone na bieco. Ponadto ustalono, e prezes fundacji posiada nierozliczone zobowizanie wobec fundacji w kwocie 143.508,50 z, ktre powstao m.in. z powodu wypacania wynagrodze osobom zatrudnionym w schronisku bez umw o prac i nie zostao ujte w ewidencji ksigowej po stronie wydatkw. Ustalono rwnie, e prezes fundacji dokona wypat kart bankomatow w kwocie 143.508,50 z, ale nie przekaza do biura rachunkowego dokumentw potwierdzajcych wydatkowanie wypaconych kwot. NIK skierowaa dwa zawiadomienia do organw cigania: do prokuratury w sprawie podejrzenia popenienia przestpstwa polegajcego na skadowaniu na terenie schroniska odpadw w postaci padych zwierzt, do urzdu skarbowego w sprawie narusze przepisw ustawy o rachunkowoci.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Wjt gminy Puszcza Mariaska, w zwizku z nieprzestrzeganiem warunkw okrelonych w zezwoleniu na prowadzenie schroniska dla bezdomnych zwierzt w Korabiewicach, cofn zezwolenie na prowadzenie ww. schroniska. W zwizku z tym NIK nie sformuowaa wnioskw w zakresie prowadzenia schroniska dla bezdomnych zwierzt w Korabiewicach. Natomiast wniosa m.in. o opracowanie dokumentacji opisujcej przyjte zasady rachunkowoci, rzetelne i na bieco prowadzenie ewidencji ksigowej oraz przeprowadzanie inwentaryzacji rodkw trwaych.

17.7. Ochrona przyrody

n Parki krajobrazowe wojewdztwa zachodniopomorskiego z uwzgldnieniem obszarw Natura 2000 pooonych na ich terenie
NIK negatywnie ocenia organizacj dziaalnoci parkw krajobrazowych przez Zarzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego. Samorzd z dniem 1 sierpnia 2009 r. przej od administracji rzdowej kompetencje w zakresie ochrony przyrody, m.in. dotyczce parkw krajobrazowych. Nie towarzyszyo temu jednak przejcie struktur

350

organizacyjnych tych parkw wraz z ich pracownikami i mieniem niezbdnym do wykonywania zada. Wskutek dziaa podjtych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 3 padziernika 2008 r. o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz ocenach oddziaywania na rodowisko, z pocztkiem 2009 r. struktury organizacyjne parkw krajobrazowych w wojewdztwie zachodniopomorskim przestay funkcjonowa. Od 1 stycznia 2009 r. wszyscy pracownicy, w tym dyrektorzy, Zespow Parkw Krajobrazowych stali si pracownikami, utworzonej z dniem 15 listopada 2008 r., Regionalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska w Szczecinie. Take mienie, bdce w dyspozycji tych jednostek stao si mieniem RDO.

Gwne ustalenia NIK: Brak dotacji z budetu na parki krajobrazowe

Pomimo regulacji zawartej w art. 38 ust. 1 ustawy o zmianie niektrych ustaw w zwizku ze zmianami w organizacji i podziale zada administracji publicznej w wojewdztwie, Zarzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego nie otrzyma w latach 20092011 r. dotacji z budetu pastwa na realizacj zada w parkach krajobrazowych.

Za organizacja dziaalnoci parkw

NIK negatywnie ocenia organizacj dziaalnoci parkw krajobrazowych przez Zarzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego, gdy nie podejmowa on dziaa w celu nadania przez Sejmik Wojewdztwa Zachodniopomorskiego parkom lub zespoowi parkw krajobrazowych statutu, ktry okreliby ich struktur organizacyjn, nie powoa czonkw rady parkw krajobrazowych lub zespou tych parkw, nie powoa take dyrektorw parkw lub zespou tych parkw krajobrazowych. NIK zwrcia uwag, i Zarzd Wojewdztwa nie wystpi z odpowiednim wnioskiem o dotacje na dziaalno parkw krajobrazowych na 2010 r., przyjmujc bdne zaoenie, e zadania te winny by realizowane przez Regionaln Dyrekcj Ochrony rodowiska w Szczecinie. Z wnioskami o dotacj Zarzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego zwrci si do Wojewody Zachodniopomorskiego dopiero na lata 2011 i 2012. W 2011 r. nie uzyskano dotacji, a na 2012 r. z wnioskowanej kwoty dotacji, w wysokoci 1.661 tys. z, zostao przyznane 300 tys. z.

Brak planw ochrony

Nieprawidowoci w oznakowaniu parkw

Kontrolujcy odnotowali take nieprawidowoci w oznakowaniu parkw. W wyniku ogldzin stwierdzono, e na 60 zlustrowanych przeci granic parkw z gwnymi szlakami komunikacyjnymi, w 38 przypadkach brak byo tablic informujcych o nazwie parku. W piciu z szeciu parkw nie byo te adnych tablic o zakazach obowizujcych na terenie.

Brak Suby Parkw Krajobrazowych

Kontrolerzy NIK stwierdzili, i w RDO, wykonujc zadania na terenie obszarw Natura 2000, realizowano szereg zada take w odniesieniu do terenw parkw krajobrazowych, pooonych w obrbie tych obszarw. Dziaania te, w znacznym zakresie pokryway si z zadaniami okrelonymi w art. 107 ustawy o ochronie przyrody i wobec braku w wojewdztwie zachodniopomorskim Suby Parkw Krajobrazowych stanowiy podstaw ochrony terenu parkw.

Wnioski NIK: Pilna potrzeba podjcia dziaa w celu utworzenia struktur organizacyjnych parkw krajobrazowych i zapewnienia przez
nie realizacji ustawowych zada. Potrzeba dokonania kalkulacji rzeczywistych kosztw realizacji zada w parkach krajobrazowych. Konieczno sporzdzania wnioskw w celu pozyskania dotacji celowych w oparciu o kalkulacj rzeczywistych kosztw.

17.8. Fundusze ochrony rodowiska i gospodarki wodnej

Do podmiotw najczciej kontrolowanych przez NIK nale fundusze ochrony rodowiska i gospodarki wodnej rnych szczebli, dysponujce znacznymi kwotami na cele suce poprawie stanu rodowiska i wspieranie ekologicznej polityki pastwa. Jednostki te na og waciwie wywizyway si ze swoich obowizkw dysponentw rodkw publicznych. Wpywajce na ich konta rodki pochodzce z opat i kar za korzystanie ze rodowiska wykorzystywane byy, w myl ustawy Prawo ochrony

351

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Kontrola wykazaa, e tylko dwa z szeciu parkw krajobrazowych, w odniesieniu do ktrych kompetencje i zadania przej Samorzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego, posiaday plany ochrony.

rodowiska, na dofinansowanie przedsiwzi proekologicznych, przydzielane i rozliczane zgodnie z obowizujcymi uregulowaniami. Natomiast ze sporym niekiedy opnieniem przebiegao gromadzenie wpyww przez urzdy marszakowskie. Efektem byo przeduanie si dziaa windykacyjnych i powstawanie zadue, nie zawsze pniej moliwych do wyegzekwowania. NIK zgosia rwnie zastrzeenia do sposobu gospodarowania przez fundusze oddanymi do ich dyspozycji rodkami. Niektre z kontrolowanych podmiotw cz wnioskw o dofinansowanie, speniajcych obowizujce kryteria, rozpatryway negatywnie, uzasadniajc odmow wyczerpaniem zasobw finansowych, a jednoczenie znaczne kwoty lokoway na oprocentowanych lokatach bankowych lub inwestoway w papiery wartociowe. Izba wyrazia przekonanie, e przechowywanie na lokatach wolnych rodkw powinno zosta ograniczone jedynie do poziomu zapewniajcego funduszom pynno finansow, poniewa ich celu nie stanowi osiganie zysku, lecz wspieranie cile okrelonych zada. Gminy wojewdztwa mazowieckiego, objte kontrol NIK w 2011 r., zasadniczo prawidowo realizoway przychody i wydatki z tytuu opat za gospodarcze korzystanie ze rodowiska.

Gwne ustalenia NIK:

Niemniej stwierdzono, e niejednokrotnie ze rodkw gminnych funduszy ochrony rodowiska finansowano zadania inne ni wymienione w ustawie Prawo ochrony rodowiska. NIK nie miaa zastrzee do likwidacji gminnych funduszy ochrony rodowiska, ktr przeprowadzono na podstawie zmiany przepisw Prawo ochrony rodowiska z 2009 r. Niewykorzystane rodki z kont funduszy zostay prawidowo rozliczone i przeksigowane na konta budetw gmin. Oprcz finansowania ze rodkw GFO zada niewymienionych w prawie ochrony rodowiska, co zostao ocenione negatywnie, NIK stwierdzia, e rodki GFO byy wykorzystane w niewielkim stopniu cznie wydatkowano tylko 56,7 proc. zaplanowanych pienidzy. Winny tu by brak planowania zadaniowego.

Wnioski NIK:
W wietle ustale niniejszej kontroli, aktualny pozostaje wniosek NIK sformuowany pod adresem skontrolowanych gmin, dotyczcy sporzdzania rocznych szczegowych planw przychodw i wydatkw (w ujciu rzeczowym) rodkw przeznaczonych na ochron rodowiska. Plany te powinny uwzgldnia gminne programy ochrony rodowiska oraz zadania do wykonania zarwno w perspektywie rocznej, jak i dugoterminowej.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

352

353

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym rodowiska 1. Zagospodarowanie spalarni odpadw niebezpiecznych zakupionej w ramach projektu PHARE PL9608.02.01 (KSR, I/10/005 interwencyjna) 2. Dziaalno zwizana z unieszkodliwianiem odpadw medycznych na terenie woj. podkarpackiego (LRZ, P/11/162) 3. Wykonywanie zada z zakresu utrzymania czystoci i porzdku w wybranych gminach wojewdztwa maopolskiego (LKR, K/10/002) 4. Gospodarowanie odpadami z wydobycia wgla kamiennego (LKA P/10/134) 5. Prowadzenie przez gminy zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw (LKI, P/10/140) 6. Wypenianie przez gminy zada dotyczcych gospodarki ciekami bytowymi, ktre nie s odprowadzane zbiorczym systemem kanalizacyjnym (woj. wielkopolskie) (LP0, R/11/004) 7. Realizacja przez mae gminy zada inwestycyjnych w zakresie infrastruktury wodno-ciekowej (LLO, P/11/148) 8. Zarzdzanie rodowiskiem w gminach (KSR, P/10/113) 9. Finansowanie ze rodkw Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie zada zwizanych z ochron rodowiska (LSZ, P/11/165) 10. Realizacja zada przez Pastwow Inspekcj Sanitarn na terenach dotknitych powodzi w 2010 r. (KPZ, D/10/505) 11. Wymierzanie przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowanie (KSR, P/10/111) 12. Realizacja przez starostw zada dotyczcych gospodarki lenej w lasach niestanowicych wasnoci Skarbu Pastwa (LBI, P/10/125) 13. Dokonywanie zamiany lasw chronionych przez Regionaln Dyrekcj Lasw Pastwowych w Kronie i Nadlenictwo w Baligrodzie (LRZ, I/11/004) 14. Przestrzeganie praw zwierzt (LBI, P/10/124) 15. Funkcjonowanie Schroniska dla Bezdomnych Zwierzt w Korabiewicach w latach 2008-2011 (do 31 stycznia) (LWA, I/11/003) (dorana) 16. Realizacja ustawowych zada w parkach krajobrazowych wojewdztwa zachodniopomorskiego z uwzgldnieniem obszarw Natura 2000 pooonych na ich terenie (KSI, I/11/001) 17 . Gromadzenie, redystrybucja i nadzr nad wydatkowaniem rodkw z tytuu opat za korzystanie ze rodowiska w wojewdztwie mazowieckim w latach 2008-2010 (LWA, I/10/006 i I/11/006) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona take znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

354

18. Sprawy wewntrzne

18.1. Bezpieczestwo osb zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie 18.2. Ochrona bezpieczestwa i porzdku publicznego 18.3. Zarzdzanie kryzysowe 18.4. Ochrona przeciwpoarowa

355

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Sprawy wewntrzne
Zapewnienie bezpieczestwa obywatelom to jeden z konstytucyjnych obowizkw pastwa. Ma tego wiadomo take NIK, ktra wnikliwie przyglda si rnym aspektom dziaalnoci policji, sub specjalnych, stray granicznej, stray poarnej, ale take cho zgodnie z przepisami moe to robi tylko w ograniczonym zakresie, nie wnikajc w merytoryczne rozstrzygnicia prokuratury i sdw.
Doceniajc wag problemw zwizanych z tym obszarem, w 2011 r. w NIK utworzono Departament Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego, do ktrego waciwoci nale dziay administracji publicznej: sprawy wewntrzne i sprawiedliwo. I to wanie ten departament przeprowadzi niezwykle wan kontrol, ktra wykazaa, e na kilka miesicy przed odbywajcymi si w Polsce i na Ukrainie mistrzostwami pikarskimi EURO 2012 nie funkcjonuje naleycie rejestr osb objtych tzw. zakazem stadionowym. Sd, ktry powinien w cigu 24 godzin przekazywa policji informacje o wydanym orzeczeniu, spnia si nawet o kilkadziesit dni. Z kolei policja, ktra powinna rwnie w 24 godziny wprowadza te dane do bazy, robia to z opnieniem jeszcze wikszym, przekraczajcym nawet 100 dni. Skutek prace nad baz danych, tworzon na podstawie art. 68 a ustawy o bezpieczestwie imprez masowych, o osobach mogcych stanowi zagroenie dla bezpieczestwa i porzdku publicznego podczas EURO 2012 s dopiero na wstpnym etapie. Moe to stwarza ryzyko, e przed planowanym turniejem Polska nie bdzie dysponowa aktualn i pen informacj o osobach stwarzajcych zagroenie bezpiecznego przebiegu organizowanej imprezy. Dzia sprawy wewntrzne obejmuje szeroki krg zagadnie, poczwszy od ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego, ochrony granicy pastwa, przeciwdziaania skutkom klsk ywioowych, a po np. rejestracj stanu cywilnego oraz zmiany imion i nazwisk. Prowadzone w okresie sprawozdawczym w ramach tego dziau kontrole, dotyczyy w wikszoci rnych aspektw bezpieczestwa powszechnego. Do nich zaliczy naley przede wszystkim kompleksowe sprawdzenie systemu zarzdzania kryzysowego, a nastpnie badania podejmujce kwestie realizacji programu modernizacji policji oraz przygotowania jednostek krajowego systemu ratowniczo-ganiczego do prowadzenia czynnoci ratowniczych na wysokoci. Ustalenia tych kontroli potwierdzaj niedofinansowanie policji, nadmierne koncentrowanie si stray gminnych na wykroczeniach komunikacyjnych, ale i wskazuj na niedostatki w obszarze zarzdzania kryzysowego. Najwikszym echem medialnym odbia si jednak kontrola powicona organizacji i zapewnieniu bezpieczestwa najwaniejszym osobom w pastwie, korzystajcym w podrach z przewozw samolotami lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP, nazywana kontrol smolesk. Bezporednim impulsem do jej przeprowadzenia staa si tragiczna w skutkach katastrofa smoleska z 10 kwietnia 2010 r., w ktrej zgin Prezydent RP Lech Kaczyski wraz z ca delegacj, towarzyszc mu w podry do Katynia. Celem bada NIK nie byo jednak wyjanienie przyczyn katastrofy, lecz zidentyfikowanie ewentualnych nieprawidowoci, szczeglnie systemowych, majcych miejsce przy organizacji i zabezpieczaniu wizyt najwaniejszych osb w pastwie. Kontrola wykazaa wieloletnie zaniedbania w wielu obszarach w administracji i w wojsku, ktre skutkoway naraaniem ycia i zdrowia politykw korzystajcych z tzw. rzdowych samolotw.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

18.1. Bezpieczestwo osb zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie

Kontrolerzy NIK ustalili, e wyjazdy najwaniejszych osb w pastwie, korzystajcych z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP, byy w latach 2005-2010 organizowane w sposb, ktry nie gwarantowa naleytego poziomu bezpieczestwa. Brakowao spjnego systemu procedur, a istniejce przepisy byy w wielu wypadkach lekcewaone. Tragiczny lot, podobnie jak wczeniejszy premiera, w ogle nie powinien si odby. Z zebranych przez NIK materiaw wynika, e instytucje (m.in.: Kancelaria Prezydenta, KPRM, Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu, MON, Dowdztwo Si Powietrznych, 36. Specjalny Puk Lotnictwa Transportowego, BOR oraz MSWiA i MSZ) uczestniczce w rnym stopniu i zakresie w procesie organizacji wizyt osb zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie, popeniay bdy, bo w Polsce nie istnia spjny system procedur obowizujcych w tym zakresie. Jego brak utrudnia w szczeglnoci wspprac przy organizacji wizyt osb, ktre korzystay z transportu lotniczego Si Zbrojnych RP. Instytucje uczestniczce w przygotowaniu i realizacji tego rodzaju wizyt nie miay precyzyjnie wyznaczonych zada, zasad wsppracy ani zakresw odpowiedzialnoci. W praktyce prowadzio to do stosowania rnych rozwiza w oparciu o uznaniowo, improwizacj i odmienne interpretowanie niespjnych i nieprecyzyjnych przepisw.

356

W istniejcych procedurach brakowao wskazania podmiotu, ktry miaby uprawnienia do uzgadniania i weryfikowania szczegw technicznych wizyt w zakresie ich organizacji i bezpieczestwa.

Najwaniejsze ustalenia NIK: Nieprawidowoci w 36. Specjalnym Puku Lotnictwa Transportowego (SPLT)
Potencjalne ryzyko zagroenia ycia i zdrowia osb korzystajcych z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP stwarzay nieprawidowoci wystpujce w 36. Specjalnym Puku Lotnictwa Transportowego (SPLT): braki kadrowe (brak niezbdnej do prawidowego funkcjonowania liczby dowiadczonych zag) brak w szkoleniu na symulatorach braki w szkoleniu w zaodze wieloosobowej braki szkoleniowe w lotach w trudnych warunkach atmosferycznych (faszowanie dokumentacji) przedkadanie obsugi lotw VIP nad zadania szkoleniowe braki w realizacji obowizkowego nalotu szkoleniowego. MON i Dowdztwo Si Powietrznych (DSP) nie dostrzegay potrzeby okrelenia odrbnych zasad naboru do SPLT w stosunku do innych jednostek, cho puk mia specjalny charakter, a jego poprawne dziaanie miao istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczestwa najwaniejszym osobom w pastwie. W rezultacie do SPLT trafiali take piloci z niewielkim staem. W dodatku w latach 2005-2010 szeregi puku opucio 34 dowiadczonych pilotw (ponad 50 proc. personelu latajcego). Braki w stanie etatowym personelu latajcego wystpoway w caym kontrolowanym okresie (z wyjtkiem roku 2005) i sigay 13 proc. w roku 2006, 10 proc. w roku 2007, a 31 proc. w roku 2008 i 19 proc. w roku 2009. Piloci odchodzili z SPLT, bo warunki pacowe, jakie oferowali przewonicy cywilni, byy zdecydowanie lepsze ni wynagrodzenie w SPLT. Nie widzieli te szans na zbudowanie przez DSP i MON przejrzystych cieek kariery zawodowej, racjonalne zorganizowanie suby oraz dokonanie zakupu nowoczesnego sprztu. Cz onierzy zrezygnowaa ze suby w SPLT w efekcie prowadzonych wobec nich postpowa dyscyplinarnych i karnych. Istniejca sytuacja kadrowa prowadzia do nadmiernego obciania zadaniami zag pozostajcych do dyspozycji, co z kolei rodzio zaniedbania w procesie szkolenia. Do koca 2010 r. obowizywa system szkolenia opracowany w latach 70. ubiegego wieku, w znacznej mierze nieprzystajcy do wymogw wspczesnego szkolenia lotniczego. Niestety DSP dopiero w 2009 r. zdecydowao si na opracowanie nowoczesnego systemu szkolenia zag latajcych (programy szkoleniowe dla zag samolotw Tu-154 oraz Jak-40 opracowano dopiero w 2011 r.). Szkole na symulatorze Jak-40 zaprzestano w roku 2003, a szkolenia na symulatorze Tu-154 nie odbyway si od roku 2008. Dowdztwo SPLT nie mogo zaplanowa szkole na symulatorach, bo nie otrzymywao z DSP zapewnienia, e w budecie zostan zarezerwowane rodki na ten cel. Tak byo w roku 2009 i 2010. Wznowienie szkole na symulatorach nastpio dopiero po katastrofie smoleskiej. Jednak ju w 2007 r. szefostwo 36. SPLT informowao DSP o tym, e brak szkole na symulatorze wymusza konieczno zwikszenia liczby zaj szkoleniowych w powietrzu. Niestety w latach 2005-2010 nalot szkoleniowy zmniejsza si. W 2006 r. wykonano 99 proc. planu szkoleniowego, w 2009 r. ju tylko 66 procent. Przykadowo w 2009 r. piloci zamiast szkoli si w powietrzu przez 2167 godzin, mogli to robi tylko przez 1430 godzin. W znacznej mierze byo to spowodowane zwikszajcym si zapotrzebowaniem na loty (z udziaem uprawnionych dysponentw: Prezydenta, Premiera, marszakw Sejmu i Senatu oraz z udziaem osb nieuprawnionych, np. ministrw, wiceministrw, komisarza Warszawy), przy malejcej liczbie penicych sub pilotw i przedkadaniem przez DSP zada wobec osb zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie nad zadania szkoleniowe. Prowadzio to do patologii. Aby utrzyma np. uprawnienia do wykonywania lotw w okrelonych warunkach, zdarzao si, e wpisywano do ksiek ewidencji lotw nieprawdziwe dane, wskazujce, e niektrzy piloci latali w warunkach trudniejszych ni te, ktre wystpoway w rzeczywistoci. Pozwalao to pilotom omija dodatkowe szkolenia i nieprzerwanie wykonywa obowizki subowe, ale tym samym obniao ich rzeczywiste umiejtnoci latania w trudnych warunkach. W latach 2005-2007 nie prowadzono w ogle szkole w zakresie wsppracy w zaodze wieloosobowej. Szkolenia takie wprowadzono do planu w 2008 r., ale dopiero w roku 2010 opracowano procedury operacyjne dla zag wieloosobowych. Tylko jedna trzecia pilotw posiadaa potwierdzenia znajomoci jzyka angielskiego na wymaganym poziomie (w tym wszyscy czonkowie zag Tu-154). Szkolenia zag Tu-154 i Jak-40 odbyway si w oparciu o instrukcje dostpne w SPLT w czci tylko w jzyku rosyjskim, przy niewystarczajcej znajomoci tego jzyka przez szkolcych si pilotw.

357

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Mimo sabej znajomoci przez pilotw jzyka rosyjskiego zdarzao si, e SPLT realizowao loty bez rosyjskich liderw, ktrzy wspomagaliby zaogi polskich samolotw latajcych do Rosji. Tak np. strona rosyjska bya gotowa do przysania lidera do lotw 7 i 10 kwietnia 2010 r. i zwracaa si w marcu 2010 r. o potwierdzenie zamwienia. Kilka dni pniej, 31 marca 2010 r., szef Sekcji Planowania i Ewidencji w Pionie Szkolenia SPLT wystpi o anulowanie zamwienia na lidera, motywujc to znajomoci jzyka rosyjskiego przez pilotw. Dowdca SPLT wyjani NIK, e dziao si to bez jego wiedzy. Piloci z 36. puku dysponowali sprztem, ktry podlega stopniowej degradacji technicznej i tym samym nie zapewnia prawidowego wykonywania zada. Przecigay si przegldy i remonty. Ich czas siga 200, 500, 800, a nawet 1500 dni. Zmniejszaa si tym samym liczba samolotw i migowcw pozostajcych do dyspozycji, co przy zwikszajcym si zapotrzebowaniu na loty osb zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie skutkowao zmniejszeniem liczby nalotw szkoleniowych. DSP informowao o tym kolejnych ministrw obrony narodowej.

Brak spjnej koncepcji organizowania lotw prezydenckich i rzdowych

Niestety ani MON, ani kolejne rzdy nie wypracoway spjnej koncepcji organizowania transportu lotniczego dla najwaniejszych osb w pastwie, ktra stanowiaby punkt wyjcia do zagwarantowania niezbdnego wysokiego poziomu bezpieczestwa. Kolejni ministrowie obrony i dowdcy si powietrznych wiedzieli od dowdcw SPLT o problemach kadrowych, szkoleniowych oraz jakoci sprztu, jakim puk dysponowa, nie podejmowali jednak wystarczajcych dziaa, aby sytuacj zmieni. Ani MON, ani DSP, ani SPLT nie wniosy zastrzee do ustale i ocen zawartych w wystpieniach NIK. W obowizujcych w jednostkach podlegych MON przepisach i porozumieniach nie uregulowano (lub uregulowano w sposb niewystarczajcy) m.in. zasad wsppracy w ramach zaogi, ogranicze dotyczcych rwnoczesnego przebywania na pokadzie samolotu okrelonych osb, sprawdzenia warunkw na lotniskach zamknitych, ktre otwierano tymczasowo (polskie przepisy nie zawieray w ogle procedur na wypadek ldowania na lotnisku tymczasowo czynnym). Na przykad loty wykonywane 7 i 10 kwietnia 2010 r. z Warszawy na lotnisko Smolesk-Siewiernyj (czyli z Premierem i Prezydentem na pokadzie) odbyy si niezgodnie z procedurami, bo obowizujca w kontrolowanym okresie instrukcja organizacji lotw statkw powietrznych o statusie HEAD (wczeniej, do czerwca 2009 r. oznaczonych symbolem WANY) zezwalaa startowa i ldowa samolotom tylko na lotniskach czynnych. Tego rodzaju lotniska powinny figurowa w rejestrach lotnisk dostpnych w SPLT. Lotnisko Smolesk-Siewiernyj nie figurowao w kwietniu 2010 r. we wspomnianych rejestrach. W innych miejscach ni czynne lotniska mogy ldowa jedynie migowce, po uprzednim rekonesansie ze strony wykonawcy lotu. Dlatego w obiegu midzynarodowym brakowao informacji meteorologicznych z lotniska Smolesk-Siewiernyj. 10 kwietnia 2010 r. zaoga TU-154 M nie otrzymaa wic przed wylotem prognozy meteorologicznej dla lotniska docelowego (SmoleskSiewiernyj).

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Niestosowanie si do porozumienia z 2004 roku dotyczcego organizacji lotw specjalnych. Nierzetelno koordynujcych loty szefw Kancelarii Premiera
Kolejni dowdcy SPLT w zoonych kontrolerom NIK wyjanieniach wskazywali, e negatywny wpyw na przygotowanie i realizacj lotw przez SPLT miao rwnie zbyt pne przekazywanie zamwie na wykorzystanie samolotw, przekazywanie zamwie niekompletnych lub ich formalny brak. Na podstawie zawartego 15 grudnia 2004 r. porozumienia pomidzy dysponentami uprawnionymi do korzystania z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP (Kancelaria Prezydenta, KPRM, Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu), dysponenci powinni byli przesya zawiadomienie (zwane wg instrukcji HEAD zapotrzebowaniem) o planowanym locie do koordynatora porozumienia, ktrym by szef KPRM (zwany wg instrukcji HEAD take koordynatorem), a ten w oparciu o zawiadomienie(a) powinien sporzdzi zamwienie do wykonawcy lotu, czyli do DSP (i jednoczenie do SPLT i BOR). Niemal identycznie w stosunku do porozumienia procedur przygotowania do lotu opisywaa instrukcja HEAD. W praktyce w latach 2005-2010 koordynator (czyli kolejni szefowie KPRM) zamiast przesya zamwienie do wykonawcw lotu, tak jak si do tego zobowiza w porozumieniu (w sposb opisany rwnie w instrukcji HEAD), ogranicza si czsto do przesyania wykonawcom kopii zawiadomie (zapotrzebowa) nadesanych od dysponentw, nawet wtedy, gdy byy one niekompletne. Koordynator nie podejmowa prb uzyskania danych wymaganych porozumieniem (oraz opisanych w instrukcji HEAD), w celu sporzdzenia kompletnego zamwienia, speniajcego wymogi zapisw, do ktrych zobowizali si dysponenci. NIK oceni tego rodzaju dziaania kolejnych szefw KPRM (w latach 2005-2010) jako nierzetelne. KPRM w zastrzeeniach odsuwaa od siebie odpowiedzialno za udzia w procesie organizowania wizyt innych podmiotw ni Premiera. Jednak odmowa udostpnienia Prezydentowi pozostajcego w dyspozycji SPLT samolotu na przelot do

358

Brukseli (15 padziernika 2008 r.) wiadczy zdaniem NIK o tym, e KPRM uczestniczya jako koordynator w procesie organizowania wizyt (wspomnian odmow NIK uznaa za bezzasadn, bo 15 padziernika 2008 r. SPLT mia techniczn moliwo wykonania przelotu do Brukseli). Rwnie udostpnianie samolotw z SPLT osobom nieuprawnionym wiadczy o penieniu przez KPRM roli koordynatora w procesie organizacji wizyt. NIK uwaa, e to strona rzdowa (nadzorujca m.in. 36. SPLT, suby dyplomatyczne oraz BOR) bya gospodarzem procesu organizacji wizyt w stosunku do Kancelarii Prezydenta, Kancelarii Sejmu oraz Kancelarii Senatu. Nieterminowe przesyanie przez koordynatora porozumienia (KPRM) zamwie (zwaszcza niekompletnych) do wykonawcw utrudniao im prawidowe przygotowanie si do lotu. Przyczyniao si to m.in. do nieterminowego skadania wnioskw o zgody dyplomatyczne na przelot i ldowanie poza granicami kraju. Z tego powodu zgody wpyway niekiedy w ostatniej chwili przed wylotem. Tego rodzaju wyjanienia zoyy kontrolerom NIK osoby zajmujce kierownicze stanowiska w SPLT. Na przykad przed 10 kwietnia 2010 r. dysponent, czyli w tym wypadku Kancelaria Prezydenta RP, przesa koordynatorowi Porozumienia (KPRM) zawiadomienie (zapotrzebowanie) w terminie, ale niekompletne (brakowao wskazania lotniska docelowego, godziny powrotu i liczby osb towarzyszcych). Koordynator porozumienia (KPRM) nie wystpi do dysponenta (Kancelarii Prezydenta) o uzupenienie danych dotyczcych m.in. ostatecznej liczby pasaerw i nie sporzdzi w ogle zamwienia do wykonawcw (DSP, SPLT, BOR), do czego zobowiza si w porozumieniu (w sposb opisany rwnie w instrukcji HEAD). Wykonawcy (SPLT, DSP, BOR) otrzymali informacje jedynie w postaci kopii niekompletnego zawiadomienia (zapotrzebowania) przesanego z Kancelarii Prezydenta do KPRM. Rwnie zdaniem szefostwa BOR opnienia i brak niektrych danych od dysponentw (KPRM, Kancelaria Prezydenta, Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu), a dalej od koordynatora porozumienia (KPRM) w zamwieniach przesyanych do BOR, utrudniay prawidowe zaplanowanie ochrony.

Nierzetelne analizy Biura Ochrony Rzdu na temat zagroe ochranianych osb, zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie
Kontrolerzy NIK ustalili, e BOR nie sporzdzao rzetelnie analiz zagroenia ochranianych osb, zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie. To z kolei utrudniao waciwe zaplanowanie ich ochrony. W BOR nie stworzono spjnego systemu procedur. Wystpoway istotne braki w systemie nadzoru nad realizacj dziaa. W ramach rekonesansw przed wizytami 7 i 10 kwietnia 2010 roku funkcjonariusze BOR nie dokonali sprawdzenia stanu lotniska w Smolesku, bo nie przewidyway tego procedury Biura (w stosunku do lotnisk nieczynnych, przepisy nie opisyway w ogle postpowania w przypadku lotnisk tymczasowo czynnych). Z wyjanie pracownikw ambasady RP w Moskwie wynika, e aden z podmiotw uczestniczcych w rekonesansie przed wizytami 7 i 10 kwietnia (w tym BOR) nie zwrci si do polskich sub dyplomatycznych z wnioskiem o umoliwienie lustracji stanu lotniska Smolesk-Siewiernyj. Rekonesansem na lotnisku Smolesk-Siewiernyj nie byo zainteresowane rwnie DSP i SPLT. 7 i 10 kwietnia BOR zajmowao si ochron Premiera i Prezydenta, powierzajc w caoci stronie rosyjskiej ochron lotniska w Smolesku i ochron samolotu. Zabezpieczenie obu wizyt ze strony BOR byo porwnywalne BOR nie wnioso zastrzee do protokow i wystpie NIK. Kierownictwo tej suby jeszcze w czasie kontroli korygowao lub eliminowao stwierdzone przez NIK nieprawidowoci. W czci dotyczcej ochrony przez BOR najwaniejszych osb w pastwie raport NIK ze wzgldw bezpieczestwa pozostanie niejawny.

Braki w nadzorze ze strony ministrw spraw wewntrznych nad dziaalnoci BOR

Kolejni ministrowie SWiA nie nadzorowali prawidowo BOR w zakresie zapewnienia bezpieczestwa ochranianym osobom. Ministrowie SWiA nie wiedzieli o wystpujcych w BOR nieprawidowociach, m.in. zwizanych ze sporzdzaniem analiz zagroenia ochranianych osb oraz planowaniem ich ochrony, a take z niedostosowaniem procedur wewntrznych BOR do przepisw wydawanych przez kolejnych ministrw SWiA. MSWiA nie wnioso zastrzee do ustale i ocen zawartych w wystpieniu NIK.

Nieprawidowoci stwierdzone w MSZ

MSZ posiadao stosowne instrukcje i zbir dobrych praktyk w zakresie przygotowywania wizyt najwaniejszych osb w pastwie. W niektrych procedurach wystpoway jednak luki. Zdaniem NIK uzyskiwanie zezwole dyplomatycznych na przeloty i ldowania nie byo przez MSZ skutecznie monitorowane. Na przykad przed lotem Prezydenta do Smoleska w kwietniu 2010 roku o zgod dyplomatyczn na przelot i ldowanie wystpio nie MSZ, lecz szefostwo Suby Ruchu Lotniczego Si Zbrojnych RP, podpisujc wniosek, bez formalnej podstawy prawnej, jako Protok Dyplomatyczny MSZ. NIK ustalia, e by to zwyczajowy sposb postpowania w tego rodzaju sprawach.

359

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

NIK stwierdzia, e MSZ nie wywizywao si z realizacji zada w zakresie organizacji spotka koordynacyjnych przed wizytami. Brak procedur stwierdzono w szczeglnoci w odniesieniu do takich procesw, ktre wymagaj wsppracy MSZ i innych podmiotw biorcych udzia w przygotowaniu wizyt zagranicznych. Chodzio o dwa procesy, ktrych wsplna realizacja ma wpyw na bezpieczestwo organizowanych wizyt zagranicznych, tj.: proces uzyskiwania zgd dyplomatycznych na przeloty nad terytorium pastw obcych oraz ldowania w pastwach odwiedzanych (przy czym wystpowanie o zgody przez SSRL nie jest nieprawidowoci problemem by brak sformalizowanej wsppracy z MSZ w tym zakresie i brak skutecznego monitoringu i nadzoru nad procesem ze strony MSZ); proces przeprowadzania rekonesansw w pastwach odwiedzanych (NIK nie podzielia stanowiska MSZ, e organizowanie rekonesansw to prerogatywa organizatora wizyty, uznajc, e to wanie MSZ, jako najlepiej przygotowane merytorycznie i organizacyjnie, powinno takie rekonesanse inicjowa i organizowa). Tymczasem przed wizyt 10 kwietnia 2010 r. informacja na temat zgody dyplomatycznej dotyczcej przelotu i ldowania zostaa przekazana jedynie telefonicznie z MSZ Federacji Rosyjskiej do Ambasady RP w Moskwie, a nastpnie rwnie telefonicznie do MSZ w Warszawie. 10 kwietnia 2010 r., w czasie, gdy samolot z Prezydentem RP na pokadzie wylatywa z Warszawy, nikt z polskich urzdnikw nie by w posiadaniu zgody dyplomatycznej (w formie pisemnej noty) na przelot i ldowanie. Jak si pniej okazao (ju po katastrofie smoleskiej, kiedy dokument dotar do MSZ) zgoda dyplomatyczna dotyczya przelotu (na trasie Warszawa Smolesk Warszawa). MSZ stwierdzio, e strona rosyjska zwyczajowo w ten wanie sposb formuowaa zgod dyplomatyczn. NIK odnotowaa, e MSZ uregulowao (uzupenio) procedury uzyskiwania zgody na przelot i ldowanie w sierpniu 2010 roku i nie wnioskowaa ju o uregulowanie tej kwestii. Sformuowaa natomiast wnioski o konieczno przegldu istniejcych procedur organizacji wizyt oraz ich wypracowania w porozumieniu z innymi podmiotami biorcymi udzia w organizacji wizyt, w tym procedur w zakresie wsplnych wanych przedsiwzi (organizacja rekonesansw i spotka koordynacyjnych). Zdaniem Izby, MSZ ze wzgldu na posiadan wiedz i moliwoci organizacyjne poza granicami kraju, powinno inicjowa wyjazdy rekonesansowe, gdy wizyta najwaniejszych osb w pastwie ma mie miejsce w regionie o podwyszonym poziomie zagroenia. W rzeczywistoci rekonesanse przeprowadzano rzadko, cho NIK odnotowuje, e tego rodzaju rekonesans mia miejsce przed wizytami 7 i 10 kwietnia 2010 roku. Wnioskowano take o wzmocnienie nadzoru nad realizacj zada przez placwki zagraniczne, kluczowe w przygotowaniu wizyt zagranicznych. NIK pozytywnie ocenia MSZ w zakresie reagowania na sytuacje kryzysowe. Ministerstwo posiadao stosowne procedury i prawidowo reagowao na zdarzenia nadzwyczajne. NIK pozytywnie ocenia dziaania MSZ po zaistnieniu katastrof komunikacyjnych poza granicami kraju, w tym dziaania podjte w zwizku z katastrof smolesk.

Informacja dla Sejmu, protokoy dla prokuratury

Najwysza Izba Kontroli sporzdzia 49 tomw akt kontrolnych, ponad 1200 stron protokow, ktre zostay przekazane do Prokuratury Okrgowej Warszawa-Praga. Izba sformuowaa 35 wnioskw pokontrolnych zmierzajcych do wyeliminowania najpowaniejszych nieprawidowoci. W marcu 2012 roku NIK przesaa informacje o swoich ustaleniach do Sejmu. Cz niejawna trafia do kancelarii tajnej Sejmu. Wszystkie sprawy zwizane z gospodarowaniem mieniem, wydatkami, zamwieniami publicznymi udzielanymi przez kontrolowane instytucje (w tym zaniechania zwizane z zakupem nowych samolotw) zostan ujte w odrbnym raporcie.

18.2. Ochrona bezpieczestwa i porzdku publicznego

n Bezpieczestwo imprez masowych
Te ustalenia NIK byy nadzwyczaj wane w zwizku ze zbliajcym si EURO 2012. Sd z opnieniem przekazywa policji informacj o orzeczonym zakazie uczestnictwa w imprezach masowych. Policja z kolei nie aktualizowaa na bieco prowadzonej bazy danych, w ktrej gromadzone s informacje dotyczce bezpieczestwa imprez masowych, zawierajcej m.in. dane osb, ktrym sd zakaza brania udziau np. w meczach. Co wicej, w polskiej bazie Komendant Gwny Policji nie gromadzi danych na temat zakazw uczestnictwa wydanych przez instytucje

360

zagraniczne. W tej sytuacji organizatorzy imprez nie mogli wykluczy z nich osb, ktre miay prawomocny zakaz sdowy uczestnictwa w tego typu przedsiwziciach.

Waniejsze ustalenia NIK: Sd z opnieniem przekazywa policji informacje o orzeczonych zakazach stadionowych
Sdy maj zgodnie z przepisami 24 godziny na przekazanie informacji o orzeczeniu zakazu uczestnictwa w imprezach masowych. Stwierdzone przez NIK opnienia, ktre maksymalnie sigay 50 dni, byy wynikiem przesyania informacji tradycyjn poczt zamiast za pomoc rodkw komunikacji elektronicznej lub bezporedniego dorczenia. W dwch przypadkach taka informacja o orzeczeniu nie zostaa w ogle przekazana.

Policja nie aktualizowaa na bieco prowadzonych baz danych tworzcych Krajowy System Informacji Policji
Zgodnie z decyzj Komendanta Gwnego Policji podlege mu jednostki powinny wprowadza do policyjnych baz danych otrzymane od sdu informacje rwnie w cigu 24 godzin. Niestety informacje te trafiay do baz z opnieniem, na skutek nieprawidowoci w ich rejestrowaniu przez jednostki organizacyjne policji. W efekcie od daty uprawomocnienia si orzeczenia do wprowadzenia informacji o nim do KSIP upywao od 25 do 140 dni.

Komendant Rejonowy Policji Warszawa I z opnieniem przekazywa informacj o osobach z tzw. zakazem stadionowym
Wedug przepisw powinien to uczyni niezwocznie po otrzymaniu zapytania od podmiotw uprawnionych. W praktyce odbywao si to w czasie od 6 do 14 dni od zapytania.

W Polsce nie funkcjonuje rejestr cudzoziemcw objtych zakazem stadionowym

Prace nad baz danych, tworzon na podstawie art. 68a ustawy o bezpieczestwie imprez masowych, o osobach mogcych stanowi zagroenie dla bezpieczestwa i porzdku publicznego podczas EURO 2012 s dopiero na wstpnym etapie. Moe to stwarza ryzyko, e przed planowanym turniejem Polska nie bdzie dysponowa aktualn i pen informacj o osobach stwarzajcych zagroenie dla bezpiecznego przebiegu organizowanej imprezy. Nie zosta stworzony katalog podmiotw zagranicznych, z ktrymi bdzie prowadzona wsppraca w celu gromadzenia danych. Nie zostay unormowane zasady wsppracy z partnerami zagranicznymi w zakresie gromadzenia i przekazywania danych potrzebnych do zabezpieczenia EURO 2012. Nie ustalono te, w jakiej formie bdzie funkcjonowa rejestr.

Wnioski NIK: Zdaniem NIK istniej jeszcze szanse na stworzenie rejestru cudzoziemcw objtych zakazem stadionowym, tak aby policja i organizatorzy EURO 2012 mogli zapewni kibicom i mieszkacom miast, w ktrych rozgrywane bd mecze, niezbdny poziom bezpieczestwa. Naley w tym przypadku maksymalnie zintensyfikowa stosowne dziaania ze strony policji. NIK we wnioskach zawara take wskazanie, by udzielenie informacji przez sd o orzeczeniach odbywao si z zachowaniem terminu i formy wynikajcych z ustawy o bezpieczestwie imprez masowych. Policja rwnie powinna baczniej przestrzega terminw zarwno umieszczania osb w bazie, jak i informowania organizatorw imprez.

n Policja
Przyjta w 2007 roku ustawa tzw. modernizacyjna miaa doprowadzi do poprawy skutecznoci dziaania policji. Trudno jednak powiedzie, w jakim stopniu zakupy sprztu i wyposaenia wpyny na to, poniewa nikt takich bada nie przeprowadzi. Kontrola NIK potwierdzia, e zakupiony sprzt by potrzebny i udao si unowoczeni wyposaenie i sprzt tej formacji. Izba stwierdzia jednak, e przy zakupach sprztu doszo do wielu nieprawidowoci.

Gwne ustalenia NIK: Pienidze zamiast na sprzt zostay przeznaczone na wynagrodzenia

W trakcie realizacji programu wprowadzono zmiany i kosztem ograniczenia kwot przewidzianych pierwotnie na wymian rodkw transportu, uzbrojenia, sprztu i systemw teleinformatycznych, zwikszone zostay rodki na sfinansowanie motywacyjnego systemu uposae funkcjonariuszy oraz zmian w strukturze kadrowej policji. Wprawdzie mimo tej modyfikacji,

361

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

w latach 2008-2010 jednostki policji otrzymay prawie 8 tys. samochodw, znaczne iloci broni, rnego rodzaju wyposaenia, rodkw cznoci itp. wartoci okoo 900 mln z, ale wsparcie to w wielu wypadkach nie spowodowao nawet osignicia obowizujcych norm ilociowych dla poszczeglnych rodzajw sprztu.

Samochody uywane niezgodnie z przeznaczeniem

Kontrolerzy NIK stwierdzili te, e niekiedy zakupione samochody wykorzystywano niezgodnie z przeznaczeniem, a policja bya niedostatecznie przygotowana do korzystania z posiadanego sprztu teleinformatycznego.

Zbyt mao komputerw

W policji wci nie byo odpowiedniej liczby komputerw. Policjanci wykorzystywali w pracy wasne komputery, drukarki, tonery.

Nieprawidowoci w zamwieniach publicznych

NIK zwrcia te uwag na nierzetelno prowadzonych w policji postpowa o udzielenie zamwie publicznych. Kontrola wykazaa m.in. bdne formuowanie treci ogoszenia o przetargu, ustalanie zbyt krtkich terminw dostaw, sformuowanie kryteriw oceny ofert, ktre naruszao zasady uczciwej konkurencji. Np. w postpowaniu dotyczcym remontu i modernizacji migowca Mi-8T policja nie wyegzekwowaa nalenego jej wadium 79 tys. z od Bumaru, ktry, mimo i wygra przetarg odmwi zawarcia ostatecznej umowy.

Brak oglnopolskiego systemu cznoci radiowej rnych sub

Pomimo istniejcych planw, nie podjto dziaa w kierunku budowy oglnopolskiego systemu cznoci radiowej wsplnego dla wszystkich sub odpowiedzialnych za bezpieczestwo publiczne.

Brak motywacyjnego systemu pac

W BOR i policji nie opracowano docelowych modeli motywacyjnego systemu pac. Nie powizano wysokoci uposaenia z uzyskiwanymi efektami oraz specyfik i warunkami suby. W efekcie funkcjonariusze dostali zwyke podwyki, naliczone wedug kryteriw niemajcych wiele wsplnego z motywowaniem do pracy.

Zbyt wielu mundurowych zajmuje si administracj

Izba negatywnie ocenia efekty programu modernizacji w zakresie zastpowania funkcjonariuszy pracownikami cywilnymi w policji, po to by funkcjonariusze nie musieli zajmowa si innymi zadaniami ni zwizane bezporednio ze zwalczaniem i zapobieganiem przestpczoci. (np. w Komendzie Stoecznej Policji odzyskano jedynie 7 etatw mundurowych).

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
Najwysza Izba Kontroli zwrcia si z wnioskiem do ministra Spraw Wewntrznych i Administracji o m.in. dokonanie oceny wpywu realizacji programu na bezpieczestwo pastwa i obywateli.

n Strae gminne i miejskie

Strae miejskie i gminne nadmiernie koncentruj si na wykroczeniach komunikacyjnych. W latach 2005-2009 gwatownie (nawet o 200 proc.) wzrosa liczba takich przewinie wykrytych przez stranikw. Co charakterystyczne, dotyczyo to tylko jednostek wyposaonych w fotoradary. W tym samym czasie liczba interwencji zwizanych bezporednio z bezpieczestwem mieszkacw nie tylko nie wzrosa, ale w niektrych gminach zmalaa nawet o ponad 40 proc. Prowadzi to do wniosku, e dziaania stranikw nie wpyny w sposb istotny na popraw stanu porzdku publicznego, ani ograniczenie patologii spoecznych.

Gwne ustalenia NIK: Stra od godziny 8 do 16

Strae s i dziaaj, ale w wielu miejscach nie jest to suba caodobowa. Funkcjonowanie stray od 8 do 16, co NIK stwierdzia w 12 przypadkach, ograniczao moliwo penego reagowania na zakcenia porzdku.

Dostatek samochodw, paek i kajdankw

Wyposaanie stray w rodki przymusu bezporedniego i samochody nie wzbudzio wikszych zastrzee ze strony Izby.

Brak telefonicznych rejestratorw zgosze

Zastrzeenia takie NIK miaa za to do braku w 9 jednostkach stray rejestratorw zgosze telefonicznych.

Braki w dokumentacji 362

Generalnie szwankujc stron jest ewidencjonowanie dziaa, gdy nie odzwierciedla ono rzeczywistego przebiegu suby, w szczeglnoci reakcji na zgoszenia. W tej sytuacji konieczne jest doprecyzowanie zasad pracy stray.

Koncentracja na wykroczeniach kierowcw samochodw

Powaniejsze zastrzeenie, systemowe, wzbudzia natomiast nadmierna zdaniem Izby koncentracja stray na wykroczeniach komunikacyjnych (ze parkowanie, przekroczenia prdkoci zarejestrowane przez fotoradary), bdce tylko jedn z 26 grup wykrocze, ktre powinni ujawnia stranicy. W skrajnych przypadkach wykroczenia komunikacyjne obejmuj bowiem od 75 do 96 proc. wszystkich wykrocze ujawnionych przez stra. Dzieje si to niejednokrotnie kosztem dbaoci o porzdek publiczny, gdy liczba wykrytych wykrocze w pozostaych dziedzinach wzrasta tylko nieznacznie lub nawet jak to ma miejsce w przypadku Warszawy spada.

Niedostateczna ochrona danych osobowych

Wiksz wag stranicy powinni przywizywa do ochrony danych osobowych. Wiele baz nie byo zarejestrowanych w GIODO, czasem dostp do nich mieli pracownicy bez odpowiednich upowanie.

Niewystarczajca cigalno wystawionych przez stranikw mandatw

Nieprawidowociom sprzyja tu przede wszystkim nieprecyzyjne prawo. Brak jednoznacznego okrelenia, kto jest uprawniony do ewidencjonowania i egzekwowania takich nalenoci, zachca do lekcewaenia kary. Izba skierowaa ju w tej sprawie wniosek de lege ferenda do Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji.

Dodatkowe zadania od prezydentw i burmistrzw

Powanym problemem jest to, e uprawnienia, zadania i obowizki stray miejskich nie zawsze s waciwie rozumiane i interpretowane. Kontrola wykazaa, e prezydenci i burmistrzowie czsto utrudniali stranikom wykonywanie podstawowych obowizkw, zlecajc im dodatkowe zadania. Stranicy musieli np. wyapywa i zapewnia opiek bezpaskim psom, pobiera opaty targowe czy dostarcza posiki osobom zatrzymanym przez policj, cho s to zadania dla zupenie innych sub.

Niedostateczny nadzr ze strony prezydentw miast i burmistrzw

NIK jest zdania, e dla zwikszenia efektywnoci stray niezbdne jest wzmoenie i usprawnienie nadzoru sprawowanego przez prezydentw miast. Z kolei nadzr sprawowany przez komendantw wojewdzkich policji jest generalnie oceniony przez NIK pozytywnie, mimo pewnych nieprawidowoci.

18.3. Zarzdzanie kryzysowe

Do zakoczenia kontroli NIK nie powsta przewidziany prawem Krajowy Plan Zarzdzania Kryzysowego. Nie udao si stworzy bdcego elementem ochrony infrastruktury krytycznej jednolitego wykazu obiektw, instalacji, urzdze i usug kluczowych dla bezpieczestwa pastwa oraz Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej. Kontrola wykazaa, e w przypadku wystpienia sytuacji kryzysowej, poszczeglne szczeble administracji na og prawidowo reagoway na zaistniae zdarzenia, sprawnie koordynoway dziaania i usuway skutki sytuacji kryzysowej. Kontrola wykazaa, e budowa spjnego systemu planowania dziaa i reagowania na sytuacje kryzysowe nie zostaa jeszcze zakoczona. NIK stwierdzia opieszao na wszystkich szczeblach administracji od gminnych poprzez powiaty i wojewdztwa a do szczebla centralnego. Przy opracowywaniu tak kompleksowego systemu opnienie jednego elementu przekada si na opnienia innych. Sytuacj take pogarsza fakt, e cz istniejcych planw zawiera bdy lub nie zawiera elementw, ktre powinny si tam znale znowu dotyczy to wszystkich szczebli administracji. Ponadto NIK stwierdzia, e cz gminnych i powiatowych planw zarzdzania kryzysowego jest niekompatybilna z innymi planami, co ma due znaczenie, w szczeglnoci w przypadku ochrony przed powodzi. Nie opracowano take jednolitego wykazu obiektw, instalacji, urzdze i usug kluczowych dla bezpieczestwa pastwa i jego obywateli, czyli elementw infrastruktury krytycznej, oraz oglnokrajowego planu jej ochrony. Na 16 wojewodw plan ochrony infrastruktury krytycznej opracowa tylko jeden dzki. Istotn kwesti majc wpyw na skuteczne zapobieganie kryzysowi, jakim jest powd jest zapewnienie naleytego stanu technicznego waw przeciwpowodziowych, ciekw naturalnych i kanaw, stacji pomp i zapr. Tymczasem marszakowie wojewdztw informowali NIK podczas tej kontroli o ich zym stanie oraz narastajcych potrzebach w zakresie ich modernizacji, ktre z roku na rok s zaspokajane w coraz mniejszym stopniu. Problem niedofinansowania tej infrastruktury wymaga zdaniem NIK pilnego rozwizania. Kontrolujc dziaania podjte wobec wybranych zdarze kryzysowych NIK ustalia, e w sytuacjach kryzysowych reagowanie na zagroenia, koordynacja dziaa i usuwanie skutkw zdarze byy z reguy prawidowe i skuteczne na wszystkich

363

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

szczeblach. W trakcie kontroli w urzdach wojewdzkich zidentyfikowano szereg dobrych praktyk, ktre podnosiy skuteczno dziaa. Skontrolowane urzdy wojewdzkie i starostwa powiatowe byy przygotowane organizacyjnie do realizacji zada z zakresu zarzdzania kryzysowego. Ponadto Izba pozytywnie ocenia take m.in. organizowanie i prowadzenie przez Rzdowe Centrum Bezpieczestwa, wojewodw i starostw szkole i treningw z zakresu zarzdzania kryzysowego. Negatywn ocen otrzymao tu 17 wjtw, burmistrzw i prezydentw miast. NIK stwierdzia take celowe i oszczdne wydatkowanie rodkw finansowych na zadania z zakresu zarzdzania kryzysowego przez wikszo skontrolowanych jednostek.

Wnioski NIK:
Po zakoczeniu bada NIK sformuowaa 282 wnioski pokontrolne. W wystpieniu skierowanym do dyrektora Rzdowego Centrum Bezpieczestwa Izba wnioskowaa m.in. o niezwoczne opracowanie raportu o zagroeniach bezpieczestwa narodowego, a po jego przyjciu przez Rad Ministrw o opracowanie Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego.

18.4. Ochrona przeciwpoarowa

Jednostki krajowego systemu ratowniczo-ganiczego maj powany problem z brakami w wyposaeniu w sprzt i rodki techniczne przeznaczone do zwalczania poarw, klsk ywioowych, niezbdne do ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego. NIK natomiast pozytywnie ocenia ich przygotowanie do prowadzenia czynnoci ratowniczych na wysokoci i organizacj krajowego systemu ratowniczo-ganiczego. Czynnoci ratownicze na wysokoci to akcje prowadzone w obiektach lub na otwartej przestrzeni powyej poziomu parteru, wzgldnie poniej poziomu gruntu. Wedug statystyk Komendy Gwnej Pastwowej Stray Poarnej, w 2007 r. spord niemal 400 tysicy akcji ratowniczych 30 proc. przeprowadzono na pierwszym i wyszych pitrach lub na wysokoci. Do realizacji czynnoci ratowniczych na wysokoci przygotowane byy wszystkie jednostki systemu ratowniczo-ganiczego. Ponadto istniay 24 specjalistyczne jednostki ratownictwa wysokociowego posugujce si m.in. technikami alpinistycznymi, migowcami, itp. Wszyscy komendanci powiatowych, miejskich oraz wojewdzkich Pastwowych Stray Poarnych opracowali plany ratownicze, co NIK ocenia pozytywnie. W znacznej wikszoci przypadkw byy one poprzedzone analizami zagroe oraz zabezpieczenia operacyjnego. Jednake plany te co wykazaa kontrola nie zawsze byy aktualizowane i zawieray pewne braki. Plany ratownicze nie obejmoway te szczeglnych procedur prowadzenia i koordynacji dziaa ratowniczych w przypadku koniecznoci prowadzenia akcji w budynkach wysokich i wysokociowych, czy w razie zdarze o charakterze masowym. Wtedy w praktyce stosowano procedury standardowe. Jedynie Mazowiecki Komendant Wojewdzki PSP oraz Komendant Miejski PSP w Warszawie by przygotowany na tak ewentualno. Zdaniem NIK wiadczy to o potrzebie dokonania analizy zagroe powstajcych podczas zdarze o charakterze masowym i wypracowania odpowiedniej do nich procedury dziaania.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Waniejsze ustalenia NIK: Braki w wyposaeniu

Powanym problemem byy braki w wyposaeniu jednostek krajowego systemu ratowniczo-ganiczego w sprzt i rodki techniczne przeznaczone do zwalczania poarw, klsk ywioowych, niezbdne do ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego. Nie ominy one rwnie specjalistycznych jednostek ratownictwa wysokociowego. Brakowao m.in. skokochronw, lin ratowniczych, rnego rodzaju drabin, szelek bezpieczestwa. Na okrelonych w normatywie 56 pozycji, tylko w 11 przypadkach zapotrzebowanie zostao w peni zaspokojone, w pozostaych natomiast niedobory przekraczay nawet 90 proc. Tak istotne niedobory zarwno pod wzgldem jakociowym jak i ilociowym mog mie negatywny wpyw na efektywno prowadzonych akcji.

Brak migowcw i wyznaczonych ldowisk

Izba zwraca uwag na niewystarczajce moliwoci korzystania z lotnictwa do prowadzenia dziaa ratowniczych na wysokoci. Jednostki organizacyjne PSP nie posiaday na swym wyposaeniu migowcw i do zada wykorzystywano migowce policji lub Stray Granicznej, co w praktyce nie daje gwarancji podjcia akcji w trybie pilnym. Brak take wyznaczonych ldowisk, zwaszcza w cisych centrach duych miast.

Niewydolno systemu szkolenia straakw ochotniczych stray poarnych

Zgodnie z ustalonymi planami przebiegao szkolenie i doskonalenie zawodowe straakw, zarwno na poziomie podstawowym, jak i podoficerskim, aspiranckim i oficerskim. W programach przewidziano m.in. zagadnienia zwizane z prowadze-

364

niem czynnoci ratowniczych na wysokoci oraz obsug specjalistycznego sprztu. Jednak system zaspokajajcy potrzeby szkoleniowe PSP okaza si nie w peni wydolny w przypadku ponadstutysicznej rzeszy oczekujcych na przeszkolenie straakw ochotniczych stray poarnych.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym spraw wewntrznych: Organizacja wyjazdw i zapewnienie bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP w latach 2005-2010 (KPB, I/10/001). Gromadzenie, przetwarzanie i udostpnianie informacji dotyczcych bezpieczestwa imprez masowych (KPB, P/11/186) Realizacja Programu modernizacji Policji ustanowionego ustaw z dnia 12 stycznia 2007 r. (KOB, P/10/083). Funkcjonowanie stray gminnych (miejskich) (LSZ, P/10/167) Przygotowanie jednostek krajowego systemu ratowniczo-ganiczego do prowadzenia czynnoci ratowniczych na wysokoci (KOB, P/10/085) Wykonywanie przez organy administracji publicznej zada w zakresie zarzdzania kryzysowego (KAP, P/10/006) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

365

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

366

19. Zabezpieczenie spoeczne

19.1. Pomoc bezdomnym w okresie jesie-zima 2011/2012 19.2. Pomoc rodzinie 19.3. Pomoc niepenosprawnym 19.4. Pomoc chorym w domach pomocy spoecznej

367

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Zabezpieczenie spoeczne
Dzia zabezpieczenie spoeczne obejmuje m.in. sprawy ubezpiecze spoecznych i zaopatrzenia spoecznego, funduszy emerytalnych, pomocy spoecznej oraz wiadcze dla osb i gospodarstw domowych w trudnej sytuacji materialnej i spoecznej, przeciwdziaania patologiom, rzdowych programw w zakresie pomocy spoecznej, wiadcze socjalnych, zatrudnienia oraz rehabilitacji spoecznej i zawodowej osb niepenosprawnych, dziaalnoci poytku publicznego. Na wikszo tych zada kadego roku wydatkowane s rodki publiczne znacznej wysokoci. Mimo to nie wszystkie, nawet najpilniejsze potrzeby mog zosta zaspokojone. Spraw bardzo istotn jest zatem, by pozostajce do dyspozycji rodki rozdzielane byy sprawiedliwie, zgodnie z obowizujcymi przepisami i procedurami, a przede wszystkim by trafiay w pierwszej kolejnoci do najbardziej potrzebujcych. Czy tak dzieje si rzeczywicie? Oto jedno z podstawowych dla omawianej tematyki pyta, na ktre odpowiedzi szukaj kontrolerzy NIK.
Wrd zagadnie zwizanych z szeroko pojt pomoc spoeczn, pozytywnie ocenione zostao funkcjonowanie systemu dodatkw mieszkaniowych, jako rodka wspierajcego osoby o najniszych dochodach w ponoszeniu kosztw utrzymania zajmowanych lokali mieszkalnych. O ile jednak zastrzee Izby nie budzio organizacyjne przygotowanie gmin do wypaty dodatkw mieszkaniowych, ani przyjte w tym celu procedury, to miaa ich wiele do sposobu praktycznej realizacji samego zadania. Wnioski o przyznanie dodatkw mieszkaniowych i deklaracje o dochodach gospodarstwa domowego nie byy weryfikowane z naleyt starannoci. Przyjmowano dokumenty niekompletne lub zawierajce dane niezgodne ze stanem faktycznym. W decyzjach administracyjnych w sprawach dodatku mieszkaniowego znajdoway si bdy formalne, wydaway je osoby nieupowanione, ze znacznym niekiedy opnieniem. Wszystkie te uchybienia mogy zaway na trafnoci wydawanych rozstrzygni. Dwie kontrole powicone zostay realizacji przez gminy programu wieloletniego Pomoc pastwa w zakresie doywiania, ktrego celem byo wsparcie gmin w wypenianiu ich zada wasnych zwizanych z doywianiem dzieci do 7. roku ycia, modziey szkolnej oraz zapewnieniem posikw yjcym w niedostatku osobom dorosym, zwaszcza samotnym, w podeszym wieku, chorym lub niepenosprawnym. Badania przeprowadzone w odstpie dwch lat w wojewdztwie warmisko-mazurskim oraz maopolskim prowadziy do podobnych, niezbyt optymistycznych wnioskw. Mimo na og prawidowego podziau przyznanych gminom dotacji, naleytego rozpoznania potrzeb zwizanych z doywianiem i waciwego wykorzystania rodkw, nie zostay w peni osignite zaoone cele polegajce na ograniczeniu zjawiska niedoywienia dzieci i modziey oraz propagowaniu zdrowego trybu ycia. Gwnymi formami pomocy w ramach programu byy: posiek, zasiek celowy na zakup posiku lub ywnoci oraz wiadczenie rzeczowe w postaci produktw ywnociowych. Zasad byo zapewnienie posiku, a jedynie w wyjtkowych przypadkach, kiedy nie byo takiej moliwoci, pomocy mona byo udzieli w innej formie. Tymczasem w obydwu wojewdztwach wikszo osb objtych programem korzystaa z pomocy udzielanej w najprostszej i najmniej kopotliwej dla gminy formie zasikw celowych. Stwierdzono rwnie, e modzie szkolna nie moga liczy na doywianie w czasie przerw wakacyjnych, a w wielu gminach take w okresie ferii zimowych. Niepokojcym zjawiskiem byo niezapewnienie gorcych posikw uczniom przez cz szk, gwnie zlokalizowanych na terenach wiejskich. Zamiast tego otrzymywali kanapki, buki, owoce, napoje, a nawet sone paluszki, chipsy, sodycze i gum do ucia. Wynika z tego, e kwestia prawidowoci ywienia i ksztatowania waciwych nawykw ywieniowych, stanowica jeden z gwnych celw programu, traktowana bya przez gminy marginalnie. Tylko nieliczne spord nich, a take pojedyncze orodki pomocy spoecznej i szkoy, zaday sobie trud opracowania w tej kwestii kompleksowych strategii i monitoroway ich realizacj. Gminy nie bardzo radziy sobie rwnie z problemami wynikajcymi ze zmian demograficznych, polegajcymi na systematycznym powikszaniu si liczby samotnych osb w podeszym wieku, ktrym winny zapewni opiek. Organy samorzdu terytorialnego nie uwzgldniay tych realiw w opracowywanych przez siebie strategiach rozwizywania problemw spoecznych. Najczciej ograniczay si do opacania podopiecznym pobytu w domach opieki spoecznej nie szukajc innych form wsparcia, mimo e wiadczenie usug opiekuczych na miejscu byoby wielokrotnie tasze. Brakowao koncepcji co do tego, jak powinien funkcjonowa gminny system pomocy rodowiskowej, nie byo dostatecznego rozpoznania potrzeb mieszkacw. Nie zostaa rwnie okrelona precyzyjnie docelowa grupa osb, ktra miaaby z niego korzysta.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

368

19.1. Pomoc bezdomnym w okresie jesiezima 2011/2012

Kontrol objto orodki pomocy spoecznej w Grodzisku Mazowieckim, Nowym Dworze Mazowieckim i yrardowie. Ich dziaalno oceniono generalnie pozytywnie. Stwierdzono jednak uchybienia, m.in. niewystarczajc wiedz o bezdomnych przebywajcych na terenie gminy, niepodejmowanie niektrych dziaa w celu rozpoznania potrzeb i udzielenia pomocy, niezatrudnienie odpowiedniej liczby pracownikw socjalnych, brak pisemnych porozumie ze stowarzyszeniami dysponujcymi miejscami noclegowymi, nierealizowanie w penym zakresie prawa bezdomnych do pomocy w postaci jednego gorcego posiku dziennie, niekorzystanie z moliwoci zindywidualizowanego podejcia do problematyki bezdomnoci. Z ustale kontroli wynika, e orodki pomocy spoecznej byy organizacyjnie przygotowane do wiadczenia pomocy bezdomnym. Jeden z nich nie spenia jednak ustawowej normy dotyczcej zatrudniania co najmniej jednego pracownika socjalnego w przeliczeniu na 2 tys. mieszkacw (faktycznie 3,3 tys.). Zdaniem NIK, wykonywanie przez pracownikw socjalnych wielu czynnoci, przy zmniejszonym w stosunku do normy stanie zatrudnienia, zwikszao ryzyko zwizane z niewaciwym zidentyfikowaniem potrzeb osb wymagajcych opieki spoecznej oraz udzieleniem im pomocy w formie i zakresie odpowiednich do sytuacji yciowej.

369

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

W kwestii domw pomocy spoecznej nie zosta rozwizany istotny problem zapewnienia jego mieszkacom odpowiadajcych ich potrzebom wiadcze pielgnacyjnych i rehabilitacyjnych. Cz pensjonariuszy wymaga podobnej opieki i specjalistycznych usug pielgnacyjnych jak pacjenci oddziaw szpitalnych, m.in. podawania kroplwek czy robienia iniekcji, ktre mog wykonywa tylko wykwalifikowane pielgniarki. Niestety, wiadczenia udzielane przez Narodowy Fundusz Zdrowia nie uwzgldniaj koniecznoci korzystania z opieki pielgniarskiej przez ca dob, a nie tylko w godzinach 818, z wyczeniem dni ustawowo wolnych od pracy, jak wynika z zarzdzenia prezesa NFZ. W rzeczywistoci pensjonariusze DPS mieli zapewnion niezbdn im opiek, ale zatrudnione tam pielgniarki i rehabilitanci opacani byli ze rodkw przeznaczonych na opiek spoeczn. Ich usugi obciay koszty funkcjonowania DPS, chocia powinny by finansowane ze rodkw NFZ. Jednak prezes Funduszu, wbrew opinii Ministra Pracy i Polityki Spoecznej, stwierdzi, e nie ma podstaw prawnych, aby NFZ opaca caodobowe wiadczenia zdrowotne. Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli, kontrowersja ta powinna zosta jak najszybciej usunita zarwno z uwagi na suszny interes domw pomocy spoecznej, jak i ze wzgldu na wizerunek organw pastwowych, ktre nie powinny dokonywa sprzecznych ze sob interpretacji obowizujcych przepisw. Nie sprawdzi si w peni system rehabilitacji zawodowej osb niepenosprawnych, na ktry skadaj si warsztaty terapii zajciowej, nastawione gwnie na rehabilitacj, zakady aktywnoci zawodowej, przygotowujce niepenosprawnych do podjcia pracy zawodowej i ycia w otwartym rodowisku oraz zakady pracy chronionej, zatrudniajce niepenosprawnych pracownikw majacych okrelone kwalifikacje. W ostatnim czasie NIK kontrolowaa dwa pierwsze ogniwa tego systemu. W zakadach aktywnoci zawodowej, stanowicych jego element poredni, miay by zatrudniane osoby, ktre nabyy okrelone umiejtnoci zawodowe w wyniku rehabilitacji w zakadach terapii zajciowej. Tymczasem osoby takie w ZAZ znajdoway si w zdecydowanej mniejszoci. Prawie poowa miaa natomiast dowiadczenie zawodowe nabyte wczeniej, w tym cz pracowaa na otwartym rynku pracy. W czci zakadw zachwiane zostay wymagane proporcje midzy liczb pracownikw o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepenosprawnoci a liczb innych pracownikw. Z wymienionych wzgldw Najwysza Izba Kontroli negatywnie ocenia wykorzystanie rodkw publicznych na utworzenie i funkcjonowaniu zakadw aktywnoci zawodowej oraz dziaania organizatorw tych jednostek, podejmowane w celu przygotowania niepenosprawnych pracownikw do ycia i pracy w otwartym rodowisku. Waciwie natomiast wywizyway si samorzdy powiatowe z zada zwizanych z rehabilitacj zawodow i spoeczn osb niepenosprawnych w zakadach terapii zajciowej. Pozytywn ocen otrzymaa rwnie dziaalno jednostek prowadzcych takie warsztaty oraz sposb wydawania przez nie rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych i rodkw samorzdowych, przeznaczonych na dofinansowanie kosztw utworzenia i dziaalnoci warsztatw. Kwesti dyskusyjn pozostaje jednak skuteczno procesu rehabilitacji w WTZ. Z Raportu z analizy dziaalnoci WTZ w 2008 r., opracowanego przez Centrum Bada Marketingowych Indicator na zlecenie PFRON wynika, e spord 18.609 uczestnikw przebywajcych w 505 placwkach, prac podjo tylko niespena 4 proc. osb, a poszukuje jej kolejne 10 proc. Bardzo maa bya rotacja uczestnikw warsztatw 80 proc. przebywao w nich powyej 3 lat, w tym 44 proc. do 6 lat, a 36 proc. powyej tej granicy. Rwnoczenie na miejsce w warsztatach oczekiwao prawie 2,5 tys. osb. Analiza nie daa odpowiedzi na pytanie, co jest przyczyn tak dugiego przebywania uczestnikw w WTZ, ale w pewnej mierze j przybliya. W raporcie podano, e najczciej uczestnikiem warsztatw jest moda osoba z upoledzeniem umysowym, o znacznym stopniu niepenosprawnoci i wyksztaceniu na poziomie podstawowym. Wedug autorw raportu, proces skutecznej rehabilitacji tych uczestnikw nie jest atwym zadaniem i w wielu przypadkach bdzie niemoliwy. Nie znaczy to jednak, e takie osoby nie powinny mie miejsca w WTZ.

Gwne ustalenia NIK: Niewystarczajca wiedza o bezdomnych przebywajcych na terenie gminy

Pomoc wiadczona bya w wypadku zgoszenia si osoby bezdomnej, uzyskania przez pracownika socjalnego informacji o takiej osobie lub w wyniku monitoringu prowadzonego przez stra miejsk. Orodki pomocy spoecznej nie posiaday jednak penej wiedzy o skali bezdomnoci. Nie przeprowadzay te akcji w celu moliwie dokadnego ustalenia liczby tych osb. Wedug danych stray miejskiej, liczba bezdomnych nieobjtych opiek na terenie jednej z gmin wynosia od 5 do 6 osb. Zdaniem NIK, nieposiadanie wystarczajcej wiedzy o podopiecznych zwikszao ryzyko niezapewnienia im pomocy w stopniu adekwatnym do wystpujcych zagroe, szczeglnie w okresie jesienno-zimowym. Z kolei w innej ze skontrolowanych gmin, ze sprawozda przedstawionych orodkowi pomocy spoecznej przez organizacj pozarzdow prowadzc noclegowni wynikao, e przebyway w niej osoby bezdomne z terenu gminy, inne ni skierowane przez ten orodek (w 2010 r. trzykrotnie wicej w porwnaniu z liczb osb skierowanych w tym roku). Orodek nie posiada wiedzy co do trybu i zasad, na podstawie ktrych osoby te zostay przyjte do noclegowni. Fakt ten wskazywa na niepene rozeznanie skali bezdomnoci w tej gminie.

Pomoc interwencyjna o charakterze doranym

Orodki pomocy spoecznej realizoway obowizki polegajce na zapewnieniu bezdomnym m.in. schronienia, niezbdnego ubrania i posiku. Pomoc ta miaa gwnie charakter interwencyjny i dorany polegaa na kierowaniu bezdomnych do noclegowni, przyznawaniu pomocy finansowej. wiadczona bya w wypadku bezporedniego zgoszenia si osoby bezdomnej lub uzyskaniu przez pracownika socjalnego informacji o takiej osobie. Wywizyway si te z obowizku udzielania bezdomnym pomocy finansowej: zasikw staych, celowych i okresowych. Opacay take skadk zdrowotn za te osoby. Dwa orodki nie wywizyway si natomiast w peni z obowizku wiadczenia pomocy w postaci jednego gorcego posiku dziennie dla osb, ktre nie mogy go sobie zapewni wasnym staraniem (nie zapewniono ich wydawania w dni wolne od pracy). Wskazywao to na potrzeb przyjcia rozwiza organizacyjnych, umoliwiajcych realizacj ustawowego obowizku w penym zakresie (cz spord wydanych przez jeden z orodkw decyzji przyznajcych prawo do posiku, w tym osobom bezdomnym, miaa ponadto wady formalne). Uwag nie nasuwaa organizacja wsparcia w formie pomocy prawnej i poradnictwa: przy rejestracji w urzdzie pracy, wyrobieniu dokumentw tosamoci, podjciu leczenia, w tym terapii uzalenie.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Niedopracowane umowy z noclegowniami prowadzonymi przez organizacje pozarzdowe

Kierujc si rachunkiem ekonomicznym, gminy zrezygnoway z prowadzenia obiektw na potrzeby osb bezdomnych. Obowizek zapewnienia takim osobom schronienia realizowano przez kierowanie ich do noclegowni, prowadzonych przez organizacje pozarzdowe. Osoby bezdomne, posiadajce ostatnie stae miejsce zamieszkania na terenie jednej ze skontrolowanych gmin, kierowane byy do noclegowni prowadzonej przez Stowarzyszenie Monar. Zlecenie usugi nastpio w formie umowy na realizacj zadania z zakresu pomocy spoecznej. Jej podpisanie poprzedzono postpowaniem konkursowym. Do umowy nie wprowadzono jednak niektrych istotnych postanowie. Nie okrelono wysokoci dotacji na realizacj zlecenia w latach 2010-2011. Umowa nie zawieraa kalkulacji kosztw zadania, a take nie wskazywaa rde jego finansowania, mimo i oferent przedoy kosztorys. Nie uszczegowiono ponadto zakresu rzeczowego nie okrelono zakresu usug, jakie miay by wiadczone na rzecz bezdomnych (liczba posikw, zakres opieki medycznej, prawnej, socjalnej, terapeutycznej itp.). Nie wskazano te liczby osb, ktre zamierzano kadego roku umieci w noclegowni. Zdaniem NIK, zawarta w ten sposb umowa niewystarczajco zabezpieczaa interesy gminy przy zleceniu zadania. Stwierdzono, e bya ona trzykrotnie zmieniana. Wzrost stawki dziennego pobytu wiadczeniodawca uzasadnia potrzeb przeprowadzenia remontw i prac budowlanych, w celu dostosowania schroniska do wymaga wynikajcych z decyzji administracyjnych. W sprawozdaniu finansowym z realizacji umowy za 2010 r. zapisano, e 77 proc. kwoty dotacji przeznaczono na pokrycie kosztw zwizanych z naprawami budynkw, zakupem czci do samochodw i ich eksploatacj, mimo i w ofercie nie przewidywano finansowania takich wydatkw.

Brak indywidualnych programw wychodzenia z bezdomnoci

Podejmowane byy te inne dziaania na rzecz wyjcia z bezdomnoci, zmniejszajce ryzyko dla zdrowia i ycia powodowane warunkami atmosferycznymi w okresie zimowym. W rezultacie tych dziaa niektre osoby znalazy stae miejsca zamieszkania, rwnie w lokalach gminnych. Skuteczno tych dziaa obniao jednak niestosowanie zindywidualizowanych rozwiza wobec poszczeglnych osb. Nikogo nie objto indywidualnym programem wychodzenia z bezdomnoci. Programem takim nie zostaa objta te ani jedna z osb skierowanych do noclegowni.

370

19.2. Pomoc rodzinie

Najwysza Izba Kontroli stwierdzia, e Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Przemylu nie realizowao w peni obowizku sprawowania nadzoru nad dziaalnoci rodzinnej opieki zastpczej oraz orodkami wsparcia, domami pomocy spoecznej i placwkami opiekuczo-wychowawczymi. Strategia rozwizywania problemw spoecznych powiatu przemyskiego na lata 2008-2013 jest niepena i musi by dostosowana do wymogw ustawy o pomocy spoecznej oraz uzupeniona jej w zakresie wszystkich zada powiatu okrelonych w tej ustawie. Na podstawie analizy 15 teczek rodzin zastpczych stwierdzono, i ze wzgldu na bdn interpretacj przepisw, pomoc na czciowe pokrycie kosztw utrzymania dziecka, bya naliczana od dnia uprawomocnienia si orzeczenia sdu o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastpczej, a nie od dnia wydania orzeczenia. Skutkowao to tym, e w czterech z 15 zbadanych spraw pomoc przyznana rodzinom zastpczym zostaa naliczona przez PCPR w wysokoci niszej ni wymagana o czn kwot 1.198 z.

Wnioski NIK:
Wnioski, ktre pyn z tej kontroli NIK, maj charakter uniwersalny. S to m.in.: Konieczno informowania waciwego sdu opiekuczego o caoksztacie sytuacji osobistej dziecka umieszczonego w rodzinie zastpczej oraz sytuacji rodziny naturalnej dziecka, zgodnie z przepisem 8 ust 2 rozporzdzenia w sprawie rodzin zastpczych, co najmniej raz w roku. Potrzeba przeprowadzania wywiadw rodowiskowych/ich aktualizacji nie rzadziej ni raz na 6 miesicy, u osb korzystajcych z pomocy na czciowe pokrycie kosztw utrzymania dzieci w rodzinach zastpczych, stosownie do postanowie okrelonych w 107 ust. 4 ustawy o pomocy spoecznej. Potrzeba udzielania pomocy na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki wychowankom rodzin zastpczych z zachowaniem przepisw 2 ust. 1 pkt 1 oraz 9 pkt 3 i 5 rozporzdzenia w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie. Obowizek skadania Radzie Powiatu corocznych sprawozda z dziaalnoci centrum zgodnie z art. 112 ust. 12 ustawy o pomocy spoecznej. Potrzeba opracowania i realizowania, zgodnie z art. 6 ust. 3 pkt 2 ustawy o przeciwdziaaniu przemocy w rodzinie, programw sucych dziaaniom profilaktycznym majcym na celu udzielenie specjalistycznej pomocy, zwaszcza w zakresie promowania i wdroenia prawidowych metod wychowawczych w stosunku do dzieci w rodzinach zagroonych przemoc w rodzinie.

19.3. Pomoc niepenosprawnym

Samorzdy powiatowe dobrze wypeniaj zadania wykonywane na rzecz osb niepenosprawnych, polegajce na rehabilitacji spoecznej i zawodowej, prowadzone w formie warsztatw terapii zajciowej. Stwierdzone nieprawidowoci miay gwnie charakter formalny i pozostaway bez wpywu na sposb wykonywania zada. Wedug NIK, obowizujce przepisy uniemoliwiaj jednak osignicie przez warsztaty terapii zajciowej celw okrelonych w ustawie o rehabilitacji. Brakuje bowiem mechanizmu umoliwiajcego rotacj uczestnikw warsztatw, co powoduje, e jedni przebywaj w nich nawet ponad 10 lat, podczas gdy inni czekaj bezskutecznie na przyjcie. W obecnym stanie prawnym ani powiat finansujcy to zadania, ani same warsztaty terapii zajciowej nie maj prawa wykrelenia osoby niepenosprawnej z listy uczestnikw warsztatu, mimo zakoczenia przez ni rehabilitacji potwierdzonego stanowiskiem rady programowej. Nie ma te przepisw zapewniajcych przyjcie uczestnika warsztatw do orodka wsparcia, zakadu aktywnoci zawodowej, bd zakadu pracy chronionej. Na pozytywn ocen samorzdw wpyn rwnie fakt wywizywania si z obowizkw opracowania i realizacji powiatowych programw dziaa w dziedzinie rehabilitacji zawodowej i spoecznej, terminowe przekazywanie i rozliczanie rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych, przeprowadzanie corocznych kontroli i dokonywanie ocen warsztatw. Pozytywnie oceniono dziaalno jednostek prowadzcych warsztaty terapii zajciowej oraz prawidowo wydatkowania przez nie rodkw PFRON i rodkw samorzdu powiatowego, przeznaczonych na dofinansowanie kosztw utworzenia i dziaalnoci warsztatw.

371

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
NIK wniosa do Ministra Pracy i Polityki Spoecznej o podjcie dziaa zapewniajcych rotacj uczestnikw warsztatw, jak rwnie doprowadzenie do spjnoci zarzdzenia w sprawie warsztatw terapii zajciowej oraz rozporzdzenia w sprawie algorytmu przekazywania rodkw PFRON samorzdom wojewdzkim i powiatowym.

19.4. Pomoc chorym w domach pomocy spoecznej

Podstawowym celem kontroli byo dokonanie oceny zapewnienia osobom przebywajcym w domach pomocy spoecznej w wojewdztwie wielkopolskim dostpu do wiadcze podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, w szczeglnoci dostpu do usug pielgniarskich i rehabilitacyjnych. NIK ocenia pozytywnie zapewnienie mieszkacom skontrolowanych orodkw dostpu do wiadcze pielgnacyjnych i rehabilitacyjnych. Jednoczenie jednak kontrola wykazaa, e dps nie zatrudniay wystarczajcej liczby pracownikw socjalnych oraz pracownikw zespow terapeutyczno-opiekuczych. W 14 domach pomocy spoecznej badaniom kontrolnym i ocenie poddano m.in.: sposb, w jaki zorganizowano mieszkacom moliwo korzystania ze wiadcze zdrowotnych udzielanych przez lekarzy, w szczeglnoci lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego; stopie zapewnienia mieszkacom domw dostpu do wiadcze pielgnacyjnych; umoliwianie mieszkacom udziau w terapii zajciowej i innych formach podnoszenia ich sprawnoci; poziom realizacji usug opiekuczych i wspomagajcych, w tym m.in. w zakresie przestrzegania wskanikw zatrudnienia. Najwysza Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu pozytywnie ocenia zapewnienie mieszkacom skontrolowanych domw pomocy spoecznej, dostpu do wiadcze zdrowotnych, w szczeglnoci dostpu do wiadcze pielgnacyjnych i rehabilitacyjnych. We wszystkich skontrolowanych dps zorganizowano i umoliwiono pensjonariuszom w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego dostp do wiadcze zdrowotnych w zakresie podstawowej i specjalistycznej opieki lekarskiej. Zapewniono take wiadczenia pielgnacyjne, ktre w wikszoci dps wspfinansowane byy ze rodkw NFZ, a take zajcia majce na celu podniesienie sprawnoci i aktywizowanie mieszkacw, w tym take wiadczenia rehabilitacyjne. Pozytywnie, pomimo stwierdzonych uchybie, oceniono zapewnienie w kontrolowanych domach pomocy spoecznej warunkw efektywnej realizacji usug opiekuczych i wspomagajcych. Wskaza jednak naley, e wikszo dps nie speniaa jednoczenie wszystkich czterech warunkw efektywnej realizacji usug opiekuczych i wspomagajcych, w szczeglnoci odstpujc od zatrudnienia wymaganej liczby pracownikw oraz ich przeszkolenia w wymaganym zakresie.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

1. 2. 3. 4.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym zabezpieczenia spoecznego Przygotowanie jednostek samorzdu terytorialnego do udzielenia pomocy osobom bezdomnym w okresie jesie-zima 2011/2012 (KPS, I/11/003) Realizacja niektrych zada w zakresie pomocy spoecznej przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Przemylu (LRZ, I/11/015) Organizacja i finansowanie warsztatw terapii zajciowej przy udziale rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych w wojewdztwie maopolskim (LKR, P/10/143). Zapewnienie dostpu do wiadcze zdrowotnych pensjonariuszom domw pomocy spoecznej (DPS) w wojewdztwie wielkopolskim (LPO, I/11/002). Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

372

20. Zdrowie

20.1. Leczenie wysokospecjalistyczne transplantologia 20.2. Finansowanie ochrony zdrowia i usug medycznych dziaania NFZ 20.3. Nadzr i zarzdzanie w ochronie zdrowia 20.4. Zamwienia publiczne

373

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Zdrowie
Zapewnienie przez pastwo prawa do ochrony zdrowia wynika z Konstytucji. Obywatelom, niezalenie od ich sytuacji materialnej, wadze publiczne powinny zapewnia rwny dostp do wiadcze opieki zdrowotnej finansowanej ze rodkw publicznych. Wadze publiczne s te obowizane do zapewnienia szczeglnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciarnym, osobom niepenosprawnym i osobom w podeszym wieku. Kontrolowanie, jak pastwo wywizuje si z tych obowizkw, NIK traktuje priorytetowo.
W roku 2011 podobnie jak w poprzednich Izba bardzo wiele uwagi powicaa problemom ochrony zdrowia. Powd ma ona ogromne znaczenie dla jakoci ycia i poczucia bezpieczestwa obywateli. Tymczasem gruntowne zmiany przeprowadzone w tej dziedzinie nie przyniosy spodziewanych skutecznych rozwiza. Cigle pojawiaj si nowe komplikacje, powodujce protesty lekarzy, pielgniarek, aptekarzy oraz wzrost niezadowolenia i obaw pacjentw. Gwne ustalenia z kontroli przeprowadzonych w ramach dziau zdrowie pokazuj, e mimo kolejnych modyfikacji systemu opieki zdrowotnej finansowanego ze rodkw publicznych, nadal nie zostay rozwizane podstawowe kwestie dotyczce m.in.: finansowania jego infrastruktury, sprawnego zarzdzania i administrowania zasobami, w tym przeksztace wasnociowych szpitali, a co najwaniejsze nie wypracowano modelu gwarantujcego sprawny i stabilny dostp do podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej oraz lekw refundowanych. W ocenie NIK dotychczasowe dziaania administracji publicznej nie doprowadziy do trwaego uporzdkowania wzajemnych relacji midzy rnymi elementami systemu, ktry w obecnym ksztacie nie tworzy spjnej caoci ani jako model organizacyjny, ani jako sposb kompleksowego wiadczenia usug zdrowotnych. Najwysza Izba Kontroli w ostatnim okresie sygnalizowaa pojawienie si nowych niekorzystnych zjawisk, takich jak pogarszanie si sytuacji finansowej wiadczeniodawcw, szybkie wyczerpywanie si limitw zakontraktowanych wiadcze zdrowotnych, wyduenie okresu oczekiwania na niektre wiadczenia, planowanie kontraktw przez Narodowy Fundusz Zdrowia bez penego rozeznania zapotrzebowania na poszczeglne rodzaje wiadcze i rzeczywistych ich kosztw. Z ustale NIK wyania si obraz ochrony zdrowia peen nieprawidowoci: mimo komercjalizacji niektre szpitale nadal si zaduay, rektorzy uczelni medycznych niedostatecznie nadzorowali szpitale kliniczne, profilaktyczna opieka nad dziemi i modzie w wieku szkolnym bya wysoce iluzoryczna, zakady opieki zdrowotnej nie traktoway powanie obowizku rzetelnego, zgodnego z przepisami prowadzenia list oczekujcych na deficytowe wiadczenia zdrowotne, a finansowanie wiadcze poonych w poz jest wrcz niegospodarne. Niektre rozwizania zastosowane w ramach Narodowego programu zwalczania chorb nowotworowych okazay si kosztowne, mao efektywne, przynoszce korzyci finansowe gwnie ich organizatorom.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

20.1. Leczenie wysokospecjalistyczne transplantologia

Mimo rozwoju transplantologii i zachodzcych w niej zmian systemowych, nadal na niskim poziomie pozostaje liczba wykonywanych w Polsce przeszczepw. Gwny powd brakuje narzdw do przeszczepw. Po gwatownym spadku liczby takich operacji w roku 2007, w latach 2008-2010 stopniowo nastpi powrt do wczeniej osignitego poziomu. Jednak liczba osb oczekujcych na transplantacj stale ronie. Przeszczepianie narzdw, ktre dziki osigniciom wspczesnej medycyny stao si bezpieczn i skuteczn metod leczenia na wiecie yje ju ponad milion ludzi z przeszczepionym narzdem w Polsce cigle natrafia na rnego rodzaju przeszkody. NIK ocenia, e Minister Zdrowia, wdraajc Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej Polgraft 2006-2009, cz dziaa realizowa nierzetelnie. Podstawowym problemem jest jednak niedobr narzdw do przeszczepiania w stosunku do potrzeb. Pobierania i przeszczepiania narzdw unaczynionych jak serce, nerka, puco, wtroba, trzustka sukcesywnie rosy, jednak tylko do 2005 roku. W latach 2007-2010 liczba osb oczekujcych na przeszczepienie narzdw (nerki, nerki i trzustki, trzustki, nerki i wtroby, wtroby, jelita, serca, puca, serca i puca) wzrosa o 18 proc. tj. z 1.630 osb (w 2007 r.) do 1923 osb (do koca 2010 r.). Dane te dotycz osb umieszczonych na KLO (krajowa lista oczekujcych). Na bardzo niskim poziomie, w porwnaniu do wielu pastw europejskich, utrzymywaa si liczba przeszczepie nerek od ywych dawcw. W latach 20072010 prawie dwukrotnie (o 96,5 proc.) wzrosa liczba osb oczekujcych na przeszczep szpiku, tj. z 315 do 619 osb.

374

Liczba przeszczepie moe si zwikszy tylko dziki wsparciu organizacyjnemu, prawnemu i finansowemu ze strony resortu zdrowia.

Wedug NIK niezbdne dziaania to: Wiksza aktywno szpitali w procesie identyfikowania i zgaszania potencjalnych dawcw narzdw
Wsparcie dla tych dziaa powinno by zapewnione zarwno na szczeblu centralnym (Minister Zdrowia), jak te regionalnym i lokalnym (oddziay wojewdzkie NFZ i organy zaoycielskie zakadw opieki zdrowotnej). Tymczasem w ocenie NIK szpitale wykazyway zbyt ma aktywno w zakresie identyfikowania zmarych, ktrzy speniaj warunki, jako dawcy narzdw. W efekcie udzia dawcw zgoszonych przez szpitale, w liczbie osb, ktre tam zmary w badanym okresie (2007-2010), wynosi odpowiednio 1,58 proc., 1,68 proc., 1,67 proc. i 2,11 proc. W 2009 r. pobrano narzdy od 420 zmarych osb, co w przeliczeniu na 1 mln mieszkacw stanowio 11,2 dawcy. Odbiega to znacznie od redniej europejskiej 16 dawcw na milion mieszkacw. Skutek nie kady wytypowany do operacji jej doczeka, np. w 2008 r. zmaro 67 osb oczekujcych na przeszczep nerki, w 2009 r. 41 osb, a w 2010 r. 48 osb.

Zatrudnienie przez szpitale profesjonalnych koordynatorw pobierania i przeszczepiania narzdw

Z ustale NIK wynika, i szpitale nie zatrudniy odpowiedniej liczby koordynatorw transplantacyjnych tj. przeszkolonych pracownikw koordynujcych organizacj pobierania i przeszczepiania narzdw.

Kwalifikowanie pacjentw do przeszczepw zgodnie z procedur okrelon w ustawie transplantacyjnej

W adnym ze szpitali, objtych kontrol, dyrektorzy nie powoali orodkw i zespow kwalifikujcych wg zasad okrelonych w ustawie transplantacyjnej.

Ustalenia NIK: Wielomiesiczne opnienia w wydawaniu przez Ministra Zdrowia aktw wykonawczych do ustawy transplantacyjnej

Niezapewnienie odpowiednich rodkw na realizacj Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej na lata 2006-2009 Polgraft
Zasadniczym celem programu mia by rozwj medycyny transplantacyjnej, a zwaszcza przeszczepiania narzdw i komrek krwiotwrczych. Ponadto w 2009 r. Minister Zdrowia przekaza finansowanie niektrych wiadcze w zakresie transplantologii NFZ, zwikszajc w ten sposb zakres wiadcze finansowanych przez NFZ. Spowodowao to w niektrych przypadkach ograniczenie dostpu do pozostaych wiadcze opieki zdrowotnej w tych zakresach, w ktrych byy kontraktowane wiadczenia zwizane z przeszczepami.

20.2. Finansowanie ochrony zdrowia i usug medycznych

Zapewnienie rwnego dostpu do wiadcze medycznych naley do zada administracji publicznej. Tworzenie zakadw opieki zdrowotnej (podmiotw leczniczych) udzielajcych wiadcze zdrowotnych, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb mieszkacw, naley m.in. do kompetencji samorzdu terytorialnego, ministra waciwego do spraw zdrowia i wyszych szk medycznych. Podmioty prywatne take mog tworzy takie placwki. Najwysza Izba Kontroli wielokrotnie zwracaa uwag na nierwnomierne rozlokowanie takich zakadw w kraju oraz na niewskazanie organu odpowiedzialnego za koordynacj udzielania na terenie regionw i wojewdztw wiadcze innych ni ratownictwo medyczne. Gwnym patnikiem nalenoci za wiadczenia medyczne dla uprawnionych finansowane ze rodkw publicznych, jest Narodowy Fundusz Zdrowia, dysponujcy skadkami na ubezpieczenie zdrowotne. Niektre wiadczenia s finansowane z budetu pastwa. NIK co dwa lata przeprowadza kontrol dotyczc wykonania przez NFZ planu finansowego. W 2007 r. ocenia negatywnie wykonanie planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia, gwnie ze wzgldu na stwierdzone nie-

375

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Tylko 2 z 18 aktw wykonawczych weszy w ycie w terminie wynikajcym z ustawy obowizujcej od 1 stycznia 2006 r., natomiast w przypadku dokonanej w 2009 r. nowelizacji, Minister Zdrowia nie wyda w terminie adnego aktu wykonawczego (5), ktre winny wej w ycie razem ze zmienion ustaw, tylko 3 (spord 5) weszy w terminie 6 miesicy od dnia, w ktrym zacza obowizywa ta ustawa.

prawidowoci finansowe, wynikajce z nieprzestrzegania wymogw obowizujcych przy wydatkowaniu rodkw publicznych. W kolejnych latach, w tym w 2011 roku, nastpia poprawa w wykorzystaniu przekazywanych NFZ do dyspozycji rodkw, niemniej nadal dochodzi do nieprawidowoci.

n Dziaania NFZ
W ocenie NIK, jednym z podstawowych problemw ochrony zdrowia jest niewystarczajca dostpno wiadcze medycznych. Dysproporcja pomidzy wysokoci kontraktw zawartych przez placwki medyczne z Narodowym Funduszem Zdrowia a zapotrzebowaniem wynika przede wszystkim z wysokoci budetu NFZ. Stanowi najwaniejsz, ale tylko jedn z barier utrudniajcych ubezpieczonym dostp do wiadcze. Do powanych przeszkd zaliczy naley rwnie niewystarczajc liczb lekarzy i redniego personelu medycznego, niewaciwe uytkowanie przez samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej sprztu i specjalistycznej aparatury medycznej, niedostateczn dbao o jej stan techniczny i racjonalne wykorzystanie. Brak koordynacji dziaa poszczeglnych ogniw w systemie opieki zdrowotnej sprawia, i wiele podejmowanych przedsiwzi, zamiast wiza si w cao i wzajemnie uzupenia, wyranie rozmijao si ze sob ze szkod dla sprawnoci systemu, efektywnoci wydatkowania rodkw publicznych i interesu ubezpieczonych. Najwysza Izba Kontroli stwierdzia, i takiej koordynacji zabrako zarwno, jeli chodzi o finansowanie wiadcze zdrowotnych przez rnych dysponentw rodkw publicznych, udzielanie ich przez rnych wiadczeniodawcw, jak i wykorzystywanie wynikw wykonanych bada i analiz. Nie stanowiy rzadkoci przypadki, kiedy takie same badania profilaktyczne, jakie finansowa odrbnie NFZ, naleay do obowizkw lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub byy przeprowadzane rwnie z inicjatywy samorzdw.

Najwaniejsze ustalenia NIK: Problem tzw. nadwykona wiadcze zdrowotnych udzielonych przez wiadczeniodawcw ponad ustalony w kontrakcie limit
Oddziay wojewdzkie NFZ paciy za wiadczenia ponadlimitowe drog aneksowania warunkw umownych, bd podpisyway ze wiadczeniodawcami ugody pozasdowe. NIK nie kwestionuje potrzeby opacania wszystkich wykonanych usug zdrowotnych, jednak stoi na stanowisku, i zapata za wiadczenia udzielone ponad limit okrelony w umowach, ktre wygasy, zostaa dokonana bez podstawy prawnej, i postuluje zmian przepisw. Izba nie podziela w tym wzgldzie opinii Ministra Zdrowia, i ewentualne roszczenia mog zosta zaspokojone na podstawie kodeksu cywilnego i po raz kolejny ponowia wniosek o podjcie inicjatywy ustawodawczej zmierzajcej do nowelizacji ustawy o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych, pozwalajcej systemowo uregulowa problem nadwykona. Kwestia ta jednak pozostaje nadal nierozwizana, a wymaga pilnej uwagi, bo skala zjawiska z roku na rok narasta. O 282,58 proc. wzrosa w 2009 r. warto wykonanych przez wiadczeniodawcw, a nieujtych w ksigach rachunkowych, ponadumownych wiadcze medycznych wyniosy one 1.602.331,01 tys. z i byy wysze, w porwnaniu do stanu na koniec 2008 r., o 1.183.507,58 tys. z.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Niewiarygodne dane o rzeczywistych kosztach procedur medycznych

Brak poprawnych danych dotyczcych kosztw poszczeglnych procedur medycznych uniemoliwiao NFZ analiz kosztw wiadcze, a w konsekwencji prawidowe ustalanie wysokoci kontraktw i ich zakresu.

Wysze od planowanych wydatki NFZ na podstawow opiek zdrowotn oraz refundacj cen lekw
Tworzenie planu finansowego Funduszu na 2009 r. (centrali i oddziaw wojewdzkich), jego zmiany oraz przesunicia byy wykonywane zgodnie z obowizujcymi przepisami. czny plan kosztw wiadcze opieki zdrowotnej nie zosta przekroczony, cho wysze od planowanych okazay si wydatki na podstawow opiek zdrowotn oraz refundacj cen lekw.

Mniejsze przychody NFZ z zakadw ubezpiecze i Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z tytuu leczenia ofiar wypadkw komunikacyjnych w wyniku uchylenia aktw prawnych
Na realizacj przychodw NFZ ujemnie wpyno uchylenie aktw prawnych, powikszajcych jego przychody o kwoty przekazywane przez zakady ubezpiecze i Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny na pokrycie kosztw leczenia ofiar wypadkw komunikacyjnych. Poniewa ubytek ten nie zosta zrekompensowany w inny sposb, NFZ zmuszony by opaca te wiadczenia ze skadek na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.

Konieczno finansowania przez NFZ niektrych wysokospecjalistycznych procedur medycznych, w tym np. przeszczepw 376

Od poowy 2009 r. Fundusz zosta rwnie zobowizany do finansowania niektrych wysokospecjalistycznych procedur medycznych, takich jak przeszczepy narzdw, radioterapia, biopsja minia sercowego. Wczeniej ich koszty ponosio Ministerstwo Zdrowia. Zmiana ta odciya budet pastwa, spowodowaa natomiast powikszenie zakresu wiadcze finansowanych przez NFZ i ograniczenie moliwoci ponoszenia wydatkw na pozostae wiadczenia.

Ograniczenia przy zatrudnianiu przez NFZ wykwalifikowanej kadry

NFZ utrzymywa na relatywnie niskim poziomie koszty swego funkcjonowania. Polityka minimalizowania wydatkw administracyjnych pozwalaa wprawdzie zachowa wicej rodkw na dziaalno podstawow, ale jednoczenie utrudniaa ich efektywne wykorzystanie. Ograniczao to bowiem moliwo zatrudnienia wykwalifikowanej kadry, wykonywania funkcji kontrolnych w rozmiarze odpowiadajcym zakresowi zada i wielkoci zaangaowanych rodkw publicznych, a take tworzenia przydatnych narzdzi informatycznych.

Niecelowo zwikszenia kwoty przyznawanej jednostkom Podstawowej Opieki Zdrowotnej na jednego pacjenta za porad zwizan z wybranymi schorzeniami
W 2008 r. Fundusz wprowadzi wspczynnik korygujcy bazow stawk kapitacyjn dla lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w odniesieniu do pacjenta, ktremu udzielono porady zwizanej z leczeniem cukrzycy czy chorb ukadu krenia. Preferencyjne finansowanie tych wiadcze nie zmniejszyo, jak zakadano, liczby porad kardiologicznych i diabetologicznych w poradniach specjalistycznych. Spowodowao za konieczno wyasygnowania dodatkowych rodkw. W ocenie NIK byo to niecelowe i niegospodarne. Zakres zada realizowanych w ramach profilaktyki chorb ukadu krenia, finansowanych przez Fundusz poza stawk kapitacyjn, pokrywa si bowiem w duym stopniu z obowizkami lekarza podstawowej opieki zdrowotnej wynikajcymi z ju zawartych umw.

W kwestii zwalczania chorb nowotworowych, poowa oddziaw NFZ nie nawizaa wsppracy z innymi partnerami, m.in. z jednostkami samorzdu terytorialnego, ktre z wasnych rodkw finansoway podobne programy profilaktyczne, co powodowao dublowanie podejmowanych inicjatyw, a nawet podwjne opacanie wiadcze udzielanych tym samym osobom
Niezharmonizowanie poszczeglnych przedsiwzi podejmowanych przez rnych dysponentw rodkw publicznych i wiadczeniodawcw wynikao w duym stopniu z braku przepywu informacji o wiadczeniach udzielanych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, opieki specjalistycznej, lecznictwa szpitalnego i programw profilaktycznych.

Nieprawidowoci w systemie finansowania poonych wikszo kwoty na ten cel nie stanowi zapaty za konkretn prac, lecz jest przekazywana z NFZ za sam gotowo do udzielania wiadcze
W odrbnej kontroli (dotyczcej wprost finansowania poonych, a nie realizacji planu finansowego NFZ) NIK negatywnie ocenia funkcjonowanie systemu finansowania wiadcze poonej podstawowej opieki zdrowotnej. Poona POZ to, obok lekarza i pielgniarki rodowiskowej, jeden z istotniejszych elementw systemu opieki nad matk i dzieckiem. Tymczasem, jak wynika z ustale NIK, nie ma systemu ani nawet zwyczaju wymiany informacji i uregulowanej wsppracy miedzy nimi. Zdecydowana wikszo ubezpieczonych kobiet (84,7 proc. w skali kraju) zoya deklaracje wyboru poonej POZ, nie oznacza to jednak rzeczywistego objcia ich opiek poonej. Kontrola wykazaa m.in nieprawidowoci organizacyjne mogce wpywa na jako i dostpno wiadczonych usug. Nierzetelnie prowadzona dokumentacja medyczna niejednokrotnie nie zawieraa informacji o wykonanych wiadczeniach, co uniemoliwiao ich prawidowe rozliczenie. Trzy najpopularniejsze wiadczenia poonych w POZ edukacja przedporodowa, wizyty patronaowe i opieka pooperacyjna zostay wyczone ze stawki kapitacyjnej i byy finansowane odrbnie. W efekcie wiadczenia objte stawk kapitacyjn nie s realizowane wcale lub w znikomym stopniu. Fundusz w ograniczonym zakresie kontrolowa warunki udzielania wiadcze przez poone m.in. z powodu ogranicze kadrowych pionu kontroli. Okoo 85 proc. kosztw wiadcze poonych POZ rocznie (ok. 260 mln z) przekazywana jest zakadom opieki zdrowotnej i praktykom poonych za gotowo do udzielania wiadcze. Ankieta przeprowadzona przez NIK wrd pacjentek u 22 kontrolowanych wiadczeniodawcw wskazuje, e wikszo kobiet nie ma wiedzy o penym zakresie przysugujcych im wiadcze, a opiek poonej kojarzy wycznie z jej dziaaniami w okresie poogu i opiek nad noworodkiem. Wikszo ankietowanych nie znaa adresu ani numeru telefonu wybranej przez siebie poonej, co wicej nie pamitay nawet okolicznoci zoenia deklaracji wyboru poonej.

Wnioski NIK: Izba postuluje do prezesa NFZ o podjcie dziaa na rzecz scalenia podstawowej opieki zdrowotnej w celu przywrcenia jej struktury, zapewniajcej kompleksowe i skoordynowane wiadczenia lekarza, pielgniarki i poonej. Konieczne jest te zweryfikowanie przez oddziay NFZ dotychczasowych zasad kontroli oraz monitoringu realizacji umw, rwnie w podstawowej opiece zdrowotnej. 377

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

 Najwysza Izba Kontroli zwrcia si do Ministra Zdrowia o podjcie dziaa zmierzajcych do przygotowania rozwiza prawnych nakazujcych obcianie sprawcw wypadkw komunikacyjnych kosztami leczenia ich ofiar. NIK ponowia wniosek do Ministra Zdrowia o podjcie inicjatywy zmierzajcej do nowelizacji ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych, pozwalajcej systemowo uregulowa problem nadwykona.

20.3. Nadzr i zarzdzanie w ochronie zdrowia

n Komercjalizacja szpitali
Przeksztacenie szpitala w spok prawa handlowego moe poprawi zarzdzanie placwk, nie zastpi jednak konsekwentnej restrukturyzacji jednostki. Wikszo kontrolowanych podmiotw nie osigna podstawowego celu przeksztace powstrzymania strat i zaduania si szpitali. Od pocztku 1999 r. do 30 wrzenia 2010 r. procesem przeksztace objto 374 SPZOZ utworzonych przez JST, w tym 105 szpitali (14 proc. oglnej liczby szpitali) i 269 zakadw lecznictwa ambulatoryjnego. NIK stwierdzia, e podjcie krokw naprawczych nie wymagao bezwzgldnie zmiany formy prawnej i byo moliwe do przeprowadzenia rwnie w przypadku funkcjonowania szpitala jako SPZOZ. Utworzenie spki motywowao natomiast jej zarzd do zwikszenia przychodw z tytuu udzielania odpatnych wiadcze zdrowotnych, poza kontraktem z NFZ. W pierwszym proczu 2010 r. tylko cztery spki, spord skontrolowanych przez NIK, utworzone zamiast zlikwidowanych SPZOZ, uzyskay dodatni wynik finansowy w cznej wysokoci 1.419,4 tys. z, natomiast pozostae osiem ponioso straty w cznej wysokoci 8.270,5 tys. z. Wedug NIK niewystarczajce efekty przeksztace wasnociowych spowodowane byy zarwno brakiem konsekwentnych dziaa restrukturyzacyjnych, jak te ograniczon wysokoci kontraktw z NFZ. Jednostki samorzdu terytorialnego w niewystarczajcym stopniu monitoroway sytuacj finansow nowo tworzonych podmiotw oraz zakres udzielanych przez nie wiadcze zdrowotnych. Niektre ze skontrolowanych organw zaoycielskich nie nadzoroway w sposb naleyty procesu likwidacji SPZOZ. Jednostki samorzdu terytorialnego, powoujc likwidatorw SPZOZ, nie zapewniy w peni przejrzystych relacji pomidzy likwidowanym SPZOZ a nowoutworzonym podmiotem (spka). Siedmiu, spord czternastu likwidatorw, zostao prezesami lub wiceprezesami nowo utworzonej spki bdc jednoczenie dyrektorami SPZOZ. Udostpniajc majtek zlikwidowanych SPZOZ nowo utworzonym podmiotom wikszo JST zachowaa tytu wasnoci do nieruchomoci. Jednak cztery skontrolowane jednostki przeniosy na spki prawo wasnoci nieruchomoci wycenionych przez rzeczoznawcw na 97.563,2 tys. z. Pozbycie si majtku stwarza ryzyko, e samorzdy, w przypadku ewentualnej upadoci spki, utrac baz dla realizacji swoich zada w zakresie ochrony zdrowia. Z ustale kontroli wynika, i zmieniajce si czynniki zewntrzne, przede wszystkim wysoko kontraktw zawieranych z NFZ, a take konkurencja na rynku usug medycznych i rosnce oczekiwania pacjentw, powoduj konieczno staego weryfikowania przyjtych zaoe restrukturyzacji SPZOZ. Na realizacj programu Wsparcie jednostek samorzdu terytorialnego w dziaaniach stabilizujcych system ochrony zdrowia, w latach 20092010, Ministerstwo Zdrowia wydatkowao 212.412,8 tys. z, co stanowio 54,3 proc. planu wydatkw i 15,4 proc. planowanych nakadw na lata 20092011. Kontrola wykazaa nieprawidowoci polegajce na sfinansowaniu dziaa nieprzewidzianych w programie na ogln kwot 52.151,7 tys. z (42,8 proc. wartoci umw objtych kontrol) oraz niezapewnieniu instrumentw niezbdnych do oceny skutkw jego realizacji.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

Wnioski NIK:
NIK sformuowaa pod adresem organw zaoycielskich SPZOZ wniosek, aby w przypadku dokonywania przeksztace zapewniy odpowiedni nadzr nad procesem restrukturyzacji podmiotw leczniczych oraz przeciwdziaay ograniczaniu zakresu wiadcze zdrowotnych udzielanych przez restrukturyzowane jednostki.

n Nadzr nad szpitalami klinicznymi

Nadzr rektorw uczelni medycznych nad samodzielnymi publicznymi szpitalami klinicznymi by permanentnie zaniedbywany, co uniemoliwiao waciw ocen ich dziaalnoci, identyfikacj nieprawidowoci oraz podjcie w por skutecznych rodkw zaradczych przez Ministra Zdrowia.

378

Ustalenia NIK: Niedostateczny nadzr nad szpitalami klinicznymi

Kontrola ustalia, e rektorzy uczelni medycznych zbyt rzadko i tylko pobienie kontrolowali podlege im szpitale kliniczne. Rektorzy powinni przesya do Ministerstwa Zdrowia dwa razy w roku informacje o wynikach kontroli szpitali klinicznych, ale resort nie egzekwowa tego obowizku i nie weryfikowa treci sprawozda. Minister nie posiada zatem wiarygodnych danych i nie by w stanie wyrobi sobie pogldu na sytuacj szpitali, ani na sposb ich funkcjonowania. Wiele istotnych nieprawidowoci ujawniy dopiero kontrole NIK. Rektorzy nie przestrzegali obowizku przeprowadzania przynajmniej raz do roku kontroli realizacji zada statutowych, dostpnoci i poziomu udzielanych wiadcze, prawidowoci gospodarowania mieniem i gospodarki finansowej. Dwie spord skontrolowanych 12 uczelni w latach 2006-2009 nie przeprowadziy ani jednej kontroli okresowej, pozostae robiy to sporadycznie, nie w kadym podlegym im szpitalu i nie we wszystkich wymaganych dziedzinach. Dziaalno szpitali bya oceniana na podstawie przygotowanej przez nie same dokumentacji.

Nieprawidowoci w dziaaniu komisji bioetycznych

Niezgodnie z obowizujcymi przepisami funkcjonoway niemal wszystkie powoane przez rektorw uczelni komisje bioetyczne. Gremia te akceptoway rozpoczcie bada klinicznych mimo brakw w dokumentacji i niedopenienia innych wymogw formalnych. Uczelnie podejmoway si bada produktw leczniczych i wyrobw medycznych, mimo e nie speniay niezbdnych warunkw wymaganych od orodkw badawczych, a wspomniane komisje nie kwestionoway decyzji rektorw w tej mierze. Nadzr Ministra Zdrowia nad takimi badaniami, sprawowany za porednictwem Urzdu Rejestracji Produktw Leczniczych, Wyrobw Medycznych i Produktw Biobjczych, uznany zosta za niewystarczajcy.

Nienaleyty nadzr ze strony Ministra Zdrowia

Stwierdzono te braki w nadzorze w kwestii weryfikowania i opracowywania dokumentacji dotyczcej wydawanych przez ministra pozwole na prowadzenie bada klinicznych, prowadzenia Centralnej Ewidencji Bada Klinicznych oraz inspekcji tych bada. Ten fakt oraz nieprecyzyjne regulacje prawne dotyczce CEBK powodoway, e Urzd Rejestracji Produktw Leczniczych, Wyrobw Medycznych i Produktw Biobjczych nie dysponowa penymi danymi o prowadzonych badaniach, a udzielenie pozwolenia nie byo poprzedzone dokadn weryfikacj dokumentacji. Mimo e Minister Zdrowia ponosi odpowiedzialno za wydanie pozwolenia, resortowe suby nie baday poprawnoci wydawanych decyzji i nie kontroloway, choby wyrywkowo, przygotowywanych projektw decyzji.

Wnioski i sugestie NIK do Ministra Zdrowia:

Potrzeba przygotowania regulacji prawnych majcych usprawni kontrolowan dziaalno. Potrzeba opracowania systemowych rozwiza zapewniajcych skuteczny nadzr uczelni medycznych nad szpitalami klinicznymi. Potrzeba powaniejszego traktowania swoich obowizkw kontrolnych przez rektorw uczelni medycznych i resort zdrowia.

20.4. Zamwienia publiczne

W trzech z czterech objtych kontrol szpitali z terenu wojewdztwa podlaskiego wystpiy nieprawidowoci dotyczce zamwie publicznych. Ustalenia dokonane gwnie w Samodzielnym Publicznym ZOZ Wojewdzkim Szpitalu Zespolonym w Biaymstoku day podstaw do negatywnej oceny. Wedug NIK poowa zamwie bya dokona z naruszeniem ustawy, a cz z jej pominiciem.

Gwne ustalenia NIK: Zakupy bez przetargw

Wojewdzki Szpital Zespolony w Biaymstoku naruszy prawo zamwie publicznych przy udzielaniu zamwie na kwot 8.248,1 tys. z (47,5 proc. wartoci zbadanych zamwie), natomiast bez zastosowania ustawy o zamwieniach publicznych zrealizowa zamwienia na kwot 3.075,4 tys. z.

Naruszenie zasad uczciwej konkurencji

Okolicznoci zakupu sprztu dla Oddziau Anestezjologii i Intensywnej Terapii wartego 2.290,9 tys. z wskazuj na moliwo przeprowadzenia przetargu z naruszeniem zasad uczciwej konkurencji. W wymaganiach opracowanych przez ordynato-

379

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

ra oddziau i specyfikacji istotnych warunkw zamwienia ustalono, e zamwienie obejmowa bdzie aparatur kompatybiln z urzdzeniami bdcymi ju na stanie oddziau. To ograniczao krg potencjalnych dostawcw do podmiotw dysponujcych aparatur kompatybiln, w znacznej czci wyprodukowan przez jedn z firm, ktra dostarczya urzdzenia do szpitala jeszcze przed rozstrzygniciem przetargu.

Sporzdzanie wymogw dotyczcych aparatury i sprztu przy udziale przedstawiciela firmy produkujcej t aparatur
Wymogi dotyczce aparatury i sprztu, ktre miay by zakupione dla blokw operacyjnych szpitali w omy i Biaymstoku, o wartoci 17.468,7 tys. z, zostay sporzdzone przy udziale przedstawiciela firmy produkujcej t aparatur. W przypadku udzielenia zamwienia w oparciu o tak przygotowan dokumentacj moe doj do naruszenia zasad uczciwej konkurencji i rwnego traktowania wykonawcw, ale take niespenienia wymogu przygotowania i prowadzenia postpowania przez osoby obiektywne i bezstronne.

Wnioski NIK:
NIK postuluje wyeliminowanie przypadkw budzcych wtpliwoci zarwno co do ustalania specyfikacji i wymogw dla zamawianego wyposaenia szpitali, jak i bezstronnoci osb uczestniczcych w czynnociach zwizanych z udzielaniem zamwie publicznych.

Stan pastwa w wietle ustale kontroli NIK

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Wybrane kontrole, zakoczone przez NIK w okresie sprawozdawczym, omwione w rozdziale dotyczcym zdrowia Organizacja i finansowanie systemu przeszczepiania narzdw, tkanek i komrek (KZD, P/10/095) Wykonanie planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia w 2009 r. (KZD, P/10/093) Realizacja zada poonych rodowiskowych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej (LKR, P/10/144) Sprawowanie nadzoru nad samodzielnymi publicznymi szpitalami klinicznymi (LKA, P/09/136) Przeksztacenia wasnociowe wybranych szpitali w latach 2006-2010 (KZD, P/10/097) Prawidowo udzielania zamwie publicznych przez szpitale publiczne (LBI, S/11/006) Dodatkowe informacje o uwarunkowaniach i ustaleniach tych kontroli oraz innych dotyczcych tego dziau mona znale w syntezach kontroli planowych i doranych zaczniki nr 3 i 5.

380

V.
Dziaania antykorupcyjne

1. Metodyka antykorupcyjna NIK 2. Obszary podwyszonego ryzyka korupcji 3. Mechanizmy korupcjogenne 4. Przegld wynikw kontroli, zakoczonych w 2011 r., w ktrych ujawniono zagroenie korupcj 5. Podsumowanie

381

Dziaania antykorupcyjne

Najwysza Izba Kontroli zajmuje si problematyk korupcji (rozumianej jako naduywanie funkcji publicznych do osigania prywatnych korzyci) od wielu lat w sposb systematyczny i systemowy. Podejcie systematyczne polega na tym, e Izba w programach wikszoci swoich kontroli zwraca uwag na problematyk zagroenia korupcj i bada, czy takie zagroenie istnieje w kontrolowanej dziaalnoci instytucji publicznych. Podejcie systemowe polega natomiast na tym, e istnieje w Izbie system analizowania zagroenia korupcj w kontrolowanej dziaalnoci. Istot tego systemu jest analizowanie zagroenia korupcj gwnie pod ktem mechanizmw korupcjogennych, czyli takich nieprawidowoci, ktre powoduj bd zwikszaj ryzyko korupcji. Trzeba przy tym zwrci uwag, e NIK nie jest instytucj ledcz, dlatego nie zajmuje si ujawnianiem przestpstw korupcyjnych. Istot kontroli jest ustalenie i opisanie nieprawidowoci, a nastpnie przedstawienie wnioskw zmierzajcych do usunicia tych nieprawidowoci. Ta zasada dotyczy rwnie nieprawidowoci stanowicych mechanizmy korupcjogenne. Izba bada, czy takie mechanizmy wystpuj, a jeli je dostrzega, to wskazuje je i przedstawia wnioski zmierzajce do ich usunicia.

1. Metodyka antykorupcyjna NIK

W swojej dziaalnoci kontrolnej NIK posuguje si profesjonalnym narzdziem kontrolerskim, jakim jest metodyka antykorupcyjna, zawierajca zestawy pyta pomocnych do identyfikacji zagroenia korupcj. Posugiwanie si t metodyk od lat przynosi dobre wyniki w tym sensie, e pozwala na skuteczne docieranie do zagroenia korupcj wszdzie tam, gdzie takie zagroenie istnieje. Dziki takiemu podejciu NIK starannie zdiagnozowaa zagroenie korupcj w Polsce, a dorobek Izby w tym zakresie jest przedstawiany w corocznych sprawozdaniach z dziaalnoci NIK, poczwszy od 1999 roku, w ktrych problematyce zagroenia korupcj powicony jest osobny rozdzia. Ponadto Izba przedstawiaa osobne obszerne analizy zagroenia korupcj. Takie opracowania Izba przedstawia kolejno w latach 20002004. W 2002 roku NIK przygotowaa Informacj o stanie realizacji wnioskw antykorupcyjnych NIK, cznie z wykazem luk prawnych i przepisw, ktre wymagaj zmian ze wzgldu na potencjaln korupcjogenno. Dziaalno antykorupcyjna NIK w zakresie ujawniania i analizowania zagroenia korupcj spotyka si z wysok ocen zewntrzn. Sejmowa Komisja ds. Kontroli Pastwowej w 2008 roku przyja obszern opini w sprawie oceny ustawodawstwa antykorupcyjnego, w ktrej na podstawie analiz NIK i zgodnie z ich treci wskazaa na gwne mechanizmy korupcjogenne i obszary zagroenia korupcj. Poza tym analizy zagroenia korupcj, przygotowane przez NIK, s przedstawiane i z uznaniem przyjmowane na licznych konferencjach czy seminariach organizowanych zarwno przez instytucje rzdowe (np. Centralne Biuro Antykorupcyjne, rwnie regularnie publikowane artykuy w Przegldzie antykorupcyjnym. Czasopimie Centralnego Biura Antykorupcyjnego), jak i organizacje pozarzdowe, takie jak Transparency International, Antykorupcyjna Koalicja Organizacji Pozarzdowych, Program Prawa i Instytucji Demokratycznych Instytutu Spraw Publicznych, Program Przeciw Korupcji przy Fundacji im. Stefana Batorego, Instytut Kociuszki oraz Stowarzyszenie Promowania Mylenia Obywatelskiego. Analizy antykorupcyjne NIK spotykaj si te z zainteresowaniem i uznaniem w rodowiskach naukowych. W 2011 roku przeprowadzono cykl wykadw na temat NIK i jej roli w przeciwdziaaniu korupcji dla studentw studiw dziennych i zaocznych Uniwersytetu Warszawskiego, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Akademii Obrony Narodowej, Wyszej Szkoy Finansw i Zarzdzania w Warszawie, Akademii Humanistycznej w Putusku, Papieskiego Wydziau Teologicznego Collegium Bobolanum. Na specjalnym spotkaniu w siedzibie Izby przyjto te studentw polskiego pochodzenia z Biaorusi, Ukrainy, Okrgu Kaliningradzkiego i Modowy, studiujcych w Polsce w ramach programu Erasmus. Poprzez publikacje, wykady i wystpienia w konferencjach NIK stara si wypenia funkcj orodka upowszechniajcego sw wiedz i szeroko propagujcego antykorupcyjne wnioski pokontrolne, tzw. dobre praktyki i rozwizania zabezpieczajce instytucje przed ryzykiem korupcji.

Dziaania antykorupcyjne

382

Naley wreszcie podkreli, e sama Najwysza Izba Kontroli zostaa oceniona jako instytucja najlepiej ze wszystkich instytucji pastwowych zorganizowana w zakresie przeciwdziaania korupcji. Ocen tak wyrazia Transparency International i Instytut Spraw Publicznych w raporcie z monitoringu Mechanizmy przeciwdziaania korupcji w Polsce, zrealizowanym w ramach projektu The European Integrity Systems Project 201112. Evidence Based Action Against Corruption, w 25 krajach europejskich, przy wsparciu Komisji Europejskiej. Dorobek antykorupcyjny Najwyszej Izby Kontroli znajduje rwnie uznanie na forum midzynarodowym, a zwaszcza w grupie roboczej do spraw walki z korupcj i praniem pienidzy INTOSAI (zob. szerzej w rozdziale VI Wsppraca midzynarodowa),

2. Obszary podwyszonego ryzyka korupcji

Wyniki dotychczasowych kontroli NIK wskazuj, e najwiksze ryzyko korupcji istnieje w nastpujcych rodzajach dziaalnoci instytucji publicznych, przedstawionych w schemacie nr 1.

Schemat nr 1.
Gwne rodzaje dziaalnoci zagroone korupcj
Wyszczeglnienie (rodzaj dziaalnoci) Wydawanie rozstrzygni uznaniowych Zawieranie kontraktw przez podmioty z sektora publicznego i prywatnego Realizacja przez organy wadzy publicznej funkcji nadzorczych i kontrolnych Dystrybucja przez wadze publiczne dbr deficytowych Ryzyko zwizane z: Naduywaniem uznaniowoci i rozstrzyganiem spraw w sposb dowolny

Uzyskiwaniem przez sektor prywatny korzyci kosztem majtku publicznego Przekupstwem osb wykonujcych te funkcje

Nierwnoci w dostpie do tych dbr

3. Mechanizmy korupcjogenne
Dotychczasowe wyniki kontroli, a take analizy NIK wskazuj, e szczeglny wpyw na powstawanie i zwikszanie ryzyka korupcji maj cztery gwne mechanizmy korupcjogenne. dowolno postpowania (dowolno w podejmowaniu decyzji), czyli nieprawidowo polegajca na tym, e urzdnicy instytucji pastwowych dziaaj nie wedug jasnych, okrelonych prawem zasad, lecz wedug wasnej dobrej bd zej woli. Dowolno postpowania ma miejsce najczciej wtedy, gdy sprzyjaj jej niejasne przepisy prawa, ale take wtedy, gdy prawo jest jasne, ale urzdnicy je naruszaj, na przykad dokonujc zamwie publicznych z pominiciem obowizkowego trybu przetargowego. konflikt interesw, czyli taka sytuacja, w ktrej dochodzi do kolizji midzy sub publiczn danego urzdnika a jego prywatnymi interesami bd sprawami. Do konfliktu interesw dochodzi najczciej wtedy, gdy nie s w dostatecznym stopniu przestrzegane normy zakazujce czenia okrelonych funkcji publicznych i zaj. brak wymaganej jawnoci postpowania brak wymaganej jawnoci dziaania, czyli ukrywanie przed opini publiczn tego, co w wietle prawa powinno by dostpne i jawne. Istnieje powiedzenie, e korupcja rodzi si w ciemnoci, a brak jawnoci postpowania wadz czy instytucji publicznych taki wanie stan ciemnoci stwarza. brak (sabo) systemu nadzoru i kontroli. Dziaalno publiczna, a zwaszcza zwizana z wydawaniem publicznych pienidzy, powinna by systematycznie kontrolowana, gdy brak lub sabo kontroli moe u niektrych osb rodzi poczucie bezkarnoci i zachca do zachowa korupcyjnych.

Opis podstawowych mechanizmw korupcjogennych zawiera schemat nr 2.

383

Dziaania antykorupcyjne

Schemat nr 2.
Opis podstawowych mechanizmw korupcjogennych
Mechanizmy korupcjogenne Dowolno postpowania Charakterystyka Sprzyja jej gwnie brak przejrzystych kryteriw sposobu lub trybu zaatwiania sprawy, wskutek czego urzdnicy maj moliwo wydawania decyzji pomimo negatywnej opinii organw opiniujcych, nie wedug ustalonych regu, ale wedug wasnego uznania. Dowolno wynika z nieprzejrzystoci i nieprecyzyjnoci przepisw prawa, a take zbyt czstych jego zmian.

Konflikt interesw

Jest to szczeglnie niebezpieczny mechanizm w funkcjonowaniu instytucji publicznych. O konflikcie tym mwimy wwczas, gdy urzdnik podejmujcy rozstrzygnicie w okrelonej sferze spraw publicznych lub uczestniczcy w przygotowaniu tego rozstrzygnicia ma lub moe mie osobisty interes w sposobie zaatwienia sprawy. Do konfliktu dochodzi nie tylko wtedy, gdy urzdnik w danej sprawie dziaa w osobistym interesie, ale take, gdy istnieje choby tylko teoretyczna moliwo, e interes ten przeway nad trosk o interes publiczny.

Brak jawnoci postpowania

Moliwoci korzystania z niektrych przywilejw lub dostp do dbr nie s w naleyty sposb komunikowane podmiotom potencjalnie nimi zainteresowanym. Dane te s udostpniane jedynie wybranym podmiotom, ktre maj wasne metody dotarcia do informacji.

Sabo systemu nadzoru i kontroli

Wyraa si w niewystarczajcej skutecznoci dziaa nadzorczych waciwych organw, organizacyjnej i kadrowej szczupoci jednostek kontroli wewntrznej oraz gwnie doranym dziaaniu. Wskutek tego jedynie niewielka cz decyzji podejmowanych przez urzdnikw poddawana jest biecej kontroli, co powoduje, e utrudnione jest ujawnianie decyzji wadliwych, niekorzystnych dla interesu publicznego.

Kluczowe znaczenie maj jednak te przedstawione powyej cztery mechanizmy korupcjogenne. Oprcz wymienionych wyej gwnych mechanizmw korupcjogennych Izba wskazuje te czsto na inne mechanizmy korupcjogenne, takie jak: nadmiar kompetencji w rku jednego urzdnika, brak odpowiedzialnoci osobistej za podejmowane rozstrzygnicia,

nadmierne korzystanie z usug zewntrznych i porednictwa, lekcewaenie dokumentacji i sprawozdawczoci.

Maj one pomocnicze znaczenie dla identyfikacji zagroenia korupcj.

4. Przegld wynikw kontroli zakoczonych w 2011 r., w ktrych ujawniono mechanizmy korupcjogenne i ryzyko wystpienia korupcji

Dziaania antykorupcyjne

4.1. Zagroenie korupcj w gospodarce przestrzennej

Kontrola ksztatowania i prowadzenia polityki przestrzennej na terenie miasta odzi wykazaa, e wystpia tam dowolno postpowania, wyraajca si w przewlekoci i w naruszeniach prawa w toku postpowa o ustalenie warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu. Jest to przykad mechanizmu korupcjogennego. Nieprzestrzeganie przepisw ustawy o planowaniu przestrzennym, kpa i rozporzdzenia Ministra Infrastruktury stwierdzono we wszystkich 19 poddanych szczegowym sprawdzeniom postpowaniach w sprawie ustalenia warunkw zabudowy. Kontrolujcy wskazali w szczeglnoci na brak czci tekstowej lub graficznej analiz urbanistycznych (w 9 postpowaniach) niewyznaczanie granic obszaru analizowanego (4 sprawy), a take sporzdzanie czci graficznych tych analiz na kopiach map niespeniajcych wymaga okrelonych w przepisach ustawy o planowaniu przestrzennym (w 8 postpowaniach). W 5 badanych postpowaniach stwierdzono nieprzestrzeganie obowizku, okrelonego w art. 64 2 Kpa, wzywania wnioskodawcw do uzupenienia wnioskw o dokumenty wymagane na podstawie art. 55 ustawy o planowaniu przestrzennym lub dokonywanie takich wezwa dopiero po upywie wielu miesicy.

384

Szczeglnie istotny jest fakt, e powysze naruszenia wystpoway pomimo wczeniejszych prawomocnych wyrokw Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w odzi, wskazujcych na ustalenie warunkw zabudowy w sposb dowolny, wbrew wymaganiom ustawowym, okrelonym w art. 61 ust. 2-5 ustawy o planowaniu przestrzennym. Poza tym w 13 postpowaniach brakowao merytorycznego uzasadnienia sposobu ustalenia wymaga dla nowej zabudowy. Ustalone nieprawidowoci w zakresie gospodarki przestrzennej w odzi wskazuj na wystpowanie jednego z gwnych mechanizmw korupcjogennych w tym obszarze, kiedy to zaatwienie spraw zwizanych z lokalizacj inwestycji budowlanych zaley nie tyle od przepisw prawa, ile od dobrej bd zej woli urzdnikw zajmujcych si prowadzeniem gospodarki przestrzennej. Izba w informacji o wynikach tej kontroli podkrelia te, e kontrole dotyczce planowania i zagospodarowania przestrzennego przeprowadzane w ostatnich latach przez NIK kadorazowo wskazyway na potrzeb istotnego usprawnienia funkcjonowania administracji publicznej w tej sferze. Najwysza Izba Kontroli sygnalizowaa m.in. potrzeb systematycznego zwikszania powierzchni gmin objtych planami miejscowymi (w odzi powierzchnia objta planami miejscowymi wynosia zaledwie 4,5 proc. oglnej powierzchni i bya najnisza spord miast wojewdzkich). Niewystarczajcy w stosunku do potrzeb wzrost obszarw gmin objtych planami w sposb istotny utrudnia bowiem prawidowe gospodarowanie przestrzeni, skutkowa wyhamowaniem tempa rozwoju inwestycji oraz sprzyja powstawaniu mechanizmw korupcjogennych. W kontroli lokalizacji inwestycji na obszarach objtych ochron przyrody w gminie Nowinka (woj. podlaskie) ujawniono mechanizmy korupcjogenne dowolnoci postpowania, wynikajce z nadmiernej uznaniowoci urzdnikw przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy przy braku miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego oraz nieskuteczne mechanizmy kontroli decyzji administracyjnych wydawanych przez organy gminy w sprawach wasnych. Decyzje takie s bowiem poddawane kontroli samorzdowych kolegiw odwoawczych tylko wtedy, gdy naruszaj interesy stron najczciej ssiadw. Natomiast kiedy mog spowodowa szkody dla interesu publicznego (na przykad lokalizacja budynkw na obszarach objtych ochron przyrody) decyzje takie praktycznie nie s poddawane kontroli, a ich funkcjonowanie w obrocie prawnym moe wywoywa niepodane skutki np. w postaci zabudowy czy niszczenia cennych obszarw chronionych.

4.2. Zagroenie korupcj w instytucjach finansowych, skarbowych i celnych

Kontrola dziaalnoci suby celnej i Ministra Finansw w zakresie wprowadzania na polski obszar celny, przez kolejowe przejcie graniczne w Przemylu, towarw zawierajcych alkohol etylowy w latach 20032007 wykazaa, e kontrolowana dziaalno organw suby celnej wszystkich szczebli stwarzaa moliwo wystpowania zjawisk korupcyjnych na wielk skal. W okresie od 1 maja 2004 roku do 22 listopada 2007 roku w Urzdzie Celnym w Przemylu, wbrew obowizujcym przepisom prawa, nie wymierzano i nie pobierano podatku akcyzowego i innych nalenoci od towarw akcyzowych w cznej kwocie ponad 2,7 miliarda zotych. Towary zawierajce alkohol etylowy importowane z Ukrainy przez kolejowe przejcie graniczne w Przemylu importerzy deklarowali jako koncentraty pynw do spryskiwaczy i pyny usuwajce oblodzenie. Jak wynika z kontroli, ta korupcjogenna praktyka wynikaa z bezporednio narzuconego i utrzymywanego przez Ministerstwo Finansw stanowiska, bdnie kwalifikujcego towary zawierajce alkohol etylowe jako objte zerow stawk podatku akcyzowego. Naley zauway, e Ministerstwo Finansw trwao przy swoim bdnym stanowisku przez kilka lat pomimo licznych sygnaw zarwno ze strony przedstawicieli Suby Celnej, jak i podmiotw zajmujcych si obrotem wyrobami spirytusowymi. Utrzymywanie takiego stanowiska, przynoszcego wielkie zyski z handlu wyrobami spirytusowymi kosztem budetu pastwa, moe budzi podejrzenia o zaistnienie zachowa korupcyjnych. Kontrola realizacji przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej obowizkw w zakresie przeciwdziaania praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu Przy oglnie pozytywnej ocenie dziaalnoci GIIF kontrola wykazaa jednak korupcjogenn nieprawidowo w zakresie tworzenia prawa. Chodzi o niewydanie przez Ministra Finansw po 8 padziernika 2010 roku tzw. rozporzdzenia rejestrowego, dostosowujcego sposb rejestrowania i przekazywania Gwnemu Inspektorowi Informacji Finansowej wymaganych

385

Dziaania antykorupcyjne

informacji do przepisw znowelizowanej ustawy o przeciwdziaaniu wprowadzaniu do obrotu wartoci majtkowych. W efekcie tego zaniechania cz podmiotw zostao zwolnionych z obowizku rejestracji i przekazywania informacji o transakcjach ponadprogowych. Kontrola wykazaa take, i Gwny Inspektor Informacji Finansowej z tego powodu, e zbyt mao byo kontroli instytucji obowizanych do przekazywania informacji nie dysponowa wiedz o tym, czy wszystkie rodzaje instytucji obowizanych byy prawidowo przygotowane do przeciwdziaania praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu. Takimi kontrolami zajmowa si zaledwie 7-osobowy wydzia zbyt may w stosunku do potrzeb. Niepokj budzi te bardzo czsty brak reakcji Gwnego Inspektora Informacji Finansowej na informacje wadliwe (niepene lub zawierajce bdy). Pozostawiono bez wyjanienia okoo 44 proc. takich informacji. To moe oznacza, e sito kontroli Generalnego Inspektora Informacji Finansowej nie zawsze dziaa skutecznie, co moe te uatwia przeprowadzanie transakcji korupcyjnych i pranie pienidzy pochodzcych z tych transakcji.

4.3. Zagroenie korupcj w dziaalnoci samorzdu terytorialnego

Kontrola inwestycji samorzdowych wspfinansowanych przez Uni Europejsk ujawnia mechanizm korupcjogennej dowolnoci postpowania w realizacji tych inwestycji, obejmujcych m.in. budow drg, wodocigw, kanalizacji, szk i basenw. W wyniku kontroli stwierdzono wystpowanie korupcjogennego mechanizmu dowolnosci postpowania w nastpujcych obszarach: przy zlecaniu wykonywania prac projektowych nieuzasadnione wyduanie terminw wykonania tych prac, niedochodzenie kar umownych oraz zlecanie wykonania opracowa w trybie z wolnej rki (pomimo braku przesanek); przy wyborze wykonawcow zada w postpowaniach o udzielenie zamwie publicznych - w piciu gminach nieprawidowoci dotyczyy m.in. wszczcia postpowa pomimo braku aktualnych kosztorysw inwestorskich, nieodrzucenia ofert mimo zaistnienia przesanek do ich odrzucenia i udzielenia dodatkowego zamwienia wykonawcy wyonionemu w trybie z wolnej rki (pomimo braku przesanek) ww. nieprawidowoci stanowiy przykady dowolnoci postpowania; przy realizacji zada wyduanie terminw umownych ich zakoczenia i usunicia usterek oraz niedochodzenie nalenosci z tytuu kar umownych lub dochodzenie tej nalenoci w wysokoci niszej ni wynikajca z prawidowego obliczenia. Ponadto nieegzekwowanie nalenosci z tytuu zabezpieczenia naleytego wykonania robt pomimo wydatkowania rodkw wasnych na usunicie wad i usterek w okresie objtym gwarancj. W zakresie finansowania zada stwierdzono wystpowanie korupcjogennego mechanizmu saboci kontroli wewntrznej polegajcego na: dopuszczeniu do dokonywania patnoci na rzecz wykonawcw po terminach umownych, nierzetelnym ewidencjonowaniu wydatkw za realizacj zada oraz wskazujce na brak zachowania zasady wielu oczu przypadki braku kontrasygnaty skarbnika na umowach i wymaganych dekretacji na fakturach. Kontrola funkcjonowania kontroli zarzdczej w jednostkach samorzdu terytorialnego, ze szczeglnym uwzgldnieniem audytu wewntrznego. NIK negatywnie ocenia funkcjonowanie kontroli zarzdczej w gminach i wskazaa na jej korupcjogenn sabo. Dziaalno audytu wewntrznego w gminach w niewielkim stopniu przyczynia si do wspierania kierownikw skontrolowanych jednostek (wjtw, burmistrzw, prezydentw miast) w realizacji ich zada. Wyniki audytw nie stanowiy, z uwagi na wski zakres tematyczny, a take na niewielk liczb realizowanych zada wystarczajcego rda informacji o adekwatnoci, skutecznoci i efektywnoci caego systemu kontroli zarzdczej. Rwnie obsada jednostek audytowych w gminach bya zazwyczaj niewielka, nieadekwatna do potrzeb. Szczeglnie grona i korupcjogenna jest w gminach sabo kontroli zarzdczej w odniesieniu do zamwie publicznych. W zdecydowanej wikszoci urzdw mechanizmy wewntrznej kontroli byy na tyle sabe, e nie chroniy procesu zamwie publicznych przed nieprawidowociami. Kontrola realizacji przez mae gminy inwestycji w zakresie gospodarki wodno-ciekowej wykazaa istnienie w kontrolowanych gminach korupcjogennej dowolnoci postpowania oraz sabo kontroli.

Dziaania antykorupcyjne

386

Dowolno postpowania polegaa m.in. na: nieprzestrzeganiu przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych w zakresie: zmian postanowie umowy zawartej z wykonawc inwestycji lub projektantem, skadania owiadcze przez osoby wykonujce czynnoci w postpowaniu o udzielenie zamwienia; nienaliczaniu i niedochodzeniu nalenoci z tytuu kar umownych od nierzetelnych wykonawcw. Zwaszcza zmiany w umowach o zamwienia publiczne budz obaw przed moliwoci wystpienia korupcji, ktrej istot moe by preferowanie wybranych firm, mogcych liczy na nadzwyczajn przychylno i pobaliwo ze strony gmin, zarwno przy zlecaniu, jak i rozliczaniu zamwienia. Z kolei korupcjogenna sabo kontroli objawiaa si tym, e urzdy gmin nie przeprowadzay kontroli i audytw wewntrznych w zakresie realizacji inwestycji wodno-ciekowych. Nadzr, jak wskazywali wjtowie, sprawowany by przez nich lub wyznaczonych pracownikw na bieco m.in. poprzez kontrole postpu prac i czste robocze kontakty z wykonawc i projektantem. Izba ustalia, e czynnoci te nie byy dokumentowane pomimo zawarcia stosownych uregulowa w regulaminach organizacyjnych. Kontrola udzielania pomocy poszkodowanym w wyniku powodzi wystpujcych w 2010 r. wykazaa korupcjogenn dowolno postpowania w dystrybucji rodkw przeznaczonych na pomoc dla powodzian, w tym pomocy pochodzcej z darw. W gminie Wilkw (woj. lubelskie) ze rodkw przekazanych przez darczycw w cznej kwocie 3.777,9 tys. z wypacono m.in. zapomogi dla 3.180 osb z rodzin dotknitych powodzi w rwnej kwocie po 1.170 z, natomiast z dotacji od innych jednostek samorzdu terytorialnego (j.s.t.) wypacono w listopadzie i grudniu 2010 roku dodatkowe zasiki dla 1.028 rodzin cznie 2.620 tys. z. Wypacajc zasiki z tych dotacji, nie przestrzegano ustalonych przez wjta gminy zasad, w szczeglnoci ograniczajcych wysoko zasikw do 1 tys. z na zakup opau i energii elektrycznej oraz 1,5 tys. z na zabezpieczenie potrzeb bytowych, czyli cznie do 2,5 tys. z. Stwierdzono bowiem, i 27 rodzinom pracownikw Urzdu Gminy w Wilkowie oraz Orodka Pomocy Spoecznej wypacono te zasiki po 6 tys. z, a jednej 5 tys. z, czyli cznie w kwocie o 97 tys. z wikszej, od uwzgldniajcej maksymaln wysoko zasikw wypacanych pozostaym rodzinom dotknitym powodzi. W ocenie NIK wystpujca dowolno postpowania podczas ustalania zasikw z wymienionych dotacji od innych j.s.t uzasadnia podejrzenie wystpienia mechanizmw korupcjogennych. Do czasu kontroli NIK przepisy regulujce pomoc osobom poszkodowanym w wyniku klsk ywioowych, w tym powodzi, nie precyzoway istotnych kwestii w tym sposobu i trybu okrelania wysokoci zasiku. Pozostawiay zatem majc korupcjogenny charakter dowolno organowi przyznajcemu zasiek w ustaleniu jego wysokoci. Ryzyko podejmowania wobec powodzian rnych rozstrzygni przy identycznych uwarunkowaniach faktycznych ograniczono w nastpstwie podjcia przez rzd RP w maju 2011 r. (w trakcie trwania tej kontroli) inicjatywy prawnego uregulowania sposobu i form udzielania pomocy pastwa dla powodzian. W wyniku tej inicjatywy Sejm RP uchwali ustaw z dnia 16 wrzenia 2011 r. o szczeglnych rozwizaniach zwizanych z usuwaniem skutkw powodzi opublikowan w dniu 3 listopada 2011 r. (Dz. U. Nr 234, poz.1385). Kontrola udzielania ulg przez gminy w odniesieniu do podatkw stanowicych ich dochd w okresie 2008 r. I kwarta 2011 r. wykazaa, e wprowadzanie przez rady gmin zwolnie podatkowych, obnianie stawek podatkowych oraz udzielanie ulg indywidualnych w podatkach stanowi obszar wysokiego ryzyka korupcji. Jak wskazuj wyniki niniejszej kontroli, nadal najwaniejszym obszarem wystpowania nieprawidowoci jest udzielanie ulg indywidualnych przez gminne organy podatkowe (wjtw, burmistrzw, prezydentw miast). Najwysza Izba Kontroli ponownie stwierdzia w tym zakresie niedopuszczaln dowolno przy wydawaniu decyzji, nierzetelno przy prowadzeniu postpowania podatkowego oraz nagann przychylno wybranym podatnikom. Kontrola procesu wyboru, przygotowania do realizacji i zawarcia umowy o dofinansowanie indywidualnego procesu kluczowego, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Lubelskiego na lata 200720014 (RPO WL), dotyczcego budowy stadionu miejskiego w Lublinie wykazaa korupcjogenn dowolno postpowania Zarzdu Wojewdztwa Lubelskiego przy podjciu decyzji o dofinansowaniu budowy stadionu.

387

Dziaania antykorupcyjne

Kontrola wykazaa, e beneficjent, czyli Miasto Lublin, nie posiadao pozwolenia na budow stadionu miejskiego, wraz z zagospodarowaniem przylegajcego terenu, zarwno w dniu skadania wniosku, jak i w dniu zawarcia umowy o dofinansowanie (nawet do dnia zakoczenia kontroli). W sposb cakowicie dowolny przyznano zatem dofinansowanie w kwocie ponad 72 mln zotych Miastu Lublin, ktre nie speniao warunkw uzyskania tego dofinansowania. Naley podkreli, e tego rodzaju dowolno w dysponowaniu rodkami unijnymi jest szczeglnie naganna, gdy nie tylko oznacza nierwno w traktowaniu podmiotw ubiegajcych si o dofinansowanie ze rodkw UE, ale stwarza te zagroenie koniecznoci zwrotu nieprawidowo przyznanych rodkw.

4.4. Zagroenie korupcj w gospodarowaniu majtkiem publicznym

Kontrola gospodarowania majtkiem przez instytuty badawcze w latach 20092010 wykazaa korupcjogenn dowolno gospodarowania majtkiem kontrolowanych instytutw badawczych. W 13 instytutach (na ogln liczb 32 skontrolowanych) stwierdzono 26 przypadkw sprzeday bd nieodpatnego udostpniania skadnikw mienia z naruszeniem ustawowych procedur. Dotyczyo to sprzeday lub oddania w najem (dzieraw) skadnikw majtkowych bez uprzedniego oszacowania ich wartoci rynkowej lub bez uzyskania zgody Ministra Skarbu na dokonanie czynnoci prawnej rozporzdzajcej oraz bez przeprowadzenia procedury publicznego przetargu. W czterech instytutach nieprawidowo stosowano procedury udzielania zamwie publicznych na zakup aparatury badawczej. W trzech instytutach stwierdzono naruszenie procedury przepisw dotyczcych zasad reprezentacji przy zaciganiu zobowiza i mimo e przy zaciganiu zobowiza powyej 5 tys. zotych wymagane byo wspdziaanie co najmniej 2 osb, czynnoci w tym zakresie podejmowano jednoosobowo. Byo to, oprcz korupcjogennej dowolnoci postpowania, take naruszenie antykorupcyjnej zasady wielu oczu, sprzeciwiajcej si jednoosobowemu zaciganiu zobowiza. Naley podkreli, e naruszanie zasad zamwie publicznych, od dawna przecie utrwalonych i znanych, a take naruszanie regu zwizanych z zaciganiem zobowiza jest powanym naruszeniem zasad gospodarowania publicznym majtkiem i wskazuje na korupcjogenno kryjc si za przypadkami dowolnego dysponowania majtkiem publicznym. Kontrola gospodarowania zasobami mieszkaniowymi po zlikwidowanych pastwowych gospodarstwach rolnych i innych podmiotach dysponujcych budynkami mieszkalnymi wykazaa korupcjogenn dowolno postpowania w zakresie ustalania przez Agencj Nieruchomoci Rolnych warunkw zbywania mieszka i stosowania ulg przysugujcych poszczeglnym nabywcom. Dowolno postpowania polegaa na naliczaniu niewaciwej wysokoci zniek ceny mieszkania oraz ustalaniu ceny na podstawie nieaktualnych operatw szacunkowych. Innego rodzaju dowolno stwierdzono przy wyborze wykonawcw do przeprowadzania remontw mieszka bdcych w dyspozycji ANR, z naruszeniem zasad prawa o zamwieniach publicznych. Kontrola ujawnia przypadki zamania zasady wyboru najkorzystniejszej oferty oraz przypadki dzielenia zamwienia na czci w celu ominicia procedury przetargowej. Kolejnym mechanizmem korupcjogennym ujawnionym w toku tej kontroli bya sabo, a waciwie brak kontroli wewntrznej Prezesa ANR w zakresie gospodarki mieszkaniowej Agencji. W okresie objtym kontrol Biuro Prezesa ANR nie przeprowadzao bowiem kontroli dotyczcej gospodarki mieszkaniami znajdujcymi si w zasobach Agencji. Kontrola restrukturyzacji i prywatyzacji przedsibiorstw transportu autobusowego wykazaa mechanizm korupcjogennej dowolnoci postpowania przy zakupach i zbywaniu taboru w przedsibiorstwach transportu autobusowego. Zarwno zakupy taboru, jak i sprzeda skadnikw majtku trwaego odbyway si w warunkach nierwnego dostpu do informacji oraz przy dowolnoci w podejmowaniu decyzji. Nierzetelnemu planowaniu zakupw autobusw towarzyszyy nieprzejrzyste procedury ich nabywania. W dwch podmiotach dziaania wskazyway na nieuzasadnione preferowanie jednego kontrahenta. W konsekwencji 13 podmiotw (42%) nabyo autobusy na niekorzystnych warunkach, w 13 kolejnych zakupy byy nieuzasadnione z punktu widzenia potrzeb (autobusy zbyt stare i wyeksploatowane, a take niesprawne, nieprzystosowane do charakteru wykonywanych przewozw, wysoki koszt eksploatacji). W 3 spkach PKS stwierdzono naruszenie obowizujcych przepisw przy sprzeday skadnikw majtku, w tym sprzeda nieruchomoci bez przetargu i wyceny, sprzeda autobusw i innych pojazdw poniej wartoci rynkowej na rzecz jed

Dziaania antykorupcyjne

388

nego podmiotu. Niektrych sprzeday dokonywano w warunkach nierwnego dostpu do informacji oraz przy dowolnoci w podejmowaniu decyzji zarwno co do nabywcy, jak i ceny sprzeday. Przykadem korupcyjnego mechanizmu przy sprzeday autobusw byy dziaania ujawnione w PPKS Piaseczno. Od marca do listopada 2007 r. PPKS w Piasecznie sprzedao 43 autobusy w cenach od 600 do 7 320 z. Przykadowo, 4 autobusy marki Autosan H9-21 (rocznik 1995) zostay sprzedane po 7 320 z. Rynkowa warto takiego autobusu1 w listopadzie 2007 r. wynosia rednio 34 350 z. W sierpniu 2008 r. rada nadzorcza PPKS w Piasecznie potwierdzia, e przedmiotowa sprzeda nastpia po cenach znacznie odbiegajcych od rynkowych. wczesny zarzdca przedsibiorstwa zezna, e nie wie, w jaki sposb wybierano nabywcw autobusw. W trakcie kontroli NIK zostao skierowane przez Dyrektora PPKS w Warszawie2 zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej w Piasecznie o podejrzeniu popenienia przestpstwa przez byego zarzdc. Kontrola wykazaa nierzetelne dziaania w celu pozyskania wpyww z wynajmu majtku, dzieraw majtku bez przejrzystych procedur i trybu publicznego zapewniajcych maksymalizacj przychodw. Kontrola Gospodarowanie odpadami z wydobycia wgla kamiennego wykazaa korupcjogenn dowolno postpowania w dziaalnoci spek wglowych polegajc na dowolnym, naruszajcym prawo dokonywaniu zamwie publicznych. Dwie spki Katowicki Holding Wglowy SA (KHW SA) i Kompania Wglowa SA (KW SA) udzieliy zamwie publicznych bez stosowania lub z naruszeniem przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych, okrelajcych przesanki stosowania trybu udzielenia zamwienia z wolnej rki na usugi transportu (w tym obsug bocznic kolejowych) i gospodarowanie odpadami z wydobycia wgla. KHW SA zawar 34 umowy na czn kwot netto 36,5 mln z z wykonawcami usug w zakresie transportu i odzysku odpadw z wydobycia wgla, udzielajc zamwie publicznych z pominiciem stosowania przepisw ww. ustawy. KW SA natomiast zawara 2 umowy na czn kwot 11,3 mln z, ktrych przedmiotem bya kompleksowa obsuga bocznic kolejowych wraz z odbiorem, transportem i zwaowaniem odpadw z wydobycia wgla, z naruszeniem przepisw tej ustawy, okrelajcych warunki stosowania trybu udzielenia z wolnej rki zamwienia sektorowego, pomimo e nie zachodziy przesanki bdce podstaw ich udzielenia w tym trybie.

4.5. Zagroenie korupcj w ochronie zdrowia

Kontrola prawidowoci udzielania zamwie publicznych przez szpitale publiczne, przeprowadzona w SP ZOZ Wojewdzkim Szpitalu Zespolonym w Biaymstoku ujawnia przejawy korupcjogennej dowolnoci postpowania. Dowolno postpowania przejawiaa si m.in. w: - udzieleniu zamwienia, o wartoci 2.290,9 tys. z, na dostaw sprztu dla Oddziau Anestezjologii i Intensywnej Terapii, obejmujcego aparatur medyczn kompatybiln z urzdzeniami bdcymi ju na stanie oddziau (o wartoci 1.092,6 tys. z, stanowicej 47,7% wartoci caego zamwienia), a take ka do intensywnej terapii, materac do przemieszczania pacjenta, system ogrzewania pacjenta, podgrzewacze pynw. Taki sposb ustalenia przedmiotu i warunkw zamwienia ogranicza krg potencjalnych dostawcw do podmiotw dysponujcych aparatur kompatybiln z urzdzeniami oddziau, w znacznej czci wyprodukowanymi przez jedn z firm, ktra cz zamawianych urzdze dostarczya do szpitala jeszcze przed rozstrzygniciem przetargu, - okreleniu wymogw dotyczcych aparatury i sprztu planowanego do nabycia w ramach projektu Rozbudowa infrastruktury Blokw operacyjnych Szpitali Wojewdzkich w Biaymstoku i omy w celu podniesienia standardw wiadczonych usug, o wartoci 17.468,7 tys. z, przy udziale przedstawiciela firmy produkujcej aparatur, bdcego znajomym ordynatora, ktremu powierzono obowizek ustalenia wymogw planowanej do nabycia aparatury. Kontrola przeksztace wasnociowych wybranych szpitali w latach 20062010 Wykazaa ona przejawy korupcjogennego konfliktu interesw. Jednostki samorzdu terytorialnego, powoujc likwidatorw SPZOZ, nie zapewniy w peni przejrzystych relacji pomidzy likwidowanym SPZOZ a nowo utworzonym podmiotem (spk).

1 2

Na podstawie katalogu Pojazdy samochodowe wartoci rynkowe cz B Wydawnictwo Rzeczoznawcw Samochodowych EKSPERTMOT. W 2008 r. PPKS w Piasecznie zosta poczony z PPKS w Warszawie.

389

Dziaania antykorupcyjne

Siedmiu spord czternastu likwidatorw zostao prezesami lub wiceprezesami nowo utworzonej spki, bdc jednoczenie dyrektorami SPZOZ. Kontrola organizacji pobierania narzdw, tkanek i komrek Kontrola wykazaa korupcjogenny konflikt interesw polegajcy na tym, e lekarze biorcy udzia w komisjach ds. orzekania mierci mzgu brali rwnie udzia w pobieraniu i/lub przeszczepianiu narzdw od osb, u ktrych stwierdzili mier mzgu, co byo niezgodne z art. 9 ust. 6 ustawy transplantacyjnej. Kontrola NIK ujawnia te przypadki nieprawidowego prowadzenia dokumentacji medycznej dotyczcej opisu operacji i protokow pobra narzdw do przeszczepw (niekiedy bya ona niekompletna, brakowao podpisw osb sporzdzajcych te dokumenty). Innym mechanizmem korupcjogennym stwierdzonym w toku tej kontroli bya dowolno postpowania w kwalifikowaniu pacjentw do przeszczepu. W adnym ze szpitali objtych kontrol dyrektorzy nie powoali orodkw i zespow kwalifikujcych3 pacjentw do przeszczepu w ksztacie, o ktrym mowa w ustawie transplantacyjnej. Przyjta praktyka polegajca na wyznaczaniu w poszczeglnych klinikach lekarzy (spord tam zatrudnionych) kwalifikujcych pacjentw do przeszczepu nie stwarza, w ocenie NIK, warunkw do zapewnienia penej przejrzystoci w postpowaniu kwalifikacyjnym.

4.6. Zagroenie korupcj w dziaalnoci na rzecz bezpieczestwa ruchu drogowego

Kontrola bezpieczestwa ruchu drogowego w Polsce wykazaa korupcjogenny mechanizm saboci nadzoru i kontroli w systemie szkolenia i egzaminowania kierowcw oraz w zakresie dopuszczania pojazdw do ruchu Kontrola wykazaa te race przypadki konfliktu interesw, polegajcego na tym, e osoby przeprowadzajce szkolenia kierowcw zajmoway si rwnoczenie ich egzaminowaniem. W okresie objtym kontrol niesprawnie funkcjonowa system szkolenia oraz egzaminowania kandydatw na kierowcw. W rezultacie dopuszczane byy do kierowania pojazdami mechanicznymi osoby nieprzygotowane do bezpiecznego poruszania si po drogach publicznych. Wprowadzane w tym systemie zmiany nie doprowadziy do zmniejszenia liczby wypadkw przez osoby o krtkim stau kierowcy.4 Najsabiej funkcjonujcym ogniwem w systemie szkolenia byy orodki nauki jazdy, ktre w niepenym zakresie realizoway program szkolenia. Nie byy one rwnie organizacyjnie i sprztowo przygotowane do prowadzenia zaj z kursantami. Ponadto stwierdzono, e starostowie nierzetelnie sprawowali nadzr nad dziaalnoci przedmiotowych orodkw, nie przeprowadzali kontroli prawidowoci szkole oraz nie sprawdzali rzetelnoci danych zamieszczanych we wnioskach o uruchomienie orodkw (przed udzieleniem zezwolenia na ich dziaalno). Niezgodnie z obowizujcymi przepisami funkcjonoway orodki egzaminowania (WORD), poniewa egzaminatorzy jednoczenie prowadzili szkolenie kandydatw na kierowcw. Odnotowano te przypadki zatrudniania w charakterze egzaminatorw osb karanych za race naruszenie przepisw ruchu drogowego bd podejrzanych o przyjcie korzyci materialnej za umoliwienie zdania egzaminu. Negatywny wpyw na poziom bezpieczestwa ruchu drogowego miao nienaleyte wykonywanie obowizkw przez stacje kontroli pojazdw oraz nierzetelny nadzr nad tymi stacjami sprawowany przez starostw. Pracownicy stacji kontroli pojazdw nie byli merytorycznie przygotowani do bada specjalistycznych, badania wykonywali powierzchownie i nierzetelnie, co skutkowao w powizaniu z niedostatecznym wyposaeniem stacji w niezbdne urzdzenia do przeprowadzania bada diagnostycznych dopuszczaniem do ruchu pojazdw w zym stanie technicznym. Nienaleyty by take nadzr starostw nad stacjami kontroli pojazdw. W aktualnej sytuacji organizacyjno-prawnej ustawowo naoone na starostw obowizki w zakresie sprawowania nadzoru nad stacjami kontroli pojazdw przerastaj moliwoci organizacyjne i kadrowe starostw powiatowych. Starostowie wraz ze stacjami kontroli pojazdw byli najsabszymi podmiotami funkcjonujcymi w systemie bada technicznych pojazdw w Polsce. Kontrola wykonywania zada przez administracj publiczn w zakresie bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych Kontrola ujawnia korupcjogenn dowolno postpowania w dwch urzdach marszakowskich, w ktrych dokonanie wpisu do Rejestru dziaalnoci regulowanej przedsibiorcw wnoszcych o prowadzenie kursw doksztacajcych dla kierowcw przewocych towary niebezpieczne warunkowano zoeniem dodatkowych, niewymaganych przepisami dokumentw.
3 4 O ktrych mowa w art. 16c ustawy transplantacyjnej. Wedug danych KG Policji osoby w wieku do 24 lat byy w 2009 r. sprawcami 24,6% oglnej liczby wypadkw.

Dziaania antykorupcyjne

390

Ponadto w jednym z tych urzdw przed dokonaniem takiego wpisu przeprowadzano niewymagane przepisami prawa kontrole przedsibiorcw. Natomiast lekcewaenie dokumentacji i sprawozdawczoci stwierdzono w jednym z Wojewdzkich Inspektoratw Transportu Drogowego, gdzie w latach 20032010 systematycznie niszczono dokumentacj z przebiegu egzaminw dla kandydatw na doradcw i doradcw do spraw bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych, przed upywem 5-letniego okresu przechowywania. Niszczenie takiej dokumentacji uniemoliwiao kontrol poprawnoci przeprowadzenia egzaminu. Tu naley podkreli, e opisana wyej dowolno postpowania polegaa na urzdniczej nadgorliwoci czy stawianiu wykonawcom dziaalnoci regulowanej wymaga wyszych ni wynikajce z przepisw prawa. Taki mechanizm moe w bezprawny sposb utrudnia dostp do dziaalnoci regulowanej i uzalenia jej wykonywanie nie od przepisw prawa, lecz od dobrej bd zej woli urzdnika. Kontrola wykonywania zada przez samorzdy terytorialne w zakresie organizowania regionalnych przewozw autobusowych wskazywaa na wystpowanie mechanizmw korupcjogennych, takich jak: dowolno w podejmowaniu decyzji, tj. nieprzejrzysto procesu decyzyjnego, niepene jego dokumentowanie, realizowanie zada z naruszeniem obowizujcych przepisw, brak uzasadnienia decyzji, niejednolite i nieczytelne kryteria podejmowania decyzji, niesprawdzalno przesanek podjtych decyzji, nadmiar kompetencji w rku jednego urzdnika, tj. przypisywanie szerokiego zakresu zada jednej osobie lub maej grupie osb, nierozdzielanie czynnoci o charakterze przygotowawczym, weryfikujcym i gromadzcym dokumentacj oraz decyzyjnym i kontrolnym, lekcewaenie dokumentacji, tj. brak przejrzystoci, nieuporzdkowanie, niekompletno, brak odpowiedzialnoci osobistej, tj. brak regulaminw, precyzyjnego zakresu zada, nieegzekwowanie odpowiedzialnoci subowej, przekroczenie uprawnie, brak rozwiza antykorupcyjnych, tj. nierzetelne wykonywanie powierzonych obowizkw, brak lub nieprecyzyjne instrukcje wewntrzne, brak szkole i innych dziaa promujcych rzetelne wykonywanie zada i waciwe postawy, sabo systemu kontroli wewntrznej. Mechanizmy te byy immanentn cech procesu wydawania licencji, zezwole oraz przeprowadzania kontroli przewonikw. Przejawiao si to m.in. w udzielaniu zezwole i licencji podmiotom, ktre nie speniay warunkw okrelonych przepisami, niecofaniu uprawnie przewozowych w sytuacjach tego wymagajcych, wykonywaniu przewozw pojazdami, ktre nie speniay podstawowych warunkw technicznych, braku reakcji na odstpstwa od warunkw okrelonych w zezwoleniu podczas wykonywania przewozw.

5. Podsumowanie
Z kontroli NIK zakoczonych w 2011 roku wynika, e zagroenie korupcj w niektrych obszarach dziaalnoci instytucji pastwowych i samorzdowych utrzymuje si wci na wysokim poziomie. Najpowaniejsze ze wszystkich wydaj si zagroenia korupcj ujawnione w zakresie planowania przestrzennego i gospodarki przestrzennej w odzi (pkt 1 przegldu wynikw kontroli). Wyniki tej kontroli wskazuj na bardzo grone zjawisko polegajce na tym, e przedsibiorcy, a take osoby fizyczne ubiegajce si o decyzje lokalizacyjne dla planowanych inwestycji zdani s niemal cakowicie na ask i nieask urzdnikw zajmujcych si sprawami planowania przestrzennego. Miasto nie jest wci pokryte planami zagospodarowania przestrzennego, w gospodarce przestrzennej panuj rozwizania prowizoryczne, nie ma pewnoci co do przeznaczenia terenu. Kontrola w wojewdztwie dzkim ujawnia te bardzo niebezpieczny syndrom poczucia braku odpowiedzialnoci, wrcz bezkarnoci nierzetelnych urzdnikw, ktrzy w sposb dowolny, czasem samowolny, blokuj lokalizacj inwestycji nawet wbrew wielokrotnym wyrokom sdu administracyjnego. W takich warunkach mechanizmy korupcjogenne mog si rozwija na wielk skal i wrcz decydowa o gospodarce przestrzennej duego miasta. Mona si te obawia, e przypadek dzki nie jest odosobniony. Warto wspomnie, e w poprzednim roku podobne nieprawidowoci w zakresie planowania i gospodarki przestrzennej Delegatura NIK w odzi wykrya w Tomaszowie Mazowieckim. Uporzdkowanie spraw zwizanych z planowaniem przestrzennym, przyspieszenie opracowania planw zagospodarowania przestrzennego dla wszystkich miast i gmin, wprowadzenie jasnych i przejrzystych regu lokalizacji inwestycji te sprawy powinny by przedmiotem szczeglnej uwagi Sejmu, rzdu jak rwnie wadz samorzdowych.

391

Dziaania antykorupcyjne

Drugi bardzo powany obszar zagroenia to funkcjonowanie aparatu skarbowego i celnego. Kontrole w urzdach skarbowych i celnych wskazuj, e ma tam miejsce grona dowolno postpowania podatnicy s nierwno traktowani, aparat skarbowy wobec jednych podatnikw jest skrupulatny i pryncypialny, czasami wrcz bezwzgldny, a wobec innych zapomina o swoich podstawowych powinnociach jest opieszay, dopuszcza do przedawnienia nalenoci, nierzadko liczonych w milionach zotych. Do powoanych do tego organw pastwa naley ocena, czy zapomnienia owe s dzieem przypadku i bezinteresownoci czy te za niektrymi, a moe nawet za wieloma z nich, kryje si korupcja. W wietle wynikw wspomnianych kontroli konieczny jest zwikszony i bardziej skuteczny nadzr nad dziaalnoci instytucji skarbowych i wyeliminowanie przypadkw dowolnego i wybirczego traktowania podatnikw. Trzeci istotny obszar zagroenia to korupcjogenna dowolno postpowania oraz take korupcjogenna sabo kontroli w jednostkach samorzdu terytorialnego, ktr wykazay zwaszcza kontrole delegatur NIK w Opolu, Gdasku i odzi. Okazuje si, e w samorzdach kontrola zarzdcza jest bardzo saba, wobec czego narasta poczucie bezkarnoci i nieodpowiedzialnoci niektrych urzdnikw samorzdowych, zwaszcza tych, ktrzy zajmuj si zamwieniami publicznymi. Przy saboci systemu kontroli i narastajcym poczuciu bezkarnoci w zakresie zamwie publicznych do powszechna jest niestety praktyka amania prawa o zamwieniach publicznych, dowolnego wybierania kontrahentw, tolerowania nienaleytego wykonywania umw itp. W tle takich zachowa urzdnikw mog pozostawa powizania o korupcyjnym charakterze. Wzmocnienie mechanizmw kontrolnych w samorzdzie jest, zdaniem Najwyszej Izby Kontroli, jednym z najpowaniejszych zada w przeciwdziaaniu korupcji. Czwarty powany obszar zagroenia korupcj to sfera gospodarowania majtkiem publicznym, w ktrej dochodzi bardzo czsto do dowolnych niegospodarnych transakcji, wyprzeday majtku po zanionych cenach, w trybie bezprzetargowym itp. Niestety gospodarowanie majtkiem publicznym odbywa si czsto bez naleytej kontroli i moliwoci dowolnego dysponowania tym majtkiem w wielu instytucjach publicznych s znaczne, a za wieloma przejawami tej dowolnoci mog si kry praktyki korupcyjne. Pity obszar wymagajcy szczeglnej uwagi to zakupy sprztu medycznego, zbadane w kontroli delegatury NIK w Biaymstoku. Korupcjogenno systemu zakupw w subie zdrowia utrzymuje si od wielu lat i w kolejnych kontrolach NIK ujawnia przykady zakupw raco niegospodarnych i nierzetelnych, naraajcych instytucje publicznej ochrony zdrowia na powane straty. Jest to szczeglnie grone zjawisko, jeli si zway, e wystpuje ono w ochronie zdrowia, ktra boryka si przecie z ogromnymi trudnociami finansowymi, pogbianymi jeszcze poprzez niegospodarne zakupy nie zawsze potrzebnego czy kupowanego po zbyt wysokich cenach sprztu medycznego.

Dziaania antykorupcyjne
392

VI.
Wsppraca midzynarodowa

1. Komitet kontaktowy prezesw najwyszych organw kontroli pastw UE i ETO 2. Wsppraca z Midzynarodow Organizacj Najwyszych Organw Kontroli INTOSAI 3. Wsppraca z Europejsk Organizacj Najwyszych Organw Kontroli EUROSAI 4. Udzia NIK w przegldzie partnerskim NOK Sowacji 5. Udzia NIK w kontrolach midzynarodowych 6. Wsppraca z Europejskim Trybunaem Obrachunkowym ETO 7. Wsppraca z innymi organizacjami europejskimi i pozaeuropejskimi 8. Wsppraca dwustronna i wielostronna 9. Udzia pracownikw NIK w konferencjach, seminariach i szkoleniach 10. Nowe formy aktywnoci CERN

393

Wsppraca midzynarodowa NIK

Aktywno Najwyszej Izby Kontroli we wsppracy midzynarodowej w 2011 roku wizaa si przede wszystkim z zakoczeniem, w poowie roku, trzyletniej prezydencji w Europejskiej Organizacji Najwyszych Organw Kontroli EUROSAI1. Prezydencja ta jest bardzo dobrze oceniana przez europejsk spoeczno organw kontroli gwnie za aktywno i liczne inicjatywy. W obszarze wsppracy w ramach INTOSAI2, czyli Midzynarodowej Organizacji Najwyszych Organw Kontroli, najwaniejszym zadaniem NIK w 2011 r. bya kontynuacja przewodnictwa w podkomisji INTOSAI ds. Standardw Kontroli Wewntrznej. w minionym roku podkomisja opracowaa m.in. szczegowy plan dziaania, ktry ma by zrealizowany do 2013 roku. NIK aktywnie uczestniczy w pracach Komitetu Kontaktowego prezesw najwyszych organw kontroli pastw Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunau Obrachunkowego3, w tym wspprzewodniczy grupie zadaniowej dla zbadania moliwoci wspdziaania NOK z Eurostatem i krajowymi urzdami statystycznymi. Wspdziaa take z innymi instytucjami i organizacjami europejskimi i pozaeuropejskimi. W aktywnoci midzynarodowej NIK kadzie nacisk na praktyczne dziaania kontrolne prowadzone we wsppracy z partnerami zagranicznymi, czyli kontrole rwnolege. Utrzymuje take aktywne kontakty bilateralne i multilateralne. Drugim filarem wsppracy s dziaania wspierajce dziaalno kontroln, polegajce na transferze, zarwno do NIK, jak i z NIK, standardw i dobrych praktyk oraz na wymianie wiedzy i dowiadcze. Przedstawiciele Najwyszej Izby Kontroli oraz NOK Wielkiej Brytanii, Estonii i Sowenii przeprowadzili przegld partnerski Najwyszego Urzdu Kontrolnego Sowacji. Przegld ten, realizowany po raz pierwszy w historii NIK, zosta wysoko oceniony przez rodowisko midzynarodowe. W cigu roku 126 pracownikw NIK uczestniczyo w kontrolach, seminariach, szkoleniach, konferencjach, spotkaniach eksperckich i roboczych odbywajcych si za granic. w podobnych przedsiwziciach zorganizowanych przez NIK wzio udzia 139 pracownikw urzdw kontroli innych krajw.

1. Komitet Kontaktowy prezesw najwyszych organw kontroli pastw UE i ETO

Wsppraca midzynarodowa NIK

Komitet Kontaktowy jest zgromadzeniem prezesw najwyszych organw kontroli pastw czonkowskich Unii Europejskiej oraz Europejskiego Trybunau Obrachunkowego, ktre ma na celu uatwienie im wspdziaania i wymiany wiedzy i dowiadcze na temat kontroli rodkw unijnych oraz innych kwestii zwizanych z Uni Europejsk4. Dziaalno Komitetu jest wspomagana przez staych przedstawicieli najwyszych organw kontroli (tzw. cznikw), ktrzy przygotowuj tematy i zagadnienia z zakresu kontroli rodkw unijnych, jakie ich zdaniem powinny by przedmiotem corocznych obrad Komitetu, oraz przez grupy robocze, zoone z ekspertw reprezentujcych zainteresowane organy kontroli. Prezesi spotykaj si raz w roku. NIK aktywnie uczestniczy w pracach Komitetu: wspprzewodniczy grupie zadaniowej dla zbadania moliwoci wspdziaania

EUROSAI (ang. European Organisation of Supreme Audit Institutions) jest Regionaln Grup Robocz INTOSAI w Europie, zrzeszajc organy kontroli pastw europejskich. Istnieje od 1990 r. i liczy 50 czonkw.

INTOSAI (ang. International Organisation of Supreme Audit Institutions) zostaa utworzona w 1953 r. jako organizacja afiliowana przy ONZ. Zrzesza organy kontroli ze 190 pastw, a jej celem jest wymiana dowiadcze w sferze kontroli pastwowej.

ETO (ang. European Court of Auditors) jest organem kontrolujcym rozliczenia dochodw i wydatkw Unii Europejskiej i jej instytucji. Potwierdza wobec Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej wiarygodno rozlicze oraz zgodno z prawem i prawidowo podstawowych transakcji.

Por. deklaracj nr 18 w sprawie Trybunau Obrachunkowego (zaczon do traktatu z Nicei) Konferencja wzywa Europejski Trybuna Obrachunkowy oraz krajowe organy kontroli do poprawy ram i warunkw ich wsppracy przy jednoczesnym zachowaniu wasnej autonomii. w tym celu prezes Trybunau moe powoa komitet zajmujcy si kontaktami z prezesami krajowych organw kontroli.

394

Strategia Europa 2020 to, zatwierdzony w czerwcu 2010 r., wsplny unijny program gospodarczy stanowicy plan wyjcia z kryzysu oraz pobudzenia wzrostu gospodarczego w cigu nastpnego dziesiciolecia.

Europejski okres oceny (ang. European Semester) to sze pierwszych miesicy roku, podczas ktrych poczwszy od stycznia 2011 r. odbywa si coroczny przegld polityki budetowej i strukturalnej pastw czonkowskich UE w celu wykrycia ewentualnych niezgodnoci. Dziki temu pastwa maj moliwo skorzystania z wczesnej koordynacji na szczeblu europejskim podczas przygotowywania krajowych programw stabilnoci lub konwergencji, a take krajowych budetw i programw reform.

Eurostat, utworzony w 1953 r., to urzd statystyczny Unii Europejskiej z siedzib w Luksemburgu. Dostarcza UE informacje statystyczne na poziomie europejskim, ktre umoliwiaj dokonywanie porwna midzy krajami i regionami.

395

Wsppraca midzynarodowa NIK

NOK z Eurostatem i krajowymi urzdami statystycznymi oraz bierze udzia w pracach cznikw, grup roboczych (ds. funduszy strukturalnych, ds. VAT) i sieci wsppracy (ds. krajowych sprawozda o zarzdzaniu rodkami UE, ds. kontroli Strategii Lizboskiej/Strategii Europa 20205, ds. kontroli polityki fiskalnej). Na dorocznym zebraniu Komitetu, ktre odbyo si w dniach 1314 padziernika 2011 r. w Luksemburgu, najwaniejszymi tematami byy: zarzdzanie gospodarcze UE, kontrole prowadzone przez najwysze organy kontroli w sprawach zwizanych z UE, dziaania na rzecz zapewnienia wiarygodnoci krajowych statystyk, Europejski Mechanizm Stabilizacyjny, sprawozdania grup roboczych, a take nowe inicjatywy Komitetu. Gwnym punktem zebrania byo seminarium na temat wpywu na dziaalno najwyszych organw kontroli europejskiego okresu oceny6 i innych nowych aspektw zarzdzania gospodarczego UE, jakie utworzono w odpowiedzi na kryzys finansowy z 2008 r. Podczas seminarium szefowie 13 NOK i czonkowie Europejskiego Trybunau Obrachunkowego przedstawili dowiadczenia swoich instytucji zwizane z dotychczasowym przebiegiem europejskiego okresu oceny, a take dyskutowali o obecnej i potencjalnej roli najwyszych organw kontroli i Europejskiego Trybunau Obrachunkowego w tym kontekcie. w drugiej czci obrad prezes NIK Jacek Jezierski omwi dowiadczenia Izby zwizane z kontrol stabilnoci finansowej. Na ten obszar NIK zwrcia uwag w 2008 r. i zaplanowaa kontrol, ktra obja zasigiem Ministerstwo Finansw, NBP i Komisj Nadzoru Finansowego, jeszcze zanim kryzys w Stanach Zjednoczonych sta si kryzysem oglnowiatowym. Bank centralny jest corocznie kontrolowany przez NIK, zarwno pod wzgldem gospodarki finansowej, jak i wykonania zada. Prowadzc tego typu kontrole, Izba wspiera przeciwdziaanie powstawaniu nierwnowagi w gospodarce. Najwaniejszym rezultatem zebrania byo przyjcie przez Komitet Kontaktowy owiadczenia o znaczeniu europejskiego okresu oceny i innych wydarze w zakresie zarzdzania gospodarczego UE dla najwyszych organw kontroli pastw czonkowskich UE i ETO. Zwraca si w nim uwag na wpyw nowych rozwiza i regulacji dotyczcych zarzdzania gospodarczego na wykorzystanie rodkw publicznych oraz konieczno zapewnienia ich rozliczalnoci przez poddanie badaniu najwyszych organw kontroli. Wana jest wymiana informacji o biecych kontrolach z tego zakresu, wymiana dowiadcze i dobrych praktyk oraz okrelenie obszarw, ktre z rnych wzgldw nie zostay poddane ocenie najwyszych organw kontroli. Komitet bdzie realizowa te zadania poprzez istniejce sieci wsppracy: ds. polityki fiskalnej i ds. kontroli Strategii Lizboskiej/Strategii Europa 2020, a take przez kontrole rwnolege i koordynowane oraz inne wsplne dziaania. Owiadczenie zostao skierowane do Rady Europejskiej, Parlamentu i Komisji Europejskiej, sekretarza generalnego Rady UE, INTOSAI, EUROSAI, a take do parlamentw i rzdw pastw czonkowskich. Powoano rwnie grup robocz dla okrelenia obszarw, w ktrych nowe regulacje zarzdzania gospodarczego UE nie uwzgldniaj prowadzenia kontroli przez najwysze organy kontroli. Jej przewodniczcym zostaa Powszechna Izba Obrachunkowa Holandii. Jednym z tematw zebrania byy rwnie kontrole w sprawach zwizanych z Uni Europejsk. Prezes NIK Jacek Jezierski omwi zaoenia i wyniki kontroli, jak Izba przeprowadzia w 2010 r. w zakresie przygotowania polskiej administracji do sprawowania przewodnictwa w Radzie UE. Celem kontroli bya ocena prawidowoci prowadzonych dziaa, a take wskazanie ewentualnych saboci i zagroe dla przygotowania polskiej prezydencji. w tym punkcie obrad przedstawiono rwnie wyniki kontroli Powszechnej Izby Obrachunkowej Holandii, dotyczcej realizacji oszczdnoci w wydatkach budetowych oraz wyniki przegldu partnerskiego, jaki odby si w Najwyszym Urzdzie Kontrolnym Sowacji w 2010 r. Dyrektor generalny Eurostatu7 przedstawi zagadnienia zwizane z jakoci i wiarygodnoci krajowych statystyk i z Europejskim kodeksem praktyk statystycznych, a take zaproponowa pogbienie wsppracy Eurostatu i najwyszych organw kontroli. W odpowiedzi na propozycj Komitet Kontaktowy powoa grup zadaniow do zbadania moliwoci wspdziaania najwyszych organw kontroli z Eurostatem i krajowymi urzdami statystycznymi oraz przedoenia propozycji w tym zakresie. Jej wspprzewodniczcymi zostaa NIK i duski Urzd Kontroli Pastwowej. W pierwszych miesicach dziaalnoci

grupa okrelia szczegowy zakres swojego dziaania oraz przygotowaa ankiet nt. dotychczasowych i spodziewanych kontaktw NOK z urzdami statystycznymi. Komitet Kontaktowy krytycznie oceni to, e przyjty w lipcu 2011 r. traktat o ustanowieniu Europejskiego Mechanizmu Stabilizacyjnego8 nie przewiduje udziau najwyszych organw kontroli w badaniu jego dziaa. z uwagi na wpyw mechanizmu na instytucje i pastwa czonkowskie caej Unii Europejskiej oraz wzajemn zaleno 27 gospodarek Komitet popar apel najwyszych organw kontroli strefy euro o podjcie dziaa na rzecz uwzgldnienia roli najwyszych organw kontroli w zewntrznej kontroli Europejskiego Mechanizmu Stabilizacyjnego. Uchwaa zostaa przekazana instytucjom UE, INTOSAI i EUROSAI. Grupa robocza ds. funduszy strukturalnych IV przedstawia raport z kontroli rwnolegej pt. Koszty kontroli funduszy strukturalnych, w ktrej braa udzia NIK. Celem kontroli bya ocena kosztw i korzyci zwizanych z prowadzeniem dziaa kontrolnych w zakresie systemw zarzdzania i kontroli funduszy strukturalnych w pastwach czonkowskich. Rwnoczenie Komitet zaaprobowa propozycj kontynuowania prac w ramach grupy roboczej ds. funduszy strukturalnych V, ktra w latach 20122013 przeprowadzi kontrol uproszczenia przepisw dotyczcych funduszy strukturalnych9. Komitet Kontaktowy zdecydowa, e w 2012 r. Pastwowa Izba Obrachunkowa Wgier zorganizuje seminarium nt. dowiadcze uzyskanych w procesie zamykania okresu programowania 2000-2006. w ramach seminarium zostan porwnane dowiadczenia zdobyte w tym zakresie, ze szczeglnym wskazaniem obszarw ryzyka. Dodatkowo zostan przedstawione dobre praktyki, ktre mog uatwi lepsze i skuteczniejsze planowanie kontroli.

2. Wsppraca z Midzynarodow Organizacj Najwyszych Organw Kontroli INTOSAI

Istotnym elementem dziaalnoci midzynarodowej NIK jest wsppraca w ramach INTOSAI. w INTOSAI dziaa kilkadziesit komisji, podkomisji oraz grup roboczych i zadaniowych, w ktrych inicjowane s m.in. kontrole rwnolege, stanowi one rwnie forum wymiany wiedzy eksperckiej i wypracowywania standardw oraz dobrych praktyk. Najwysza Izba Kontroli w padzierniku 2010 roku na XX Kongresie INTOSAI w Johannesburgu obja przewodnictwo Podkomisji INTOSAI ds. Standardw Kontroli Wewntrznej. Podkomisja ta jest jednym z organw Komisji Standardw Zawodowych (PSC10) INTOSAI, ktrej zadaniem jest opracowanie standardw dla najwyszych organw kontroli (NOK), czyli tzw. ISSAI11 oraz INTOSAI GOV12. Podkomisja zajmuje si opracowywaniem wytycznych dla administracji rzdowej dotyczcych dobrego zarzdzania w zakresie kontroli wewntrznej, czyli INTOSAI GOV serii 9100. 15 lutego 2011 r. w Warszawie odbyo si spotkanie przedstawicieli NIK z przedstawicielami NOK Belgii, od ktrej przejlimy przewodnictwo w podkomisji. Wiosn 2011 r. zakoczono prace nad szczegowym planem dziaania podkomisji na najblisze lata, ktry zosta zatwierdzony przez jej czonkw. Najwysza Izba Kontroli, z racji przewodniczenia podkomisji, uczestniczy w pracach Komitetu Sterujcego PSC. Przedstawiciel NIK bra udzia w posiedzeniu Komitetu Sterujcego, na ktrym w czerwcu 2011 r. przedstawi raport z prac podkomisji. Prezes NIK uczestniczy po raz pierwszy w posiedzeniu Zarzdu INTOSAI w Wiedniu, w padzierniku 2011 r. Jako przewodniczcy Podkomisji ds. Standardw Kontroli Wewntrznej zaprezentowa raport z postpw jej prac. Uczestnicy wzili rwnie udzia w uroczystych obchodach 250. rocznicy utworzenia NOK Austrii, ktry penic funkcj staego Sekretariatu INTOSAI, by gospodarzem tego posiedzenia. W listopadzie 2011 r. w Warszawie odbyo si spotkanie grupy czonkw Podkomisji INTOSAI ds. Standardw Kontroli

Wsppraca midzynarodowa NIK

Europejski Mechanizm Stabilizacyjny (ang. European Stability Mechanism ESM) ma za zadanie zapewni pastwom strefy euro stae rozwizanie ramowe na wypadek sytuacji kryzysowej. Od 1 lipca 2013 r. przejmie zadania dwch dotychczasowych mechanizmw: Europejskiego Instrumentu Stabilnoci Finansowej (pomoc dla pastw stefy euro) oraz Europejskiego Mechanizmu Stabilizacji Finansowej (pomoc dla wszystkich pastw czonkowskich UE majcych trudnoci finansowe). Pastwa czonkowskie spoza strefy euro bd mogy podj ad hoc decyzj o udziale w dziaaniach nowego mechanizmu.

Informacje o pracach grup dostpne s na stronie Komitetu Kontaktowego: www.contactcommittee.eu.

10 PSC (ang. Professional Standards Committee). w skad PSC wchodzi ok. 70 instytucji kontrolnych z pastw caego wiata. 11 ISSAI (ang. International Standards of Supreme Audit Institutions) Midzynarodowe Standardy Najwyszych Organw Kontroli odpowiedniki standardw opracowanych dla audytu w sektorze prywatnym, ktre maj zapewni naleyt jako kontroli wykonywanych przez instytucje sektora publicznego. 12 INTOSAI GOV to szczeglna cz standardw opracowywanych przez INTOSAI, zawierajca wytyczne dla sektora publicznego dot. dobrego zarzdzania. w odrnieniu od ISSAI wytyczne z serii INTOSAI GOV adresowane s nie do NOK, ale do kierownictwa jednostek sektora publicznego.

396

13 IIASB (ang. International Internal Audit Standards Board) organ Instytutu Audytorw Wewntrznych (IIA), zajmujcy si promowaniem i aktualizacj Midzynarodowych Standardw Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewntrznego. 14 IAS ang. Internal Audit Service. 15 ECIIA ang. European Confederation of Institutes of Internal Auditing. 16 Ang. INTOSAI Working Group on IT Audit. 17 Ang. INTOSAI Working Group on Programme Evaluation. 18 Ang. INTOSAI Subcommittee to Promote Best Practices and Quality Assurance through Voluntary Peer Reviews. 19 Ang. INTOSAI Task Force Global Financial Crisis.

397

Wsppraca midzynarodowa NIK

Wewntrznej powicone realizacji planu dziaania i dalszym jej pracom. Wzili w nim udzia przedstawiciele NOK Austrii, Belgii, Holandii, Gruzji, Litwy, Rumunii i USA. Obserwatorem w podkomisji jest Instytut Audytorw Wewntrznych (IIA). Jako Przewodniczcy Zarzdu EUROSAI i szef Podkomisji INTOSAI ds. Standardw Kontroli Wewntrznej Prezes NIK uczestniczy w seminarium zorganizowanym z okazji 50. rocznicy OECD pod hasem Kontrola wewntrzna i audyt wewntrzny: zapewnienie etycznego dziaania i rozliczalnoci sektora publicznego, ktre odbyo si w Paryu 13 kwietnia 2011 r. Prezes NIK Jacek Jezierski, przewodniczcy Podkomisji INTOSAI ds. Standardw Kontroli Wewntrznej, zosta przedstawicielem INTOSAI w Midzynarodowej Radzie Standardw Audytu Wewntrznego IIA, czyli IIASB13. Funkcj t Prezes NIK bdzie sprawowa do lipca 2013 r. w ramach obowizkw czonka IIASB Prezes NIK uczestniczy w jej posiedzeniu w Orlando (USA) od 29 listopada do 1 grudnia 2011 r., ktre odbyo si jednoczenie z dorocznym posiedzeniem IIA. Pracownicy NIK, ktrzy s czonkami zespou zajmujcego si kierowaniem pracami zwizanymi z przewodniczeniem w Podkomisji INTOSAI ds. Standardw Kontroli Wewntrznej, uczestniczyli w konferencjach na temat audytu wewntrznego: w padzierniku w dorocznej konferencji Suby Audytu Wewntrznego Komisji Europejskiej (IAS)14 w Brukseli oraz w konferencji Europejskiej Konfederacji Instytutw Audytu Wewntrznego ECIIA15, powiconej audytowi wewntrznemu w Europie oraz wiatowym trendom i wyzwaniom dla audytu wewntrznego, ktra odbya si w Madrycie, rwnie w padzierniku 2011 r. Istotnym elementem dziaalnoci INTOSAI jest jej wsppraca z Organizacj Narodw Zjednoczonych, w ramach ktrej odbywaj si wsplne sympozja. S one okazj do wymiany informacji dotyczcych konkretnych obszarw kontroli sektora publicznego. Odbywaj si od 1971 r. zawsze w Wiedniu, z reguy co dwa lata. Finansowane s przez INTOSAI i ONZ, a organizowane przez Sekretariat Generalny INTOSAI. w lipcu 2011 r. odbyo si 21. Sympozjum ONZ/INTOSAI. Byo ono powicone skutecznym praktykom wsppracy pomidzy naczelnymi organami kontroli a obywatelami, dla poprawy rozliczalnoci publicznej. Wzi w nim udzia Prezes NIK wraz z delegacj. w ramach tematu 1. sympozjum (Komunikacja pomidzy NOK a obywatelami) Prezes NIK wygosi wystpienie pt. Komunikacja pomidzy NOK a obywatelami dla poprawy rozliczalnoci publicznej. Najwysza Izba Kontroli uczestniczy take w innych strukturach INTOSAI, z ktrych wikszo bya bardzo aktywna w roku 2011. w kwietniu 2011 r. w Sun City, RPA, odbyo si 20. spotkanie Grupy Roboczej INTOSAI ds. Kontroli Systemw Informatycznych WGITA16, kierowanej przez NOK Indii. Uczestniczyli w nim przedstawiciele NIK, ktrzy wygosili prezentacj na temat ryzyka strategii IT zdominowanej przez outsourcing, opart na wynikach kontroli NIK Funkcjonowanie wybranych systemw informatycznych Ministerstwa Skarbu Pastwa. W maju 2011 r. przedstawicielka NIK uczestniczya w Paryu w spotkaniu grupy Roboczej INTOSAI ds. Oceny Skutecznoci Programw Publicznych17. Podczas posiedzenia prezentowany by raport z dotychczasowej dziaalnoci grupy, omwiono te ostateczn wersj kwestionariusza dotyczcego dobrych praktyk w zakresie oceny programw, opracowanego przez czonkw Grupy. Podczas tego spotkania odbyo si rwnie seminarium powicone m.in. ocenie programw publicznych przez organy kontroli. NIK jest take czonkiem Podkomisji INTOSAI ds. Przegldw Partnerskich18. Spotkanie podkomisji, w ktrym uczestniczy stay przedstawiciel NIK, odbyo si we wrzeniu 2011 r. w Wiedniu. Powicone byo midzy innymi sposobom rozpowszechniania wynikw przegldw partnerskich, aktualizacji wytycznych dotyczcych przegldw oraz opracowaniu planu pracy podkomisji na lata 20112016. Grupa Zadaniowa ds. Globalnego Kryzysu Finansowego19 to kolejna struktura INTOSAI, w ktrej prace zaangaowana jest Najwysza Izba Kontroli. w 2011 r. nie byo planowane spotkanie grupy, jednake dla jej czonkw Trybuna Obrachunkowy Brazylii zorganizowa seminarium na temat roli naczelnego organu kontroli w rozwoju infrastruktury w okresie pokryzyso-

wym. Odbyo si ono we wrzeniu 2011 r. w Brasilii. Przedstawiciel NIK zaprezentowa tam wystpienie na temat inwestycji infrastrukturalnych w Polsce w czasach przedkryzysowych i obecnie. Dorobek NIK w dziedzinie przeciwdziaania korupcji jest doceniany na forum midzynarodowym, zwaszcza INTOSAI midzynarodowej organizacji, zrzeszajcej najwysze organy kontroli 180 pastw. NIK zostaa zaproszona w lipcu 2009 r. do wzicia udziau w pracach Grupy roboczej INTOSAI ds. walki z korupcj i praniem brudnych pienidzy. Walka z korupcj zostaa bowiem przyjta jako jeden z szeciu kierunkw strategicznych w planie dziaania INTOSAI na lata 2011201620. Dysponujc od 2000 r. wasn metodyk antykorupcyjn, NIK aktywnie uczestniczy w przygotowaniu przez t grup wytycznych INTOSAI, ktre ksztatowa bd praktyk dziaa najwyszych organw kontroli w kwestii zapewniania rzetelnoci, przejrzystoci i rozliczalnoci w funkcjonowaniu instytucji publicznych oraz gospodarowaniu mieniem publicznym21. We wrzeniu 2011 r. w Pradze odbyo si pite spotkanie Grupy Roboczej INTOSAI ds. Walki z Korupcj i Praniem Brudnych Pienidzy WGFACML22, poprzedzone seminarium na temat korupcji. Stali przedstawiciele NIK w tej grupie zaprezentowali tam projekt wytycznych dotyczcy roli najwyszych organw kontroli we wzmacnianiu rzetelnoci, przejrzystoci i rozliczalnoci oraz racjonalnego gospodarowania mieniem publicznym. Wytyczne te zostay opracowane przez podgrup kierowan przez przedstawicieli NIK. Ponadto podczas spotkania w Pradze okrelono ramy wsppracy WGFACML z Grup Robocz INTOSAI ds. Kontroli rodowiska WGEA23, ktra jest kolejnym istotnym obszarem dziaalnoci NIK w INTOSAI. Spotkanie Grupy Roboczej INTOSAI ds. Kontroli rodowiska WGEA odbyo si w Buenos Aires w listopadzie 2011 r. Cz spotkania powicona bya moliwociom wsppracy w dziedzinie kontroli rodowiska z organizacjami midzynarodowymi. Problemy te omawiano m.in. z reprezentantami Banku wiatowego, ACCA24, Transparency International, Interpolu i Programu rodowiska ONZ (UNEP). Tematem spotkania WGEA byy te zagadnienia sprawozdawczoci dotyczcej m.in. zrwnowaonego rozwoju oraz roli rzdw i kontrolerw w tym zakresie, defraudacji i korupcji w dziedzinie rodowiska oraz efektywnoci realizacji midzynarodowych porozumie dotyczcych ochrony rodowiska. W kwietniu w Helsinkach miao miejsce czwarte spotkanie Grupy Roboczej INTOSAI ds. Kluczowych Wskanikw Krajowych, powicone, m.in. opracowaniu Biaej Ksigi na temat kluczowych wskanikw krajowych, dalszemu rozwojowi bazy danych dotyczcych kluczowych wskanikw krajowych oraz omwieniu nowych podprojektw grupy i planu pracy na rok 2011.

3. Wsppraca z Europejsk Organizacj Najwyszych Organw Kontroli EUROSAI

Wsppraca midzynarodowa NIK

Dziaalno NIK w ramach EUROSAI koncentrowaa si w 2011 r. wok zakoczenia prac nad planem strategicznym EUROSAI 20112017, przygotowa do VIII Kongresu podsumowujcego i koczcego trzyletni prezydencj NIK w EUROSAI oraz na biecej pracy w zespoach zadaniowych i grupach roboczych. Kontynuowano te realizacj strategii szkoleniowej na lata 20082011 oraz zacienianie wsppracy z INTOSAI i jej grupami regionalnymi, a take promocj EUROSAI na arenie midzynarodowej. Najwysza Izba Kontroli przewodniczya Grupie Zadaniowej ds. Planu Strategicznego EUROSAI, aktywnie uczestniczya w pracach grup roboczych ds. kontroli rodowiska i ds. wykorzystania technik informatycznych w kontroli, grup zadaniowych ds. kontroli funduszy przeznaczonych na eliminowanie skutkw klsk ywioowych i katastrof wywoanych przez czowieka, ds. opracowania przewodnika dobrych praktyk dotyczcych jakoci kontroli, Komitetu Szkoleniowego oraz od czerwca w pracach dwch grup zadaniowych ds. realizacji celw strategicznych EUROSAI powoanych na Kongresie w Lizbonie. W pierwszym proczu 2011 r. zakoczone zostay pod przewodnictwem NIK prace nad opracowaniem planu strategicznego, ktry po akceptacji Zarzdu EUROSAI zosta ostatecznie przyjty w czerwcu przez VIII Kongres
20 XX Kongres INTOSAI, Republika Poudniowej Afryki, listopad 2010 r. 21 Ustalenia grupy roboczej INTOSAI ds. walki z korupcj i praniem brudnych pienidzy, Ekwador, sierpie 2010 r. Zakoczenie prac przewidziano na 2015 r. 22 Ang. INTOSAI Working Group on the Fight Against Corruption and Money Laundering. 23 Ang. INTOSAI Working Group on Environmental Auditing. 24 ACCA ang. Association of Chartered Certified Accountants midzynarodowa organizacja zrzeszajca specjalistw z zakresu finansw i rachunkowoci.

398

25 NIK jest czonkiem Zarzdu EUROSAI od 2005 r., a przez trzy lata, od 2008 do 2011, przewodniczya jego pracom. Trzyletni okres przewodniczenia w Zarzdzie to tzw. prezydencja.

399

Wsppraca midzynarodowa NIK

EUROSAI w Lizbonie. Plan sporzdzony zosta na lata 20112017. Okrela on wizj i misj EUROSAI, wartoci, jakie przywiecaj jej dziaalnoci, a take cele strategiczne oraz dziaania, ktre powinny by podjte dla ich realizacji (w tym mierniki realizacji kadego z nich). Gwne cele strategiczne EUROSAI przyjte w planie to: Budowa potencjau uatwienie rozwoju i umocnienie potencjau instytucjonalnego czonkw EUROSAI. Standardy zawodowe promocja i uatwianie wdraania Midzynarodowych Standardw Najwyszych Organw Kontroli (ISSAI) oraz ich rozwj. Wymiana wiedzy zachcanie do wsppracy i wymiany dowiadcze midzy czonkami EUROSAI, w ramach INTOSAI oraz z partnerami zewntrznymi. Zarzdzanie i komunikacja kierowanie EUROSAI zgodnie z zasadami dobrego zarzdzania i efektywnej komunikacji. uwzgldnia now struktur organizacyjn EUROSAI, ktra ma zapewni najbardziej efektywne wdroenie przyjtych celw strategicznych. Dla wdroenia poszczeglnych celw planu utworzono odrbne zespoy, a procedury ich powoywania i funkcjonowania zostay przedstawione w osobnym dokumencie, przygotowanym przez Grup Zadaniow ds. Planu Strategicznego. Aby rozpocz jak najszybsze wdraanie planu strategicznego, Prezes NIK zaangaowa si bezporednio w negocjacje z czonkami EUROSAI, w efekcie czego jeszcze przed Kongresem stworzona zostaa lista kandydatw na przewodniczcych zespow ds. realizacji poszczeglnych celw strategicznych oraz lista NOK wyraajcych ch uczestniczenia w przyszych pracach tych zespow. NIK z urzdu jako ustpujca prezydencja staa si czonkiem prowadzonego przez jej nastpc NOK Portugalii zespou ds. realizacji 4. celu strategicznego EUROSAI (Zarzdzanie i komunikacja). Ponadto NIK jest czonkiem zespou ds. realizacji celu 3. (upowszechnianie wiedzy). Plan strategiczny EUROSAI na lata 20112017 zosta jednogonie zaakceptowany przez VIII Kongres EUROSAI, ktry przyj te raport z dziaalnoci polskiej prezydencji EUROSAI w latach 20082011. Zostaa ona uznana za jedn z lepszych w 20-letniej historii organizacji. Wrd uczestnikw Kongresu rozprowadzono opracowany przez NIK biuletyn prezentujcy gwne zaoenia i dokonania prezydencji. Ponadto podczas Kongresu w Lizbonie przedstawiono wyniki niektrych kontroli midzynarodowych zrealizowanych przez czonkw EUROSAI, w tym koordynowanej przez NIK kontroli zatrudnienia osb niepenosprawnych w administracji publicznej, w ktrej uczestniczyo 12 pastw oraz kontroli przygotowa Polski i Ukrainy do organizacji turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA Euro 2012. Odbyo si te uroczyste podpisanie raportu z przegl Poniewa EUROSAI jest regionaln grup INTOSAI, plan strategiczny w wielu miejscach odnosi si wprost do dziaa INTOSAI, przy jednoczesnym uwzgldnieniu specyfiki regionu europejskiego. Plan strategiczny du partnerskiego NOK Sowacji, przeprowadzonego przez ekspertw z NOK Estonii, Sowenii, Wielkiej Brytanii oraz Polski. Kongres w Lizbonie koncentrowa si gwnie wok dwch tematw: wyzwa, potrzeb i odpowiedzialnoci menederw sektora publicznego i roli NOK w tym zakresie oraz kontroli niezalenych regulatorw gospodarczych sesji tej przewodniczy Prezes NIK. W toku debaty na ten temat przedstawiona zostaa interesujca teza o wsplnych zadaniach NOK i regulatorw, ktre mimo rnego wpywu na gospodark maj wsplny cel. Jest nim ochrona interesw obywateli i wsplna podstawa dziaania niezaleno. Do kadej z sesji tematycznych Kongresu przygotowane byy sprawozdania krajowe, w tym sprawozdanie NIK. Wanym osigniciem Kongresu byo przyjcie oficjalnego stanowiska EUROSAI, w ktrym apelowano do parlamentw i obywateli Europy o poparcie niezalenoci najwyszych organw kontroli od jednostek kontrolowanych oraz o ich ochron przed naciskami z zewntrz. z inicjatyw tak wystpili Prezes NIK i Prezes Trybunau Obrachunkowego Hiszpanii, ktry peni obowizki Sekretarza Generalnego EUROSAI. Stanowisko to odnosi si do wczeniejszych dziaa INTOSAI wzmacniajcych zasad niezalenoci NOK zaowocoway one m.in. rezolucj przyjt przez 66. Zgromadzenie Oglne ONZ 22 grudnia 2011 r. Rezolucja Promowanie wydajnoci, rozliczalnoci, skutecznoci i przejrzystoci administracji publicznej poprzez umacnianie najwyszych organw kontroli nawizuje do dokumentw INTOSAI: deklaracji z Limy z 1977 r. i deklaracji z Meksyku z 2007 r. w pracach nad rezolucj uczestniczyo aktywnie Stae Przedstawicielstwo RP przy ONZ. W 2011 r. odbyy si dwa posiedzenia Zarzdu EUROSAI25, bezporednio przed i po Kongresie w Lizbonie. Podczas 37. posiedzenia Zarzdu EUROSAI przyjto sprawozdanie z trzyletniej prezydencji NIK w EUROSAI, raport z dziaalnoci EU-

ROSAI w latach 20082011, raport finansowy oraz sprawozdanie audytorw EUROSAI, projekt budetu na lata 20122014, informacje na temat nowych kandydatw na czonkw Zarzdu oraz nowych audytorw organizacji, projekt Planu Strategicznego EUROSAI na lata 20111017, sprawozdania z dziaalnoci grup roboczych i zadaniowych EUROSAI, informacje o wynikach dwch kontroli midzynarodowych (zatrudnienia osb niepenosprawnych w administracji publicznej oraz ochrony Morza Czarnego przed zanieczyszczeniami), a take sprawozdania ze wsppracy z grupami roboczymi INTOSAI i partnerami zewntrznymi. Podczas 38. posiedzenia Zarzdu przyjto wytyczne majce na celu wprowadzenie w ycie postanowie Kongresu, przyjto te procedury funkcjonowania zespow ds. realizacji celw strategicznych EUROSAI, wybrano przewodniczcych poszczeglnych zespow, przedstawiono take program portugalskiej prezydencji w EUROSAI i informacje dotyczce kolejnego Kongresu, ktry odbdzie si w 2014 r. w Hadze. Spord licznych inicjatyw Prezesa NIK jako przewodniczcego Zarzdu EUROSAI naley wymieni nawizanie wsppracy pomidzy EUROSAI a Europejsk Konfederacj Instytutw Audytu Wewntrznego ECIIA, sfinalizowane podpisaniem 7 marca 2011 r. w Rzymie formalnego porozumienia. Jego strony zobowizuj si wsppracowa na rzecz lepszego zrozumienia idei kontroli wewntrznej, podkrelenia znaczenia systemu kontroli wewntrznej, wdroenia wytycznych dotyczcych audytu wewntrznego, wymiany dobrych praktyk w zakresie dobrego zarzdzania oraz wzajemnej wymiany narzdzi i wynikw bada. Istotn inicjatyw NIK byo take seminarium dla czonkw EUROSAI powicone komunikacji NOK z opini publiczn za porednictwem mediw oraz roli rodkw masowego przekazu w postrzeganiu NOK i wynikw ich pracy przez spoeczestwo. Seminarium odbyo si w Warszawie 1011 maja 2011 r. i zgromadzio przedstawicieli sub prasowych z ok. 20 europejskich NOK, ktrzy podzielili si dowiadczeniami ze wsppracy ich instytucji z mediami. Do udziau w seminarium zaproszeni zostali take przedstawiciele mediw i public relations, co pozwolio na pokazanie, jak wsppraca z NOK jest postrzegana przez dziennikarzy. Seminarium spotkao si z pozytywnymi reakcjami i zostao dobrze ocenione przez uczestnikw. Przedstawiciele NIK w Grupie Roboczej EUROSAI ds. Kontroli rodowiska wzili udzia w corocznym spotkaniu, w ramach ktrego odbyo si seminarium powicone problemom rodowiskowym zwizanym z rozwojem transportu oraz zagadnieniom kontroli gospodarnoci, efektywnoci i wydajnoci. Spotkanie odbyo si w padzierniku 2011 r. w Sztokholmie, gdzie zaprezentowano take informacje o wybranych zakoczonych i planowanych europejskich koordynowanych kontrolach rodowiska. NIK przedstawia propozycj podjcia w 2013 r. midzynarodowej kontroli dotyczcej parkw narodowych. Swj udzia w niej zadeklarowao wstpnie siedem NOK. NIK jest lub bdzie w najbliszym czasie zaangaowana w midzynarodowe kontrole rodowiskowe m.in. w realizowan pod kierownictwem NOK Holandii kontrol transgranicznego przemieszczania odpadw oraz koordynowan przez NOK Norwegii kontrol handlu emisjami. W Sztokholmie czonkowie Grupy Roboczej zapoznali si te z projektem strategii dziaania grupy na lata 20122014, ktry zakada dwa priorytety: problematyk kontroli zmian klimatycznych i metodologi kontroli rozwoju zrwnowaonego. Bezporednio po spotkaniu czonkw Grupy odbyo si posiedzenie jej Komitetu Sterujcego. Omawiano m.in. potrzeb upowszechnienia inicjatyw prorodowiskowych wrd NOK. Przedstawicielka NIK poinformowaa te o wprowadzeniu w NIK systemu zarzdzania rodowiskiem i uzyskaniu midzynarodowego certyfikatu w tym zakresie. W marcu 2011 r. NIK uczestniczya w XIX posiedzeniu Komitetu EUROSAI ds. Szkole w Madrycie, na ktrym omawiano strategi szkoleniow EUROSAI oraz podzia funkcji Komitetu po wprowadzeniu nowego schematu organizacyjnego. Komitet zosta rozwizany na VIII Kongresie EUROSAI w Lizbonie, a jego dotychczasowe zadania przejy grupy zadaniowe ds. realizacji poszczeglnych celw strategicznych. w roku 2011 NIK rozpocza take prace w dwch zespoach ds. realizacji planu strategicznego EUROSAI. w Pradze odbyo si spotkanie zespou ds. realizacji celu trzeciego (w listopadzie 2011), a w Lizbonie zespou ds. realizacji celu czwartego (w czerwcu 2011 r.). Spotkania te powicone byy przygotowaniu projektw planw operacyjnych i projektw dokumentw regulujcych funkcjonowanie zespow. W marcu 2011 r. przedstawiciele NIK uczestniczyli w okresowym spotkaniu grupy zadaniowej EUROSAI ds. kontroli funduszy na rzecz klsk ywioowych oraz katastrof, ktre odbyo si w Moskwie. Podczas spotkania omwiono system zarzdzania rodowiskowego, system szybkiego reagowania, skuteczno pomocy midzynarodowej, fundusze spoeczne i subwencje, a take zaplanowan wspln kontrol midzynarodow dot. funduszy na rzecz katastrof i klsk ywioowych. Z kolei w maju 2011 r. reprezentant NIK uczestniczy w seminarium na temat kontroli gospodarki odpadami, organizowanym przez Norwegi (kierujc Grup Robocz EUROSAI ds. Kontroli rodowiska). w seminarium wzili udzia przedstawiciele 25 NOK oraz eksperci z Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) i Komisji Europejskiej. Seminarium i zorganizowane

Wsppraca midzynarodowa NIK

400

w jego trakcie warsztaty byy okazj do zapoznania si z kluczowymi inicjatywami w zakresie kontroli gospodarki odpadami, podejmowanymi w ramach prac grup roboczych ds. kontroli rodowiska INTOSAI i EUROSAI. Podczas seminarium NIK zaprezentowaa swoje dowiadczenia. Istotnym nowym zadaniem NIK jest kierowanie podgrup realizujc projekt e-Government (www.egov.nik.gov.pl) w ramach Grupy Roboczej EUROSAI ds. IT. Jej pracami poprzednio kierowa NOK Portugalii. NIK zaproponowaa swoim europejskim partnerom autorskie narzdzie do zarzdzania wiedz gromadzon przez najwysze organy kontroli. w padzierniku 2011 r. odbyo si w Warszawie spotkanie inicjujce projekt pod kierownictwem NIK z udziaem dziewiciu przedstawicieli z szeciu NOK uczestniczcych w pracach podgrupy (Estonii, Holandii, Portugalii, Rosji, Sowacji i Szwajcarii), powicone kwestiom organizacji projektu. Podczas spotkania w Warszawie Polacy wyjaniali swoim partnerom ide systemu oraz jego architektur. Internetowe narzdzie ma uatwi docieranie do danych z kontroli informatycznych oraz usprawni ich analiz. Przewodzona przez Szwajcari grupa, zajmujca si w EUROSAI technologiami IT, wezwaa poszczeglne instytucje kontrolne do dostarczania raportw i danych, wskazujc jednoczenie jako adres stron internetow NIK, goszczc platform e-GOV.

4. Udzia NIK w przegldzie partnerskim NOK Sowacji

Od kwietnia 2010 r. do kwietnia 2011 r. przedstawiciele NOK Wielkiej Brytanii (przewodniczcy), Estonii, Polski i Sowenii dokonali przegldu Najwyszego Urzdu Kontrolnego Sowacji (dalej NUK). Przedmiotem oceny byy strategia rozwoju NUK, planowanie, prowadzenie i przedstawianie sprawozda z kontroli oraz system oceny jakoci postpowania kontrolnego, rekrutacja i szkolenie pracownikw oraz polityka informacyjna. Przegld zosta przeprowadzony na podstawie porozumienia, opartego na (wwczas) projekcie wytycznych INTOSAI ws. przegldw partnerskich26. Czonkowie zespou otrzymali przeoone na jzyk angielski akty prawne, podrczniki kontroli oraz akty wewntrzne regulujce organizacj i postpowanie kontrolne NUK. Zaprezentowano im wszystkie tematy przegldu oraz zorganizowano kilkadziesit spotka z pracownikami NUK. Dodatkowo polscy czonkowie zespou zapoznali si dokumentacj trzech kontroli (w jzyku sowackim) oraz przedyskutowali ich przebieg z waciwymi dyrektorami i kierownikami kontroli; uzyskali te pisemn odpowied na ok. 50 pyta z zakresu postpowania kontrolnego i metodyki kontroli z listy pyta INTOSAI ws. przegldw partnerskich27 i przedyskutowali odpowiedzi z autorami. Zesp przegldu partnerskiego wysoko oceni dziaalno NUK Sowacji, zwaszcza podnoszenie jakoci i profesjonalizmu dziaa kontrolnych, rozwj metodyki kontroli, rosnce znaczenie wynikw kontroli dla interesariuszy, coraz wiksz dostpno wynikw kontroli i ulepszanie wsppracy z mediami. Rwnoczenie sformuowano szczegowe uwagi. w czci opracowanej przez przedstawicieli NIK zasugerowano m.in: wzbogacenie warsztatu NUK w dziedzinie kontroli wykonania zada, zwikszenie roli delegatur na podstawie dowiadcze NIK, rozwaenie moliwoci dokonywania analizy wpywu wykonanych kontroli oraz wprowadzenia zewntrznej oceny jakoci kontroli, zwikszenie czytelnoci sprawozda z kontroli, w tym prezentowanie oceny na pocztku dokumentu, rozwaenie, czy w dostatecznym stopniu wykorzystuje si nieformalne sugestie tematw kontroli, np. z parlamentu, rzdu i innych centralnych organw pastwa oraz od opinii publicznej, czy tematy kontroli rwnomiernie pokrywaj programy rzdowe i dziaalno poszczeglnych resortw, jak ulepszy mechanizmy oceny ryzyka i istotnoci, tak aby zasoby NUK byy kierowane na dziedziny priorytetowe, czy mona by prowadzi wicej kontroli dotyczcych caych dziedzin dziaalnoci rzdu (np. polityk sektorowych lub programw rzdowych). W czerwcu 2011 r. reprezentanci NIK oraz NOK Wielkiej Brytanii, Estonii i Sowenii zaprezentowali kierownictwu NOK Sowacji wyniki przegldu partnerskiego. Dowiadczenia NIK z udziau w przegldzie partnerskim zostay przedstawione w kwartalniku INTOSAI28.

26 ISSAI 5600 Peer Review Guideline. 27 Peer Review Checklist Appendix to ISSAI 5600 28 Pawe Bana and Jacek Mazur: Peer Review of the Supreme Audit Office of the Slovak Republic: Reflections of Peer Review Team Members, International Journal of Government Auditing, Washington, October 2011).

401

Wsppraca midzynarodowa NIK

5. Udzia NIK w kontrolach midzynarodowych

W 2011 r. NIK bya zaangaowana w dziaania zwizane z 4 kontrolami prowadzonymi we wsppracy z najwyszymi organami kontroli innych pastw.

Tabela 1.
Kontrole rwnolege i koordynowane realizowane w 2011 r. Pastwa uczestniczce w kontroli 2 Kontrola rwnolega przygotowa do organizacji mistrzostw Europy w pice nonej na Ukrainie i w Polsce w 2012 r. 3 Ukraina i Polska

Lp. 1 1.

Tytu kontroli

Oglne informacje o kontroli, w tym informacje o zadaniach zrealizowanych w 2011 r. 4 List intencyjny pomidzy NIK a Izb Obrachunkow Ukrainy w sprawie realizacji kontroli zosta podpisany podczas VII Kongresu EUROSAI w Krakowie w czerwcu 2008 r. Zgodnie z porozumieniem o wsppracy z listopada 2008 r. strony zobowizay si przeprowadza corocznie w latach 20082011 kontrole przygotowa do EURO 2012. Pierwsza z nich (obejmujca lata 20072008) trwaa od wrzenia 2008 do stycznia 2009. Wsplny raport zosta podpisany w Kijowie w czerwcu 2009. Druga kontrola zostaa przeprowadzona od wrzenia 2009 do stycznia 2010 i obja lata 20092010. Wsplny raport z drugiej kontroli podpisano w lipcu 2010 r. Trzeci wsplny raport z kontroli zosta podpisany w Lizbonie w czerwcu 2011 r. podczas VIII Kongresu EUROSAI. W 2012 r. planowane jest opracowanie i podpisanie czwartego raportu z kontroli rwnolegej, zawierajcego ocen przygotowa do organizacji EURO 2012 wedug stanu na koniec 2011 r. Kontrola bya realizowana z inicjatywy NIK. Stanowia kontynuacj III tematu VII Kongresu EUROSAI oraz wypenienie jednej z jego rekomendacji. Wsplny raport zosta podpisany na VIII Kongresie EUROSAI w Lizbonie w czerwcu 2011 r.

2.

Midzynarodowa kontrola dotyczca realizacji programw wspierajcych wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych

Polska (koordynator), Bugaria, Czechy, Hiszpania, Niemcy, Macedonia, Rumunia, Sowacja, Sowenia, Szwajcaria, Turcja, Ukraina Polska i Sowacja

3.

Realizacja Programu Operacyjnego Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Sowacka na lata 20072013 Koszty kontroli funduszy strukturalnych

Kontrola realizowana na podstawie oglnej umowy o wsppracy midzy NIK a NOK Sowacji (z 1998 r.) bez podpisywania odrbnej umowy o kontroli. z kontroli sporzdzono dwa osobne raporty. w dniu 7 grudnia 2011 r. wymieniono informacje nt. ustale kontroli. Strony wymieniy te uwagi i propozycje dotyczce wsppracy w ramach kontroli Programu w latach 2012 2013. Kontrola realizowana w ramach prac Grupy Roboczej ds. Funduszy Strukturalnych Komitetu Kontaktowego Prezesw NOK Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunau Obrachunkowego. Raport zbiorczy z kontroli zosta przyjty na zebraniu Komitetu Kontaktowego w Luksemburgu w dniach 1314 padziernika 2011 r.

4.

Austria, Bugaria, Czechy, Holandia, otwa, Niemcy, Polska, Portugalia, Sowenia, Sowacja, Wgry, Wochy Obserwatorzy: Finlandia, Hiszpania, Malta i ETO

Wsppraca midzynarodowa NIK

Departament Obrony Narodowej NIK w IV kwartale 2011 r. rozpocz kontrol wykonania budetu za 2010 r. przez Wielonarodowy Korpus Pnocno-Wschodni (WNK PW) w Szczecinie. Zgodnie z porozumieniem prezesw najwyszych organw kontroli Polski, Danii i Niemiec, zawartym 2 lutego 2001 r., NIK jest zobowizana do przeprowadzenia kontroli wykonania budetu przez WNK PW za lata 20102012. w IV kwartale 2012 r. planowane jest rozpoczcie kontroli wykonania budetu przez WNK PW za 2011 r.

6. Wsppraca z Europejskim Trybunaem Obrachunkowym ETO

NIK wsppracowaa z Europejskim Trybunaem Obrachunkowym w zwizku z kontrolami, ktre ETO prowadzi na terytorium RP, realizujc tym samym zobowizanie, jakie nakadaj na ni przepisy prawa UE. w praktyce wsppraca obejmowaa: wymian okresowych planw pracy, udzia kontrolerw NIK w charakterze obserwatorw w kontrolach ETO w Polsce, udzielanie pomocy ETO w jego kontaktach z krajowymi podmiotami przewidzianymi do kontroli i uzyskiwaniu danych i dokumentw niezbdnych do przeprowadzenia kontroli, analiz wstpnych ustale przekazywanych przez ETO po zakoczeniu kadej kontroli, a w uzasadnionych wypadkach take zgaszanie uwag do tych ustale. w minionym roku ETO przeprowadzi w Polsce 17 kontroli. Dane o ich zakresie tematycznym i o podmiotach objtych kontrol zaprezentowano w tabeli.

402

Tabela 2.
Kontrole przeprowadzone przez ETO w 2011 r. Lp. 1 1. Temat kontroli ETO 2 Powiadczenie wiarygodnoci (DAS 2010: Program Operacyjny Kapita Ludzki i Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka) Kontrola wdroenia w nowych pastwach czonkowskich prawodawstwa Unii Europejskiej w zakresie higieny w ubojniach - Ministerstwo Finansw - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - Gwny Inspektorat Weterynarii - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - Urzd Marszakowski Wojewdztwa Mazowieckiego - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - Agencja Nieruchomoci Rolnych - Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - Ministerstwo rodowiska - Urzd Marszakowski Wojewdztwa dzkiego - Urzd Marszakowski Wojewdztwa lskiego - Ministerstwo Finansw - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - Ministerstwo Finansw - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - Ministerstwo Finansw - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - wybrani beneficjenci - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - Ministerstwo Finansw - wybrani beneficjenci Operator Gazocigw Przesyowych GAZ-SYSTEM S.A. - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - wybrani beneficjenci Jednostki kontrolowane 3

2.

3.

Wstpne studium dot. kontroli udzielania pomocy grupom producentw warzyw i owocw

4.

Kontrola w ramach powiadczenia wiarygodnoci (DAS 2011: Wsparcie rozwoju obszarw wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich, Rozp. Rady nr 1698/2005) Kontrola w ramach powiadczenia wiarygodnoci (DAS 2011): Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji Audyt Systemw Zarzdzania Instytucji Zarzdzajcej i Komitetu Monitorujcego Europejski Fundusz Spoeczny Infrastruktura drogowa System Jednolitej Patnoci Obszarowej

5. 6. 7.

8.

9.

Kontrola projektw regeneracji terenw poprzemysowych wspfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko, Regionalny Program Operacyjny woj. dzkiego i Regionalny Program Operacyjny woj. lskiego Powiadczenie wiarygodnoci (DAS 2011: Program Operacyjny Kapita Ludzki) Powiadczenie wiarygodnoci (DAS 2011 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko) Powiadczenie wiarygodnoci (DAS 2011 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich, Rozp. Rady nr 1698/2005) Powiadczenie wiarygodnoci (DAS 2011 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Pomoc Techniczna) Program Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013, dziaanie 123 zwikszanie wartoci dodanej podstawowej produkcji rolnej i lenej Powiadczenie wiarygodnoci (DAS 2011 Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko) Powiadczenie wiarygodnoci (DAS 2011 Europejski program energetyczny na rzecz naprawy gospodarczej) Powiadczenie wiarygodnoci (DAS 2011 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich, Rozp. Rady 1698/2005)

10. 11.

12. 13. 14.

15. 16. 17.

17 i 18 padziernika 2011 r. w NIK odbyy si warsztaty dla pracownikw koordynujcych i prowadzcych kontrole, ktrzy specjalizuj si w kontrolach wykorzystania rodkw unijnych w Polsce lub mog zajmowa si tym w przyszoci (uczestniczyo okoo 60 osb). Wykadowcami byli: czonek ETO z ramienia Polski A. Kubik i czterej kontrolerzy ETO. Program szkolenia obejmowa oba rodzaje kontroli ETO: 1) kontrole dla celw wydania powiadczenia wiarygodnoci (DAS29) na przykadzie
29 DAS formalna opinia ETO w sprawie wiarygodnoci rozlicze UE, a take legalnoci i prawidowoci transakcji lecych u ich podstaw, powszechnie okrelana za pomoc francuskiego akronimu DAS (skrt od Dclaration dAssurance).

403

Wsppraca midzynarodowa NIK

kontroli dotyczcych rolnictwa oraz kontroli zamwie publicznych w obszarze funduszy strukturalnych; 2) kontrole wykonania zada w zakresie funduszy strukturalnych i rodkw na wspln polityk roln. w prezentacjach podkrelano rol analizy ryzyka w caoci procesu kontrolnego, czyli poczynajc od planowania, poprzez przygotowanie kontroli, a po jej przebieg w jednostkach kontrolowanych, jak te po jej zakoczeniu: budowanie baz obszarw ryzyka, ktre stanowi podstaw planowania przyszych kontroli. ETO przykada do tych zagadnie du wag, a i NIK stara si opracowa metody umoliwiajce coraz lepsze korzystanie z metod analizy ryzyka. Dziaajc na prob ETO, w sierpniu 2011 r. NIK przedoy ETO opini dotyczc zaoe obecnie przygotowywanej Strategii ETO 2013+. Kolejn form wsppracy obu instytucji jest coroczne informowanie si o planach kontroli.

7. Wsppraca z innymi organizacjami europejskimi i pozaeuropejskimi

W marcu 2011 r. w Abu Dhabi (Zjednoczone Emiraty Arabskie) miaa miejsce III Konferencja EUROSAI ARABOSAI30, w ktrej uczestniczy Prezes NIK jako Przewodniczcy Zarzdu EUROSAI oraz przedstawiciele ponad 40 instytucji kontrolnych z obu organizacji. Konferencja odbya si pod hasami walki z korupcj, przejrzystoci i rozliczalnoci. W przemwieniu powitalnym Prezes NIK zwrci uwag na znaczenie najwyszych organw kontroli jako stranikw publicznych pienidzy, szczeglnie w dobie kryzysu gospodarczego. Podkreli te wag przejrzystego funkcjonowania instytucji kontrolnych dla ich skutecznej walki z korupcj. Podczas trzech sesji tematycznych szefowie europejskich i arabskich NOK mwili o swoich dowiadczeniach we wdraaniu Midzynarodowych Standardw Najwyszych Organw Kontroli (ISSAI), pomiarze wydajnoci instytucji kontrolnych oraz o innowacjach w walce z korupcj. Delegaci przyjli deklaracj (The Abu Dhabi Declaration), ktrej gwnymi zaoeniami s walka z korupcj, wdraanie standardw ISSAI oraz wsppraca w zakresie promowania EUROSAI i ARABOSAI. Podczas rozmw kuluarowych Prezes NIK zaprosi Prezesa NOK Iraku do zoenia wizyty w Polsce oraz zobowiza si przyj ekspertw NOK Iraku podczas wizyty studyjnej31. Na zaproszenie Prezesa NIK wizyt w Polsce zoy take Prezes NOK Zjednoczonych Emiratw Arabskich. We wrzeniu 2011 r. w Stambule odbya si pierwsza wsplna konferencja EUROSAI-ASOSAI, bdca wynikiem wsppracy pomidzy dwoma organizacjami, ktra zostaa zainicjowana przez NIK podczas prezydencji w EUROSAI. w trakcie konferencji szczegowo omawiano podejcia do zapewnienia przejrzystoci i rozliczalnoci oraz wyzwania w tym zakresie, wraz z rol NOK i Midzynarodowych Standardw Kontroli w umacnianiu przejrzystoci i rozliczalnoci. Debatowano take nad wyzwaniami NOK dotyczcymi ich narzdzi komunikacji oraz nad wzmacnianiem relacji NOK z mediami i organizacjami pozarzdowymi. Wyzwania w zapewnianiu przejrzystoci i rozliczalnoci byy take dyskutowane w konkretnych obszarach zarzdzania finansami publicznymi, jak m.in. wydatki na obron, zamwienia publiczne, dug publiczny i system podatkowy. W listopadzie 2011 roku NIK uzyskaa miejsce w kolegium audytorw mechanizmu finansowego ATHENA (odnoszcego si do wojskowych dziaa UE). NIK wsppracuje take z Bankiem wiatowym. 18 lutego 2011 r. w Warszawie odbyo si spotkanie przedstawicieli Banku wiatowego z kierownictwem Departamentu Budetu i Finansw NIK. Celem wizyty byo m.in. badanie rynku rachunkowoci i audytu w Polsce. Z kolei w grudniu na zaproszenie Banku wiatowego Prezes NIK wzi udzia w warsztatach planowania strategicznego zorganizowanych dla NOK Iraku, ktre odbyy si w Bejrucie. Prezes NIK, w trakcie sesji zatytuowanej Zmiany w procesie zarzdzania, wygosi prezentacj na temat dowiadcze NIK w 20-letnim procesie przemian, a w trakcie sesji zatytuowanej Kluczowe narzdzia NOK we wzmacnianiu zarzdzania w administracji publicznej przedstawi now strategi komunikacyjn NIK. Przedstawiciel NIK wygosi take przemwienie na temat zmian w kontroli wewntrznej w Polsce w cigu ostatnich 20 lat. NIK zobowizaa si podj blisz wspprac z NOK Iraku na szczeblu prezesw i ekspertw, w zwizku z czym zaplanowano dwie wizyty w Polsce w roku 2012. Z kolei w ramach wsppracy z NATO w maju 2011 r. przedstawiciel NIK uczestniczy w spotkaniu przedstawicieli NOK krajw czonkowskich pastw NATO w Brukseli, powiconym sprawozdaniu z dziaalnoci Midzynarodowej Rady Audytorw (IBAN).

Wsppraca midzynarodowa NIK

30 ARABOSAI Organizacja Najwyszych Organw Kontroli Pastw Arabskich. 31 Wizyta odbya si w marcu 2012 roku.

404

8. Wsppraca dwustronna i wielostronna

W styczniu 2011 r. wizyt w NIK zoya Audytor Generalna Powszechnej Izby Obrachunkowej Holandii Saskia J. Stuiveling. Tematem rozmw byo zarzdzanie zmian i innowacyjno w najwyszych organach kontroli. Delegacja holenderska wysuchaa informacji na temat przygotowa do reformy NIK w 2011 r., zwizanych z nowelizacj ustawy o NIK. Na przeomie lutego i marca 2011 r. wizyt w NIK zoy Prezes Izby Obrachunkowej Federacji Rosyjskiej Siergiej Stiepaszyn. Prezes NOK Rosji wygosi wykad poczony z dyskusj w Krajowej Szkole Administracji Publicznej w Warszawie pt. Sytuacja spoeczno-ekonomiczna w Rosji z perspektywy Izby Obrachunkowej Federacji Rosyjskiej. Podczas spotkania w NIK omawiano moliwo czonkostwa NIK w Zarzdzie INTOSAI, jej dziaalno jako przewodniczcego zarzdu EUROSAI, dotychczasow wspprac pomidzy obiema instytucjami oraz ich ewentualny udzia w popieraniu umowy o maym ruchu granicznym midzy Polsk a Rosj (Obwd Kaliningradzki). Strona rosyjska wyrazia take ch przysania do NIK grupy ekspertw w celu wymiany dowiadcze dotyczcych kontroli przygotowa Polski do organizacji finaw Mistrzostw wiata w Pice Nonej UEFA EURO 2012. Z kolei w kwietniu 2011 r. w NIK przebywaa delegacja urzdnikw i parlamentarzystw z Mongolii. Tematem spotkania bya rola NIK w cyklu budetowym, czyli w procesie przygotowania budetu, debaty na jego temat w Sejmie, wykonania budetu, oraz sprawozdawczo i audyt w tym zakresie. Delegacja przebywaa w Polsce na zaproszenie Banku wiatowego. Rwnie w kwietniu delegacja NIK przebywaa z wizyt w Gruzji. Prezes NIK spotka si m.in. z wiceprzewodniczcym Parlamentu Gruziskiego oraz z przewodniczcym Komisji Budetu i Finansw. Rozmawiano gwnie o pozycji najwyszego organu kontroli w pastwie i jego roli w kontrolowaniu wydatkw publicznych, a Prezes NOK Gruzji mwi o gruntownych zmianach, jakie jego instytucja przesza od roku 2008 oraz o pracach nad rozwojem metodologii kontrolnej. Poniewa nawizanie bliszych stosunkw pomidzy NOK Gruzji a NIK moe przynie oboplne korzyci, Prezes NIK zaprosi kontrolerw gruziskich do Polski w celu wymiany dowiadcze w zakresie metodologii kontroli i kontroli wykonania zada oraz zaprosi Prezesa Izby Kontroli Gruzji Levana Bezhashvili do zoenia wizyty w Polsce32. W lipcu 2011 r. na prob i w uzgodnieniu z Ministerstwem Spraw Zagranicznych na zaproszenie Prezesa NIK z wizyt oficjaln w Polsce przebywaa delegacja Biura Politycznego KC Komunistycznej Partii Chin pod kierownictwem He Guoqianga, czonka staego Biura Politycznego KC KPCH i Sekretarza Komisji ds. Dyscypliny. Podczas wizyty He Guoqiang zosta przyjty m.in. przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisawa Komorowskiego. W czerwcu 2011 r. miaa miejsce wizyta Prezesa NOK Sowenii w NIK, podczas ktrej omwiono m.in. wyniki midzynarodowej kontroli dotyczcej wdroenia postanowie konwencji helsiskiej, kontrol zanieczyszcze Batyku przez statki oraz polityk komunikacyjn delegatur NIK. W sierpniu 2011 r. delegacja NIK uczestniczya w zorganizowanym w Oslo dorocznym spotkaniu przedstawicieli najwyszych organw kontroli krajw batyckich i nordyckich. Przedstawiciele NOK Norwegii i Danii zaprezentowali moliwo przyszej wsppracy w ramach kontroli systemu handlu emisjami CO2. Wymieniono take dowiadczenia w zakresie kontroli unijnych oraz omwiono temat kontroli parkw narodowych. Prezes NIK wygosi prezentacje na temat kontroli parkw narodowych w Polsce oraz na temat zmian prawnych w NIK i jej nowej polityki komunikacyjnej. We wrzeniu 2011 r. NIK gocia Audytor Generaln Szwecji Gudrun Antemar. Tematami rozmw byy kontrole NIK i NOK Szwecji w zakresie zdrowia i owiaty, aktualne zmiany w NIK wynikajce z wejcia w ycie nowelizacji ustawy o NIK oraz dowiadczenia midzynarodowe NIK z okresu sprawowania prezydencji w EUROSAI. Wizyta Prezes NOK Szwecji bya kontynuacj dugoletniej wsppracy pomidzy instytucjami, sigajcej koca lat 90. Oba urzdy wspdziaay ze sob przy okazji spotka Komitetu Kontaktowego, corocznych spotka szefw NOK oraz przygotowa do kongresu EUROSAI. Szefowie NOK Grupy Wyszehradzkiej, Austrii i Sowenii, czyli tzw. V4+2, obradowali we wrzeniu w czeskiej miejscowoci Luhaovice. Dyskusja dotyczya m.in. wykorzystania narzdzi informatycznych w pracy NOK, sporzdzania zbiorczych sprawozda o zarzdzaniu rodkami unijnymi i kontroli unijnych programw wsppracy transgranicznej. Podczas spotkania postanowiono, e NOK Czech zainicjuje prace na rzecz przeprowadzenia w 2013 r. kontroli rwnolegej unijnych programw wsppracy transgranicznej, NOK Sowenii zorganizuje za prac grupy, ktra do wrzenia 2013 r. opracuje podrcznik uatwiajcy dziaalno w NOK zwalczaniu zjawisk korupcji i oszustwa. Polsko-indyjskie seminarium na temat public relations odbyo si we wrzeniu 2011 roku w NIK w Warszawie. Uczestniczya w nim grupa ekspertw z NOK Indii. Tematyka seminarium obejmowaa m.in. zasady wsppracy pomidzy NOK a me32 Wizyta miaa miejsce w marcu 2012 roku.

405

Wsppraca midzynarodowa NIK

diami, obowizki rzecznika prasowego NOK, problemy we wsppracy z dziennikarzami, kwestie docierania do spoeczestwa za pomoc Internetu oraz komunikacj wewntrzn NOK. Pracownicy wydziau prasowego NIK prezentowali nowe funkcje strony internetowej NIK i programy wspierajce prac kontrolerw, a przedstawiciele goci omwili narzdzia IT stosowane w ich instytucji. Wizyta Manuela Nneza Preza, Prezesa Trybunau Obrachunkowego Hiszpanii, bdcego jednoczenie Sekretarzem Generalnym EUROSAI, obejmowaa w padzierniku 2011 r. m.in. omwienie problematyki funkcjonowanie delegatur NIK na przykadzie Delegatury w Gdasku, ktr gocie odwiedzili wraz z Prezesem NIK. Podczas rozmw podsumowano rwnie prezydencj NIK w EUROSAI. Omawiano take wspprac NIK z jednostkami kontrolowanymi, inicjatyw INTOSAI w sprawie umiejscowienia kwestii niezalenoci najwyszych organw kontroli w rezolucji ONZ oraz moliwo czonkostwa NIK w Zarzdzie INTOSAI. Prezes hiszpaskiego NOK przedstawi ogln charakterystyk pracy Trybunau oraz stosowanych w nim rozwiza kontrolnych i kadrowych. Prezes Nnez Prez zosta take przyjty przez Prezydenta Miasta Gdyni, ktry przedstawi relacje swojego urzdu z NIK. Istotn inicjatyw podjt w 2011 r. bya decyzja Prezesa NIK o poddaniu Izby przegldowi partnerskiemu. Do przegldu zaproszone zostay NOK Austrii, Danii, Holandii i Litwy. NOK Danii zgodzi si przewodniczy pracom zespou dokonujcego przegldu. Dat jego rozpoczcia ustalono na stycze 2012, a zakoczenia na koniec 2012 roku. Tematem przegldu jest procedura kontrolna NIK, a jego cele to zwikszenie przejrzystoci funkcjonowania Izby, uzyskanie zapewnienia co do zgodnoci dziaalnoci NIK ze standardami oraz wsparcie propagowanej przez INTOSAI idei przegldw partnerskich. W zwizku z przegldem partnerskim miaa miejsce wizyta Prezesa NOK Danii Henrika Otbo w NIK w listopadzie 2011 r. Wraz z nim przybya delegacja ekspertw duskich, ktrzy bd brali udzia w przegldzie. Podczas spotkania omwione zostay wstpne ustalenia dotyczce porozumienia w sprawie przegldu, harmonogramu prac oraz termin pierwszego spotkania zespou dokonujcego przegldu partnerskiego.

9. Udzia pracownikw NIK w konferencjach, seminariach i szkoleniach

Wanym aspektem dziaalnoci midzynarodowej NIK jest uczestnictwo jej pracownikw w midzynarodowych konferencjach, seminariach i szkoleniach. w czerwcu 2011 r. w Astanie odbya si Midzynarodowa Konferencja Naukowo-Praktyczna z okazji 15. rocznicy Komitetu Obrachunkowego ds. Kontroli Wykonania Budetu Republiki Kazachstanu oraz seminarium na temat audytu zewntrznego i nadzoru parlamentarnego. w lipcu 2011 r. reprezentant NIK uczestniczy w drugiej konferencji ECIIA nt. cyberbezpieczestwa, ktra odbya si w Rzymie. z kolei w padzierniku w Paryu odbya si konferencja organizowana przez rzd Francji wraz z OECD pt. Two years after the Stiglitz-Sen-Fitoussi report, What Well Being and Sustainability Measures, w ktrej uczestniczy wiceprezes NIK Wojciech Misig. W kwietniu 2011 r. w Lubljanie odbyo si seminarium NOK krajw Grupy Wyszehradzkiej nt. roli NOK w zwalczaniu korupcji, w ktrym uczestniczy reprezentant NIK. z kolei w maju przedstawicielka Izby wzia udzia w seminarium powiconym kontrolowaniu gospodarki odpadami. Zostao ono zorganizowane w Oslo przez Grup Robocz INTOSAI ds. Kontroli rodowiska. w poowie czerwca w Tallinie odbyo si seminarium na temat Midzynarodowych Standardw Najwyszych Organw Kontroli, czyli ISSAI, powicone w szczeglnoci problematyce ich wdraania, na ktre zostay oddelegowane dwie przedstawicielki NIK. w listopadzie 2011 r. w Budapeszcie odbyo si midzynarodowe seminarium powicone walce z korupcj. Uczestnicy seminarium zaprezentowali swoje dokonania w zwalczaniu oszustw i korupcji, a delegacja z NOK Holandii przedstawia swoj metodyk identyfikacji ryzyka wystpowania korupcji. Ponadto dwie osoby z NIK uczestniczyy w cigu 2011 roku w midzynarodowych szkoleniach organizowanych przez rzd Indii w ramach programu wsppracy technicznej i gospodarczej. Jedno ze szkole dotyczyo kontroli w rodowisku technologii informacyjnych, drugie za kontroli w sektorze publicznym.

Wsppraca midzynarodowa NIK

10. Nowe formy aktywnoci CERN

NIK ubiega si o penienie funkcji audytora zewntrznego w Europejskiej Organizacji Bada Jdrowych CERN. Zaproszenie do skadania ofert na stanowisko audytora zewntrznego na lata 20132015 z moliwoci przeduenia na kolejne dwa lata wpyno do NIK w poowie 2011 roku. w padzierniku 2011 roku NIK przesaa do CERN swoje zgoszenie wraz z ofert. Oprcz NIK o t funkcj ubiegaj si najwysze organy kontroli Hiszpanii, Norwegii i Szwajcarii. Delegacja NIK pod przewodnictwem Prezesa Jacka Jezierskiego zaprezentowaa swoj ofert przed Komisj Konkursow skadajc si

406

z Przewodniczcego Rady CERN prof. Michela Spiro i dwch czonkw Staego Komitetu Doradczego ds. Audytu (SACA) 7 lutego br. w siedzibie CERN w Genewie. Wybr audytora zewntrznego nastpi w wyniku gosowania, podczas zebrania Rady CERN w dniu 21 czerwca 2012 roku. Jeeli NIK zostanie audytorem CERN, przyniesie jej to wiele korzyci. Po pierwsze dowiadczenie w audycie midzynarodowym. Po drugie - presti. I po trzecie, NIK bdzie moga po czci kontrolowa pienidze polskiego podatnika, ktre w formie skadki wnoszone s do tej organizacji. Jest to niemaa kwota, poniewa roczna polska skadka do CERN wynosi ok. 30 mln frankw szwajcarskich. W Europejskiej Organizacji Bada Jdrowych CERN zrzeszonych jest obecnie dwadziecia pastw. CERN zatrudnia 2600 staych pracownikw. Swoje badania prowadzi tam rwnie ok. 8000 naukowcw z caego wiata. Najwaniejszym projektem CERN jest najwikszy na wiecie akcelerator czstek Wielki Zderzacz Hadronw. Polska jako jedyny kraj z byego bloku sowieckiego bya obserwatorem w CERN w latach 1964-1991, a od 1 lipca 1991 r. jest penoprawnym czonkiem CERN. Pracuje tam okoo 200 Polakw, w wikszoci s to modzi naukowcy stypendyci.

407

Wsppraca midzynarodowa NIK

Wsppraca midzynarodowa NIK

408

Wykaz informacji o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w roku 2010

Zacznik nr 1
do Sprawozdania z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli

409

Wykaz informacji o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w roku 2010

Lp. Tytu kontroli Jednostka organizacyjna, ktra przeprowadzia kontrol

1
1. 2. 3. 4. 5. 6.

2
Powizania budetw jednostek samorzdu terytorialnego z budetem pastwa w zakresie wybranych dochodw i wydatkw w 2010 r. (P/10//007) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 15 Sdy powszechne (P/10/008) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 16 Kancelaria Prezesa Rady Ministrw (P/10/009) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 17 Administracja publiczna (P/10/010) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 27 Informatyzacja (P/10/010) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 34 Rozwj regionalny (P/10/012) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 37 Sprawiedliwo oraz wykonanie w 2010 r. planw finansowych Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej i Funduszu Rozwoju Przywiziennych Zakadw Pracy (P/10/013) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 43 Wyznania religijne oraz mniejszoci narodowe i etniczne (P/10/010) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 45 Sprawy zagraniczne i czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej (P/10/014) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 49 Urzd Zamwie Publicznych (P/10/015) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 58 Gwny Urzd Statystyczny (P/10/016) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 75 Rzdowe Centrum Legislacji (P/10/017) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 80 Regionalne izby obrachunkowe (P/10/018) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 82 Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego (P/10/019) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 84 rodki wasne Unii Europejskiej (P/10/020) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 86 Samorzdowe kolegia odwoawcze (P/10/021) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 88 Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury (P/10/187) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 01 Kancelaria Prezydenta RP (P/10/030) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 02 Kancelaria Sejmu (P/10/031) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 03 Kancelaria Senatu (P/10/032) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 08 Rzecznik Praw Obywatelskich (P/10/033) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 10 Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych (P/10/034) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 11 Krajowe Biuro Wyborcze (P/10/035) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 13 Instytut Pamici Narodowej Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (P/10/036) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 19 Budet, finanse publiczne i instytucje finansowe (P/10/037)

3
Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw

7.

8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

410

1
26. 27. 28.

2
Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 70 Komisja Nadzoru Finansowego (P/10/038) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 78 Obsuga zaduenia zagranicznego i cz. 79 Obsuga dugu krajowego (P/10/039) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 81 Rezerwa oglna i cz. 83 Rezerwy celowe (P/10/040) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 20 Gospodarka (P/10/050)

3
Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego

29. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 36 Skarb Pastwa, wykonanie w 2010 r. przychodw z prywatyzacji majtku Skarbu Pastwa oraz planw finansowych Funduszu Reprywatyzacji, Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw, Funduszu Skarbu Pastwa i Funduszu Rekompensacyjnego (P/10/051) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 40 Turystyka (P/10/052) 31. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 50 Urzd Regulacji Energetyki (P/10/053) 32. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 53 Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw (P/10/054) 33. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 60 Wyszy Urzd Grniczy (P/10/055) 34. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 61 Urzd Patentowy RP (P/10/056) 35. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 64 Gwny Urzd Miar (P/10/057) 36. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 65 Polski Komitet Normalizacyjny (P/10/058) 37. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 68 Pastwowa Agencja Atomistyki (P/10/059) 38. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 74 Prokuratoria Generalna Skarbu Pastwa (P/10/060) 39. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 21 Gospodarka morska (P/10/064) 40. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 26 czno (P/10/065) 41. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 39 Transport (P/10/066) 42. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 71 Urzd Transportu Kolejowego (P/10/067) 43. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 76 Urzd Komunikacji Elektronicznej (P/10/068) 44. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 09 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (P/10/075) 45. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 14 Rzecznik Praw Dziecka (P/10/076) 46. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 24 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego oraz wykonanie w 2010 r. planw finansowych Funduszu Promocji Kultury i Funduszu Promocji Twrczoci (P/10/077)

30.

47.

411

1
48.

2
Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 25 Kultura fizyczna i sport oraz wykonanie w 2010 r. planw finansowych Funduszu Zaj Sportowo-Rekreacyjnych dla Uczniw i Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (P/10/078) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 28 Nauka i cz. 38 Szkolnictwo wysze oraz wykonanie w 2010 r. planu finansowego Funduszu Nauki i Technologii Polskiej (P/10/079) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 30 Owiata i wychowanie (P/10/080)

3
Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego

49.

50. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 67 Polska Akademia Nauk (P/10/081) 51. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 29 Obrona narodowa oraz wykonanie w 2009 r. planu finansowego Funduszu Modernizacji Si Zbrojnych (P/10/087) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r. w cz. 29 przez Szefa Suby Wywiadu Wojskowego (tajna) (P/10/087) 53. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r. w cz. 29 przez Szefa Suby Kontrwywiadu Wojskowego (tajna) (P/10/087) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 42 Sprawy wewntrzne oraz wykonanie w 2010 r. planw finansowych Funduszu Wsparcia Policji i Funduszu Modernizacji Bezpieczestwa Publicznego (P/10/088) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 56 Centralne Biuro Antykorupcyjne (tajna) (P/10/089) 56. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 57 Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego (tajna) (P/10/090) 57. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 59 Agencja Wywiadu (tajna) (P/10/091) 58. Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 12 Pastwowa Inspekcja Pracy (P/10/099) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 31 Praca oraz wykonanie planw finansowych Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych (P/10/100), cz. 44 Zabezpieczenie spoeczne (P/10/101), cz. 63 Sprawy rodziny (P/10/104)1 Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 46 Zdrowie oraz wykonanie planu finansowego Funduszu Rozwizywania Problemw Hazardowych (P/10/102) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 54 Urzd ds. Kombatantw i Osb Represjonowanych (P/10/103) Wykonanie w 2010 r. budetu pastwa w czci 66 - Rzecznik Praw Pacjenta (P/10/189) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 72 Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego oraz wykonanie w 2010 r. planw finansowych Funduszu Emerytalno-Rentowego, Funduszu Administracyjnego i Funduszu Prewencji i Rehabilitacji (P/10/105) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 73 Zakad Ubezpiecze Spoecznych oraz wykonanie w 2010 r. planu finansowego Funduszu Ubezpiecze Spoecznych (P/10/106) Wykonanie planu finansowego Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych w 2010 r. (P/10/107) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 18 Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa (P/10/115) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 22 Gospodarka wodna i cz. 41 rodowisko (P/10/117) 68.

52.

54.

55.

59.

60.

61. 62. 63.

64.

65. 66.

67.

412

1
69.

Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 32 Rolnictwo, cz. 33 Rozwj wsi, cz. 35 Rynki rolne i cz. 62 Departament Rybowstwo oraz wykonanie w 2010 r. planu finansowego Centralnego Funduszu Ochrony Gruntw Rolnych rodowiska, Rolnictwa (P/10/116) i Zagospodarowania Przestrzennego Wykonanie budetu pastwa w 2010 r. Realizacja inwestycji finansowanych ze rodkw publicznych (P/10/114) Wykonanie planw finansowych Agencji Nieruchomoci Rolnych w 2010 r. (P/10/118) Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Bydgoszczy Delegatura w Gdasku Delegatura w Katowicach Delegatura w Kielcach Delegatura w Krakowie Delegatura w Lublinie Delegatura w odzi Delegatura w Olsztynie Delegatura w Opolu Delegatura w Poznaniu Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Szczecinie Delegatura w Warszawie Delegatura w Warszawie Delegatura w Warszawie Delegatura w Warszawie

70.

71. Wykonanie planu finansowego Agencji Rynku Rolnego w 2010 r. (P/10/120) 72. Wykonanie planu finansowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w 2010 r. (P/10/119) 73. Wykonanie planu finansowego Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w 2010 r. (P/10/122) Wykonanie planu finansowego Centralnego Funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym w 2010 r. (P/10/121) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/20 woj. podlaskie (P/10/126) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/04 woj. kujawsko-pomorskie (P/10/130) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/22 woj. pomorskie (P/10/133) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/24 woj. lskie (P/10/137) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/26 woj. witokrzyskie (P/10/141) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/12 woj. maopolskie (P/10/145) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/06 woj. lubelskie (P/10/149) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/10 woj. dzkie (P/10/152) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/28 woj. warmisko-mazurskie (P/10/156) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/16 woj. opolskie (P/10/160) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/30 woj. wielkopolskie (P/10/164) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/18 woj. podkarpackie (P/10/166) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/32 woj. zachodniopomorskie (P/10/171) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/14 woj. mazowieckie (P/10/179) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 04 Sd Najwyszy (P/10/175) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 05 Naczelny Sd Administracyjny (P/10/176) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 06 Trybuna Konstytucyjny (P/10/177)

74.

75.

76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92.

413

1
93. 94. 95. 96.

2
Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 52 Krajowa Rada Sdownictwa (P/10/178) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/02 woj. dolnolskie (P/10/182) Wykonanie budetu pastwa w 2010 r., cz. 85/08 woj. lubuskie (P/10/184) Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2010 roku2

3
Delegatura w Warszawie Delegatura we Wrocawiu Delegatura w Zielonej Grze Departament Budetu i Finansw

1 2

Informacja opracowana na podstawie trzech kontroli wykonania budetu pastwa w 2010 r. Dokument zbiorczy, prezentowany podczas plenarnego posiedzenia Sejmu.

414

Wykaz informacji o wynikach kontroli planowych wysanych do Sejmu RP lub waciwego wojewody od 1 stycznia 2011 r. do 31 marca 2012 r.
(kolejno wg ustawy o dziaach administracji)

Zacznik nr 2
do Sprawozdania z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli

415

Wykaz informacji o wynikach kontroli planowych wysanych do Sejmu RP lub waciwego wojewody od 1 stycznia 2011 r. do 31 marca 2012 r. (kolejno wg ustawy o dziaach administracji)1
Jednostka, ktra przeprowadzaa kontrol Data wysania do Sejmu/wojewody Synteza str.

Lp.

Dzia administracji

Tytu i numer kontroli

2
Administracja publiczna

3
Stosowanie ustawy o dostpie do informacji publicznej przez jednostki realizujce zadania publiczne w wojewdztwie kujawsko-pomorskim, ze szczeglnym uwzgldnieniem udostpniania informacji w BIP (P/10/128) Realizacja zada w zakresie midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju (P/10/005) Dziaalno samorzdowych kolegiw odwoawczych (P/10/003) Wywizywanie si organw samorzdu terytorialnego z zada na rzecz pomocy osobom uprawnionym do alimentw (P/10/098) Funkcjonowanie suby cywilnej w ramach obowizujcych regulacji prawnych (P/11/004) Gospodarowanie mieniem przez zwizki midzygminne (P/09/127) Dysponowanie mieniem komunalnym przez gminy wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. (P/10/127) Sprawowanie nadzoru wacicielskiego nad spkami komunalnymi. (P/10/173) Wykorzystanie nieruchomoci gminnych na podstawie umw najmu, dzierawy i uyczenia. (P/11/128) Prawidowo prowadzenia baz danych, jako podstawy do tworzenia infrastruktury informacji przestrzennej (P/11/107) Realizacja zada w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego. (P/10/110) Realizacja zada w zakresie gospodarki mieszkaniowej przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego (P/11/108)

4
Delegatura w Bydgoszczy

5
11 maja 2011 r.

1.

424

2. 3.

Administracja publiczna/ Czonkostwo RP w Unii Europejskiej Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna/ Budownictwo gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Departament Administracji Publicznej Departament Administracji Publicznej Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Administracji Publicznej Delegatura w Bydgoszczy Delegatura w Bydgoszczy Delegatura w Warszawie Delegatura w Gdasku Departament Infrastruktury Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament Infrastruktury Delegatura we Wrocawiu

27 lipca 2011 r. 29 marca 2011 r. 18 kwietnia 2011 r. 26 marca 2012 r.

425 426

4.

427

5. 6. 7. 8. 9.

428 429

11 lutego 2011 r.

5 wrzenia 2011 r. 430 22 czerwca 2011 r. 27 marca 2012 r. 431 432

10.

13 lutego 2012 r.

433

11.

15 czerwca 2011 r.

434

12.

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

13 lutego 2012 r.

435

13.

Budownictwo, gospodarka Gospodarowanie zasobami mieszkaniowymi po przestrzenna i mieszkaniowa/ zlikwidowanych pastwowych gospodarstwach Rozwj wsi rolnych i innych podmiotach dysponujcych budynkami mieszkalnymi. (P/10/181) Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Prawidowo utrzymania i uytkowania obiektw budowlanych. (P/10/109) Realizacja decyzji o rozbirkach obiektw budowlanych, w szczeglnoci decyzji, ktrym nadano rygor natychmiastowej wykonalnoci. (P/10/131) Pozyskiwanie lokali i pomieszcze mieszkalnych dla osb najuboszych (P/10/151) Zarzdzanie komunalnym zasobem mieszkaniowym przez spki prawa handlowego z udziaem gmin. (P/11/181) Udzielanie przez gminy bonifikaty nabywcom komunalnych lokali mieszkalnych przy bezprzetargowej sprzeday. (P/10/155)

25 padziernika 2011 r.

436

14.

Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Delegatura w Gdasku Delegatura w odzi Delegatura w Zielonej Grze Delegatura w Olsztynie

27 maja 2011 r. 27 czerwca 2011 r. 2 lutego 2012 r. 23 marca 2012 r. 15 lipca 2011 r.

437

15.

438

16. 17.

439 440

18.

441

416

1
19.

2
Finanse publiczne i instytucje finansowe Finanse publiczne i instytucje finansowe

3
Ochrona interesw klientw zakadw ubezpiecze i funduszy emerytalnych (P/10/026) Prawidowo postpowa kontrolnych i podatkowych prowadzonych przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej (P/10/024)

4
Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Departament Budetu i Finansw Delegatura w Bydgoszczy Delegatura we Wrocawiu Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Szczecinie Departament Budetu i Finansw Delegatura w Gdasku Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Delegatura w Katowicach Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Delegatura we Wrocawiu

5
23 marca 2011 r. 9 maja 2011 r. 6 maja 2011 r. 8 sierpnia 2011 r. 27 stycznia 2012 r. 18 stycznia 2012 r.

6
442

20. 21. 22. 23. 24.

443 444 445 446 447

Finanse publiczne i instytucje Opodatkowanie dziaalnoci gospodarczej podatkiem od finansowe gier (P/10/023) Finanse publiczne i instytucje finansowe Finanse publiczne i instytucje finansowe Finanse publiczne i instytucje finansowe Finanse publiczne i instytucje finansowe Finanse publiczne i instytucje finansowe Finanse publiczne i instytucje finansowe Gospodarka Bankowa obsuga wybranych jednostek samorzdu terytorialnego (P/10/129) Udzielanie pomocy poszkodowanym w powodzi 2010 r. (P/11/176) Ulgi udzielane przez gminy w odniesieniu do podatkw stanowicych ich dochd w latach 2008-2010 (P/11/163) Wykorzystanie przez fundacje i stowarzyszenia dotacji ze rodkw publicznych na realizacj zada zleconych (P/11/166) Dziaania na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw poprzez udzielanie porcze i gwarancji (P/10/025) Funkcjonowanie kontroli zarzdczej w jednostkach samorzdu terytorialnego ze szczeglnym uwzgldnieniem audytu wewntrznego (P/10/132) Tworzenie i utrzymywanie zapasw paliw przez elektrownie i elektrociepownie (P/10/049) Bezpieczestwo zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych). (P/09/044). Tworzenie funduszy likwidacji kopal i zakadw grniczych oraz gospodarowanie ich rodkami przez spki grnictwa wgla kamiennego (P/10/135) Zabezpieczenie interesu publicznego w zwizku z realizacj ustawy kompensacyjnej wobec Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa sp. z o.o. (P/10/046) Realizacja ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry, z uwzgldnieniem Programu dla Odry -2006 (P/10/180) Realizacja zada melioracji wodnych w dorzeczu rzeki Odry na terenie wojewdztwa opolskiego ze szczeglnym uwzgldnieniem zabezpieczenia przeciwpowodziowego (P/11/154) Ochrona wd i zagospodarowanie terenw przylegajcych do sztucznych zbiornikw wodnych w Turawie, Otmuchowie i Nysie (P/10/158) Zapewnienie przez organy administracji rzdowej i samorzdowej w wojewdztwie warmisko-mazurskim dostpu do jezior stanowicych wody publiczne (P/10/154) Realizacja przez zarzdy wojewdztw wybranych zada instytucji zarzdzajcych Regionalnymi Programami Operacyjnymi. (P/10/001) Realizacja wybranych elementw Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej. (P/09/124) Wybr i realizacja indywidualnych projektw kluczowych w ramach Regionalnych Programw Operacyjnych (P/10/002) Realizacja dziaania III.2 RPO wojewdztwa dzkiego wsparcie inwestycyjne dla przedsibiorcw (P/11/147)

25.

3 stycznia 2012 r.

448

26.

20 kwietnia 2011 r. 15 listopada 2011 r. 23 sierpnia 2011 r.

449

27.

450

28. Gospodarka 29. Gospodarka 30. Gospodarka 31.

451

4 marca 2011 r.

452

17 stycznia 2012 r.

453

23 sierpnia 2011 r.

454

Gospodarka wodna 32. Gospodarka wodna 33.

30 stycznia 2011 r.

455

Delegatura w Opolu 30 marca 2012 r. 456

Gospodarka wodna 34. Gospodarka wodna 35.

Delegatura w Opolu

10 maja 2011 r.

457

Delegatura w Olsztynie 15 lipca 2011 r. Departament Administracji Publicznej Delegatura w Biaymstoku Departament Administracji Publicznej Delegatura w odzi 458

36.

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej/Rozwj regionalny Czonkostwo RP w Unii Europejskiej/Rozwj regionalny Czonkostwo RP w Unii Europejskiej/Rozwj regionalny Czonkostwo RP w Unii Europejskiej/Rozwj regionalny

11 marca 2011 r.

459

37.

23 marca 2011 r.

460

38.

23 lutego 2011 r.

461

39.

5 stycznia 2012 r.

462

417

2
Czonkostwo RP w Unii Europejskiej/Rozwj regionalny Czonkostwo RP w Unii Europejskiej/Rozwj regionalny Czonkostwo RP w Unii Europejskiej/Rozwj regionalny

3
Realizacja Programu Operacyjnego Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska-Republika Sowacka na lata 2007-2013 (P/09/172) Funkcjonowanie parkw przemysowych i orodkw innowacji w wojewdztwie podlaskim. (P/10/123) Realizacja przez beneficjentw spoza sektora finansw publicznych projektw wspfinansowanych ze rodkw funduszy europejskich na przykadzie Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (P/11/003) Inwestycje jednostek samorzdu terytorialnego z uwzgldnieniem projektw wspfinansowanych z budetu Unii Europejskiej. (P/10/157)

4
Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Biaymstoku Departament Administracji Publicznej

40.

10 lutego 2011 r.

463

41.

21 lipca 2011 r.

464

42.

28 marca 2012 r.

465

43.

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej/Rozwj regionalny

Delegatura w Opolu

2 marca 2011 r. 29 czerwca 2011 r. 14 stycznia 2011 r.

466

44.

Kultura i ochrona dziedzictwa Promocja kultury polskiej na wiecie (P/10/070) narodowego/Sprawy zagraniczne Kultura i ochrona dziedzictwa Stan realizacji programu wieloletniego Owicimski narodowego/ Administracja Strategiczny Program Rzdowy etap III. (P/10/142) publiczna Kultura fizyczna i sport Przygotowania Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012. (P/10/072) Raport z kontroli rwnolegej Przygotowanie Polski i Ukrainy do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012. (P/10/072) Wykorzystanie rodkw Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej na obiekty sportowe w wojewdztwie zachodniopomorskim. (P/10/168) Realizacja przez jednostki samorzdu terytorialnego rzdowego programu Moje boisko-Orlik 2012. (P/10/146) Wykorzystanie rodkw publicznych przez szkoy wysze. (P/10/071) Gospodarowanie majtkiem przez instytuty badawcze w latach 2009-2010. (P/11/159) Gospodarowanie nieruchomociami przez SGGW w Warszawie. (P/10/172) Realizacja przez Instytut Paliw i Energii Odnawialnej zada finansowanych ze rodkw publicznych z budetu pastwa. (P/10/174) Stan profesjonalizacji Si Zbrojnych RP na przykadzie wybranych jednostek wojskowych. (P/10/086) Dostosowanie wielkoci i struktury oraz wyposaenia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu do realizowanych zada i zmiennych warunkw penienia suby. (P/10/082) Wspieranie rodkami publicznymi restrukturyzacji spek przemysowego potencjau obronnego (P/10/044) Przygotowanie lotniska w Poznaniu Krzesinach do bazowania samolotw F-16. (P/09/084) Realizacja wybranych inwestycji podjtych w ramach Programu inwestycyjnego NATO w dziedzinie bezpieczestwa. (P/10/084)

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Krakowie Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Szczecinie Delegatura w Lublinie Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Poznaniu Delegatura w Warszawie Delegatura w Warszawie Departament Obrony Narodowej Departament Obrony Narodowej

467

45.

468

46. Kultura fizyczna i sport 47. Kultura fizyczna i sport 48. Kultura fizyczna i sport 49. Nauka i szkolnictwo wysze 50. 51. 52. Nauka i szkolnictwo wysze Nauka i szkolnictwo wysze Nauka i szkolnictwo wysze 53. Obrona narodowa Obrona narodowa 55.

7 czerwca 2011 r.

469

7 czerwca 2011 r.

469

17 lutego 2011 r.

470

25 stycznia 2011 r. 11 padziernika 2011 r. 9 grudnia 2011 r. 30 marca 2011 r.

471

472 473 474

30 marca 2011 r.

475

54.

15 marca 2012 r.

476

21 lipca 2011 r.

477

Obrona narodowa 56. Obrona narodowa 57. Obrona narodowa 58.

Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji

27 lipca 2011 r.

478

Departament Obrony Narodowej 5 wrzenia 2011 r. 479 i Bezpieczestwa Publicznego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Publicznego 20 grudnia 2011 r. 480 Delegatura w Warszawie

59.

Obrona narodowa/ Budownic- Dziaalno Wojskowej Agencji Mieszkaniowej oraz two, gospodarka przestrzenna Wojskowego Towarzystwa Budownictwa Spoecznego i mieszkaniowa Kwatera sp. z o.o. (P/09/179)

11 lutego 2011 r.

481

418

1
60.

2
Owiata i wychowanie

3
Gromadzenie danych o szkoach specjalnych w systemie informacji owiatowej. (P/11/158) Wykorzystanie rodkw publicznych na pomoc materialn dla uczniw (P/10/074) Realizacja zada w zakresie zapobiegania nadwadze i otyoci u dzieci i modziey szkolnej. (P/10/190) Wychowanie przedszkolne. (P/10/069)

4
Delegatura w Poznaniu Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Opolu Delegatura w Zielonej Grze Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Delegatura w Poznaniu

5
1 sierpnia 2011 r. 20 padziernika 2011 r. 15 listopada 2011 r. 14 czerwca 2011 r. 5 sierpnia 2011 r. 23 stycznia 2012 r. 18 kwietnia 2011 r. 26 kwietnia 2011 r. 28 czerwca 2011 r. 15 lipca 2011 r.

6
482

Owiata i wychowanie 61. Owiata i wychowanie 62. Owiata i wychowanie 63. Owiata i wychowanie Praca Praca 66. Rozwj wsi 67. Rynki rolne 68. Rolnictwo/ Owiata i wychowanie Rolnictwo/ Gospodarka wodna 70.

483

484

485

64. 65.

Dziaalno modzieowych orodkw wychowawczych w zakresie ksztacenia i resocjalizacji. (P/10/159) Realizacja programu aktywizacji zawodowej osb do 30 roku ycia w wojewdztwie lubuskim (P/11/180) Realizacja programw wspierajcych wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych. (P/10/096) Realizacja Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013 w zakresie dziaania Odnowa i Rozwj Wsi (P/10/163) Funkcjonowanie Elewarr sp. z o.o. (P/10/108)

486 487 488

Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego/ Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Delegatura w Olsztynie

489

69

Funkcjonowanie szk rolniczych prowadzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. (P/10/112) Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi (w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013). (P/11/106)

490

26 marca 2012 r.

491

71.

Skarb Pastwa/ Informatyzacja Skarb Pastwa

Funkcjonowanie wybranych systemw informatycznych Ministerstwa Skarbu Pastwa. (P/10/045) Restrukturyzacja sektora przemysu maszynowego. (P/10/048) Procesy prywatyzacji w sektorze farmaceutycznym. (P/11/046) Realizacja prywatyzacji bezporedniej przez wojewodw. (P/10/047) Ujawnianie prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego wojewdztwa warmisko-mazurskiego. (P/10/153) Zagospodarowanie majtku drogowych przej granicznych w wojewdztwie lubuskim po wejciu Polski do strefy Schengen. (P/10/183). Realizacja przez powiaty dochodw z tytuu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. (P/10/150) Restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw transportu autobusowego. (P/10/043) Zagospodarowanie nieruchomoci stanowicych mienie wojewdztw i powiatw. (P/10/139) Stan realizacji Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych 2008 2011. (P/10/161)

21 stycznia 2011 r. 27 lipca 2011 r. 27 marca 2012 r.

492

72. Skarb Pastwa/ Zdrowie 73. Skarb Pastwa 74. Skarb Pastwa 75. Skarb Pastwa 76. Skarb Pastwa 77. Skarb Pastwa 78. Skarb Pastwa

493

494

27 lipca 2011 r. 19 maja 2011 r. 19 lipca 2011 r. 10 maja 2011 r.

495

496

Delegatura w Zielonej Grze Delegatura w odzi Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Delegatura w Kielcach Delegatura w Poznaniu

497

498

4 sierpnia 2011 r.

499

79.

16 marca 2012 r. 1 lutego 2011 r.

500

Transport 80.

501

419

1
81.

2
Transport

3
Wykonywanie funkcji zarzdcy drg przez organy samorzdu terytorialnego. (P/10/185) Pobieranie opat i kar za zajcie pasa drogowego w wojewdztwie maopolskim. (P/11/140) Wykonywanie zada przez administracj publiczn zakresie bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych. (P/11/061) Bezpieczestwo ruchu drogowego w Polsce. (P/10/061)

4
Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Delegatura w Krakowie Departament Infrastruktury Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Departament Komunikacji i Systemw Transportowych Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Katowicach Delegatura w Kielcach Delegatura w odzi Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Delegatura w Szczecinie Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Biaymstoku Departament Bezpieczestwa Publicznego Departament Obrony Narodowej i Bezpieczestwa Publicznego Delegatura w Szczecinie

5
22 marca 2011 r.

6
503

82

Transport Transport

20 grudnia 2011 r. 504 8 lutego 2012 r.

83. Transport 84. Transport 85. Transport 86. Transport/ Gospodarka morska rodowisko rodowisko rodowisko rodowisko rodowisko 92. rodowisko 93. rodowisko 94. rodowisko 95. rodowisko Sprawy wewntrzne 97. Sprawy wewntrzne 98. 99. 100. 101. Sprawy wewntrzne Zabezpieczenie spoeczne 102. Sprawy wewntrzne Sprawy wewntrzne

505

8 kwietnia 2011 r.

506

Wykonywanie zada przez samorzdy terytorialne w zakresie organizowania regionalnych przewozw autobusowych. (P/10/062) Wykorzystanie nieruchomoci kolejowych na cele komercyjne, niezwizane z prowadzeniem ruchu kolejowego. (P/10/063) Warunki rozwoju portw morskich. (P/11/063)

16 czerwca 2011 r.

507

2 listopada 2011 r. 508

87.

8 lutego 2012 r. 31 stycznia 2012 r. 29 kwietnia 2011 r. 28 wrzenia 2011 r. 11 stycznia 2012 r.

509

88. 89. 90. 91.

Dziaalno zwizana z unieszkodliwianiem odpadw medycznych na terenie woj. podkarpackiego. (P/11/162) Gospodarowanie odpadami z wydobycia wgla kamiennego. (P/10/134) Prowadzenie przez gminy zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw. (P/10/140) Realizacja przez mae gminy zada inwestycyjnych w zakresie infrastruktury wodno-ciekowej. (P/11/148) Zarzdzanie rodowiskiem w gminach. (P/10/113)

510 511 512 513

8 grudnia 2011 r.

514

Finansowanie ze rodkw Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie zada zwizanych z ochron rodowiska. (P/11/165) Wymierzanie przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowanie. (P/10/111) Realizacja przez starostw zada dotyczcych gospodarki lenej w lasach niestanowicych wasnoci Skarbu Pastwa. (P/10/125) Przestrzeganie praw zwierzt. (P/10/124) Gromadzenie, przetwarzanie i udostpnianie informacji dotyczcych bezpieczestwa imprez masowych. (P/11/186) Realizacja Programu modernizacji Policji ustanowionego ustaw z dnia 12 stycznia 2007 r. (P/10/083). Funkcjonowanie stray gminnych (miejskich). (P/10/167)

31 stycznia 2012 r. 15 lipca 2011 r.

515

516

8 sierpnia 2011 r. 5 padziernika 2011 r. 16 kwietnia 2012 r. 26 kwietnia 2011 r. 6 kwietnia 2011 r.

517

96.

518 519

520 521 522 523

Przygotowanie jednostek krajowego systemu ratowniczoDepartament ganiczego do prowadzenia czynnoci ratowniczych na Obrony Narodowej 29 marca 2011 r. wysokoci. (P/10/085) i Bezpieczestwa Publicznego Wykonywanie przez ograny administracji publicznej zada w zakresie zarzdzania kryzysowego. (P/10/006) Organizacja i finansowanie warsztatw terapii zajciowej przy udziale rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych w wojewdztwie maopolskim. (P/10/143) Departament Administracji Publicznej Delegatura w Krakowie 16 listopada 2011 r. 9 czerwca 2011 r.

524

420

1
103.

2
Zdrowie

3
Organizacja i finansowanie systemu przeszczepiania narzdw, tkanek i komrek. (P/10/095) Wykonanie planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia w 2009 r. (P/10/093) Realizacja zada poonych rodowiskowych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej. (P/10/144) Przeksztacenia wasnociowe wybranych szpitali w latach 2006-2010. (P/10/097) Sprawowanie nadzoru nad samodzielnymi publicznymi szpitalami klinicznymi. (P/09/136) Sprawozdanie z dziaalnoci NIK w 2010 roku 2 Informacj o skargach i wnioskach skierowanych do NIK w 2010 r. 3

4
Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Delegatura w Krakowie Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Delegatura w Katowicach

5
18 lipca 2011 r. 4 marca 2011 r. 7 lipca 2011 r. 25 listopada 2011 r. 28 stycznia 2011 r.

6
525

Zdrowie/ Budet 104. 105. 106. 107. 108 109 Zdrowie Zdrowie Zdrowie

526 527 528 529

Jedna kontrola odnotowana pod pozycj 97, zostaa skierowana do Sejmu ju w kwietniu 2012 r. Ma ona jednak zwizek z EURO 2012 i dlatego NIK uznaa, e powinna si znale w niniejszym wykazie. Informacja zbiorcza, dokument prezentowany podczs plenarnego posiedzenia Sejmu. Dokument nie dotyczy wynikw kontroli planowych.

2 3

421

422

Tytu kontroli

Syntezy ustale i wnioskw pokontrolnych kontroli planowych

Cel Zakres

(kolejno wg ustawy o dziaach administracji oraz spisu z zacznika nr 2)

Zacznik nr 3
do Sprawozdania z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli

423

Administracja publiczna

Tytu kontroli
1. Stosowanie ustawy o dostpie do informacji publicznej przez jednostki realizujce zadania publiczne w wojewdztwie kujawsko-pomorskim, ze szczeglnym uwzgldnieniem udostpniania informacji w BIP

Cel
Ocena prawidowoci stosowania ustawy o dostpie do informacji publicznej, w tym realizacji obowizku zamieszczania informacji w Biuletynie Informacji Publicznej.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 12 jednostkach realizujcych zadania publiczne z terenu wojewdztwa kujawsko-pomorskiego.

adna z kontrolowanych przez NIK jednostek nie zamiecia w BIP wszystkich danych wymienionych w katalogu informacji podlegajcych udostpnianiu w biuletynie, zawartym w ustawie o dostpie do informacji publicznej. Niedopatrzenie to dotyczyo informacji najczciej poszukiwanych przez publiczno zasad funkcjonowania urzdw i danych na ich temat. Szczeglnie brakowao informacji o podatkach, o stanie przyjmowanych spraw i kolejnoci ich zaatwiania, o stanie pastwa i samorzdu oraz o naborze pracownikw na wolne stanowiska w badanych podmiotach. Kontrola wykazaa, e jednostki zobowizane do udostpniania informacji publicznej nie byy do wypeniania tego obowizku wystarczajco przygotowane. Ich statuty zawieray zapisy ograniczajce dostp do informacji, co naruszao ustaw o dostpie, m.in. nie uwzgldniay moliwoci wysyania w tym drog elektroniczn informacji, zasigania jej przez telefon oraz jej kopiowania i wydruku oraz rezerwoway prawo do uzyskania informacji tylko dla obywateli polskich. W poowie badanych jednostek nie okrelono pisemnie zasad i trybu udostpniania informacji publicznej, ujawniono te przypadki niewyznaczenia komrki organizacyjnej i pracownikw odpowiedzialnych za wytworzenie i udostpnianie informacji. Spord wszystkich postpowa o udzielenie informacji w kontrolowanym przez NIK okresie 2007 r. I kwarta 2010 r. badane jednostki pozytywnie zaatwiy 97,3% spraw. Kontrolerzy sygnalizowali jednak, e nieterminowo lub w nieprawidowy sposb zakoczono 14 postpowa, wrd ktrych zdarzyy si 3 przypadki bezzasadnej odmowy informacji. Urzdy bdnie jak wykazao postpowanie przed sdem administracyjnym powoyway si w tych przypadkach m.in. na brak podstaw prawnych do udostpnienia dokumentw dotyczcych jednostki, ochron danych osobowych i konieczno wykazania interesu publicznego dla przetworzenia takiej informacji, czyli tzw. anonimizacji. Wszystkie kontrolowane jednostki prowadziy BIP z naruszeniem ustawy o dostpie do informacji publicznej i rozporzdzenia Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji w sprawie BIP. Nie przestrzegay podstawowych wymogw dotyczcych tworzenia stron biuletynu, w tym prawidowego oznaczania informacji. adna z 12 badanych stron BIP nie speniaa wszystkich przewidzianych prawem wymaga. Brakowao m.in. danych o tosamoci osb, ktre wytworzyy informacje, oraz czasu ich sporzdzenia i udostpnienia. Na stronach brakowao adresw i telefonw redakcyjnych oraz linku do strony gwnej. Menu wikszoci stron pozbawione byo zakadek umoliwiajcych odszukanie informacji, do ktrych udostpnienia podmioty byy zobowizane. W ponad poowie badanych przypadkw strony BIP zawieray informacje nieaktualne. Kontrolerzy natrafiali na zakadki niezawierajce adnej informacji, na stronach znajdoway si przeterminowane nawet od 6 lat informacje dotyczce m.in. statutu, numeru telefonu i godzin pracy urzdu. Zdarzao si, e tre prezentowanej informacji bya inna ni dokumentw rdowych. Na skale stwierdzonych nieprawidowoci wpyno, w opinii NIK, nieprecyzyjne okrelenie w ustawie o dostpie zakresu informacji podlegajcych udostpnianiu w BIP.

Synteza

Waniejsze wnioski
jednoznaczne wyznaczenie komrek organizacyjnych i osb odpowiadajcych za udostpnianie informacji w BIP;

zapewnienie rzetelnoci treci informacji zamieszczanych w BIP; oznaczanie informacji w BIP zgodnie z wymaganiami ustawy o dostpie do informacji publicznej, podjcie inicjatywy legislacyjnej w celu

precyzyjnego okrelenia w ustawie o dostpie do informacji publicznej zakresu informacji publicznych udostpnianych w BIP.

424

Administracja publiczna/Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
2. Realizacja zada w zakresie midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju

Cel
Ocena prawidowoci i skutecznoci realizacji przez organy administracji rzdowej oraz wybrane podmioty zada podejmowanych w ramach midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju w latach 20082009 i pierwszym proczu 2010 r.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w ministerstwach: Spraw Zagranicznych, Finansw, Gospodarki, Nauki i Szkolnictwa Wyszego, Rolnictwa i Rozwoju Wsi, rodowiska, w trzech jednostkach naukowo-badawczych i szkoach wyszych, w Pomorskim Orodku Doradztwa Rolniczego w GdaskuOddzia w Starym Polu oraz w siedmiu organizacjach pozarzdowych.

Oficjalna Pomoc Rozwojowa, w myl definicji przyjtej przez Komitet Pomocy Rozwojowej Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (DAC OECD), to dotacje i poyczki przekazane instytucjom sektora publicznego pastw rozwijajcych si przez oficjalne instytucje rzdowe pastw donatorw lub organizacje midzynarodowe, majce na celu wsparcie rozwoju gospodarczego i dobrobytu w tych krajach. Pomoc udzielana jest w formie finansowej, materialnej lub doradczej. Polska, przystpujc w 2004 r. do Unii Europejskiej, zobowizaa si do wiadczenia pomocy rozwojowej zgodnie z unijnymi wymogami. Stosownie do zoonej rok pniej deklaracji nasz kraj powinien stopniowo zwiksza poziom pomocy dla krajw rozwijajcych si, poczynajc od 0,1% dochodu narodowego brutto w 2006 r., a docelowo do 0,33% w 2015 r. W ocenie Najwyszej Izby Kontroli istnieje realne niebezpieczestwo nieosignicia w tym terminie tego wskanika. Polska nie wywizuje si z przyjtych zobowiza. W latach 20082009 wskaniki wielkoci pomocy w stosunku do dochodu narodowego brutto osignite zostay na poziomie ponad 30% niszym ni zakadano (w 2008 r. 0,08% zamiast 0,12%, w 2009 r. 0,09% zamiast 0,14%). Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie opracowao te do czasu zakoczenia kontroli (stycze 2011 r.) planu dziaa gwarantujcych uzyskanie do 2015 r. docelowej wielkoci pomocy zagranicznej, mimo e zgodnie z zaleceniem Komisji kade pastwo czonkowskie Unii powinno taki harmonogram opublikowa przed wrzeniem 2010 r. Kontrolujcy stwierdzili m.in., e ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego, rodowiska oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi podaway nierzetelne informacje o wielkoci udzielanej przez nie pomocy, na podstawie ktrych resort spraw zagranicznych przygotowuje sprawozdania dla DAC OECD. Gwn przyczyn nieprawidowoci bya niespjno systemu gromadzenia danych z systemem ewidencyjno-sprawozdawczym budetu pastwa. Ministerstwo Spraw Zagranicznych przeprowadzao konkursy na realizacj zada publicznych w zakresie pomocy rozwojowej wbrew obowizujcym przepisom (uznanie wniosku zoonego po terminie, niezapewnienie wymaganego wkadu wasnego), nieterminowo rozliczao udzielone dotacje. Niektrzy beneficjenci wydatkowali rodki z dotacji na pomoc rozwojow niegospodarnie, po terminie wykorzystania dotacji, niezgodnie z przeznaczeniem albo z pominiciem bd naruszeniem ustawy Prawo zamwie publicznych. Nie stwierdzono nieprawidowoci w zakresie finansowania kredytw pomocowych oraz skadek do UE i organizacji midzynarodowych na pomoc rozwojow. Zdaniem NIK na moliwo rzetelnego prowadzenia polityki polskiej wsppracy rozwojowej i skutecznych dziaa w celu wywizania si z zobowiza midzynarodowych, istotny wpyw mia brak systemowych rozwiza dotyczcych takiej wsppracy. Nasza pomoc bya rozproszona i finansowana w ramach rocznego systemu planowania budetowego. Uniewanienie w 2007 r. Strategii polskiej wsppracy na rzecz rozwoju jedynego dokumentu, ktry okrela form tej wsppracy, pogbio t niekorzystn sytuacj. Naley odnotowa wszake, e we wrzeniu 2011 r. parlament uchwali ustaw o wsppracy rozwojowej.

Synteza

Waniejsze wnioski
opracowanie przez Ministra Spraw Zagranicznych (w porozumieniu z waciwymi dysponentami budetu pastwa) zaleconego przez Komisj Europejsk planu dziaa-

nia zwizanego z osigniciem w 2015 r. wielkoci polskiej pomocy zagranicznej na zadeklarowanym poziomie 0,33% dochodu narodowego brutto; rzetelne sporzdzanie przez MSZ sprawozda statystycznych dla DAC OECD zawie-

rajcych kompletne i zweryfikowane dane o wielkoci polskiej pomocy rozwojowej; rzetelne informowanie Ministra Spraw Zagranicznych przez podmioty objte kontrol o wysokoci rodkw wydatkowanych na pomoc zagraniczn.

425

Administracja publiczna

Tytu kontroli
3. Dziaalno samorzdowych kolegiw odwoawczych

Cel
Ocena prawidowoci i sprawnoci wykonywania zada przez samorzdowe kolegia odwoawcze oraz nadzoru Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji nad ich dziaalnoci. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Spraw Wewntrznych i Administracji oraz w 25 samorzdowych kolegiach odwoawczych.

W latach 20082010 wikszo objtych badaniem samorzdowych kolegw odwoawczych prawidowo rozpatrywaa odwoania od decyzji wjtw, burmistrzw i prezydentw miast, starostw i marszakw wojewdztw w indywidualnych sprawach administracyjnych, a take wnioski o zmian opat za uytkowanie wieczyste. T pozytywn ocen uzasadniaa m.in. malejca liczba skarg na orzeczenia kontrolowanych SKO, uwzgldnionych przez wojewdzkie sdy administracyjne. W 2008 r. na 55 952 wydane orzeczenia wniesiono 5878 skarg, z ktrych sdy uwzgldniy 1473, natomiast w pierwszym proczu 2010 r. z 32 897 orzecze zaskarono 2384, a sdy uznay racje 314 niezadowolonych z orzeczenia. W analizowanym okresie do 25 SKO wpyno 214 397 spraw, z ktrych ok. 70% adresowanych byo do kolegiw w 9 miastach wojewdzkich: Bydgoszczy, Gdasku, Krakowie, Lublinie, odzi, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie i Warszawie. Pomimo wysokiego tzw. wskanika wydajnoci, czyli redniej liczby spraw rozpatrzonych przez jedn osob, kolegia nie byy w stanie na bieco zbada wszystkich wpywajcych spraw, co spowodowao wyduenie redniego czasu ich zaatwienia, np. w SKO w Poznaniu z 4,2 miesica w 2008 r. do 6,5 miesica w 2009 r. Izba zwrcia jednak uwag, e kolegia w miastach wojewdzkich maj zwikszony zakres waciwoci rzeczowej w porwnaniu z pozostaymi jednostkami, gdy rozpatruj rwnie odwoania od decyzji podejmowanych przez organy samorzdu wojewdztwa. NIK stwierdzia znaczne zrnicowanie wskanika wydajnoci, zwaszcza midzy kolegiami w miastach wojewdzkich a pozostaymi. Przykadowo w 2008 r. wynosi on od 34 spraw na osob w SKO w Kronie do 251 w SKO w Warszawie. Odnotowano du rozpito w kosztach rozpoznania jednej sprawy w poszczeglnych kolegiach, np. w 2008 r. od 510 z w SKO w Warszawie do 1652 z w SKO w Suwakach. Cz kolegiw odwoawczych nie przestrzegaa ustawowego terminu prowadzenia postpowa, a take powiadamiania stron o niezaatwieniu ich spraw o czasie, z jednoczesnym podaniem przyczyny zwoki i wskazaniem nowego terminu. Minister Spraw Wewntrznych i Administracji od 2008 r. do koca czerwca 2010 r. rzetelnie nadzorowa dziaalno samorzdowych kolegiw odwoawczych, m.in. sprawdzajc organizacj i warunki ich pracy oraz zachowanie trybu i wymogw wyaniania kandydatw na prezesa i czonkw kolegiw. Zdaniem NIK wtpliwoci budzi celowo badania zachowania takiego trybu po powoaniu kandydatw, skoro nawet w razie stwierdzenia nieprawidowoci obowizujce przepisy nie daj moliwoci odwoania czonka lub prezesa kolegium. Jej zastrzeenia wzbudzia take zbyt maa liczba przeprowadzonych kontroli: trzy w 2008 r. i tylko jedna w 2009 r. Biorc pod uwag, e obecnie istnieje 49 kolegiw, przeprowadzanie, tak jak dotychczas, od jednej do trzech kontroli rocznie bdzie miao ten skutek, e jedno samorzdowe kolegium odwoawcze zostanie skontrolowane rednio raz na 24 lata, a zatem ewentualne nieprawidowoci w jego funkcjonowaniu pozostawayby dugo nieskorygowane. We wszystkich kolegiach NIK nie stwierdzia naruszenia przez etatowych i pozaetatowych czonkw SKO zakazu czenia czonkostwa kolegium z funkcjami, stanowiskami i zatrudnieniem okrelonymi w art. 9 ust. 1 ustawy o samorzdowych kolegiach odwoawczych m.in. mandatem radnego, zatrudnieniem w urzdzie gminy, czonkostwem w regionalnej izbie obrachunkowej. W jednym przypadku kontrola ujawnia, e dwch etatowych czonkw kolegium nie przestrzegao zakazu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, naoonego przez art. 4 ustawy o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne. W jednym SKO stwierdzono, e dwch jego czonkw nie zoyo corocznych owiadcze o stanie majtkowym.

Synteza

Waniejsze wnioski
rozpatrzenie zasadnoci utrzymywania dotychczasowej liczby kolegiw, ze szcze-

glnym uwzgldnieniem wskanika wydajnoci, wielkoci wpywu spraw, liczby spraw pozostaych do rozpatrzenia na nastpny okres, kosztw i czasu rozpatrzenia jednego

odwoania oraz obsady kadrowej; terminowe zaatwianie spraw.

426

Administracja publiczna

Tytu kontroli
4. Wywizywanie si organw samorzdu terytorialnego z zada na rzecz pomocy osobom uprawnionym do alimentw

Cel
Ocena efektywnoci systemu wspierania rodkami finansowymi z budetu pastwa osb uprawnionych do alimentacji oraz skutecznoci w ciganiu od dunikw alimentacyjnych nalenoci z tytuu wypaconych wiadcze.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w urzdach marszakowskich wojewdztw: dolnolskiego, lubelskiego, dzkiego, mazowieckiego i witokrzyskiego, oraz w 30 jednostkach samorzdowych gminnego szczebla.

Prawo do wiadcze z funduszu alimentacyjnego maj osoby uprawnione do alimentw od rodzicw, na podstawie tytuu wykonawczego zatwierdzonego przez sd, jeli bezskuteczna okazaa si egzekucja nalenoci. Wypata wiadcze jest zgodnie z ustaw o pomocy osobom uprawnionym do alimentw zadaniem z zakresu administracji rzdowej zleconym gminom. System wprowadzony ustaw okrela zarwno zasady kierowania pomocy do rodzin, ktre nie mog uzyska wypat od osb zobowizanych, jak i postpowania wobec dunikw alimentacyjnych. Generaln zasad przyjtego mechanizmu udzielania pomocy jest jej zwrotny charakter, co oznacza, e wiadczenia wypacane uprawnionym ze rodkw budetowych powinny by przez dunikw zwracane dobrowolnie lub z zastosowaniem postpowania egzekucyjnego. Jego sprawne funkcjonowanie zapewni miaa koordynacja dziaa rnych podmiotw samorzdw terytorialnych, komornikw sdowych i organw egzekucji administracyjnej. Polegaa ona m.in. na wspdziaaniu gmin wierzycieli i dunikw w ustalaniu sytuacji majtkowej zobowizanych do alimentacji oraz wsppracy organw samorzdowych z komornikami sdowymi. W latach 19752004 fundusz alimentacyjny funkcjonowa na innych zasadach, wiadczenia wypaca Zakad Ubezpiecze Spoecznych. O ile skuteczno egzekucji zobowiza od dunikw wynosia w 1989 r. ok. 68%, o tyle ju w 2003 r. zaledwie 11,4%. Wanie spadajca, a do krytycznego poziomu, cigalno dugw od alimenciarzy staa si powodem likwidacji tej formy pomocy i zastpienia jej nowym, obowizujcym obecnie systemem. Niestety, wprowadzenie nowej regulacji nie przynioso w tym wzgldzie przeomu. W 2009 r. czne wydatki na wiadczenia z funduszu wyniosy 1,1 mld z, z ktrych odzyskano od dunikw 12,4%. W 2010 r. wyegzekwowano 13,1% sum wypaconych osobom uprawnionym. Wypaty te maj wic bardziej charakter pomocy spoecznej ni wiadczenia zwrotnego. Przecitna miesiczna kwota alimentw wypacanych w tym trybie to 310 z. Ustalaniem prawa do wsparcia dla osb nieotrzymujcych alimentw od osb zobowizanych zajmuj si gminy lub z ich upowanienia orodki pomocy spoecznej, waciwe ze wzgldu na miejsce zamieszkania wierzyciela. W objtym badaniem NIK okresie skontrolowane jednostki wyday cznie 6755 decyzji przyznajcych wiadczenia alimentacyjne na kwot 24 mln z. Pochodzia ona w caoci z dotacji celowej budetu pastwa. Koszty obsugi funduszu stanowiy 1,5 mln z, z czego budet wyoy 723 tys. z, reszt za gminy pokryy z wasnych zasobw. W 42% jednostek Izba negatywnie ocenia zastosowany tryb i zasady przyznawania wiadcze m.in. przyjmowano wnioski bez penej dokumentacji i owiadcze zainteresowanych. W 17% gmin rozpoczynano wypaty wiadcze przed dorczeniem wnioskodawcom decyzji. Izba negatywnie ocenia praktyk przewlekania procedury windykacyjnej w stosunku do dunikw. A w 60% skontrolowanych samorzdw waciwych dla wierzycieli zwlekano nawet kilka miesicy z wnioskami wobec osb zobowizanych. Po zakoczeniu okresw wypat organy te powinny wyda decyzje w sprawie zwrotu przez dunikw nalenoci. Podlegaj one cigniciu w trybie postpowania egzekucyjnego w administracji i w opinii NIK odbywao si to opieszale. W 75% badanych jednostek upomnienia do dunikw wysyane byy nawet po 10 miesicach od decyzji o zwrocie nalenoci, a tytuy wykonawcze przekazywano naczelnikom urzdw skarbowych rwnie po kilku miesicach od wymaganego terminu zapaty. Izba w 80% skontrolowanych przypadkw stwierdzia brak wzajemnego informowania si organw uczestniczcych w wypacaniu wiadcze i ich odzyskiwaniu od zobowizanych. Zaniechanie roboczego kontaktu choby midzy gminami wierzycieli i dunikw miao negatywny wpyw na skuteczno dziaa wobec dunikw alimentacyjnych. Skontrowane przez NIK jednostki wskazyway, i oczekiway na przekazanie im informacji, same jednak nie wystpoway z inicjatyw ich pozyskania, albowiem jak wyjaniay obowizujce prawo nie nakada na nie takiego obowizku.

Synteza

Waniejsze wnioski
ustalanie prawa do wiadcze na podstawie kompletnych wnioskw;

niezwoczne podejmowanie dziaa wobec dunikw alimentacyjnych; wystawianie bez zbdnej zwoki tytuw wykonawczych wszystkim dunikom alimentacyjnym;

szybkie przekazywanie komornikom informacji istotnych dla skutecznoci egzekucji.

427

Administracja publiczna

Tytu kontroli
5. Funkcjonowanie suby cywilnej w ramach obowizujcych regulacji prawnych

Cel
Ocena wdraania i realizacji przepisw ustawy o subie cywilnej, w szczeglnoci za wykonywania zada ustawowych przez Szefa Suby Cywilnej i naboru do korpusu suby cywilnej.

Zakres
Kontrol objto: Szefa Suby Cywilnej, Kancelari Prezesa Rady Ministrw, ministerstwa: Rozwoju Regionalnego, Sprawiedliwoci, Finansw, Nauki i Szkolnictwa Wyszego, Gwny Urzd Statystyczny, Urzd Zamwie Publicznych oraz siedem urzdw wojewdzkich i siedem urzdw skarbowych.

Nabr do suby cywilnej jest zgodnie z ustaw o subie cywilnej otwarty i konkurencyjny. Zwierzchnikiem korpusu suby cywilnej jest Prezes Rady Ministrw, za centralnym organem Szef Suby Cywilnej. Czonkami korpusu suby cywilnej s osoby zatrudnione na stanowiskach urzdniczych w Kancelarii Premiera, ministerstwach i urzdach centralnych, wojewdzkich oraz urzdach stanowicych aparat pomocniczy terenowych organw administracji rzdowej. W jego skad wchodz pracownicy suby cywilnej zatrudnieni na podstawie umw o prac, i urzdnicy suby cywilnej mianowani na swoje stanowiska. Nabr kandydatw do korpusu organizuj dyrektorzy generalni urzdw, publikujc w BIP urzdw i BIP KPRM stosowne informacje. Po postpowaniu sporzdza si protok, zawierajcy m.in. wykaz stanowisk objtych postpowaniem, liczb nadesanych ofert, informacj o zastosowanych metodach i technikach naboru oraz uzasadnienie dokonanego wyboru. W objtym kontrol okresie 24 marca 2009 r. 30 czerwca 2011 r. w badanych jednostkach przeprowadzono ogem 2175 naborw na 2201 wolnych stanowisk. Zainteresowani zoyli 54 202 oferty. Ostatecznie zatrudniono 1465 kandydatw. Przyczyn nierozstrzygnicia niektrych postpowa by niedostateczny w stosunku do wymaga poziom wiedzy kandydatw albo rezygnacja z pracy osb ju zakwalifikowanych, m.in. ze wzgldu na oferowane warunki finansowe. W ocenie Izby nabory na wolne stanowiska pracy realizowane byy w sposb zapewniajcy dochowanie zasad otwartoci i konkurencyjnoci. W niektrych postpowaniach stwierdzono uchybienia, np. zabrako informacji o 16 naborach w BIP urzdw, a w 27 przypadkach spniono si, nawet 78 miesicy, z opublikowaniem wynikw postpowa kwalifikacyjnych. Osoby podejmujce po raz pierwszy prac w subie cywilnej zobowizane s do przejcia suby przygotowawczej, ktra nie powinna trwa duej ni 4 miesice. Ma ona na celu teoretyczne i praktyczne przygotowanie do naleytego wykonywania obowizkw subowych. Do jej odbycia w kontrolowanych jednostkach zostao skierowanych 1135 pracownikw. W kilkudziesiciu przypadkach wyduono j do 8 miesicy, co stanowio naruszenie wymaga ustawowych. W opinii Izby wiadczy to o nierzetelnoci w organizacji suby przygotowawczej, ktrej nie mog tumaczy przeoczenia ze strony pracownikw monitorujcych jej przebieg. Po upywie co najmniej 8 miesicy od nawizania stosunku pracy, osoby podejmujce po raz pierwszy prac w subie cywilnej podlegaj pierwszej ocenie, podczas ktrej brana jest pod uwag postawa pracownika, jego zaangaowanie i postpy w pracy, relacje ze wsppracownikami oraz terminowo wykonywania zada. Kontrola NIK wykazaa, e w stosunku do 33 osb pierwsza ocena zostaa przeprowadzona z przekroczeniem terminu ustawowego. W badanym przez Izb okresie takiej ocenie poddano 910 osb. W stosunku do 844 pracownikw wnioskowano o zawarcie umw na czas nieokrelony, wobec 66 o rozwizanie umw. O uzyskanie mianowania w subie cywilnej mog ubiega si pracownicy, ktrzy m.in. przepracowali 3 lata w korpusie, posiadaj zawodowy tytu magistra i znaj jzyk obcy z listy wymienionej w ustawie. Postpowanie kwalifikacyjne dla osb ubiegajcych si o mianowanie prowadzi KSAP. W roku 2011 do postpowania kwalifikacyjnego przystpio 1760 osb, pozytywny wynik uzyskao 1348, a mianowanie otrzymao 431 zainteresowanych. Rezultat ten jest wynikiem ustalenia rocznych limitw mianowa w subie cywilnej na niskim poziomie. W ocenie NIK racjonalizacja wydatkw w subie cywilnej nie moe polega wycznie na obnianiu limitw mianowa. W opinii NIK, Szef Suby Cywilnej przedstawiajc premierowi Sprawozdanie o stanie suby cywilnej, a Komitetowi Rady Ministrw projekt strategii zarzdzania zasobami ludzkimi w subie cywilnej oraz obsadzajc stanowiska 12 dyrektorw generalnych, dziaa zgodnie z zasadami okrelonymi w przepisach i wykonywa swe obowizki rzetelnie. Na bieco monitorowa funkcjonowanie suby cywilnej, a w przypadku stwierdzenia uchybie wzywa do ich usunicia.

Synteza

Waniejsze wnioski

wyeliminowanie uchybie w informowaniu o naborach i ich wynikach; przestrzeganie ustawowego czasu trwania i zakoczenia suby przygotowawczej;

terminowe dokonywanie czynnoci w ramach pierwszej oceny w subie cywilnej.

428

Administracja publiczna

Tytu kontroli
6. Gospodarowanie mieniem przez zwizki midzygminne

Cel
Zbadanie i ocena prawidowoci gospodarowania mieniem przez zwizki midzygminne w zakresie dokonanych przez nie czynnoci faktycznych i prawnych.

Zakres
Kontrol objto urzdy wojewdzkie: Kujawsko-Pomorski, Lubelski, WarmiskoMazurski, Wielkopolski, Podkarpacki, Zachodniopomorski i Dolnolski. Informacj o Maopolskim Urzdzie Wojewdzkim uzyskano w trybie art. 29 ustawy o NIK. Ponadto badaniu poddano 32 zwizki midzygminne z terenu tych wojewdztw.

Zwizki midzygminne powoywane s uchwaami rad zainteresowanych gmin, nie stanowi jednak poredniego szczebla samorzdu Synteza midzy gmin a powiatem, nie s bowiem przez obowizujcy system prawny zaliczane do jednostek samorzdu terytorialnego. Ich tworzenie ma przede wszystkim na celu wsplne wykonywanie przekazanych przez gminy zada publicznych. Zwizki posiadaj osobowo prawn i podmiotowo publicznoprawn, dysponuj mieniem przekazanym im uchwaami rad uczestniczcych gmin oraz nabytym w drodze czynnoci prawnych. Organem stanowicym i kontrolnym zwizku jest zgromadzenie, w skad ktrego, zgodnie z ustaw o samorzdzie gminnym, wchodz wjtowie poszczeglnych gmin, za organem wykonawczym zarzd, na czele z przewodniczcym. Kontrolerzy NIK zwrcili jednak uwag, e po uchwaleniu w 2002 r. ustawy o bezporednim wyborze wjta, burmistrza i prezydenta miasta straciy moc przepisy ustawy o samorzdzie gminnym, stanowice, e do przewodniczcego zwizku stosuje si odpowiednio przepisy dotyczce wjta. Tym samym przepisy prawa powszechnie obowizujcego nie okrelaj bezporednio organu zwizku odpowiedzialnego za wykonywanie zada, m.in. takich jak gospodarowanie mieniem i wykonywanie budetu zwizku. Ta luka w prawie istnieje do dzi. Kontrola wykazaa, e tylko 7 badanych zwizkw udostpnio w BIP informacje o stanie mienia komunalnego. Pozostae 25 nie dopenio tego obowizku, mimo jednoznacznej dyspozycji ustawy o dostpie do informacji. Przyczyn tego stanu rzeczy byo m.in. poniechanie opracowania przez niektre zwizki inwentaryzacji swego majtku, mimo e posiaday one rodki trwae, nierzadko o znacznej wartoci. Mona przypuszcza, e cz zwizkw moga tym samym nie mie penego rozeznania w swym stanie majtkowym. Dwanacie kontrolowanych zwizkw w ogle nie utworzyo wasnych stron BIP. Uwagi kontrolujcych odnosiy si te do stosowania procedur przyjmowania budetw zwizkw. Wedle przepisw plan finansowy zwizku uchwala zgromadzenie, nastpnie projekt uchway budetowej zarzd przedstawia do zaopiniowania regionalnej izbie obrachunkowej, najpniej do 15 listopada roku poprzedzajcego rok budetowy. Praktyka ksztatowaa si jednak odmiennie, w objtym badaniem okresie 2003 r.-I procze 2009 r. projekty uchwa trafiay do RIO z opnieniem sigajcym czsto ponad 100 dni, a ustawowego terminu nie dotrzymywao badanych zwizkw. Kontrolerzy pozytywnie ocenili gospodark mieniem prowadzon przez zwizki, zwaszcza przekazywanie w dzieraw i najem nieruchomoci i lokali oraz nabywanie nowych jego skadnikw. Wrd zakupw o cznej wartoci 8,1 mln z zdarzy si tylko jeden przypadek przepacenia o 21 tys. z za dziak. Take zbywanie mienia odbywao si bez nieprawidowoci i uchybie. Izba pozytywnie ocenia te sprawowanie przez wojewodw nadzoru nad zwizkami midzygminnymi. Zwrcia jednoczenie uwag, e uchway zgromadze zwizkw przedkadano wojewodom z naruszeniem ustawowego terminu 7 dni. By to problem powszechny, dotyczy bowiem a 43% skontrolowanych uchwa. Tymczasem wojewodowie nie mieli praktycznie adnych moliwoci wyegzekwowania przestrzegania tego terminu.

Waniejsze wnioski
nowelizacja ustawy o samorzdzie gminnym uwzgldniajca okrelenie zada zarzdu zwizku i jego przewodniczcego;

przeprowadzanie przez zarzdy zwizkw inwentaryzacji posiadanego mienia; udostpnianie przez zarzdy zwizkw informacji o swym stanie majtkowym na stronach BIP;

terminowe przedstawianie RIO projektw uchwa budetowych zwizkw; terminowe przedkadanie wojewodom uchwa zgromadze zwizkw.

429

Administracja publiczna

Tytu kontroli
7. Dysponowanie mieniem komunalnym przez gminy wojewdztwa kujawskopomorskiego

Cel
Ocena gospodarowania przez gminy mieniem komunalnym. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w urzdach miejskich w Gniewkowie, Kowalewie Pomorskim, Splnie Krajeskim, w urzdach gminy i miasta w Izbicy Kujawskiej, Janikowie, Solcu Kujawskim oraz w urzdach gmin w Bobrownikach, Sadkach, Sicienku i Zejwsi Wielkiej.

Mieniem komunalnym jest wasno i inne prawa majtkowe nalece do poszczeglnych gmin oraz mienie innych gminnych osb prawnych, w tym przedsibiorstw. Gmina, jako waciciel, ma pene prawo do zarzdzania swoim mieniem w granicach okrelonych przez prawo. Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia gospodarowanie tym majtkiem w latach 20082010, mimo e gminy nie wywizyway si ze wszystkich powinnoci dobrego gospodarza. Konsekwencj ich zaniedba byo m.in. naruszenie ustaw: o finansach publicznych, o gospodarce nieruchomociami oraz o rachunkowoci. W przewaajcej wikszoci jednostek samorzdu terytorialnego stwierdzono m.in. nieopracowanie 3-letnich planw wykorzystania gminnego zasobu nieruchomoci, nieujcie w ewidencji ksigowej rodkw trwaych dziaek gruntowych oraz brak zgodnoci gminnej ewidencji nieruchomoci z katastrem zasobu w starostwach powiatowych. W kilku gminach inspektorzy NIK ujawnili nieprawidowoci zwizane z ewidencj mienia komunalnego i sprawozdawczoci, polegajce m.in. na bezzasadnym ujmowaniu stanu nalenoci czynszowych za najem lokali mieszkalnych dunikw, ktrych spata zostaa rozoona na raty, zanienie wartoci rodkw trwaych, a take bdne wykazywanie ceny gruntw pod drogami oraz budynkw mieszkalnych. Kontrola wykazaa, e niektre gminy nie przestrzegay zasad okrelonych w rozporzdzeniu Rady Ministrw w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania przetargw oraz rokowa na zbycie nieruchomoci. Na przykad dokumentacja nie potwierdzaa bezstronnoci osb wchodzcych w skad komisji przetargowych, protokoy z przetargw nie byy podpisane przez nabywcw nieruchomoci, gminy nie zamieszczay w prasie lokalnej ogosze o przetargach. W jednej z nich ustalono wadium w wysokoci 34,5% ceny wywoawczej dziaki zgoszonej do sprzeday, chocia zgodnie z przepisami nie moe ono przekroczy 20% tej ceny. Ta sama gmina wyznaczya ceny wywoawcze sprzeday kilku dziaek w wysokoci znacznie niszej od ich wartoci okrelonej w operacie szacunkowym, w wyniku czego nastpio uszczuplenie jej dochodw. W piciu jednostkach odnotowano nieustalenie procedur kontroli wewntrznej, w tym kontroli finansowej, a take nieprowadzenie audytu wewntrznego. Badane jednostki bdnie naliczay opaty roczne za uytkowanie wieczyste gruntw. O 28,5% wzrosy nieregulowane nalenoci za sprzedawane i wydzierawiane mienie, przy jednoczesnym spadku o 48,4% dochodw z jego sprzeday. Na koniec 2008 r. nieuregulowane nalenoci stanowiy 18,5% dochodw ze sprzeday mienia komunalnego, a w kocu listopada 2010 r. a 46,2%. Wikszo gmin nie egzekwowaa nalenoci za zbyte i wydzierawione mienie, co byo sprzeczne z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych. Ponadto nie naliczano i nie ewidencjonowano odsetek od nieterminowo spacanych nalenoci. W okresie objtym kontrol oglna powierzchnia gruntw w badanych jednostkach zmniejszya si o 3,4% i na koniec 2010 r. wynosia 3.345,34 ha. Na zmniejszenie gminnego zasobu nieruchomoci wpyw miaa sprzeda gruntw oraz lokali mieszkalnych wraz z nalenym im udziaem w gruncie.

Synteza

Waniejsze wnioski
opracowanie planu wykorzystania gminnego zasobu nieruchomoci; zapewnienie zgodnoci ewidencji gminnego zasobu nieruchomoci z katastrem

nieruchomoci w starostwie powiatowym; przeprowadzanie przetargw na zbycie nieruchomoci stanowicych mienie gminne zgodnie z obowizujcymi przepisami; prowadzenie skutecznej windykacji nalenoci gminy za wydzierawione i sprzedawane mienie komunalne;

ustalenie i wdroenie zasad kontroli wewntrznej.

430

Administracja publiczna

Tytu kontroli
8. Sprawowanie nadzoru wacicielskiego nad spkami komunalnymi

Cel
Ocena sprawowania nadzoru wacicielskiego przez samorzdy miast nad spkami komunalnymi oraz jego skutecznoci i wpywu na rezultaty dziaalnoci tych podmiotw.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w urzdach 7 miast Supska, Kielc, Chema, Poznania, Rzeszowa, Szczecina i Warszawy, oraz w 16 spkach komunalnych.

Kontrolerzy Izby stwierdzili dwojakie podejcie samorzdw do organizacji nadzoru nad spkami komunalnymi: powoywano w tym celu w urzdach miast wyodrbnione jednostki zajmujce si nadzorem wacicielskim bd te zadanie to powierzano ju istniejcym komrkom organizacyjnym, ktre realizujc swoje podstawowe zadania, prowadziy te nadzr nad spkami. W ocenie Izby, wikszo skontrolowanych urzdw miast nie bya waciwie przygotowana do sprawowania nadzoru wacicielskiego, do czego przyczynia si brak okrelonych standardw i procedur monitorowania dziaalnoci spek. Jedynie w Warszawie i w Szczecinie prezydenci miast ustanowili w tej sferze czytelne zasady, regulujc zarzdzeniami sposb prowadzenia nadzoru merytorycznego i ekonomiczno-finansowego oraz organizacj zgromadze wsplnikw, rad nadzorczych i zarzdw podlegych spek. Zgodnie z ustaw o gospodarce komunalnej brana ta realizuje zadania o charakterze uytecznoci publicznej, ktrych celem jest biece i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludnoci. Kontrola Izby wykazaa jednak, e dziaalno kilkunastu spek odbiegaa od tak okrelonego wzorca. Warszawskie przedsibiorstwo takswkowe uzyskiwao 100% swoich przychodw z dziaalnoci poza sfer uytecznoci publicznej wiadczc m.in. usugi przewozowe, warsztatowo-serwisowe oraz prowadzc myjnie samochodowe i parkingi. Z kolei przedsibiorstwo robt ogrodniczych zaabsorbowane byo gwnie budow i sprzeda budynkw mieszkalnych, uzyskujc w 2009 r. 79% przychodw z dziaalnoci komercyjnej. Inne spki komunalne m.in. zarzdzay nieruchomociami, produkoway beton i materiay budowlane, oferoway te usugi pogrzebowe. Skuteczno sprawowanego nad spkami komunalnymi nadzoru pozostawiaa sporo do yczenia. Na 16 jednostek kontrolowanych przez Izb a w 15 jej kontrolerzy ujawnili nieprawidowoci. Dotyczyy one m.in. zlecania usug podmiotom zewntrznym bez zachowania obowizujcych regulacji i zasad, braku zabezpieczenia interesw spek w zawieranych umowach i zaniechania windykacji nalenoci. Jednoczenie niektre spki nieterminowo reguloway swe zobowizania, co wizao si z koniecznoci pacenia przez nie dodatkowych odsetek. Funkcjonowanie niektrych spek byo wtpliwe z ekonomicznego punktu widzenia. Ponosiy straty, co w opinii Izby musi rodzi negatywn ocen gospodarnoci samorzdw, angaujcych swe kapitay w niedochodowe interesy. Spka Port Lotniczy Kielce, ktrej jedynym udziaowcem byo miasto, w latach 2008 i 2009 poniosa straty odpowiednio 328 tys. z i 440 tys. z. Pomimo dokapitalizowania przez budet miasta klubu sportowego Korona Kielce kwot przeszo 13 mln z, i tak przynis on w 2010 r. 7 mln z straty. Z kolei miasto stoeczne Warszawa byo udziaowcem w 3 spkach, ktre nie podjy i nie prowadziy dziaalnoci lub nie posiaday ukonstytuowanych organw.

Synteza

Waniejsze wnioski
okrelenie wzorcowych zasad w sprawowaniu nadzoru wacicielskiego nad podmiotami gospodarczymi; opracowanie i wdroenie standardw oraz procedur monitorowania dziaalnoci ekonomiczno-finansowej spek komunalnych; przeprowadzenie analizy przydatnoci po-

szczeglnych podmiotw z punktu widzenia realizacji zada administracji samorzdowej; zbycie udziaw w spkach z udziaem samorzdw, w ktrych zaangaowanie nie znajduje uzasadnienia ekonomicznego.

431

Administracja publiczna/Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
9. Wykorzystanie nieruchomoci gminnych na podstawie umw najmu, dzierawy i uyczenia

Cel
Ocena legalnoci, gospodarnoci i rzetelnoci dziaa wybranych gmin w zakresie wykorzystania nieruchomoci gminnych na cele komercyjne i niekomercyjne na podstawie umw najmu, dzierawy i uyczenia.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 16 urzdach miast lub gmin oraz w piciu jednostkach organizacyjnych gmin realizujcych zadania zwizane z najmem, dzieraw lub uyczaniem nieruchomoci gminnych z wojewdztw: kujawsko-pomorskiego, pomorskiego, warmisko-mazurskiego i zachodniopomorskiego.

Wedug stanu na dzie 30 kwietnia 2011 r. skontrolowane jednostki byy stron cznie 3715 umw dzierawy, najmu bd uyczenia nieruchomoci. Z tytuu dzierawy i najmu nieruchomoci uzyskiwano rednio 858,3 tys. z czynszu miesicznie. Zasadniczym problemem wynikajcym z ustale niniejszej kontroli byo niewywizywanie si przez wikszo skontrolowanych gmin z ustawowego obowizku sporzdzania planw wykorzystania gminnego zasobu nieruchomoci. A 87 proc. skontrolowanych urzdw nie wykonao tego zadania. Plany te powinny by istotnym narzdziem dugofalowej polityki rozwoju gminy w zakresie gospodarowania nieruchomociami. Dziaania te miayby na celu ograniczenie ryzyka wystpowania decyzji przypadkowych, doranych i niegospodarnych. Doda naley, i brak przedmiotowych planw nie tylko uniemoliwia identyfikacj ewentualnych potrzeb, lecz take oznacza brak jawnoci i przejrzystoci zamierze gmin wobec czci nieruchomoci. Generalnie w ocenie NIK niewielka skala stwierdzonych w toku kontroli nieprawidowoci sprawia, i nie miay one istotnego wpywu na kontrolowan dziaalno. Zbadane urzdy byy przygotowane od strony organizacyjnej do wykonywania badanych zada. NIK ocenia take pozytywnie sam proces zawierania umw najmu, dzierawy i uyczenia nieruchomoci gminnych, a take realizacj tych umw. Gwne jednakowo nieliczne nieprawidowoci stwierdzone w toku kontroli dotyczyy oprcz braku planw wykorzystania gminnego zasobu nieruchomoci - niesporzdzania i niepodawania do publicznej wiadomoci wykazw nieruchomoci przeznaczonych do dzierawy lub najmu bd publikowania wykazw niekompletnych. Nieprawidowo t stwierdzono w 14 spord 21 skontrolowanych jednostek. NIK znalaza take przypadki zawarcia umowy najmu i dzierawy bez przeprowadzenia przetargu, pomimo istnienia takiego obowizku. W 17 skontrolowanych jednostkach prawidowo zabezpieczano interes prawny i ekonomiczny gmin. Jednak w piciu NIK natkna si na przypadki opieszaego i nieskutecznego prowadzenia dziaa windykacyjnych wobec dunikw zalegajcych z opatami za udostpnione nieruchomoci. Skala nieprawidowoci nie bya jednak dua i signa kwoty 21,5 tys. z.

Synteza

Kontrolerzy znaleli take nieliczne przypadki formalnych niezgodnoci zawartych umw z obowizujcymi aktami prawa, w szczeglnoci z uchwaami rad gmin i zarzdzeniami burmistrzw.

Waniejsze wnioski
konieczno sporzdzania planw wykorzystania gminnych zasobw nieruchomoci

432

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
10. Prawidowo prowadzenia baz danych jako podstawy do tworzenia infrastruktury informacji przestrzennej

Cel
Ocena prawidowoci prowadzenia ewidencji, rejestrw i baz danych, zawierajcych informacje o terenie, stanowicych podstaw do tworzenia infrastruktury informacji przestrzennej.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Gwnym Urzdzie Geodezji i Kartografii, Generalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska oraz w 16 urzdach miast na prawach powiatu i 24 starostwach.

Podstawowym zaoeniem infrastruktury jest zapewnienie powszechnego dostpu administracji publicznej, przedsibiorcw i obywateli do informacji przestrzennej za pomoc usug sieciowych. Jej istot jest interoperacyjno, czyli moliwo czenia zbiorw danych przestrzennych, gromadzonych przez rne podmioty oraz interakcja usug sieciowych zwizanych z tymi zbiorami, majca na celu stworzenie moliwoci wsplnego korzystania przez organy administracji ze zbiorw danych przestrzennych. W wymiarze organizacyjnym projekt ten wymaga stworzenia ujednoliconych norm prawnych obejmujcych sposb zakadania i prowadzenia baz danych, opisanie ich metadanymi, ujednolicenie definicji i poj dotyczcych informacji przestrzennej. W 2010 r. Sejm uchwali ustaw o infrastrukturze informacji przestrzennej, ktr zaimplementowano do polskiego porzdku prawnego Dyrektyw INSPIRE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiajc infrastruktur informacji przestrzennej we Wsplnocie Europejskiej. Budowa infrastruktury informacji przestrzennej umoliwia stworzenie struktury (zawierajcej, scalajcej lub integrujcej) bazy danych, dotychczas rozproszone po wielu instytucjach, w jeden spjny system kompleksowej informacji przestrzennej. Infrastruktura obejmuje wszystkie szczeble administracji publicznej oraz ma charakter interdyscyplinarny i midzyresortowy. Jednake mimo uchwalenia wspomnianej ustawy w marcu 2010 r., do ukoczenia kontroli NIK, czyli do 31 lipca 2011 r., trway prace nad szecioma projektami rozporzdze wykonawczych do niej. Doprowadzono m.in. do zaoenia bazy danych ewidencyjnych umoliwiajcych tworzenie rejestru gruntw dla obszaru caego kraju, rozbudowania bazy danych obiektw topograficznych, prowadzenia rejestru podstawowych osnw geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych oraz opracowania i aktualizowania ortofotomapy i numerycznego modelu terenu dla caej powierzchni kraju. Izba zwraca uwag, e pomimo podjtych dziaa nie zrealizowano wszystkich zada okrelonych w ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne. Nie zakoczono zakadania niektrych baz danych, m.in.: geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu, ewidencji budynkw bdcej czci ewidencji gruntw i budynkw, ktrej to modernizacji rwnie nie skoczono w terminie. W ocenie NIK wynika to gwnie z niewaciwie sprawowanego nadzoru i koordynacji Gwnego Geodety Kraju, w zakresie zakadania, prowadzenia i modernizacji baz danych zawierajcych informacje przestrzenne przez organy administracji publicznej. Dziaania tych organw, zwizane z budow infrastruktury informacji przestrzennej, rwnie nie byy wystarczajce. Nie zidentyfikowano wszystkich zbiorw danych przestrzennych i nie opracowano dla nich metadanych bd zrobiono to niezgodnie z przepisami ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej. Obecne tempo prowadzenia prac oraz nierzetelne prowadzenie baz danych stanowicych podstaw do budowy infrastruktury informacji przestrzennej oraz brak wiarygodnych danych dotyczcych stopnia zaawansowania tworzenia poszczeglnych baz danych moe skutkowa nadmiernym wydueniem procesu budowy infrastruktury oraz niedotrzymaniem terminw okrelonych w przepisach. Niepodjcie przez Gwnego Geodet Kraju skutecznych dziaa w ramach nadzoru nad realizacj polityki pastwa w zakresie geodezji i kartografii, nad zakadaniem i prowadzeniem baz danych zawierajcych informacje przestrzenne oraz budow infrastruktury informacji przestrzennej spowoduje wyduenie terminu, od ktrego przedsibiorcy i inwestorzy bd posiadali uatwiony dostp do kompleksowej i zintegrowanej informacji o sposobie zagospodarowania i przeznaczenia terenu oraz o walorach gospodarczych i przyrodniczych poszczeglnych jednostek terytorialnych kraju. Opnione zostanie rwnie utworzenie jednolitych, zintegrowanych systemw umoliwiajcych korzystanie z tych zbiorw.

Synteza

Waniejsze wnioski
wzmocnienie nadzoru nad Gwnym Geodet Kraju, szczeglnie w zakresie zakadania i prowadzenia ewidencji, rejestrw i baz

danych oraz budowy infrastruktury informacji przestrzennej; przyspieszenie przygotowania aktw wykonawczych do ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej; przyspieszenie zakadania i modernizacji

baz danych zawierajcych informacje przestrzenne; opracowanie metadanych zbiorw i usug danych przestrzennych.

433

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
11. Realizacja zada w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego

Cel
Ocena dziaalnoci administracji rzdowej i samorzdowej sucej tworzeniu warunkw do racjonalnego gospodarowania przestrzeni oraz podejmowania dziaa w sferze planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w ministerstwach: Rozwoju Regionalnego i Infrastruktury, Mazowieckim Biurze Planowania Regionalnego, Wielkopolskim Biurze Planowania Przestrzennego oraz w 7 urzdach marszakowskich i 32 urzdach gmin.

Zasady ksztatowania polityki przestrzennej przez jednostki samorzdu terytorialnego i organy administracji rzdowej oraz zakres i sposoby postpowania w sprawach dotyczcych okrelania przeznaczenia terenw, ustalania metod ich zagospodarowania i zabudowy okrela ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Uchwalanie studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego naley do zada wasnych gminy, natomiast koncepcj przestrzennego zagospodarowania kraju przygotowuje Minister Rozwoju Regionalnego. W objtym kontrol NIK okresie 1.01.2007 r. 30.06.2010 r. podstaw planowania i zagospodarowania przestrzennego bya Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, dokument opracowany w latach 1995-2000 przez Rzdowe Centrum Studiw Strategicznych, zaakceptowany przez Rad Ministrw i przyjty przez Sejm w listopadzie 2000 r. W latach 20042005 rzdowe centrum podjo prace nad aktualizacj Koncepcji. Projekt tego opracowania zosta jednak le oceniony i nie ujrzao ono wiata dziennego. W padzierniku 2006 r. Rada Ministrw uchwalia Tryb i harmonogram prac nad now koncepcj przestrzennego zagospodarowania kraju. W latach 20072008 opracowano Ekspercki projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033, nie zawiera on jednak wszystkich niezbdnych elementw wymaganych ustaw i nie zyska akceptacji Pastwowej Rady Gospodarki Przestrzennej. Opracowany w 2007 r. w Ministerstwie Infrastruktury Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju zosta zaaprobowany przez Rad Ministrw, a w 2008 r. przyjty do wiadomoci przez Sejm. Funkcjonujcy system zarzdzania przestrzeni oceniono w nim jako nieefektywny i niespeniajcy swej roli zapewnienia adu przestrzennego. Ostatecznie w maju 2010 r., a wic z przeszo 28-miesicznym opnieniem w stosunku do harmonogramu, w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego zosta opracowany projekt Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030. Do dnia sporzdzenia informacji o wynikach kontroli NIK dokument ten nie zosta przekazany pod obrady Rady Ministrw, podobnie jak projekt nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W ocenie Izby, opnienia we wczeniu do obowizujcego systemu prawnego tych regulacji, oddalaj proces uporzdkowania planowania przestrzennego. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalaj rady gmin, ustalajc w ten sposb przeznaczenie terenw, sposb ich zagospodarowania i zabudowy, uwzgldniajc inwestycje celu publicznego. S one aktami prawa miejscowego. Ich uchwalenie poprzedza sporzdzenie studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego, ktre aktami prawa miejscowego nie s. W przypadku braku planu miejscowego o zmianie zagospodarowania terenu, polegajcej na wznoszeniu obiektw budowlanych lub prowadzeniu prac tego rodzaju, przesdza wjt, burmistrz lub prezydent miasta, wydajc decyzj o warunkach zabudowy. Stopie pokrycia skontrolowanych przez NIK 32 gmin miejscowymi planami wynosi w 2007 r. tylko 15% ich obszaru i w cigu 3 kolejnych lat wzrs o 2,5 punktu procentowego. Z powodu skromnego zasigu terytorialnego planw zagospodarowania wydano w tych gminach cznie a 19,5 tys. decyzji o warunkach zabudowy. Kontrola wykazaa ponadto, e polityka przestrzenna w wikszoci badanych gmin prowadzona bya na podstawie nieaktualnych studiw uwarunkowa. Zdaniem NIK tak powolny wzrost powierzchni gmin objtych miejscowymi planami oraz powszechny brak aktywnoci samorzdw w aktualizowaniu studiw uwarunkowa, wiadczy o braku zdecydowanej woli w dziaaniu na rzecz racjonalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Synteza

Waniejsze wnioski
pilne wdroenie nowych rozwiza prawnych z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego;

systematyczne zwikszanie powierzchni gmin objtych miejscowymi planami zagospodarowania; dokonywanie analiz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym.

434

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
12. Realizacja zada w zakresie gospodarki mieszkaniowej przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego

Cel
Ocena realizacji przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego zada dotyczcych rozwoju budownictwa mieszkaniowego i gospodarowania gminnym zasobem mieszkaniowym.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Infrastruktury, 33 urzdach gmin z wojewdztw: dolnolskiego, dzkiego, mazowieckiego, pomorskiego, lskiego, warmisko-mazurskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego, oraz w 5 podmiotach, ktrym powierzono zarzdzanie zasobami gminnymi.

W ocenie Izby, brak byo dugofalowej polityki mieszkaniowej pastwa, wyznaczajcej ramy instytucjonalne i finansowe oraz przewidywane efekty rzeczowe i terminy realizacji zada. Ministerstwo Infrastruktury od marca 2010 r. przygotowywao opracowanie okrelajce zasady wspomagania budownictwa mieszkaniowego. Zostao ono przyjte przez Rad Ministrw w listopadzie 2010 r. jako Gwne problemy, cele i kierunki programu wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego do 2020 r.. Dokument ten nakrela jednak tylko kierunkowe rozwizania w tej sferze. Nie spenia natomiast wymogw programu rozwoju, nie zawiera m.in. planowanych efektw rzeczowych i rodkw finansowych na wykonanie zada, terminw ich ukoczenia oraz nie wskazywa organw administracji publicznej odpowiedzialnych za ich realizacj. Byy Minister Infrastruktury realizowa zadania w zakresie gospodarki mieszkaniowej, w badanym okresie, poprzez jednostkowe rozwizania na rzecz wspierania rozwoju mieszkalnictwa. Podejmowa inicjatywy opracowania nowych i zmiany funkcjonujcych rozwiza finansowoprawnych, doprowadzajc np. do uproszczenia i doprecyzowania procedur rozpatrywania wnioskw gmin o finansowe wsparcie na budow i tworzenie mieszka socjalnych, noclegowni, domw dla bezdomnych i mieszka chronionych, ze rodkw Funduszu Dopat; wprowadzenia nowych rozwiza dotyczcych najmu okazjonalnego oraz zmniejszenia obcienia podatkowego zwizanego z wynajmowaniem lokali mieszkalnych. Z kocem maja 2009 r. zlikwidowano Krajowy Fundusz Mieszkaniowy. Jednoczenie ustalono, e likwidacja KFM nie bdzie skutkowaa brakiem moliwoci wspierania przez Bank Gospodarstwa Krajowego rozwoju budownictwa na wynajem. Zadania te BGK mg wykonywa z wykorzystaniem rodkw wasnych, w nowej formule, tj. w ramach programw rzdowych popierania budownictwa mieszkaniowego. Nie doprowadzono jednak do wydania przez Rad Ministrw aktw wykonawczych do ustawy o niektrych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, co uniemoliwio przeprowadzenie akcji udzielania kredytw towarzystwom budownictwa spoecznego i spdzielniom mieszkaniowym przez BGK. Byy Minister Infrastruktury take nie doprowadzi do wdroenia nowych rozwiza wspierajcych rozwj budownictwa spoecznego. Organy administracji samorzdowej nie zapewniy skutecznej realizacji zada dotyczcych zaspokajania potrzeb mieszkaniowych lokalnych spoecznoci, finansowania budownictwa i zarzdzania zasobami mieszkaniowymi. Gminy nie doprowadziy na swoim terenie do poprawy warunkw mieszkaniowych. Gminy systematycznie zmniejszay swj zasb mieszkaniowy, gwnie sprzedajc lokale uprawnionym lokatorom, ale take wyburzajc lub wyczajc z eksploatacji budynki w zym stanie technicznym. A 57% zasobw mieszkaniowych kontrolowanych gmin znajdowao si w obiektach wzniesionych przed 1945 rokiem. Na koniec 2010 r. wyremontowano z nich tylko niespena 10%. Kontrola wykazaa, e dziaania gmin w sferze planowania przestrzennego byy niewystarczajce dla zapewnienia efektywnego oraz racjonalnego ksztatowania i prowadzenia polityki przestrzennej w celu rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Na niskim poziomie ksztatoway si wydatki gmin przeznaczone na opracowywanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, wydatki na te cele nie przekraczay z reguy 1% rocznych wydatkw gmin, a niektre z nich mieciy si nawet w limicie 0,1% tej kwoty.

Synteza

Waniejsze wnioski
rozwaenie przez Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej przygotowania rozwiza w wikszym stopniu wspierajcych gminy w realizacji

zada dotyczcych zaspokajania potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach oraz wdroenia nowych rozwiza prawnych dotyczcych planowania i zagospodarowania przestrzennego; podjcie przez prezydentw i burmistrzw miast dziaa w celu doprowadzenia do spj-

noci wszystkich dokumentw strategicznych i programowych okrelajcych kierunki rozwoju gmin, w tym rozwoju budownictwa mieszkaniowego.

435

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa/ Rozwj wsi

Tytu kontroli
13. Gospodarowanie zasobami mieszkaniowymi po zlikwidowanych pastwowych gospodarstwach rolnych i innych podmiotach dysponujcych budynkami mieszkalnymi

Cel
Ocena sposobu gospodarowania przez Agencj Nieruchomoci Rolnych budynkami mieszkalnymi przejtymi po zlikwidowanych PGR oraz innych podmiotach dysponujcych takimi obiektami.

Zakres
Kontroli poddano Agencj Nieruchomoci Rolnych i jej 8 oddziaw terenowych oraz 16 podmiotw administrujcych zasobem mieszkaniowym.

Agencja Nieruchomoci Rolnych, zgodnie z ustaw o gospodarowaniu nieruchomociami rolnymi Skarbu Pastwa, wykonuje prawa wasnoci m.in. w stosunku do nieruchomoci i innych skadnikw majtkowych pozostaych po likwidacji pastwowych przedsibiorstw gospodarki rolnej oraz ich zjednocze i zrzesze. Mienie to stanowi Zasb Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa. Agencja moe przeznaczy do sprzeday wchodzce w skad zasobu domy, lokale mieszkalne i budynki gospodarcze. Na warunkach preferencyjnych mog je kupowa m.in. ich najemcy oraz osoby pozostae w tych lokalach po mierci dotychczasowych lokatorw. W latach 20082010 liczba pozostajcych w zasobie mieszka zmniejszya si z 16.577 do 12.158. Spord tych 4419 lokali 2533 mieszkania sprzedano, a 853 nieodpatnie przekazano gminom lub spdzielniom mieszkaniowym. Pozostae zlikwidowano lub te znikny one z zasobu po weryfikacji danych Przychody ze sprzeday tych mieszka wyniosy 3.873,7 tys. z. W przetargowym trybie zbywania Izba nie stwierdzia nieprawidowoci. Natomiast przy procedurze bezprzetargowej dochodzio do uchybie, polegajcych m.in. na sprzeday mieszka na podstawie nieaktualnych operatw szacunkowych, nielegalnego obciania nabywcw kosztami dokumentacji wyceny oraz nieprawidowym naliczaniu przysugujcych ulg. W opinii Izby, tempo zbywania przez agencj lokali mieszkalnych byo zbyt wolne. Koszty utrzymania zasobu mieszkaniowego, jaki pozostawa na koniec 2010 r. w posiadaniu ANR, w badanym przez NIK okresie wynosiy 119,1 mln z i byy o 79,5 mln z wysze od przychodw z najmu tych lokali. By to m.in. rezultat ustalania przez gminy stawek czynszowych, bez uwzgldniania zapisw ustawy o ochronie praw lokatorw. Jednoczenie a 11% zasobu stanowiy pustostany, ktrych utrzymanie w caoci obciao ANR. Zalegoci w regulowaniu czynszu za mieszkania sigay w 2010 r. 28,5 mln z, a prowadzona w tej mierze windykacja bya mao skuteczna. Niskie zainteresowanie kupnem mieszka z zasobu agencji wynikao m.in. z bardzo zej sytuacji finansowej najemcw, czsto korzystajcych ze wiadcze pomocy spoecznej, braku spadkobiercw zainteresowanych przejciem tych mieszka, perspektywy ponoszenia wszystkich kosztw utrzymania kupionych mieszka, a wreszcie ze zego ich stanu technicznego. Nieruchomoci pozostajce w zasobie ulegay stopniowej degradacji, a 47% poddanych ogldzinom budynkw byo w zym stanie technicznym, niektre z nich zagraay bezpieczestwu ich mieszkacw. Z reguy lekcewaono obowizek przeprowadzania rocznych kontroli okresowych i co najmniej raz na 5 lat badania stanu sprawnoci uytkowej obiektw. Remonty prowadzone byy w stopniu nieadekwatnym do potrzeb, przewaa interwencyjny charakter tych poczyna, czsto nawet bez sporzdzania planw remontowych. Miay przy tym miejsce przypadki naruszania zasad zamwie publicznych na wykonywanie tych prac. W zwizku z tym Izba skierowaa zawiadomienia o podejrzeniu naruszenia dyscypliny finansw publicznych przez osoby odpowiedzialne.

Synteza

Waniejsze wnioski
ustalanie najemcom stawek czynszw zgodnie zapisami ustawy o ochronie praw lokatorw; poprawa cigalnoci nalenoci czynszowych;

zbycie lokali pozostajcych w zasobie, w tym zaktywizowanie dziaa na rzecz ich sprzeday w trybie przetargowym; stosowanie zgodnych z przepisami zasad sprzeday lokali mieszkalnych wobec wszystkich nabywcw; sporzdzanie rzeczowych planw remon-

towych zasobu mieszkaniowego; wyeliminowanie odstpstw od wymogw dotyczcych zamwie publicznych.

436

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
14. Prawidowo utrzymania i uytkowania obiektw budowlanych

Cel
Ocena utrzymywania i uytkowania obiektw budowlanych przez ich wacicieli bd zarzdcw, w szczeglnoci za dbaoci o stan techniczny budowli, bezpieczestwo ludzi i mienia.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 34 urzdach miast oraz w 2 jednostkach, ktrym powierzono zarzdzanie gminnym zasobem nieruchomoci.

Zgodnie z wymogami prawa budowlanego waciciele lub zarzdcy budynkw corocznie powinni kontrolowa instalacje gazowe i przewody kominowe, urzdzenia suce ochronie rodowiska oraz elementy budynku naraone podczas eksploatacji na szkodliwe wpywy atmosferyczne i niszczce dziaanie innych czynnikw. Co 5 lat winni natomiast sprawdza stan techniczny i przydatno obiektu budowlanego do uytkowania. Badania Izby wykazay, e obowizki te nie byy wykonywane prawidowo. Spord 34 skontrolowanych gmin a 30 nie wywizywao si z nich naleycie. W jednostkach tych nie przeprowadzano bada budowli w penym zakresie i w wymaganych terminach. Wynikao to w opinii Izby z zaniedba wacicieli i zarzdcw. W niemal poowie samorzdw nie monitorowano stanu technicznego budynkw znajdujcych si w gminnym zasobie nieruchomoci. Nie zbierano i nie analizowano informacji od zarzdcw o stanie technicznym obiektw. W konsekwencji gminy nie miay rzetelnych informacji o rzeczywistej kondycji posiadanych nieruchomoci budowlanych, tym samym nie byy zorientowane w faktycznych potrzebach remontowych zasobu. W skrajnych przypadkach mogo to prowadzi do zagroenia bezpieczestwa lokatorw i mienia. Kontrolerzy stwierdzili liczne uszkodzenia i braki w wyposaeniu budynkw m.in. niezabezpieczone instalacje elektryczne i gazowe, uszkodzone balkony. Ochrona przeciwpoarowa budowli nie odpowiadaa wymogom prawa w adnej z gmin. Domy z reguy nie byy wyposaone w przeciwpoarowe wyczniki prdu, nie zainstalowano w nich hydrantw wewntrznych ani urzdze do usuwania dymu z klatek schodowych. Waciwe komendy stray poarnej wyday 66 decyzji nakazujcych usunicie ujawnionych nieprawidowoci. Izba wskazaa na niepokojce zjawisko lekcewaenia zalece pokontrolnych take dotyczcych stanu technicznego budowli. W 11 skontrolowanych gminach waciciele lub zarzdcy nie podjli napraw, mimo e stan budynkw mg narazi na niebezpieczestwo ycie ludzi. Bezczynno podmiotw zarzdzajcych nieruchomociami wiadczy w opinii NIK o niedbalstwie i ignorowaniu obowizkw wynikajcych z prawa budowlanego. W zbadanych przez NIK ksikach obiektw budowlanych, ktre powinny by zakadane, zgodnie z rozporzdzeniem ministra infrastruktury w dniu przekazania budowli do uytkowania, odnotowano zaniedbania w ich prowadzeniu. Czsto nie zawieray one planw sytuacyjnych obiektw, wpisw rejestrujcych zakresy robt remontowych oraz dokumentacji technicznych nieruchomoci. Stanowio to istotne naruszenie wymogw prawa budowlanego. W 5 gminach stwierdzono przypadki eksploatacji budynkw, dla ktrych dokumentw takich nie utworzono. Kontrola ujawnia take, i gminy nie sprawoway waciwej kontroli nad zarzdcami nieruchomoci z tytuu zawartych umw o zarzdzanie. Nadto, zawierane umowy niejednokrotnie nie odpowiaday warunkom ustawy o gospodarce nieruchomociami. W jej myl zarzdcy nieruchomoci powinni posiada licencje zawodowe. Tymczasem w wielu umowach w ogle nie wskazano zarzdcw odpowiedzialnych za ich wykonanie bd nie wpisano numeru ich licencji. Brak te czsto byo w tych dokumentach owiadcze o posiadanych ubezpieczeniach od odpowiedzialnoci cywilnej za szkody wyrzdzone w zwizku z wykonywaniem czynnoci zarzdzania nieruchomociami.

Synteza

Waniejsze wnioski
opracowanie prognoz dotyczcych przewidywanej wielkoci zasobu mieszkaniowego, jego stanu technicznego oraz wydatkw na

jego biece utrzymanie i remonty; biece monitorowanie stanu technicznego nieruchomoci; zwikszenie kontroli wywizywania si z obowizkw okrelonych prawem budow-

lanym przez zarzdcw nieruchomoci; zwikszenie liczby kontroli nadzoru budowlanego dotyczcych utrzymania i uytkowania obiektw budowlanych.

437

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
15. Realizacja decyzji o rozbirkach obiektw budowlanych, w szczeglnoci decyzji, ktrym nadano rygor natychmiastowej wykonalnoci

Cel
Ocena realizacji przez organy nadzoru budowlanego szczebla podstawowego oraz prezydentw miast i kierownikw podlegych im jednostek decyzji o rozbirkach obiektw budowlanych, w tym dziaa zapobiegajcych zagroeniu ycia i zdrowia ludzkiego.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w urzdach miast Bydgoszczy, Gdaska, Olsztyna i Szczecina, w powiatowych inspektoratach nadzoru budowlanego w tych miastach oraz w 3 jednostkach zarzdzajcych nieruchomociami stanowicych wasno Gdaska, Olsztyna i Szczecina.

Powiatowi inspektorzy nadzoru budowlanego nieskutecznie egzekwowali wykonanie nakazw rozbirek obiektw budowlanych i w ograniczonym zakresie sprawowali kontrol realizacji tych decyzji. Takie postpowanie wiadczy o ich niewydolnoci, a w konsekwencji zagraa prawidowemu funkcjonowaniu caego systemu nadzoru budowlanego. W kocu wrzenia 2010 r. z 213 podlegajcych wykonalnoci decyzji nakazujcych rozbirki obiektw budowlanych 143 nie zostay zrealizowane, w tym decyzje wydane jeszcze przed 2008 r. Analiza akt 88 takich postanowie wykazaa m.in., i powiatowi inspektorzy nie przestrzegali ustawy o postpowaniu egzekucyjnym w administracji. W co czwartej sprawie nie wysyali upomnie o zagroeniu skierowania sprawy na drog postpowania egzekucyjnego, mimo e od uprawomocnienia si decyzji upyno od 3 do 53 miesicy, w co pitej nie wdraano postpowania, chocia od dorczenia upomnienia mino od 3 do 130 miesicy. Powiatowi inspektorzy nie wykonywali w ogle lub podejmowali w ograniczonym zakresie zadania okrelone w art 84a ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo budowlane. Chodzio o kontrol zgodnoci robt budowlanych z przepisami prawa budowlanego i kontrol sprawdzajc wykonanie obowizkw wynikajcych z decyzji wydanych na podstawie tego prawa. Okazao si m.in., e powiatowy inspektor w Gdasku nie przeprowadzi adnej kontroli prawidowoci robt budowlanych z 60 decyzji podlegajcych wykonaniu do 30 wrzenia 2010 r. Take inspektor w Olsztynie zaniecha takich kontroli, natomiast przeprowadzi 2 kontrole sprawdzajce wykonanie nakazu rozbirki. W ocenie NIK w objtych badaniem inspektoratach przyjte rozwizania organizacyjne nie zapewniay prawidowej i terminowej realizacji zada zwizanych ze sprawowaniem egzekucji i kontroli. Niniejsza wykazaa, e niektre jednostki nadzoru budowlanego nadal przyjmuj od organw samorzdu terytorialnego pomoc rzeczow i finansow, np. 50% wydatkw biecych powiatowych inspektoratw w Szczecinie w latach 20082010 zostao sfinansowanych z budetu miasta. W ocenie Izby taka sytuacja moe stwarza wtpliwoci, czy zostaa zachowana bezstronno i niezaleno organw nadzoru budowlanego przy wykonywaniu ich zada. Wykonane zostay wszystkie decyzje nakazujce rozbirki obiektw budowlanych stanowicych wasno skontrolowanych gmin, w tym sze, ktrym nadano rygor natychmiastowej wykonalnoci (jedn decyzj wykonano po terminie). NIK nie stwierdzia nieprawidowoci przy udzielaniu przez urzdy miast zamwie publicznych na przeprowadzanie rozbirek obiektw budowlanych. Budowle byy prawidowo zabezpieczone przed dostpem osb trzecich i oznakowane tablicami ostrzegawczymi o zakazie wstpu i grocym niebezpieczestwie dla zdrowia i ycia. Nie odnotowano przypadkw nieprawidowego postpowania z materiaami porozbirkowymi, w tym z odpadami niebezpiecznymi. Rozbirki prowadziy osoby posiadajce odpowiednie uprawnienia budowlane i wpisane na list czonkw waciwej izby samorzdu zawodowego. Wszystkie skontrolowane urzdy sporzdziy wymagane rejestry pozwole na rozbirk, ale w dwch taka ewidencja bya niezgodna z przepisami.

Synteza

Waniejsze wnioski
skuteczne i terminowe egzekwowanie decyzji administracyjnych nakazujcych rozbirki obiektw budowlanych; przeprowadzanie kontroli prawidowoci prowadzenia prac rozbirkowych.

438

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
16. Pozyskiwanie lokali i pomieszcze mieszkalnych dla osb najuboszych

Cel
Ocena dziaa gmin sucych zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych rodzin o niskich dochodach i osb bezdomnych oraz wykonywania przez Bank Gospodarstwa Krajowego zada zwizanych z obsug finansow programu tworzenia lokali socjalnych i noclegowni.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 18 gminach i ich 6 jednostkach organizacyjnych oraz w Banku Gospodarstwa Krajowego.

Zaspokajanie mieszkaniowych potrzeb gospodarstw domowych o niskich dochodach zgodnie z ustaw o ochronie praw lokatorw jest zadaniem wasnym gmin. Z kolei ustawa o pomocy spoecznej nakazuje gminom m.in. zapewni schronienie osobom bezdomnym. Na pokrycie czci kosztw tych przedsiwzi gminy mog uzyskiwa finansowe wsparcie rozliczane za porednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego. W adnej z kontrolowanych przez Izb gmin nie rozwizano pomylnie kwestii mieszkaniowych. Tendencja jest zgoa odwrotna z kadym rokiem problem ten narasta. W latach 20042009 w badanych gminach przybyo, co prawda, 887 lokali socjalnych z 4.500 do 5.387, a wic 18,7% jednoczenie jednak potrzeby zwikszyy si z 18.540 do 28.923 mieszka, czyli o 56%. W rezultacie z 24,5% do 18,6% zmniejszy si stopie ich zaspokojenia. W takiej sytuacji trudno o pozytywn ocen stara gmin w tej sferze. W opinii NIK, polityka kontrolowanych samorzdw nie sprzyjaa wspieraniu rozwoju budownictwa socjalnego. Niewielki w stosunku do zapotrzebowania postp w pozyskiwaniu lokali socjalnych i wznoszeniu przytulisk dla bezdomnych prezydenci i wjtowie tumaczyli m.in. pogarszajcym si stanem technicznym istniejcych zasobw mieszkaniowych i przede wszystkim ograniczonymi moliwociami budetowymi. rodki wypacane gminom z Funduszu Dopat na podstawie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia w latach 20042006 lokali socjalnych, noclegowni i domw dla bezdomnych nie zaspokoiy zgaszanego przez jednostki samorzdu zapotrzebowania. Wnioski gmin zostay zaspokojone jedynie w 54,8%. Na podstawie tej ustawy wdroony zosta program pilotaowy, w ramach ktrego wpyno 421 wnioskw gmin o wsparcie budowy mieszka i noclegowni. Wymogi formalne speniy 362 wnioski obejmujce 8.081 lokali i 680 miejsc noclegowych, a wsparcie BGK pokryo odpowiednio 61,9% i 73,5% zgaszanych potrzeb. Gminy wnioskoway cznie o 151.700 tys. z, jednak Fundusz Dopat dysponowa tylko kwot 84.500 tys. z. Izba dobrze ocenia wykonywanie przez BGK zada zwizanych z realizowaniem tych operacji. W latach 20072010 na podstawie kolejnej ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszka chronionych, noclegowni i domw dla bezdomnych do BGK wpyno 516 speniajcych wymogi wnioskw o udzielenie wspomoenia w wysokoci 261.535 tys. z, z ktrych do realizacji przyjto 392 na kwot 161.604 tys. z. Niezrealizowanie tak znacznego odsetka prawidowych wnioskw spowodowane byo niszym dofinansowaniem z Funduszu Dopat, szczeglnie w 2009 r. i I poowie 2010 r. Do czasu zakoczenia kontroli NIK sfinalizowano 232 wnioski powstao dziki temu 3.229 lokali, mieszka i 295 miejsc noclegowych. Wielkoci te znacznie odbiegay od szacunkw rzdowych, zakadajcych utworzenie w tym czasie 46 tys. lokali socjalnych i 12 tys. miejsc dla bezdomnych. W opinii NIK obok niewystarczajcych rodkw w ramach Funduszu Dopat do niepowodzenia budownictwa socjalnego przyczynio si te umiarkowane zainteresowanie gmin takimi inwestycjami. Powcigliwo ich wynikaa gwnie z wysokich kosztw tych przedsiwzi i ograniczonych moliwoci wasnych budetw. Do tego dooyo si niskie dofinansowanie przez pastwo, wreszcie niedostatek terenw inwestycyjnych. Z tych m.in. powodw w 11 badanych gminach nie zostay zrealizowane wieloletnie programy gospodarowania zasobem mieszkaniowym. Fakt ten Izba ocenia jako postpowanie nierzetelne. Brak mieszka socjalnych uniemoliwia gminom przydzielenie lokali osobom eksmitowanym, majcym prawo do pomieszcze zastpczych. Z tego tytuu kontrolowane przez NIK samorzdy musiay wypaci przeszo 7 mln z odszkodowa. Niedostarczenie lokali osobom uprawnionym do nich wyrokiem sdowym byo, w ocenie Izby, postpowaniem nielegalnym, niegospodarnym i nierzetelnym.

Synteza

Waniejsze wnioski

poprawa stopnia zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osb najuboszych, m.in. poprzez realizacj programu budownictwa socjalnego okrelonego w ustawie o finansowym wsparciu;

opracowanie wieloletnich programw gospodarowania zasobami mieszkaniowymi gmin, z zastosowaniem rozwiza umoliwiajcych zwikszenie liczby lokali socjalnych.

439

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
17. Zarzdzanie komunalnym zasobem mieszkaniowym przez spki prawa handlowego z udziaem gmin

Cel
Ocena zarzdzania komunalnym zasobem mieszkaniowym, w tym organizacyjnoekonomicznego przygotowania spek do wykonywania takich zada.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 18 podmiotach, dziaajcych w formie spek prawa handlowego z udziaem samorzdu gminnego z terenu wojewdztw: lubuskiego, dzkiego, lskiego, warmisko-mazurskiego i wielkopolskiego.

Kontrolowane spki byy przygotowane organizacyjnie i merytorycznie do zarzdzania nieruchomociami. Dysponoway specjalistycznymi programami informatycznymi uatwiajcymi wykonywanie czynnoci w tym zakresie. W zdecydowanej wikszoci prac t wykonywali licencjonowani zarzdcy nieruchomoci. Jednak w piciu badanych spkach wbrew ustawowemu obowizkowi zarzdcy nie posiadali obowizkowego ubezpieczenia odpowiedzialnoci cywilnej za szkody wyrzdzone w zwizku z wykonywaniem swych czynnoci. Mimo waciwego przygotowania spek do zarzdzania nieruchomociami doszo do istotnych nieprawidowoci w tym obszarze. Nie w peni wykonywano obowizki wynikajce z prawa budowlanego dotyczce okresowego corocznie lub co pi lat badania stanu technicznego budynkw. Przewaajc wikszo, sigajca 64%, zarzdzanych nieruchomoci, stanowiy budynki przedwojenne, co miao istotny wpyw na ich oglny stan, a tym samym potrzeby remontowe. Ogldziny 107 budynkw wykazay, e niemal 30% z nich miao liczne wady techniczne, mogce nawet zagrozi yciu i zdrowiu ich uytkownikw. Tym samym zarzdcy nie wypeniali obowizku polegajcego na utrzymywaniu nieruchomoci w stanie niepogorszonym i zapewnieniu bezpieczestwa lokatorom. Remonty kamienic niejednokrotnie zagroonych byy wykonywane w wymiarze niewspmiernym do potrzeb. Plany remontowe, ktre spki sporzdzay na kolejne lata, byy realizowane zaledwie w wysokoci zakadanych kwot. Z ustale kontroli wynika ponadto, e poziom rzeczywistych potrzeb remontowych, w zwizku z ograniczonymi moliwociami finansowymi, zazwyczaj w ogle nie by szacowany. Bezporedni wpyw na niepen realizacj planw remontowych mia niedostateczny poziom finansowania tych zada przez wacicieli zasobu czyli gminy. Z kolei ich przychody uzyskiwane z najmu lokali nie wystarczay na biece utrzymanie budynkw i ich remontowanie. Potgoway t sytuacj stwierdzone podczas kontroli nierzetelne dziaania niektrych spek. Polegay one m.in. na naruszaniu prawa zamwie publicznych, przy wyborze wykonawcw na roboty, dostawy i usugi, gwnie poprzez zaniechanie stosowania przewidzianych w prawie procedur lub udzielanie zamwie z wolnej rki bez zaistnienia przesanek uzasadniajcych zastosowanie tego trybu. Kontrola wykazaa, e wszystkie badane spki prowadziy dziaalno gospodarcz w obszarze zarzdzania nieruchomociami z naruszeniem ogranicze wynikajcych z ustaw o gospodarce komunalnej i o samorzdzie gminnym. W pierwszym rzdzie zarzut ten dotyczy prowadzenia przez spki z udziaem gmin zarzdzania nieruchomociami wsplnot mieszkaniowych. Komercyjne zaangaowanie gmin oraz spek komunalnych nioso ze sob niebezpieczestwo zmonopolizowania niektrych rodzajw dziaalnoci i mogo tworzy bariery dla powstania lub rozwoju konkurencji i aktywnoci gospodarczej.

Synteza

Waniejsze wnioski
zawarcie umw ubezpieczenia od odpowiedzialnoci cywilnej przez zatrudnianych w spkach licencjonowanych zarzdcw; prowadzenie kontroli stanu technicznego budynkw z czstotliwoci wymagan prawem budowlanym; podjcie dziaa w celu poprawienia stanu technicznego gminnych obiektw budowlanych;

zwikszenie rodkw na zabezpieczenie potrzeb remontowych gminnych zasobw mieszkaniowych; zapewnienie udzielania zamwie zgodnie z zasadami prawa zamwie publicznych; dostosowanie zakresu dziaalnoci gospodarczej prowadzonej przez gminy poprzez spki handlowe do ogranicze wynikajcych z ustaw o samorzdzie gminnym i gospodarce komunalnej.

440

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
18. Udzielanie przez gminy bonifikaty nabywcom komunalnych lokali mieszkalnych przy bezprzetargowej sprzeday

Cel
Ocena prawidowoci bezprzetargowej sprzeday lokali mieszkalnych ich najemcom.

Zakres
Kontroli obejmujcej lata 20072009 i 3 kwartay 2010 r. poddano 34 urzdy miast z terenu omiu wojewdztw.

Skontrolowane gminy sprzeday w badanym przez NIK okresie w trybie bezprzetargowym z zastosowaniem bonifikat przeszo 18 tys. lokali mieszkalnych. W 68% gmin Izba ujawnia nieprawidowoci polegajce m.in. na nieupublicznianiu informacji o wywieszeniu list mieszka do sprzeday oraz niepowiadamianiu ich najemcw o przeznaczeniu tych lokali do zbycia i przysugujcym im prawie pierwokupu. Zgodnie z postanowieniami ustawy o gospodarce nieruchomociami gminy maj obowizek, w razie podjcia decyzji o sprzeday lokali mieszkalnych, sporzdzi i poda do publicznej wiadomoci wykaz nieruchomoci przeznaczonych do zbycia. Poniewa najemcom lokali mieszkalnych, z ktrymi zawarto umowy na czas nieokrelony, przysuguje pierwszestwo w ich nabyciu, wadze samorzdowe powinny zawiadomi ich o zamiarze sprzeday zajmowanych przez nich mieszka. Osobom, ktrym przysuguje pierwokup, zbywa si lokale w drodze bezprzetargowej za cen okrelon przez rzeczoznawc majtkowego, ktra moe by pomniejszona o bonifikat ustalon przez wadze gminy. W przypadku, gdy nabywca sprzeda zakupione na tych warunkach mieszkanie przed upywem 5 lat od daty zakupu, zobowizany jest na wniosek waciwego organu gminy do zwrotu kwoty rwnej bonifikacie po jej waloryzacji. Ustawa dopuszcza w tej kwestii pewne wyczenia, dotyczce zwaszcza osb bliskich, nadto rada gminy moe w indywidualnych przypadkach wyrazi zgod na zaniechanie dania zwrotu bonifikaty. Kontrola NIK wykazaa, e gminy byy organizacyjnie przygotowane do sprzeday lokali komunalnych. Zadanie to byo ujte w ich regulaminach, a take w zakresach czynnoci odpowiedzialnych za t sfer pracownikw. W zdecydowanej wikszoci gmin uchwalone zostay wieloletnie programy gospodarowania zasobem mieszkaniowym, ktre uwzgldniay planowan sprzeda lokali mieszkalnych. Badane samorzdy dokonyway bezprzetargowej sprzeday mieszka z zastosowaniem bonifikat, po uzyskaniu wymaganej zgody rad gmin. Wysoko obniek bya zrnicowana i wahaa si od 10% do 99% wartoci nieruchomoci. Stawki te byy uzalenione od wielu czynnikw, m.in. od wieku budynkw, ich stanu technicznego, a take od przyjtej formy zapaty w przypadku jednorazowego uiszczenia nalenoci bonifikata bya wysza ni przy rozoeniu jej na raty. W okresie objtym badaniem Izby, kontrolowane gminy sprzeday cznie przeszo 18 tys. lokali mieszkalnych za sum niemal 225 mln z. We wszystkich losowo zbadanych przypadkach mieszkania sprzedano ich najemcom, a wysoko udzielonych bonifikat bya zgodna z warunkami okrelonymi w uchwaach rad gmin. Izba ujawnia 101 przypadkw, w ktrych zaistniay ustawowe przesanki uzasadniajce danie zwrotu udzielonych bonifikat, w cznej wysokoci 5,7 mln z. NIK negatywnie, pod wzgldem legalnoci i gospodarnoci, ocenia przypadki zaniechania przez samorzdy ustawowego obowizku ich windykacji. Przyczynami niepodjcia tych czynnoci byo na og niedopatrzenie osb odpowiedzialnych, brak aktualnej informacji z komrki monitorujcej obrt wtrny lokalami oraz bdne przewiadczenie, e osoby bliskie najemcom, ktre weszy w posiadanie tych lokali, mog je dalej odsprzeda na rynku wtrnym bez koniecznoci zwrotu bonifikat. Egzekucja tych nalenoci sza opornie, skuteczno podejmowanych dziaa bya niska, sigaa zaledwie 16% dochodzonych kwot. Kontrola NIK ujawnia, e organy wykonawcze trzech gmin przekroczyy swoje uprawnienia, nie podejmujc egzekucji, odstpujc od dania zwrotu bonifikat oraz umarzajc ich czci bez uzyskania wymaganej zgody rady gminy.

Synteza

Waniejsze wnioski
podawanie do publicznej wiadomoci informacji o bezprzetargowej sprzeday lokali komunalnych;

skuteczne monitorowanie wtrnej sprzeday lokali objtych bonifikat; danie, we wszystkich ustawowo uzasadnionych przypadkach, zwrotu zwaloryzowanej kwoty bonifikaty.

441

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
19. Ochrona interesw klientw zakadw ubezpiecze i funduszy emerytalnych

Cel
Ocena efektywnoci systemu ochrony interesw klientw zakadw ubezpiecze oraz czonkw funduszy emerytalnych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Urzdzie Ochrony Konkurencji i Konsumentw, Urzdzie Komisji Nadzoru Finansowego, Biurze Rzecznika Ubezpieczonych oraz w 12 urzdach miast na prawach powiatu i starostwach powiatowych, w ktrych badano dziaalno miejskich i powiatowych rzecznikw konsumentw.

Mimo konkurencji na rynku ubezpieczeniowym i emerytalnym, dziaajce na nim instytucje narzucay klientom warunki korzystania z oferowanych usug, zawierajce postanowienia, na ktre nie mieli wpywu np. rodzaj i zakres ubezpieczenia, wielko i zasady wypaty odszkodowania. Ochrona interesw klientw zakadw ubezpiecze oraz czonkw funduszy emerytalnych nie bya dostatecznie skuteczna, mimo i Rzecznik Ubezpieczonych, Urzd Komisji Nadzoru Finansowego, Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw, a take rzecznicy wspierali konsumentw w rozwizywaniu sporw z ubezpieczycielami stwierdzia NIK. Prowadzona przez badane podmioty weryfikacja oglnych warunkw ubezpiecze wykazaa m.in. stosowanie przez ubezpieczycieli postanowie umownych, z ktrymi konsumenci nie mieli moliwoci si zapozna, okrelanie krtszego od przewidzianego w kodeksie cywilnym, terminu przedawnienia roszcze, niezgodne z przepisami ograniczenie odpowiedzialnoci instytucji ubezpieczajcych, konieczno kontynuowania umowy pomimo wczeniejszej spaty kredytu, uzalenianie zawarcia umowy od uprzednio zapaconej skadki. Zgodnie z ustaw o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych, ubezpieczyciele maj obowizek przekazywa rzecznikowi oglne warunki ubezpiecze. W prowadzonym przez niego rejestrze znajdowao si 1.126 takich dokumentw, ale reprezentant ubezpieczonych nie weryfikowa na bieco, czy zakady ubezpiecze przekazuj mu wprowadzone do obrotu oglne warunki ubezpiecze. Wprawdzie rzecznik nie ma ustawowego obowizku sprawdzania ich kompletnoci, ale zdaniem NIK, celowa byaby okresowa weryfikacja wywizywania si przez zakady ubezpiecze z tego obowizku. W latach 20082009 oraz w cigu trzech kwartaw 2010 r. Rzecznik Ubezpieczonych otrzyma 23.268 skarg na dziaalnoci zakadw ubezpiecze i otwartych funduszy emerytalnych. Ich przedmiotem byy sprawy dotyczce m.in. wysokoci odszkodowania, opieszaoci postpowania, odmowy przejcia opacania skadek, oddalenia roszcze. Do UKNF wpyno 5.760 skarg na zakady ubezpiecze oraz 5.767 na OFE, informujcych m.in. o opnieniach w transferowaniu rodkw midzy funduszami, odmowie zwrotu udokumentowanych kosztw leczenia osb poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych. Do UOKiK zoono 395 skarg. Ich autorzy zostali poinformowani, e prezes urzdu nie ma kompetencji do rozpatrywania spraw indywidualnych oraz wskazano im instytucje, do ktrych mog zwrci si o pomoc. W zbadanych przez NIK skargach w piciu przypadkach UOKiK stwierdzi stosowanie przez zakady ubezpiecze praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentw m.in. dotyczcych niewypacenia odszkodowania lub zanienia kwoty wypaty. Kontrolowani informowali na swoich stronach internetowych o sposobie zoenia skargi oraz danych, jakie powinna zawiera. Istniaa moliwo skorzystania z telefonicznych dyurw ekspertw Biura Rzecznika Ubezpieczonych. Powoane przy Rzeczniku Ubezpieczonych i KNF sdy polubowne dziaay w bardzo ograniczonym zakresie, gdy zakady ubezpiecze tylko sporadycznie zgadzay si na polubowne rozstrzygnicie sporu. Brak zgody ubezpieczyciela na postpowanie przed takimi sdami powodowa, e praktycznie nie by realizowany podstawowy cel ich powoania. Zdaniem NIK, aby umoliwi zwikszenie zakresu dziaalnoci sdw polubownych przy Rzeczniku Ubezpieczonych i KNF, naley rozway ustawowe wprowadzenie domniemanej zgody ubezpieczyciela na poddanie si postpowaniu przed sdem polubownym w sporach z konsumentami. Taka zmiana powinna przyczyni si do zwikszenia efektywnoci sdownictwa polubownego i wzmocnienia pozycji konsumenta w alternatywnym sposobie rozwizywania sporw.

Synteza

Waniejsze wnioski
okresowe sprawdzenie przez Rzecznika Ubezpieczonych wywizywania si przez ubezpieczycieli z obowizku przekazywania mu w cigu 14 dni od daty wprowadzenia do obrotu wzorw umw ubezpieczenia, wnioskw o ubezpieczenie, OWU oraz innych

dokumentw i formularzy stosowanych przy zawieraniu ubezpieczenia, a take informowanie UKNF o stwierdzonych nieprawidowociach; prowadzenie przez Rzecznika Ubezpieczonych, UOKiK i UKNF analizy OWU moliwie jak najwikszej grupy produktw ubezpieczeniowych i wymiana informacji w tym zakresie midzy tymi instytucjami;

przeprowadzenie przez UOKiK, we wsppracy z UKNF i Rzecznikiem Ubezpieczonych, analizy moliwoci i zasadnoci zmian legislacyjnych majcych na celu wprowadzenie domniemanej zgody przedsibiorcy na rozstrzygnicie sporu z konsumentami przez sdy polubowne dziaajce przy KNF i Rzeczniku Ubezpieczonych.

442

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
20. Prawidowo postpowa kontrolnych i podatkowych prowadzonych przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej

Cel
Ocena prawidowoci i terminowoci prowadzenia przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej postpowa kontrolnych i podatkowych oraz sprawowania nad nimi nadzoru przez Ministra Finansw.

Zakres
Kontroli poddano Ministerstwo Finansw, 5 izb skarbowych, 5 urzdw kontroli skarbowej i 11 urzdw skarbowych.

Funkcjonowanie aparatu skarbowego i kontroli skarbowej jest regularnie badane przez NIK. Wyniki biecej kontroli wskazuj, e w porwnaniu z ustaleniami z 2003 r. poprawia si sprawno postpowa skarbowych. Stosowano w nich prawidowe zasady doboru podmiotw, kontrolujc przede wszystkim jednostki funkcjonujce w obszarach podwyszonego ryzyka wystpienia naduy podatkowych. W 2010 r. efektywno kontroli mierzona stosunkiem postpowa stwierdzajcych uchybienia do oglnej ich liczby wyniosa 62,4%, co oznaczao wzrost w stosunku do 2009 r. o 6,5 punktu procentowego. W 2009 r. efektywno wysz od redniej urzdy uzyskay m.in. w obszarach brak wpat podatku dochodowego 80,4% i podmioty, ktre nie dokonay rejestracji VAT 72,5%. Mimo tych postpw, w ocenie NIK, nie osignito zamierzonego celu poprawy dyscypliny podatkowej. Nadal te szwankowao egzekwowanie podatkw nakadanych pokontrolnymi decyzjami naczelnikw urzdw skarbowych i dyrektorw urzdw kontroli skarbowej. W 2009 r. nie odzyskano 69,4% podatkw wymierzonych przez urzdy skarbowe i 91,3% przez urzdy kontroli skarbowej, w 2010 r. wskaniki te wynosiy odpowiednio 73,8% i 90,6%. Jedn z przyczyn tego stanu rzeczy byo, zdaniem Izby, wydawanie wadliwych decyzji przez naczelnikw urzdw skarbowych. Dyrektorzy izb skarbowych uchylili przeszo 58% decyzji, od ktrych podatnicy zoyli odwoania. Gwnym powodem byo naruszenie prawa procesowego, polegajce na niepenym lub niewaciwym dokumentowaniu stanu faktycznego. Sprawy kierowano w takich przypadkach do ponownego rozpatrzenia w celu uzupenienia materiau dowodowego, postpowania naleao przeprowadzi wic jeszcze raz. Podobne powody byy przyczyn uchylania decyzji dyrektorw urzdw kontroli skarbowej, z tym e wiksza bya waga rozpatrywanych spraw, bowiem kontrola skarbowa prowadzona jest zwykle wobec przedsibiorcw o rozlegej dziaalnoci, a postpowania s bardziej zoone i wielowtkowe. W 2008 r. uchylone decyzje dotyczyy 26,6% kwot objtych odwoaniami, a w 2009 r. 12,3%. Wojewdzkie sdy administracyjne uchyliy w 2008 r. 21% decyzji wydanych w drugiej instancji przez dyrektorw izb skarbowych, w 2009 r. wskanik ten wzrs do 26,4%. Zarzuty sdw dotyczyy gwnie niedostatecznego wyjanienia i udokumentowania stanu faktycznego, naruszenia obowizku zebrania i wyczerpujcego rozpatrzenia caego materiau dowodowego, bdnej oceny dowodw i narusze prawa materialnego co mogo wiadczy o braku rzetelnoci postpowa skarbowych. Przyczyny uchylania decyzji dyrektorw tkwiy te w odmiennym interpretowaniu przez sdy administracyjne prawa materialnego i procesowego. Z kolei NSA zarwno w 2008 r. jak i 2009 r. rozstrzygn przeszo skarg kasacyjnych na korzy dyrektorw izb skarbowych. Aby poprawi jako prowadzonych postpowa i wydawanych decyzji pokontrolnych, niezbdne jest sprawowanie skutecznego nadzoru i kontroli przez Ministra Finansw nad izbami, urzdami skarbowymi i urzdami kontroli skarbowej. W ocenie NIK Minister Finansw prawidowo wyznacza cele i kierunki kontroli podatkowej, trafnie te wskazywa obszary o podwyszonym ryzyku wystpowania nieprawidowoci. Poleci te zarzdzeniem w sprawie organizacji urzdw skarbowych i izb skarbowych oraz nadania im statutw z 2010 r. wyodrbni w strukturze organizacyjnej urzdw skarbowych komrki zajmujce si analiz informacji dla potrzeb kontroli podatkowej oraz typowaniem podmiotw do kontroli. Na potrzeb takiego rozwizania, na podstawie przeprowadzonych bada, niejednokrotnie wskazywaa NIK.

Synteza

Waniejsze wnioski

poprawienie jakoci decyzji wydawanych w trybie odwoawczym przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej; wypracowanie metodologii pomiaru skutecznoci decyzji pokontrolnych; systematyczne prowadzenie szkole z zakresu kontroli i postpowa podatko-

wych; zwikszenie nadzoru nad prawidowoci postpowa oraz decyzji kontrolnych i podatkowych.

443

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
21. Opodatkowanie dziaalnoci gospodarczej podatkiem od gier

Cel
Ocena wykonywania przez Ministra Finansw i podlege mu organy nadzoru i kontroli nad prowadzeniem gier i zakadw wzajemnych oraz przeciwdziaanie nieprawidowociom na tym rynku.

Zakres
Kontrol objto: Ministerstwo Finansw, izby i urzdy celne oraz skarbowe w Warszawie, Katowicach, Krakowie, Poznaniu i Wrocawiu.

W 2008 r. dochody z podatku od gier wyniosy 1.404,9 mln z, tj.141,9% prognozy zawartej w ustawie budetowej na ten rok, w 2009 r. 1.576,1 mln z, czyli 100,9%, a w I proczu 2010 r. 838,1 mln z, tj. 53,4% prognozy na 2010 r. Dochody budetu pastwa z podatku od gier w 2008 r. i 10 miesicy 2009 r. zrealizowane przez urzdy skarbowe w piciu wojewdztwach, w ktrych NIK przeprowadzia badania, wyniosy 2.198.387,1 tys. z i stanowiy 81% dochodw zrealizowanych w kraju. Zalegoci w podatku od gier w kontrolowanych urzdach na koniec 2008 r. wynosiy 6.842,8 tys. z. Podobny stan zaduenia utrzymywa si w kolejnych dwu latach. O skali trudnoci w podejmowaniu nalenoci wiadczy fakt, e czynnoci egzekucyjne podjte wobec dunika posiadajcego najwiksze zaduenie okazay si bezskuteczne. Podmiot nie prowadzi dziaalnoci gospodarczej, a jego jedynym majtkiem byy nieruchomoci, na ktrych ustanowiono hipotek przymusow. Zdaniem NIK obowizujce w 2008 i przez 10 miesicy 2009 r. regulacje, rozpraszajce uprawnienia i zadania midzy dyrektorw izb skarbowych, naczelnikw urzdw celnych oraz skarbowych, nie stwarzay warunkw do skutecznego eliminowania rozpoznanych zagroe, w tym urzdzania gier w sposb niezgodny z udzielonym zezwoleniem. Mimo obowizku wynikajcego z ustawy o grach i zakadach wzajemnych, izby skarbowe w ograniczonym zakresie nadzoroway i kontroloway dziaalno podmiotw urzdzajcych gry na automatach o niskich wygranych oraz loterie promocyjne. Czynnoci sprawdzajce prowadzono gownie w toku postepowa o udzielenie lub zmiany zezwolenia na urzdzenie i prowadzenie gier. Urzdy skarbowe nie przeprowadzay kontroli podstaw opodatkowania, ograniczajc si do ewidencjonowania deklaracji podatkowych i weryfikacji terminowoci wpat zadeklarowanych kwot podatku. Take Ministerstwo Finansw w niewielkim stopniu sprawdzao, czy speniane byy warunki urzdzania gier i zakadw wynikajce z zezwole i przepisw prawa. Wejcie w ycie nowych przepisw ustawy o Subie Celnej oraz ustawy o grach hazardowych poprawio skuteczno nadzoru nad rynkiem gier hazardowych, z ktrego w 2010 r. wpyno do budetu pastwa 1.624,8 mln z, tj. 0,7% jego dochodw podatkowych. W 2008 r. Suba Celna we wsppracy z Policja ujawnia 564 nielegalne automaty do gry, rok pniej 568 takich automatw. W 2010 r. Suba Celna ujawnia nowe metody urzdzania nielegalnych gier hazardowych polegajce na wykorzystywaniu w miejscach publicznych terminali internetowych do nielegalnego urzdzania gier. Wykorzystywano terminale internetowe, ktre umoliwiay graczom w miejscach publicznych rozgrywanie gier hazardowych, analogicznych jak na automatach w rozumieniu ustawy o grach hazardowych. Zdaniem NIK, urzdzanie gier hazardowych bez zezwolenia, w tym przez Internet, pozostaje podstawowym zagroeniem dla prawidowego funkcjonowania rynku gier. W celu przeciwdziaania tym zjawiskom powinno by wykorzystywane uprawnienie okrelone w art. 75b ustawy o Subie Celnej do wykonywania przez funkcjonariuszy celnych obserwacji w miejscach publicznych w celu ustalenia sprawcw oraz uzyskania dowodw przestpstw lub wykrocze skarbowych. Ze wzgldu na brak przepisw wykonawczych do art. 75b nie wykorzystywano uprawnie do takiej obserwacji. Rozporzdzenie Ministra Finansw w sprawie wykonywania przez funkcjonariuszy celnych czynnoci obserwowania i rejestrowania zdarze w miejscach publicznych zaczo obowizywa dopiero 13 miesicy po wejciu w ycie zmian w ustawie o Subie Celnej, ktre wprowadziy nowe uprawnienie. Najwikszy udzia w dochodach miay dochody z podatku od gier liczbowych oraz podatku zryczatowanego od gier urzdzanych na automatach o niskich wygranych. NIK zwraca uwag na ryzyko marginalizowania przez Sub Celn dziaa majcych na celu rozpoznawanie, wykrywanie oraz przeciwdziaanie na rynku gier, ze wzgldu na niewielki udzia dochodw z podatku od gier we wpywach podatkowych.

Synteza

Waniejsze wnioski

monitorowanie skutecznoci nowych rozwiza dotyczcych nadzoru i kontroli rynku gier w celu ich dostosowywania do rozpoznanych zagroe;

niezwoczne podejmowanie wobec dunikw skutecznych dziaa windykacyjnych i egzekucyjnych.

444

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
22. Bankowa obsuga wybranych jednostek samorzdu terytorialnego

Cel
Ocena przestrzegania regulacji dotyczcych zacigania przez samorzdy zobowiza z tytuu kredytw, poyczek i emisji obligacji komunalnych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 26 jednostkach samorzdu terytorialnego na terenie wojewdztw: dolnolskiego, kujawskopomorskiego, maopolskiego, pomorskiego, witokrzyskiego, warmisko-mazurskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego.

Jednostki samorzdu terytorialnego mog zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych zaciga kredyty i poyczki oraz emitowa papiery wartociowe na pokrycie wystpujcego w cigu roku przejciowego deficytu ich budetu, finansowanie deficytu planowanego oraz spat wczeniej zacignitych zobowiza z tytuu emisji obligacji, poyczek i kredytw. Zamawiajc usugi bankowe, samorzdy musz si stosowa do wymogw prawa zamwie publicznych. Spord 26 samorzdw objtych kontrol, w 11 stwierdzono nieprawidowoci, polegajce m.in. na wyborze banku do obsugi budetu samorzdowego z pominiciem zasad okrelonych w pzp, nieobejmowaniu umowami na obsug budetu wszystkich podlegych jednostek i naruszaniu zasad uczciwej konkurencji w formuowaniu specyfikacji istotnych warunkw zamwie w dokumentach przetargowych. Jednostki samorzdu i banki przestrzegay w wikszoci postanowie umw na obsug bankow. Kontrola NIK wykazaa jednak w 4 jednostkach nieprawidowoci w korzystaniu z kart patniczych. Mimo precyzyjnych postanowie ustawy o finansach publicznych, nie zostay w tych przypadkach okrelone sposb i tryb przyznawania subowych kart patniczych oraz zasady rozliczania patnoci dokonanych z ich wykorzystaniem. Poza jednym pozytywnym przypadkiem Urzdu Miasta Poznania, we wszystkich pozostaych kontrolowanych przez NIK jednostkach samorzdu problematyka bankowej ich obsugi nie bya uwzgldniana w planach kontroli wewntrznej. Okoliczno ta uniemoliwiaa lub znacznie utrudniaa tym samorzdom podejmowanie krokw zmierzajcych do eliminacji pojawiajcych si nieprawidowoci, jak choby zmniejszanie kosztw funkcjonowania urzdw, czy te zwikszanie dochodw poprzez oprocentowanie wolnych rodkw funduszy specjalnych na lokatach terminowych. W 6 objtych kontrol jednostkach nie analizowano opacalnoci deponowania na oprocentowanych rachunkach wolnych rodkw wasnych oraz rodkw zgromadzonych na wyodrbnionych rachunkach funduszy specjalnych i nie korzystano z moliwoci ich lokowania, co byo dziaaniem niegospodarnym. Kontrolerzy ujawnili te przypadki braku wewntrznej kontroli bankowej obsugi budetu w jednostkach podlegych gminom i braku cigoci w prowadzeniu audytu wewntrznego. W objtym kontrol okresie 2008 r. I procze 2010 r. tylko 9 samorzdw zacigno dugoterminowe kredyty inwestycyjne. W opinii Izby, jednostki te prawidowo, zgodnie z przeznaczeniem wykorzystyway uzyskane w ten sposb rodki. Trzy jednostki wyemitoway w tym samym czasie obligacje komunalne. Wybray one partnera biznesowego spord bankw oferujcych najkorzystniejsze warunki emisji i oprocentowania. Sfinansoway w ten sposb planowany deficyt powstay w zwizku z realizacj zada inwestycyjnych. W adnej z kontrolowanych przez NIK jednostek wskanik zaduenia nie przekroczy dopuszczalnych 60% dochodw, uzyskiwanych w danym roku budetowym.

Synteza

Waniejsze wnioski
prowadzenie postpowa o zamwienia publiczne z zachowaniem zasad uczciwej konkurencji;

prowadzenie rachunkw bankowych jednostek organizacyjnych gmin na tych samych zasadach co urzdw; okrelenie szczegowych zasad, sposobu i trybu przyznawania i korzystania ze subowych kart patniczych;

efektywne lokowanie wolnych rodkw na bankowych lokatach terminowych; usprawnienie kontroli wewntrznej i audytu bankowej obsugi budetu w gminach.

445

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
23. Udzielanie pomocy poszkodowanym w powodzi w 2010 r.

Cel
Ocena udzielania przez administracj rzdow i samorzdow pomocy poszkodowanym przez powodzie w 2010 r.

Zakres
Kontrol objto 38 jednostek w wojewdztwach dolnolskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, maopolskim, mazowieckim, opolskim lskim i witokrzyskim, w tym 8 urzdw wojewdzkich, 15 urzdw gmin (miast) oraz funkcjonujcych na ich terenie orodkw pomocy spoecznej.

W objtych badaniem wojewdztwach na wsparcie dla 37 tys. powodzian wydano z budetu pastwa 569.059 tys. z. Z tej kwoty 110.952 tys. z wypacono w formie zasikw na zaspokojenie niezbdnych potrzeb yciowych (do 6 tys. z), a 382.592 tys. z na napraw zniszcze spowodowanych przez ywio w 14,4 tys. budynkach i lokalach mieszkalnych. Ponadto 3.205 tys. z przeznaczono na wynajem kontenerw lub mieszka zastpczych na czas odbudowy zniszczonych przez kataklizm domw i lokali mieszkalnych. Najwysza Izba Kontroli, oceniajc pozytywnie pomoc udzielon poszkodowanym przez administracj publiczn, zwrcia jednak uwag, e w dwch gminach w ogle nie wprowadzono w ycie planw zarzdzania kryzysowego, mimo e ostateczny termin ich sporzdzenia upyn w sierpniu 2008 r., natomiast w pozostaych zasady oraz tryb oceniania i dokumentowania szkd sprecyzowano dopiero w trakcie powodzi. Tymczasem wdroone procedury zarzdzania kryzysowego wyeliminowaoby ryzyko ustalania zasad szacowania szkd pod presj czasu i w sposb odmienny w kadej gminie. Ze wzgldu na brak stosownych przepisw powszechnie obowizujcych, inicjujc i prowadzc dziaania na rzecz pomocy powodzianom, organy administracji samorzdowej opieray si na niestanowicych rda prawa wytycznych Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji. Powodowao to, e niektre sprawy zwizane z przyznawaniem i wypat zasikw byy zaatwiane w rny sposb, pomimo takich samych uwarunkowa faktycznych. W pierwszym tygodniu po powodzi wypat zasikw rozpoczto jedynie w trzech gminach. W innych mieszkacy oczekiwali na nie duej, za ponad 30% z nich nie doczekao si pomocy co najmniej przez miesic. Rna bya te wysoko przyznanych zasikw. W dwch gminach nie uzaleniano ich wysokoci od rzeczywistych strat w gospodarstwie domowym wszystkim poszkodowanym przez kataklizm wypacono zasiek w maksymalnej kwocie 6 tys. z, natomiast w Maopolsce jego rednia wysoko wyniosa 1.689 z, a w gminach Dolnego lska 3.535 z. W kilku jednostkach samorzdu terytorialnego wypacono zasiki w nadmiernej wysokoci, z naruszeniem obowizujcych procedur. Oglna kwota nieprawidowoci dotyczya 0,8% dotacji wykorzystanych przez kontrolowane gminy na pomoc powodzianom. W 2010 r. w objtych badaniem gminach przyznano 4.763 zasiki na remonty i odbudow budynkw lub lokali mieszkalnych, jednak nie we wszystkich przystpiono do ich wypaty bezporednio po ustpieniu powodzi. W jednej z nich w 2010 r. tylko piciu powodzian otrzymao finansowe wsparcie, chocia wystpowao o nie 227 poszkodowanych. Bdna interpretacja ustawy o finansach publicznych przez miejskich urzdnikw oraz pne wykonanie wycen kosztorysowych spowodoway, e do wypaty zasikw przystpiono dopiero w I kwartale 2011 r. W innej gminie wskutek niezabezpieczenia rodkw finansowych nie rozpatrzono 51 wnioskw od rodzin, ktre zwrciy si o zwikszenie do 300 tys. z zasiku na odbudow domw przeznaczonych do rozbirki. Gminy, ktre ucierpiay podczas powodzi, korzystay nie tylko z dotacji budetowych, ale take ze rodkw pochodzcych od innych jednostek samorzdu terytorialnego, darowizn pieninych firm i osb fizycznych, a take wasnych dochodw. Zostay one wykorzystane na uzupenienie pomocy udzielanej z budetu pastwa w formie dodatkowych zasikw pieninych lub bonw towarowych. Ze rodkw tych kupowano m.in. przeznaczone dla powodzian artykuy gospodarstwa domowego, meble, ywno, a take materia siewny lub pasze dla zwierzt gospodarskich.

Synteza

Waniejsze wnioski

sporzdzenie brakujcych planw zarzdzania kryzysowego; ujcie w gminnych planach zarzdzania kryzysowego zasad oraz trybu oceniania i do-

kumentowania szkd mienia mieszkacw, stosownie do art. 5 ust.2 pkt 3 lit. i ustawy o zarzdzaniu kryzysowym.

446

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
24. Ulgi udzielane przez gminy w odniesieniu do podatkw stanowicych ich dochd w latach 20082010 r.

Cel
Ocena dziaa gmin oraz burmistrzw i prezydentw miast jako gminnych organw podatkowych, stosowania ulg indywidualnych oraz udzielania zwolnie i obniania stawek podatkw w uchwaach rad gmin.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 60 urzdach miejskich i miejsko-wiejskich z 10 wojewdztw: dolnolskiego, kujawsko-pomorskiego, lubelskiego, lubuskiego, dzkiego, opolskiego, podkarpackiego, lskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego.

Rady gmin maj uprawnienia do stanowienia przepisw prawa miejscowego obowizujcego na ich terenie. Nale m.in. do nich uchway podatkowe tworzone na podstawie ustaw o podatku rolnym, podatku lenym i ustawy o podatkach i opatach lokalnych. Z kolei zasady udzielania ulg indywidualnych w spacie zobowiza podatkowych, do czego maj prawo gminne organy podatkowe, reguluje ordynacja podatkowa. W przypadkach uzasadnionych wanym interesem podatnika lub interesem publicznym mona odroczy lub rozoy na raty patno podatku, zapat zalegoci podatkowej wraz z odsetkami, oraz umorzy w caoci lub w czci zalegoci podatkowe, odsetki za zwok lub opat prolongacyjn. Stosowanie ulg w spacie zobowiza podatkowych nastpuje z reguy na wniosek podatnika, cho w wyjtkowych przypadkach organ podatkowy moe podj tak decyzj z urzdu. W ocenie Izby przesanki, ktrymi kierowano si przy stosowaniu ulg nie zostay wystarczajco udowodnione w prowadzonych postpowaniach podatkowych. Burmistrzowie i prezydenci miast udzielali ulg uwzgldniajc przesanki niemieszczce si w pojciu interesu podatnika lub interesu publicznego. Podstaw ich decyzji byy m.in. takie okolicznoci jak powszechny kryzys wiatowy, trudna sytuacja finansowa, konieczno ponoszenia biecych wydatkw, fakt zatrudniania pracownikw, inwestycje w przedsibiorstwie czy ch rozwijania hobby podatnikw. Kontrola wykazaa, e powszechnie miay miejsce przypadki nierwnego traktowania zainteresowanych w tej samej gminie jednym podatnikom udzielano ulg ze wzgldu na trudn sytuacj finansow, innym za odmawiano uzasadniajc, e sytuacja finansowa podmiotu nie moe by powodem przyznania ulgi. Zdarzyy si przypadki odmowy ulgi mimo powanej sytuacji losowej awarii bd wypadku, z kolei przyznania jej tylko ze wzgldu na fakt zatrudniania pracownikw. Tym samym, w ocenie NIK, gminne organy podatkowe uczyniy z instytucji ulgi element wspierania wybranych przedsibiorcw. Udzielanie ulg indywidualnych przez gminne organy podatkowe stanowi obszar wysokiego ryzyka korupcyjnego. Nieprawidowoci w stosowaniu indywidualnych ulg podatkowych stwierdzono w 73% gmin objtych badaniem. W uchwaach rad gmin dotyczcych udzielania zwolnie oraz obniania stawek podatkw lokalnych kontrola Izby wychwycia bdy, wynikajce jak naley sdzi z braku naleytej wiadomoci prawnej osb przygotowujcych projekty tych dokumentw oraz niewystarczajcego nadzoru nad ich prac. Dotyczyy one przypadkw przyjmowania w uchwaach zapisw wprowadzajcych niedozwolone zwolnienia podmiotowe. Kontrolerzy natknli si na zwolnienia okrelonych grup podatnikw, gwnie gminnych jednostek organizacyjnych, zakadw budetowych i spek komunalnych, ale take emerytw i rencistw. Nieprawidowoci polegajce na udzieleniu zwolnie podmiotowych dotyczyy 55% kontrolowanych gmin. Tymczasem, rady gmin uprawnione s jedynie do wprowadzania zwolnie o charakterze przedmiotowym. Izba pozytywnie ocenia fakt, e niemal we wszystkich gminach objtych kontrol stawki podatkw okrelone w uchwaach rad mieciy si w granicach ustalonych w obwieszczeniach ministra finansw. Nieprawidowoci w tym wzgldzie wystpiy zaledwie w dwch jednostkach.

Synteza

Waniejsze wnioski

wyeliminowanie przypadkw udzielania ulg podatkowych na podstawie okolicznoci niestanowicych wanego interesu podatnikw ani interesu publicznego; wzmocnienie nadzoru i kontroli w urzdach nad postpowaniami w sprawie udzie-

lania ulg podatkowych, zwolnie i okrelania stawek; wyeliminowanie uchwa podatkowych rad gmin zawierajcych niedozwolone zwolnienia podatkowe.

447

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
25. Wykorzystanie przez fundacje i stowarzyszenia dotacji ze rodkw publicznych na realizacj zada zleconych

Cel
Ocena wykorzystania rodkw publicznych na realizacj zada zleconych w latach 20092011.

Zakres
Kontrol objto Akademicki Zwizek Sportowy Organizacj rodowiskow w Szczecinie, Fundacj Centrum Innowacyjnoci i Przedsibiorczoci w Koszalinie, Zachodniopomorski Zwizek Towarzystw Krzewienia Kultury Fizycznej w Szczecinie, Zachodniopomorsk Chorgiew ZHP Hufiec w Stargardzie Szczeciskim, Polski Zwizek Niewidomych Okrg Zachodniopomorski w Szczecinie, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe Wojewdztwa Zachodniopomorskiego, Fundacj Zachodniopomorskie Hospicjum dla Dzieci w Szczecinie, Fundacj NOA w Szczecinku.

Dotacje przekazywane fundacjom i stowarzyszeniom na realizacj zada publicznych s dotacjami celowymi w rozumieniu art. 127 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o finansach publicznych i podlegaj szczeglnym zasadom wykorzystania i rozliczenia. W latach 20092010 oraz w pierwszych czterech miesicach 2011 r. badane podmioty wykonyway zlecone im zadania na podstawie 283 umw, zawartych z organami administracji publicznej. Najwicej porozumie podpisano z jednostkami samorzdu terytorialnego 241 na ogln kwot 14.597,8 tys. z. Zadania objte umowami dotyczyy m.in. pomocy spoecznej, dziaalnoci charytatywnej, ochrony i promocji zdrowia, dziaa na rzecz osb niepenosprawnych, wspierania i upowszechniania kultury fizycznej, organizowania wypoczynku dla dzieci i modziey. Fundacje i stowarzyszenia wykorzystay na te przedsiwzicia 11.669 tys. z, tj. 99,5% rodkw zgodnie z warunkami okrelonymi w umowach, natomiast wbrew nim 54.635 z, co wynikao z niewaciwie prowadzonej ewidencji otrzymanych rodkw. Zakadane w umowach cele osigno siedem podmiotw. rodki dotacji przeznaczono m.in. na zakup sprztu rehabilitacyjnego dla 151 osb, przeprowadzenie pokazw udzielania pierwszej pomocy, w ktrych wzio udzia 3.217 zainteresowanych, szkolenia 163 kandydatw na stopie ratownika wodnego. Dotacje pozwoliy obj opiek hospicyjn 95 dzieci, zorganizowanie kolonii i obozw dla 1.965 dzieci, zapewni doywianie 1.850 uczniom tygodniowo. Przyznanie 65 poyczek przedsibiorcom umoliwio utworzenie 80 nowych miejsc pracy. Najwysza Izba Kontroli, ktra pozytywnie ocenia wykorzystanie rodkw publicznych na zadania zlecone fundacjom i stowarzyszeniom, zauwaya w ich dziaalnoci niezgodne z prawem postpowania. Dotyczyy one w szczeglnoci niedostosowania zasad rachunkowoci do wymogw przepisw prawa w zwizku z realizacj zada zleconych, niewyodrbnienia w ewidencji ksigowej rodkw dotacji otrzymanych na realizacj umw, co byo niezgodne z art. 16 ust. 5 ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie, a take ujmowania w ksigach rachunkowych dowodw ksigowych, ktre nie posiaday dekretacji. Nieprawidowoci te wystpiy praktycznie we wszystkich jednostkach. NIK ujawnia, e w jednej fundacji przekazane jej w latach 20092010 dotacje na kwot 378.523 z, z przeznaczeniem na obsug zadania polegajcego na udzielaniu poyczek dla osb rozpoczynajcych dziaalno gospodarcz oraz maych i rednich przedsibiorstw faktycznie byy wsparciem dziaalnoci gospodarczej fundacji. Jej przychody w zwizku z udzielaniem poyczek (odsetki, prowizje) wyniosy w 2009 r. 533,7 tys. z i 512,7 tys. z w kolejnym roku i byy znacznie wysze ni koszty zwizane z t dziaalnoci, ktre wyniosy 155,5 tys. z i 181,4 tys. z. Mimo zrealizowania zadania zgodnie z zakresem rzeczowym i finansowym okrelonym w umowie, dotacje przekazane z budetu miasta na wsparcie zadania zwizanego z udzielaniem poyczek przedsibiorcom byy nienalene fundacji i zostay nielegalnie wykorzystane.

Synteza

Waniejsze wnioski

dostosowanie zasad rachunkowoci do wymogw przepisw prawa wynikajcych z realizacji zada zleconych, finansowanych ze rodkw publicznych;

zwrot waciwym organom administracji publicznej kwot dotacji wydatkowanych niezgodnie z umowami wraz z odsetkami.

448

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
26. Dziaania na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw poprzez udzielanie porcze i gwarancji

Cel
Ocena dziaa sucych zwikszeniu dostpnoci kredytw dla przedsibiorcw, podejmowanych w zwizku z realizacj Planu stabilnoci i rozwoju wzmocnienia gospodarki Polski wobec wiatowego kryzysu finansowego i programw pokrewnych.

Zakres
Kontroli poddano ministerstwa: Finansw i Gospodarki, Bank Gospodarstwa Krajowego, Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci oraz Mazowiecki Fundusz Porcze Kredytowych.

Ogoszony przez premiera w listopadzie 2008 r. Plan stabilnoci i rozwoju przewidywa podjcie przedsiwzi sucych utrzymaniu stabilnoci sektora finansowego, w tym zwikszenie dostpnoci kredytw dla maych i rednich przedsibiorstw, poprzez wzmocnienie systemu porcze i gwarancji w Banku Gospodarstwa Krajowego. Rol wspierajc i uzupeniajc w tym zamyle speniay take programy: Wspieranie przedsibiorczoci z wykorzystaniem porcze i gwarancji BGK z maja 2009 r. oraz Kierunki rozwoju funduszy poyczkowych i porczeniowych dla maych i rednich przedsibiorstw w latach 20092013 z lutego 2009 r. Wyoona w programach koncepcja zmian, dziki ktrym dostpno kredytw miaa wzrosn, zostaa przygotowana w reakcji na nieoczekiwane zjawiska kryzysowe, jakie zagroziy rynkom finansowym w drugim proczu 2008 r. Podstawow dwigni wzrostu akcji kredytowej miaa by, wedle tej filozofii, wzmoona dziaalno porczeniowa i gwarancyjna Banku Gospodarstwa Krajowego. Minister Finansw przygotowa projekt regulacji zakadajcej likwidacj Krajowego Funduszu Porcze Kredytowych oraz Funduszu Porcze Unijnych i przekazanie ich aktyww na fundusz statutowy BGK, co oznaczao wzmocnienie i zwikszenie jego bazy kapitaowej o 3,7 mld z, do wykorzystania w kredytowaniu firm. Rozwizania te pomylane byy jako rodki antykryzysowe, a wic do szybkiego zastosowania, jednak tworzenie ram prawnych umoliwiajcych ich uruchomienie m.in. opracowanie nowelizacji ustaw: o porczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa oraz niektre osoby prawne i o Funduszu Porcze Unijnych, a take sporzdzenie rzdowego dokumentu Wspieranie przedsibiorczoci trwao blisko 8 miesicy. Umowa midzy Ministrem Finansw a BGK o podjciu kredytowania na nowych zasadach podpisana zostaa w kocu czerwca 2009 r. W tym czasie zdyy zmieni si realia rynku finansowego i na wniosek Ministra Skarbu Pastwa, przy aprobacie Ministra Finansw rodki BGK wygospodarowane na prowadzenie akcji kredytowej przeznaczono na zakup przez Bank Gospodarstwa Krajowego akcji PKO BP SA. Doprowadzio to zaamania dziaalnoci porczeniowej i gwarancyjnej BGK, m.in. wskutek ogranicze kapitaowych, zmuszajcych bank do niezwykle rygorystycznego podejcia do ryzyka w ocenie wnioskw kredytowych. Jej niepowodzenie paradoksalnie wizao si te z polepszeniem koniunktury gospodarczej. W rozwizaniach przygotowanych na czas kryzysu priorytetem nie bya atrakcyjno produktw porczeniowych, oczekiwano, e w trudnej sytuacji banki bd dyy do ograniczenia ryzyka nawet za cen spadku efektywnoci finansowej swego dziaania. Tymczasem, gdy po wielomiesicznych przygotowaniach zaoferowane zostay porczenia w nowej formule, sytuacja ustabilizowaa si na tyle, e znaczenie miay przede wszystkim warunki, na jakich porczenia i gwarancje byy oferowane. Te za, w ocenie bankw i przedsibiorcw, pogorszyy si. O ile w okresie stycze 2008 maj 2009 BGK udzieli porcze na 720 mln z, o tyle na nowych warunkach, midzy czerwcem 2009 r. a wrzeniem 2010 r., a wic w porwnywalnym okresie, ju tylko na 37,6 mln z. W ocenie NIK efekty dziaa Ministra Finansw i BGK na rzecz zwikszenia dostpnoci kredytw zasuyy na negatywn ocen. Natomiast czynnoci suce rozwojowi funduszy poyczkowych i dorczeniowych, podejmowane przez Ministra Gospodarki, Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci oraz Bank Gospodarstwa Krajowego, Izba ocenia pozytywnie. Byy one rzetelne i zgodne z rzdowymi Kierunkami rozwoju funduszy poyczkowych i porczeniowych. Zostay m.in. przygotowane standardy dziaania funduszy poyczkowych oraz opracowane i wdroone programy podnoszenia kompetencji ich pracownikw.

Synteza

Waniejsze wnioski

analiza zapotrzebowania na porczenia i gwarancje w warunkach rynkowych; przywrcenie efektywnoci dziaalnoci porczeniowej;

opracowanie ujednoliconych standardw dla funkcjonowania funduszy porczeniowych.

449

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Tytu kontroli
27. Funkcjonowanie kontroli zarzdczej w jednostkach samorzdu terytorialnego ze szczeglnym uwzgldnieniem audytu wewntrznego

Cel
Ocena sposobu wdraania kontroli zarzdczej w jednostkach samorzdu terytorialnego (gminach) oraz sposobu wywizywania si wjtw (burmistrzw, prezydentw) z obowizku prowadzenia audytu wewntrznego.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Finansw oraz 20 gminach w wojewdztwach: podlaskim, kujawsko-pomorskim, pomorskim, zachodniopomorskim oraz wielkopolskim.

Kontrola zarzdcza w jednostkach sektora finansw publicznych to og przedsiwzi podejmowanych dla zapewnienia efektywnej, oszczdnej i terminowej realizacji zada. Jej celem jest m.in. zagwarantowanie zgodnoci dziaa z przepisami prawa oraz procedurami wewntrznymi, zapewnienie skutecznoci przepywu informacji, przestrzeganie i promowanie zasad etycznego postpowania. Zdaniem NIK, dotychczasowe wdraanie kontroli zarzdczej nie byo wystarczajco zaawansowane. W gminach rozwizania organizacyjne w ograniczonym stopniu uwzgldniay wydane przez Ministra Finansw standardy kontroli zarzdczej, wyznaczajce kryteria jakociowe oceny realizacji zada, okrelonych w ustawie o finansach publicznych. Zgodnie z ni zapewnienie skutecznej i efektywnej kontroli naley do obowizkw wjta, burmistrza, prezydenta miasta, przewodniczcego zarzdu jednostki samorzdu terytorialnego. rdem informacji, potwierdzajcym wiarygodno oraz pozwalajcym na ocen stopnia zapewnienia, jest dokumentacja systemu kontroli zarzdczej. Wedug stanu na 1 stycznia 2010 r. tylko jedna jednostka dokonaa zmian w aktach wewntrznych, ktre uwzgldniay wprowadzenie kontroli, a w 8 nastpiy one w trakcie 2010 r. Zarzdzanie ryzykiem stwierdzono tylko w jednym urzdzie, cho i w tym przypadku system nie by spjny ze wszystkimi obszarami jego dziaa. A 70% kierownikw skontrolowanych urzdw w ogle nie uczestniczyo w szkoleniach z zakresu zarzdzania ryzykiem, co znacznie utrudniao przygotowanie odpowiednich do potrzeb procedur realizacji zada oraz mechanizmw kontrolnych. Lepiej byo z przestrzeganiem i promowaniem zasad etycznego postpowania, ktre w udokumentowanej formie ustalio 8 jednostek, kolejne 8 przygotowao dokumenty zawierajce jedynie oglne postulaty, okrelajce podane zachowania, za 4 urzdy nie potwierdziy w formie pisemnej promowanych postaw etycznych. Urzdy nie prowadziy udokumentowanego monitorowania skutecznoci kontroli zarzdczej i nie dokonyway samooceny jej funkcjonowania. Niewystarczajce byo przygotowanie pracownikw urzdw do wdraania kontroli. Badanie skutecznoci systemw kontroli zarzdczej ustanowionych dla procesu zamwie publicznych wykazao, e urzdy najsabiej radziy sobie m.in. z ograniczaniem ryzyka skupienia nadmiaru kompetencji w rku jednej osoby. Audyt wewntrzny w jednostkach samorzdu terytorialnego prowadzony by, jeeli ich budet przekroczy 40.000 tys. z. Stwierdzono jednak jego ma przydatno w odniesieniu do systemowego usprawniania kontrolowanej dziaalnoci, w tym wdraania kontroli zarzdczej. Tylko w poowie skontrolowanych jednostek audyt wewntrzny prowadzony by przez cay 2010 r., w 2 urzdach wjtowie (burmistrzowie) w ogle nie wywizali si z tego obowizku, w 7 przystpili do jego wykonywania z opnieniem sigajcym od 2 miesicy do p roku. Czynnoci doradcze w udokumentowanej formie wiadczyo tylko 30% audytorw; w nikym stopniu wspomagay one wdraanie i funkcjonowanie kontroli zarzdczej. Wyniki kontroli wskazuj na potrzeb ponownego rozwaenia koncepcji caego systemu kontroli zarzdczej oraz audytu wewntrznego w jednostkach samorzdu terytorialnego. W aktualnym ksztacie nie przynosi on bowiem oczekiwanych korzyci oraz przy obecnym podejciu nie daje takich szans w przyszoci.

Synteza

Waniejsze wnioski

zwikszenie spjnoci stosowanych w urzdach rozwiza organizacyjnych ze standardami kontroli zarzdczej; objcie kontrol zarzdcz caoci procesu zamwie publicznych;

poprawienie skutecznoci audytu wewntrznego.

450

Gospodarka

Tytu kontroli
28. Tworzenie i utrzymywanie zapasw paliw przez elektrownie i elektrociepownie

Cel
Ocena dziaa sucych zapewnieniu wymaganego poziomu zapasu paliw w elektrowniach i elektrociepowniach.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Gospodarki, Urzd Regulacji Energetyki i 15 przedsibiorstw sektora energetycznego.

Zawierane przez przedsibiorstwa energetyczne umowy gwarantoway cigo dostaw paliw, co pozwolio zgromadzi ich zapasy na poziomie umoliwiajcym nieprzerwane dostarczanie prdu i ciepa. Kontrola NIK wykazaa, e kontrolowane przedsibiorstwa prowadziy waciw polityk utrzymywania zapasw. Stwierdzono, e ich wysoko znacznie przekraczaa normatywy okrelone w rozporzdzeniu w sprawie zapasw paliw w przedsibiorstwach energetycznych. Skadowano je zgodnie z wymogami tego rozporzdzenia w sposb bezpieczny dla ludzi i rodowiska. Elektrownie i elektrociepownie dochowyway naleytej starannoci przy zawieraniu umw na dostawy paliwa, dbajc o jego waciw jako opaow, wilgotno, a take kontrolujc stan zasiarczenia kierujc si m.in. warunkami i moliwociami technicznymi eksploatacji posiadanych kotw energetycznych. Izba ocenia jednak, e system kontroli tworzenia i utrzymywania zapasw paliw przez elektrownie i elektrociepownie stosowany przez Urzd Regulacji Energetyki nie by prawidowy. URE od stycznia 2009 r. do wrzenia 2010 r. nie przeprowadzi ani jednej kontroli utrzymywania stanu zapasw paliw na miejscu w przedsibiorstwach, mimo dyspozycji zawartych w prawie energetycznym i trybu przewidzianego rozporzdzeniem w sprawie zapasw paliw w przedsibiorstwach energetycznych. URE ogranicza si do zbierania informacji od przedsibiorstw energetycznych systemem ankietowym. W opinii Izby posugiwanie si t metod oznaczao de facto odstpienie od przeprowadzania kontroli na miejscu przez wyznaczonych pracownikw Urzdu na podstawie pisemnego upowanienia wydawanego przez prezesa URE. Podobne nieprawidowoci NIK ujawnia w kontrolowaniu przez Urzd sfery zwizanej z bezpieczestwem ludzi i rodowiska w zwizku z gromadzeniem paliw na skadowiskach, w magazynach i w zbiornikach. Urzd Regulacji Energetyki wykaza, e midzy styczniem 2009 r. a wrzeniem 2010 r. przeprowadzi 10 kontroli problemowych i 5 interwencyjnych. Jak ustalia NIK, badania te ograniczyy si jedynie do analizowania danych przekazywanych drog ankietow. Wykazywanie ich jako penoprawnych kontroli byo, w ocenie Izby, swego rodzaju naduyciem, polegajcym na nierzetelnym przekazywaniu informacji o dziaaniach URE. Izba stwierdzia, e Minister Gospodarki rzetelnie przygotowa projekt Polityki energetycznej Polski do 2030 r., a potem waciwie monitorowa realizacj ustale tego dokumentu. Natomiast nierzetelnoci by brak reakcji Ministra Gospodarki na okresowe informacje przedkadane przez Prezesa URE, sugerujce przeprowadzenie kontroli zapasw paliw w siedzibach przedsibiorstw energetycznych. W rzeczywistoci adne kontrole stanu zapasw oraz wymogw bezpieczestwa ich gromadzenia nie byy przeprowadzane.

Synteza

Waniejsze wnioski
wdroenie systemu kontroli utrzymywania zapasw paliw na miejscu w elektrowniach i elektrociepowniach; upowanienie pracownikw terenowych oddziaw URE do przeprowadzania kontroli

utrzymywania zapasw paliw przez przedsibiorstwa energetyczne; objcie nadzorem Ministra Gospodarki wdraania przez prezesa URE systemu kontroli utrzymywania zapasw paliw na miejscu w elektrowniach i elektrociepowniach.

451

Gospodarka

Tytu kontroli
29. Bezpieczestwo zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych)

Cel
Dokonanie oceny, czy dziaalno organw pastwowych i spek wglowych zapewni dugofalowe dostawy krajowego wgla kamiennego na poziomie zaspokajajcym potrzeby gospodarki.

Zakres
Kontroli poddano Ministra rodowiska, Ministra Gospodarki i Prezesa Wyszego Urzdu Grniczego oraz Jastrzbsk Spk Wglow SA, Katowicki Holding Wglowy SA, Kompani Wglow SA, Lubelski Wgiel Bogdanka i Poudniowy Koncern Wglowy SA.

Dokument Polityka energetyczna Polski do 2030 r., przyjty przez Rad Ministrw w 2009 r., za gwny cel uznaje racjonalne i efektywne gospodarowanie zoami wgla znajdujcymi si w Polsce, a doczona do niego Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energi do 2030 r. okrela nasze roczne zapotrzebowanie na wgiel kamienny w granicach 6466 mln ton. Cakowite krajowe zasoby geologiczne wgla kamiennego na koniec 2009 r. wynosiy 68.466 mln ton, w tym 44.229 mln ton zasobw bilansowych, z ktrych 4.356 mln ton to zasoby przemysowe, przewidziane do wydobycia w okresie objtym koncesjami na ich eksploatacj. W 2009 r. elektrownie pracujce na wglu kamiennym wyprodukoway 56,9% wytwarzanej w Polsce energii elektrycznej. Od trwaych, gwarantowanych dostaw tego surowca, przede wszystkim ze z krajowych i po rozsdnych cenach, zaley bezpieczestwo energetyczne kraju. W tej chwili koszt wytworzenia 1 gigadula (GJ) prdu z wgla kamiennego jest dwukrotnie niszy ni z gazu ziemnego i piciokrotnie niszy ni z ropy naftowej. Kontrola Izby wykazaa, e nie ma niebezpieczestwa fizycznego zagroenia dostaw wgla kamiennego dla gospodarki do 2035 roku. Spki wglowe w kocu 2008 r. posiaday 2.090,2 mln ton zasobw operatywnych surowca, co oznacza, e przy szacowanym rocznym wydobyciu rzdu 77 mln ton zapasw tych starczy na najblisze 27 lat. Nie ma oczywicie adnych gwarancji dotyczcych cen wgla w przyszoci, a tym samym opacalnoci produkowania z niego energii elektrycznej. Izba zwrcia natomiast uwag na zagroenia perspektywiczne, wynikajce z nieracjonalnej czsto, biecej gospodarki zasobami, prowadzonej przez przedsibiorcw grniczych, majcej niekiedy wrcz rabunkowy charakter. Symptomami tego zjawiska byo m.in. niewielkie wykorzystywanie zasobw i wybircze ich eksploatowanie. Stan ten stanowi konsekwencj polityki urynkowienia sektora grnictwa wgla kamiennego w latach 90. ubiegego stulecia, w ramach ktrej zlikwidowano kilkadziesit kopal. W opinii NIK podstawowe znaczenie dla zachowania przyszego bezpieczestwa dostaw krajowego wgla ma znalezienie punktu rwnowagi pomidzy deniem przedsibiorcw do osignicia jak najwyszej rentownoci a koniecznoci moliwie penego wykorzystania i ochrony z. Cigle nierozwizanym problemem jest choby eksploatacja cienkich pokadw, o miszoci 11,5 m. Jeszcze w 2006 r. zasoby bilansowe w tych pokadach stanowiy 35,4% caoci z. Kopalnie masowo zarzucay jednak wydobycie w cienkich pokadach, mimo i w wikszoci s one pooone na niewielkich gbokociach. O ile jeszcze w 2000 r. pochodzio z nich 8,7% urobku, o tyle w 2006 r. ju tylko 3,5%. Tymczasem, w opinii Izby, ich wykorzystanie moe stanowi alternatyw dla eksploatacji gbiej pooonych grubszych pokadw, ich udostpnienie wie si bowiem z koniecznoci poniesienia wysokich nakadw inwestycyjnych i z nasileniem si zagroe dla bezpieczestwa grnikw. W tym kontekcie Izba wytkna Ministrowi rodowiska, e jako organ zobowizany do nadzoru nad gospodark zasobami naturalnymi w wikszym stopniu uwzgldnia biece interesy przedsibiorcw grniczych ni dugofalowe, makroekonomiczne interesy Skarbu Pastwa, godzc si m.in. na zgaszane przez nich projekty zagospodarowania z niezgodne z zasadami racjonalnej eksploatacji i ich ochrony.

Synteza

Waniejsze wnioski

zaostrzenie przez Ministra rodowiska warunkw eksploatacji z i zapewnienie realnej ich ochrony;

zastosowanie systemw opacalnej eksploatacji pokadw cienkich.

452

Gospodarka

Tytu kontroli
30. Tworzenie funduszy likwidacji kopal i zakadw grniczych oraz gospodarowanie ich rodkami przez spki grnictwa wgla kamiennego

Cel
Ocena prawidowoci tworzenia i gospodarowania przez przedsibiorstwa prowadzce eksploatacj wgla kamiennego funduszami likwidacji zakadw grniczych oraz funkcjonujcymi w latach 2000-2001 funduszami likwidacji kopal.

Zakres
Kontroli poddano Kompani Wglow SA, Katowicki Holding Wglowy SA, KWK Kazimierz Juliusz sp. z o.o., Jastrzbsk Spk Wglow SA, Poudniowy Koncern Wglowy SA i Lubelski Wgiel Bogdanka SA.

Gwnym celem rzdowego programu restrukturyzacji grnictwa w wgla kamiennego na lata 19982001 byo doprowadzenie do rentownoci w tej brany. Zamierzano to osign dziki redukcji zatrudnienia i zmniejszeniu zdolnoci wydobywczych m.in. poprzez likwidacj nierentownych kopal. Proces ten mia by finansowany poyczk z Banku wiatowego i rodkami wasnymi. Aby je zgromadzi i jednoczenie odciy budet pastwa, zobowizano przedsibiorstwa wydobywajce wgiel do utworzenia z 1 stycznia 2000 r. funduszu likwidacji kopal. rodki te miay by gromadzone na wyodrbnionym rachunku bankowym, a przedsibiorstwa powinny odprowadza od 3% do 10% rodkw pochodzcych z odpisw amortyzacyjnych kadej z kopal, liczonych w rozumieniu bilansowym, a wic od wszystkich podlegajcych amortyzacji skadnikw majtkowych. Od 2006 r. miao to by jedyne rdo finansowania likwidacji kopal. Izba zwrcia uwag na nieracjonalno reguy gromadzenia FLK opartej na amortyzacji, bowiem im starsza bya kopalnia tym mniej jej skadnikw podlegao amortyzacji, a wic odpisy byy mniejsze. Dotyczyo to zwaszcza kopal wyeksploatowanych o skromnych zasobach wgla i nierentownych. Tym bardziej wic uzasadnione staway si wtpliwoci, czy rodki zebrane na FLK do koca 2005 r. wystarcz na pokrycie kosztw likwidacji. Nie byo te, co podkrelaa NIK, bezporedniej zalenoci midzy wielkoci amortyzacji i wielkoci odpisw na fundusz a przyszymi kosztami likwidacji kopal. Tym samym, koncepcja tworzenia funduszu likwidacji kopal przyjta w ustawie o dostosowaniu grnictwa wgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej nie sprawdzia si. Przyjta w 2001 r. nowelizacja ustawy prawo geologiczne i grnicze zastpia 1 lipca 2002 r. dotychczasowy FLK funduszem likwidacji zakadu grniczego. Cel utworzenia FLZG by ten sam co poprzednio zgromadzenie rodkw na likwidacj zakadu w przyszoci. Przedsibiorcy zostali zobowizani do zaoenia wyodrbnionego rachunku bankowego FLZG i odprowadzania na niego wpat w wysokoci od 3% do 10% wartoci amortyzacji obliczanej od rodkw trwaych zakadu grniczego. Take i ten mechanizm nie zapewni zgromadzenia sum wystarczajcych na pokrycie kosztw likwidacji kopal. Izba stwierdzia, e ograniczenie podstawy naliczania odpisu do amortyzacji samych rodkw trwaych znacznie w porwnaniu z FLK zmniejszyo wysoko wpat na FLZG. Jednoczenie, aby mc prawidowo okreli warto odpisu niezbdne byo precyzyjne ustalenie, ktre rodki trwae wchodziy w skad zakadu grniczego, co okazao si niesychanie kopotliwe. NIK odkrya w zwizku z tym przypadki zawyania wykazywanych w sprawozdaniach finansowych kosztw uzyskania przychodu, a wic pacenia niszego, ni naleny, podatku dochodowego. W latach 20032010 na rachunek FLZG odprowadzono 403,7 mln z, liczc wraz z aktywami FLK. Spki wykorzystay cznie 144 mln z, jednak adna z nich przez 10 lat funkcjonowania obecnych rozwiza prawnych, nie zgromadzia na funduszu danego zakadu grniczego kwoty wystarczajcej na jego likwidacj. Nadto, ustawa o funkcjonowaniu grnictwa wgla kamiennego w latach 20082015 zezwala od 2008 r. na wykorzystywanie FLZG do finansowania biecej likwidacji obiektw, urzdze lub wyrobisk. Tym sposobem rodki funduszu s angaowane w sposb odmienny od pierwotnego celu jego utworzenia kocowej likwidacji zakadu grniczego.

Synteza

Waniejsze wnioski
jednoznaczne ustalenie, ktre ze rodkw trwaych w latach 20052010 wchodziy w skad zakadw grniczych;

dokonanie korekt podatku dochodowego od osb prawnych za lata 20052010 o kwoty niesusznie zaliczone w koszty uzyskania przychodu.

453

Gospodarka

Tytu kontroli
31. Zabezpieczenie interesu publicznego w zwizku z realizacj ustawy kompensacyjnej wobec Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa sp. z o.o.

Cel
Ocena zgodnoci z ustaw o postpowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczeglnym znaczeniu dla polskiego przemysu stoczniowego dziaa jednostek uczestniczcych i podejmujcych czynnoci w ramach tej procedury.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Skarbu Pastwa, Agencji Rozwoju Przemysu SA, Bud-Bank Leasing Sp. z o.o., Stoczni Gdynia SA i w Stoczni Szczeciskiej Nowa sp. z o.o.

Komisja Europejska decyzjami z 6 listopada 2008 r. uznaa, e przyznana stoczniom gdyskiej i szczeciskiej pomoc pastwa w postaci m.in. gwarancji Skarbu Pastwa na budowane statki, umorze, rozoe na raty oraz odrocze terminw zapaty zobowiza publicznoprawnych jest niezgodna z zasadami ustalonymi w Unii Europejskiej i zobowizaa Polsk do odzyskania od beneficjenta udzielonej pomocy publicznej wraz z odsetkami. Prby znalezienia dla obu stoczni inwestorw gotowych przeprowadzi ich restrukturyzacj w sposb akceptowany przez Komisje Europejsk, a wic bez udzielania pomocy publicznej, nie powiody si. Uchwalenie w 2008 r. ustawy kompensacyjnej pozwolio na podjcie postpowania majcego na celu sprzeda skadnikw majtku stoczni, zaspokojenie roszcze wierzycieli i ochron praw pracownikw. W dniu 7 stycznia 2009 r. Prezes Agencji Rozwoju Przemysu wyda postanowienie o wszczciu postpowania kompensacyjnego wobec Stoczni Gdynia i Stoczni Szczeciskiej Nowa. Jednoczenie dla obu firm zosta powoany tymczasowy nadzorca kompensacji. W ocenie NIK wyboru tego dokonano w sposb arbitralny, a obcienie jednej osoby nazbyt szerokim zakresem obowizkw sprawio, e ARP musiaa ponosi take koszty usug podwykonawcw, ktrzy wykonywali zadania, do ktrych realizacji zobowizany by nadzorca. W ocenie NIK postpowanie to byo niecelowe i pozbawione podstawy prawnej. W dniach 20 i 21 stycznia 2009 r., podczas wstpnych zgromadze wierzycieli obu spek, Bud-Bank, jako jedyny kandydat, zosta na wniosek ARP wybrany na staego zarzdc kompensacji. NIK negatywnie ocenia okoliczno, e nie podjto nawet prby dokonania konkurencyjnego wyboru spord innych kandydatw, ktrzy mieliby dowiadczenie w prowadzeniu upadoci. W ramach postpowania kompensacyjnego wypenione zostay zobowizania finansowe wobec stoczniowcw podjte podczas spotkania strony rzdowej z pracownikami w listopadzie 2008 r. czne koszty ochrony praw pracownikw wyniosy ok. 761 mln z. Jednak w ocenie Izby mao skuteczne okazao si wsparcie zwolnionych w poszukiwaniu nowego zajcia. Na 9 tys. osb prac znalazo 3 tysice. Izba stwierdzia, e zarzdca kompensacji racjonalnie i zgodnie z ustaw zarzdza mieniem obydwu stoczni. Gospodarne byo kontynuowanie budowy trzech statkw przez kad ze stoczni. Realizowana bya te usugowa budowa dwch kadubw z materiaw powierzonych. Wycena mienia stoczniowego zostaa sporzdzona zgodnie z ustaw kompensacyjn, a jego cen wywoawcz ustalano na poziomie 50% ceny rynkowej, przyjmujc, e szacunek dokonywany jest w tzw. warunkach wymuszonej sprzeday. W ocenie NIK gospodarnym byoby podjcie prby zbycia go za wysz cen. W rzetelnie, w opinii NIK, prowadzonych przetargach sprzedano ok. 90% majtku Stoczni Gdynia i 75% mienia stoczni szczeciskiej. Nie sfinalizowano transakcji z katarskimi inwestorami SPFG, ktrzy wylicytowali w pierwszym przetargu wikszo majtku stoczni. Zarzdca kompensacji wielokrotnie informowa SPFG o zamiarze dochodzenia odszkodowa za niedokoczenie transakcji. Do czasu zakoczenia kontroli NIK nie wyliczono jednak kwot, ktre miayby by przedmiotem roszcze. Procedura kompensacyjna nie zakoczya si w uzgodnionym z KE terminie 31 marca 2011 r. i trwa wbrew ustawie, ktra nakazuje w takiej sytuacji postpowanie umorzy.

Synteza

Waniejsze wnioski
doprowadzenie do niezwocznego zakoczenia postpowania kompensacyjnego; wyegzekwowanie od tymczasowego nadzorcy kwot z tytuu nienalenie wypaconego

wynagrodzenia oraz kosztw poniesionych przez ARP za prace wykonane przez podwykonawcw na jego rzecz; dokonanie oceny moliwoci prawnych podjcia dziaa w celu uzyskania odszkodowa od firmy SPFG za nieprzystpienie

do zawarcia umw kocowych po wygranych przetargach.

454

Gospodarka wodna

Tytu kontroli
32. Realizacja ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry z uwzgldnieniem Programu dla Odry 2006

Cel
Ocena realizacji w latach 2007-2010 robt przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry okrelonych w Programie dla Odry 2006 oraz wyraenie opinii o sprawozdaniu finansowym z realizacji w 2010 r. Projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu rzeki Odry.

Zakres
Kontrol Programu przeprowadzono w Dolnolskim Urzdzie Wojewdzkim, Generalnej Dyrekcji Lasw Pastwowych, w krajowym i 4 regionalnych zarzdach gospodarki wodnej, 8 wojewdzkich zarzdach melioracji i urzdze wodnych, za Projektu w Biurze Koordynacji Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry, Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz w 3 jednostkach z brany melioracyjnej i wodnej.

Powd z lipca 1997 r. w dorzeczu Odry bolenie uwiadomia, e istniejcy system ochrony przeciwpowodziowej by niewystarczajcy i zawodny. Zalane wwczas zostao prawie 700 tys. ha gruntw, podtopione ok. 1400 miejscowoci. W ywiole zginy 54 osoby a straty oszacowano na 14 mld z. To smutne dowiadczenie skonio rzd do opracowania, a Sejm do uchwalenia w 2006 r. wieloletniego Programu dla Odry 2006. Obejmuje on swym zakresem modernizacj Odrzaskiego Systemu Wodnego, rozcigajcego si na obszarze ponad 1/3 powierzchni kraju. Jest realizowany przez Rad Ministrw, ktrej penomocnikiem w tej sprawie jest wojewoda dolnolski. Zamierzenie to przewiduje m.in. zbudowanie czynnego i biernego zabezpieczenia przeciwpowodziowego, ochron rodowiska i czystoci wd, zwikszenie lesistoci, usunicie szkd powodziowych oraz energetyczne wykorzystanie rzek i rozwj eglugi rdldowej. Zaoono, e program bdzie realizowany w latach 20022016, kosztem 9 mld z w cenach z 2001 r., a finansowany bdzie z budetu pastwa, narodowego i wojewdzkich funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, kredytw, ze rodkw Unii Europejskiej oraz z wpat samorzdw terytorialnych i podmiotw prywatnych. Prawo wodne, w brzmieniu obowizujcym od lipca 2005 r., naoyo na prezesa Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej obowizek opracowania planu ochrony przeciwpowodziowej na obszarze kraju z podziaem na dorzecza. Do koca 2010 r. dokument ten jednak nie powsta, co Izba ocenia negatywnie. Jego przygotowanie uatwioby sporzdzenie kolejnych, wymaganych prawem wodnym studiw wstpnej oceny ryzyka powodziowego, mapy zagroenia i ryzyka powodziowego oraz planw zarzdzania ryzykiem powodziowym. Izba uznaa za nierzetelno brak opracowania i niewdroenie procedury selekcji i akceptacji zgaszanych do Programu dla Odry zada i ustalania pord nich skali wanoci priorytetw. W rezultacie typowanie poszczeglnych przedsiwzi do dofinansowania nie byo przejrzyste, miao charakter uznaniowy i dorany. Realizacja programu polegaa na krtkoterminowym, jednorocznym planowaniu zada. Ta praktyka nie zapobiega zgaszaniu zada niekwalifikujcych si do wsparcia budetowego bd mao przydatnych dla podniesienia stanu bezpieczestwa przeciwpowodziowego. Z kocem 2010 r. upyno 9 lat czyli 60% okresu realizacji programu, ktrego zakoczenie miao nastpi w 2016 r. NIK zdecydowanie negatywnie ocenia stopie finansowego i rzeczowego jego zaawansowania w realizacji zada inwestycyjnych i modernizacyjnych zwizanych z popraw bezpieczestwa przeciwpowodziowego. W okresie 20022010 w dorzeczu Odry wydano 1,9 mld z, to jest 46,4% sum planowanych na ten okres do zainwestowania w ochron przed powodziami. Niskie zaawansowanie rzeczowo-finansowe programu wynikao z nieterminowej realizacji najwaniejszych inwestycji bd wrcz z ich wstrzymania. Do koca 2010 r. nie rozpoczto budowy kluczowych dla skutecznoci ochrony przeciwpowodziowej obiektw takich jak zbiorniki Racibrz, Wielowie Klasztorna, modernizacja wrocawskiego wza wodnego i budowa jazu Ujcie Nysy. Z kilkuletnimi opnieniami przystpiono m.in. do naprawy waw w dorzeczu Odry i Warty, a take zbiornikw w dorzeczu Nysy Kodzkiej, Kaczawy i Bobru. Na 31 przedsiwzi wymienionych w programie, do koca 2010 r. powinno by zakoczonych 13, zrealizowanych zostao jednak tylko 7 zada. Lokalnie przyczyniy si one do ograniczenia strat wyrzdzonych przez powd w 2010 r., generalnie nie przyniosy jednak znaczcej poprawy bezpieczestwa.

Synteza

Waniejsze wnioski

opracowanie dokumentw dotyczcych ochrony przeciwpowodziowej wymaganych przez prawo wodne; wzmoenie nadzoru nad realizacj programu i terminowoci wykonywania okrelonych w nim zada;

wyeliminowanie przypadkw podejmowania przedsiwzi nieprzewidzianych w programie; zapewnienie cigoci finansowania programu.

455

Gospodarka wodna

Tytu kontroli
33. Realizacja zada melioracji wodnych w dorzeczu rzeki Odry na terenie wojewdztwa opolskiego ze szczeglnym uwzgldnieniem zabezpieczenia przeciwpowodziowego

Cel
Ocena realizacji przez organy administracji publicznej zada dotyczcych melioracji wodnych w dorzeczu Odry w wojewdztwie opolskim, a take ochrony uytkw rolnych przed powodzi. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Opolskim Urzdzie Wojewdzkim, Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Opolskiego, w starostwach powiatowych w Opolu oraz Kdzierzynie-Kolu, Wojewdzkim Zarzdzie Melioracji i Urzdze Wodnych w Opolu, w gminnych spkach wodnych w Reskiej Wsi, Bierawie, Dbrowie oraz w Dobrzeniu Wielkim.

Odra, druga pod wzgldem wielkoci rzeka w Polsce, przepywa w woj. opolskim na dugoci 140 km. W jej dorzeczu znajduj si m.in. way przeciwpowodziowe o dugoci 372 km, 2916 km ciekw naturalnych i kanaw, a take 9797 km roww melioracyjnych. Ograniczone rodki finansowe i dostosowane do nich z koniecznoci prace, nie zapewniy prawidowego utrzymania wd i urzdze podstawowych budowli pitrzcych i upustowych, stopni i zbiornikw wodnych, stacji pomp oraz budowli przeciwpowodziowych. Take urzdzenia szczegowe rurocigi o rednicy powyej 0,6 m, stacje pomp do nawodnie cinieniowych, groble, systemy nawodnie grawitacyjnych i cinieniowych wskutek zaniedba ograniczay lub wrcz uniemoliwiay odpowiedni regulacj stosunkw wodnych, w tym ochron uytkw rolnych przed powodziami. Dopuszczenie do zaronicia waw przeciwpowodziowych wysok rolinnoci powoduje naruszenie ich spoistoci, przesikanie i ich rozmywanie, a w razie wystpienia wysokich stanw wd tworzenie zawirowa prowadzcych do zniszczenia waw. Niewystarczajce rodki finansowe, wynoszce w latach 20082010 od 10,8% do 24% zgaszanych potrzeb, umoliwiy m.in. objcie zabiegami konserwacyjnymi i remontami jedynie od 23,1% do 32,8% dugoci waw przeciwpowodziowych oraz od 15,1% do 25,5% dugoci ciekw naturalnych i kanaw. Niewaciwy stan urzdze melioracji wodnych wynika nie tylko z braku pienidzy, ale take z zaniechania obowizkw przez organy administracji publicznej. W prowadzonej przez WZMiUW ewidencji wd, urzdze melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntw znalazy si rozbienoci pomidzy obszarem gruntw rolnych i dugoci roww melioracyjnych wykazanymi w wersji papierowej i elektronicznej. Wykaz pomija te obligatoryjny obowizek podania w nim informacji o roku wykonania urzdze, przyczynach dekapitalizacji obiektw lub potrzebie modernizacji. Protokoy przegldw waw przeciwpowodziowych, luz i klap wodnych uwzgldniay wprawdzie ich stan techniczny oraz zawieray adnotacje o niezbdnych robotach konserwacyjnych i remontowych, ale WZMiUW nie dysponowa dokumentacj potwierdzajc weryfikacj stanu utrzymania wd, tzn. nie mia informacji o zachowaniu lub odtworzeniu stanu dna lub brzegw wd oraz konserwacji i remontach budowli regulacyjnych, umoliwiajcych swobodny spyw wd oraz kry. Weryfikacja taka bya prowadzona doranie, w trakcie prac terenowych. NIK miaa te zastrzeenia do sprawowanego przez starostw nadzoru nad dziaalnoci czterech spek wodnych, korzystajcych z dotacji z budetu pastwa. Dwie z nich w ogle nie dokonyway oceny stanu utrzymania roww melioracyjnych wraz z budowlami zwizanymi z nimi funkcjonalnie, za pozostae konserwoway lub remontoway tylko urzdzenia wskazywane przez sotysw. W konsekwencji przegldami objto jedynie 30% dugoci ewidencyjnej roww melioracyjnych. Wikszo z nich bya zamulona, zaronita zarwno na dnie, jak i na skarpach. Niepene informacje o stanie utrzymania wd i urzdze ograniczay moliwoci okrelenia zada, ktrych wykonanie jest niezbdne do prawidowej realizacji obowizkw wynikajcych z ustawy Prawo wodne.

Synteza

Waniejsze wnioski
waciwe rozpoznanie potrzeb zwizanych utrzymaniem wd i urzdze melioracyjnych,

umoliwiajce zastpienie dziaa doranych planowanymi; zapewnienie rzetelnego nadzoru i kontroli nad dziaalnoci spek wodnych; prawidowe utrzymania urzdze szczeg-

owych rurocigw o rednicy poniej 0,6 m, stacji pomp do nawodnie cinieniowych, grobli, systemw nawodnie grawitacyjnych i cinieniowych.

456

Gospodarka wodna

Tytu kontroli
34. Ochrona wd i zagospodarowanie terenw przylegajcych do sztucznych zbiornikw wodnych w Turawie, Otmuchowie i Nysie

Cel
Ocena realizacji przez organy administracji rzdowej i samorzdowej zada zwizanych z bezpieczestwem przeciwpowodziowym, polepszeniem waciwoci wd i tworzeniem warunkw do gospodarczego wykorzystania retencyjnych zbiornikw wodnych regionu rodkowej Odry: turawskiego, otmuchowskiego i nyskiego, oraz przylegych do nich obszarw.

Zakres
Kontrol objto Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej we Wrocawiu, Penomocnika Rzdu ds. Programu Odra 2006, Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Opolu, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Opolskiego, Urzd Gminy Turawa oraz urzdy miejskie w Nysie i Otmuchowie.

Z Raportu o zaawansowaniu realizowanych prac i planowanych zada w zakresie ochrony przeciwpowodziowej wojewdztwa opolskiego wynika, e zasadniczy wpyw na sytuacj powodziow na Opolszczynie miay zdarzenia hydrologiczne poza jej granicami, tj. w zlewni grnej Odry. Do czasu wybudowania zbiornika Racibrz i modernizacji zbiornika nyskiego, wojewdztwo opolskie bdzie nadal zagroone powodzi, czego dowodem byy tereny zalane w 2007 r. i w 2010 r. Niebezpieczestwo to potguje zy stan techniczny urzdze i budowli pitrzcych wody, ktre, ze wzgldu na niewystarczajce rodki finansowe na ich utrzymanie nie zapewniay bezpieczestwa okolicznym miejscowociom. Otrzymane przez Rejonowy Zarzd Gospodarki Wodnej we Wrocawiu rodki na remonty i naprawy zbiornikw retencyjnych stanowiy w latach 20082010 zaledwie od 0,4% do 9,4% zgaszanych potrzeb. Z tego powodu nie zosta m.in. odrestaurowany przesikajcy boczny wa zbiornika turawskiego, co spowodowao podtopienie okolicznych gospodarstw, a w konsekwencji konieczno wypaty zasikw w wysokoci 85 tys. z. Wody w trzech zbiornikach retencyjnych oraz zasilajcych je gwnych rzek Maej Panwi i Nysy Kodzkiej nie speniay kryterium rozporzdzenia Ministra rodowiska w sprawie wymaga, jakim powinny odpowiada wody rdldowe bdce rodowiskiem ycia ryb w warunkach naturalnych. Nie nadaway si take do kpieli. Ze wzgldu na zanieczyszczenia, turawski zbiornik retencyjny by nieprzydatny do tego celu przez cay sezon, a pozostae okresowo. Utrzymujcy si od 2006 r. taki stan znacznie zmniejsza atrakcyjno gmin, mimo i stworzyy one warunki sprzyjajce rozwojowi rnych form wypoczynku. NIK ustalia, e dyrektor RZGW nie wykonywa sumiennie obowizkw waciciela wd wynikajcych z ustawy Prawo wodne m.in. nie utrzymywa ich podanego stanu, nie wspdziaa w odbudowywaniu zdegradowanych ekosystemw; zaniecha te przegldu realizacji wydanych pozwole wodnoprawnych, w tym na odprowadzanie ciekw. Jego aktywno na tym polu przejawiaa si w dziaalnoci edukacyjnej i informacyjnej oraz zlecenia w 2008 r. kosztem 961 tys. z opracowania Studium wykonalnoci dla przedsiwzicia rewitalizacji zbiornika retencyjnego Turawa na rzece Maa Panew. Wysokie koszty zaproponowanych w studium rozwiza przekraczay moliwoci ich sfinansowania w ramach rodkw RZGW lub Penomocnika Rzdu ds. Programu Odra 2006, a take moliwo ich pozyskania z innych rde. Pomimo wydatkowania 961 tys. z, do czasu zakoczenia kontroli NIK (stycze 2011 r.) nie zostay podjte przedsiwzicia urzeczywistniajce rewitalizacj wd zbiornika turawskiego. Urzdzenia pitrzce wody w zbiornikach retencyjnych oraz przylege nieruchomoci Skarbu Pastwa, bdce w administrowaniu RZGW, wykorzystywa przedsibiorca przy produkcji energii elektrycznej. RZGW nie zawar z nim jednak stosowych umw w celu ustalenia nalenoci z dzierawy (wedle szacunkw przynajmniej 555,6 tys. z), pomimo ponoszenia kosztw utrzymania tych obiektw. Zarzd nie podejmowa take dziaa windykacyjnych wobec wszystkich dzierawcw zalegajcych z czynszem.

Synteza

Waniejsze wnioski
uwzgldnienie przy podziale rodkw na utrzymanie, naprawy i remonty budowli

i urzdze pitrzcych wody wysokiego stopnia zagroenia powodziowego w rejonie rodkowej Odry oraz zego stanu tych budowli w woj. opolskim; dokonywanie przegldw pozwole

wodnoprawnych, stosownie do art. 136 ust. 2 ustawy Prawo wodne; prowadzenie postpowa windykacyjnych wobec dzierawcw zalegajcych z opatami.

457

Gospodarka wodna

Tytu kontroli
35. Zapewnienie przez organy administracji rzdowej i samorzdowej w wojewdztwie warmiskomazurskim dostpu do jezior stanowicych wody publiczne

Cel
Ocena prawidowoci i skutecznoci dziaa organw administracji rzdowej i samorzdowej zwizanych z zapewnieniem dostpu do jezior w wojewdztwie warmisko-mazurskim, bdcych wodami publicznymi. Kontrol objto Krajowy Zarzd Gospo-

Zakres
darki Wodnej w Warszawie, Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Gdasku, Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz starostwa powiatowe w Iawie, Giycku, Mrgowie, Olsztynie, Piszu i Szczytnie.

Uniemoliwianie dostpu do brzegw jezior przez wacicieli prywatnych posesji staje si coraz bardziej powszechne. Dzieje si tak, mimo i art. 27 ust. 1 ustawy Prawo wodne zabrania grodzenia nieruchomoci przylegych do wd publicznych w odlegoci mniejszej ni 1,5 m od linii brzegu, a take udaremniania przechodzenia przez ten obszar. Przeprowadzone przez NIK ogldziny linii brzegowej 18 zbiornikw wodnych m.in. jezior niardwy, Taty, Niegocin, Jeziorak, Seksty na odcinkach o dugoci 9,7 km wykazay a 125 przypadkw bezprawnego odcinania dostpu do tych akwenw, gdy nadbrzea i plae poprzecinane byy przez siatki i poty, ktre nie pozwalay na swobodne przejcie wzdu brzegu jeziora lub utrudniay dojcie do kpieliska. Powikszanie posiadoci kosztem ogu, wydzielanie prywatnych pla pozostawao bezkarne, gwnie z powodu saboci i nieskutecznoci dziaa organw odpowiedzialnych za stosowanie ustawy Prawo wodne. Jedynymi urzdami, ktre mog kontrolowa przestrzeganie nieskrpowanego dostpu do wd publicznych s zarzdy gospodarki wodnej. Zdaniem NIK ani Krajowy Zarzd Gospodarki Wodnej, ani badane zarzdy regionalne nie wywizyway si jednak z tego obowizku. W latach 20072009 i pierwszym proczu 2010 r. przeprowadziy one zaledwie 10 takich kontroli. Nie przyczyniy si one do wyeliminowania nieprawidowoci zwaszcza, e zarzdy nie kieroway do organw cigania zawiadomie o podejrzeniu popenienia wykroczenia polegajcego na grodzeniu nieruchomoci przylegych do wd publicznych, chocia stwierdziy taki fakt. Tolerowanie samowolnych zachowa naruszao prawo obywateli do swobodnego dostpu do wd publicznych. Rwnie nagminnym zjawiskiem byo zajmowanie przylegajcych do jezior gruntw Skarbu Pastwa przez wacicieli ssiadujcych nieruchomoci. NIK ustalia, e linia brzegowa 18 jezior przebiegaa odmiennie od okrelonej w ewidencji gruntw i budynkw, gdy faktycznie znajdowaa si w znacznym oddaleniu od granicy ewidencyjnej dziaki, w skrajnym przypadku a o 80 m w gb dziaki jezioro. Mao tego, zarzdy nawet nie wiedziay o istnieniu atrakcyjnych gruntw Skarbu Pastwa. Na dziakach, ktre wedle planw byy jeziorami wzniesiono 345 budowli, m.in. domy letniskowe, hangary na odzie, pomosty, betonowe mury oporowe i nadbrzea, w tym 295 urzdze wodnych. Spord tych obiektw a 339 zostao wybudowanych bez zezwolenia, a 270 urzdze bez pozwolenia wodnoprawnego. W rezultacie z 84,5 tys. m formalnie ujtych w ewidencji jako wody nielegalnie zabudowano 60,7 tys. m. Wiele do yczenia pozostawia sposb ewidencjonowania i zaatwiania skarg dotyczcych ograniczenia dostpu do wd publicznych. Niekiedy byy one rozpatrywane ze znacznym opnieniem w stosunku do ustawowych terminw albo pozostaway bez odpowiedzi, chocia od ich wniesienia upyno nawet kilkaset dni. W wyniku kontroli Izba skierowaa do prokuratury osiem zawiadomie o podejrzeniu popenienia przestpstwa polegajcego na wzniesieniu obiektw budowlanych bez wymaganej decyzji o pozwoleniu na budow lub zgoszenia robt budowlanych. Policj powiadomia o siedmiu przypadkach grodzenia nieruchomoci przylegych do powierzchniowych wd publicznych w odlegoci mniejszej ni 1,5 m od linii brzegu.

Synteza

Waniejsze wnioski
przestrzeganie zakazw okrelonych w art. 27 ust. 1 ustawy prawo wodne;

wydawanie zarzdze pokontrolnych oraz kierowanie zawiadomie do organw cigania w razie ujawnienia naruszenia prawa; eliminowanie przypadkw bezprawnego zajmowania nieruchomoci Skarbu Pastwa (gruntw niepokrytych wod na terenie dzia-

ek ewidencyjnych stanowicych jeziora); egzekwowanie nalenych opat z tytuu bezumownego korzystania z tych nieruchomoci.

458

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
36. Realizacja przez zarzdy wojewdztw wybranych zada instytucji zarzdzajcych Regionalnymi Programami Operacyjnymi

Cel
Ocena wykonywania przez zarzdy wojewdztw oraz urzdy marszakowskie wybranych zada instytucji zarzdzajcych Regionalnymi Programami Operacyjnymi.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 15 urzdach marszakowskich oraz Mazowieckiej Jednostce Wdraania Programw Unijnych, penicej funkcj Instytucji Poredniczcej II stopnia w Mazowieckim Regionalnym Programie Operacyjnym.

Poziom wykorzystania dostpnej na lata 20072013 alokacji dla Regionalnych Programw Operacyjnych (RPO) w poszczeglnych objtych kontrol wojewdztwach, wg stanu na dzie 30 czerwca 2010 r., by zadowalajcy. redni poziom kontraktacji dla wszystkich RPO cznie wynis 47,6% wysokoci alokacji, natomiast rednie wykorzystanie rodkw wynioso 13,5%. Zarwno poziom kontraktacji, jak i wydatkowania rodkw by wyranie zrnicowany pomidzy poszczeglnymi wojewdztwami i pomidzy osiami priorytetowymi w ramach kadego RPO. W piciu wojewdztwach do koca I poowy 2010 r. w niektrych priorytetach w ogle nie dokonano patnoci na rzecz beneficjentw, a w dwch wojewdztwach w jednym priorytecie w ogle nie dokonano wyboru wnioskw o dofinansowanie. Przyczyn opnie w realizacji RPO by przede wszystkim przeduajcy si proces wydawania przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego aktw wykonawczych. Ocena formalna i merytoryczna wnioskw o dofinansowanie w wikszoci przypadkw przebiegaa zgodnie z obowizujcymi procedurami, a stwierdzone nieprawidowoci dotyczyy gwnie niedochowania terminw okrelonych w ww. procedurach. Zarzdy wojewdztw dokonujc wyboru projektw do dofinansowania, w wikszoci przypadkw kieroway si kolejnoci projektw wynikajc z przedoonych im list rankingowych, tj. list, na ktrych ujmowane s projekty w kolejnoci wedug punktw otrzymanych po ocenie formalnej i merytorycznej. W przypadku zatwierdzania projektw do dofinansowania w kolejnoci odbiegajcej od list rankingowych, zarzdy wikszoci wojewdztw dochowyway obowizujcych w tym zakresie procedur, stosoway jasne i oglnodostpne kryteria oraz uzasadniay swoje decyzje. Nieprawidowoci w tym zakresie dotyczyy czterech zarzdw wojewdztw i polegay m.in. na: zbyt oglnym okreleniu kryteriw oceny strategicznej, zastosowaniu kryterium niewynikajcego z obowizujcych procedur oraz na braku uzasadnienia zmian wprowadzonych na listach rankingowych. We wszystkich kontrolowanych urzdach marszakowskich wnioskodawcom zapewniono moliwo skadania protestw wobec negatywnych ocen ich wnioskw o dofinansowanie. Rozpatrywanie protestw przebiegao w wikszoci przypadkw zgodnie z obowizujcymi procedurami, stwierdzono jednak, e w dwch kontrolowanych jednostkach niezachowana zostaa zasada bezstronnoci osb uczestniczcych w rozpatrywaniu tych protestw. Ustalono take, e zarzdy szeciu wojewdztw nie zapewniy wnioskodawcom moliwoci skadania protestw w przypadku umieszczenia ich projektw na listach rezerwowych. Uznay one bowiem, e umieszczenie projektu na licie rezerwowej nie oznacza jego negatywnej oceny i umoliwia jego ewentualne dofinansowanie w przypadku uwolnienia rodkw. Z orzecznictwa Naczelnego Sdu Administracyjnego wynika jednak, e umieszczenie projektu na licie rezerwowej w przypadku, gdy nie zostaa wyczerpana alokacja przewidziana w danym priorytecie lub dziaaniu, w ramach ktrego skadany by wniosek o dofinansowanie projektu, naley uzna za jego negatywn ocen. Proces podpisywania umw o dofinansowanie przebiega prawidowo, podobnie jak weryfikacja skadanych przez beneficjentw wnioskw o patno i przekazywanie im refundacji poniesionych wydatkw. Nie stwierdzono rwnie nieprawidowoci przy sporzdzaniu i przekazywaniu do Instytucji Poredniczcych w Certyfikacji (tj. do wojewodw) powiadcze i deklaracji wydatkw. W kontrolowanych jednostkach zapewniono poziom zatrudnienia oraz przygotowanie zawodowe kadr adekwatne do zakresu realizowanych zada.

Synteza

Waniejsze wnioski
okrelenie i przestrzeganie przejrzystych zasad wyboru projektw do dofinansowania przez zarzdy wojewdztw;

wprowadzenie w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju zmian polegajcych na doprecyzowaniu przepisw umoliwiajcych skadanie protestw rwnie w razie umieszczenia projektu na licie rezerwowej.

459

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
37. Realizacja wybranych elementw Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej

Cel
Ocena dziaa instytucji zaangaowanych we wdraanie i zarzdzanie Programem Operacyjnym Rozwj Polski Wschodniej. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci oraz u 20 beneficjentw, realizujcych projekty w ramach PO RPW.

Gwnym celem programu, na urzeczywistnienie ktrego przeznaczono 2.675,1 mln euro, byo stworzenie warunkw umoliwiajcych zrwnowaony rozwj wojewdztw warmiskomazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, witokrzyskiego oraz podkarpackiego. Oceniajc pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidowoci, dziaalno kontrolowanych podmiotw, Najwysza Izba Kontroli wzia pod uwag m.in. poprawno procesu podpisywania umw, wydatkowania rodkw w ramach programu, rozliczania dotacji, sporzdzania powiadcze i deklaracji wydatkw, monitorowania prac. Zastrzeenia kontrolujcych wzbudziy opnienia w przygotowaniu do realizacji dwch projektw ponadregionalnych, fakt przedkadania niekompletnych wnioskw przez ubiegajcych si o dofinansowanie, naruszanie przepisw o zamwieniach publicznych, a take brak skutecznego nadzoru, co, zdaniem NIK, moe prowadzi do koniecznoci zwrotu czci rodkw unijnych, wydatkowanych niezgodnie z prawem krajowym. Po pierwszych trzech latach obowizywania perspektywy finansowej 20072013, do koca czerwca 2010 r. do wykorzystano zaledwie 8,6% przyznanych funduszy UE. Jedn z przyczyn takiego stanu byo przyjcie do planu projektw bdcych dopiero w fazie koncepcji, wymagajcych sporzdzenia dokadnej i kompletnej dokumentacji. Trudnoci w jej przygotowaniu spowodowane byy m.in. problemami z uzyskaniem ocen oddziaywania na rodowisko, zbyt pnym przeprowadzaniem przez beneficjentw przetargw, niedotrzymywaniem terminw realizacji robt przez ich wykonawcw, a niejednokrotnie take koniecznoci wykupu gruntw. Do koca 2009 r. Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci, penica funkcj instytucji poredniczcej, zawara 40 umw z beneficjentami projektw indywidualnych i 30 konkursowych, przyznajc im odpowiednio 2.281,04 mln z i 498,84 mln z dofinansowania. Brak rzetelnego udokumentowania projektw wybranych do wsparcia finansowego oraz niesporzdzenie pisemnych uzasadnie w przypadku odstpstw od obowizujcej procedury ograniczyo, w ocenie NIK, przejrzysto wyboru zgosze do planu inwestycyjnego PO RPW. Zmiana zaoe programu po jego zatwierdzeniu przez Komisj Europejsk i trudnoci z terminowym przygotowaniem dokumentacji spowodoway rezygnacj niektrych beneficjentw z kontynuowania projektw. Do koca 2009 r. ze 107 projektw indywidualnych, o wartoci 2.540,22 mln euro, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, jako instytucja zarzdzajca, usuno 10 planowanych przedsiwzi, ktrych koszty oszacowano na 61,67 mln euro. NIK zwracaa uwag, i ze wzgldu na kluczowe znaczenie projektw indywidualnych dla rozwoju spoeczno-gospodarczego wojewdztw Polski wschodniej, a take znaczny udzia w oglnej alokacji programu, rezygnacja z ich realizacji, a take opnienia w przygotowaniu stwarzay grob niedostatecznego wykorzystania rodkw z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wedug stanu na koniec czerwca 2010 r. wykorzystano 810,86 mln z z EFRR, co stanowio 8,6% dostpnej alokacji. O przyznanie najwyszego dofinansowania wystpili beneficjenci wykonujcy projekty w ramach priorytetu Nowoczesna gospodarka. Mimo upywu trzech lat perspektywy finansowej 20072013 nie poniesiono adnych wydatkw na zadania: Zrwnowaony rozwj potencjau turystycznego opartego o warunki naturalne i Infrastruktura spoeczestwa informacyjnego.

Synteza

Waniejsze wnioski
usprawnienie instrumentw oddziaywania na podmioty uczestniczce w programie,

w celu przyspieszenia realizacji poszczeglnych rozwiza; ustalenie zakresu kontroli prawidowoci stosowania przez beneficjentw ustawy prawo zamwie publicznych.

460

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
38. Wybr i realizacja indywidualnych projektw kluczowych w ramach Regionalnych Programw Operacyjnych

Cel
Ocena prawidowoci realizacji indywidualnych projektw kluczowych w ramach Regionalnych Projektw Operacyjnych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w urzdach marszakowskich wojewdztw: lubelskiego, lubuskiego, dzkiego, podlaskiego, witokrzyskiego, warmisko-mazurskiego i wielkopolskiego, a take w Wojewdzkim Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie (penicym rol Instytucji Poredniczcej) oraz u 16 beneficjentw.

W ramach perspektywy finansowej 20072013 samorzdy wojewdztw po raz pierwszy uzyskay moliwo samodzielnego zarzdzania i wydatkowania rodkw unijnych, przyznanych im na realizacj Regionalnych Programw Operacyjnych. Dowiadczenia programowania funduszy europejskich na lata 20042006 wskazyway, e dla powodzenia projektw wspfinansowanych ze rodkw unijnych niezwykle istotne byo wczesne i precyzyjne ustalenie oczekiwanych wskanikw rozwoju spoeczno-gospodarczego regionw. Ich osigniciu suy miay tzw. projekty indywidualne, na urzeczywistnienie ktrych zarezerwowano w ramach RPO odpowiednie rodki. Biece monitorowanie prac nad przygotowaniem projektw oraz moliwo skorzystania przez beneficjentw z fachowego doradztwa powinny zapewni skuteczne i terminowe ich opracowanie. Kontrol objto okres od 1 czerwca 2006 r. do 30 czerwca 2010 r., z tej racji stwierdzone nieprawidowoci dotyczyy pocztkowej fazy realizacji projektw indywidualnych. Cele bdce podstaw wprowadzenia indywidualnego trybu wyboru projektw nie zostay jednak osignite. Wprawdzie w kocu padziernika 2010 r. byo wdraanych 397 projektw kluczowych, tj. 66,7% ujtych w wykazach, ale wysoko przekazanego beneficjentom dofinansowania z Unii Europejskiej stanowia tylko 33,8% cakowitej kwoty okrelonej w umowach. Kontrola wykazaa przewleke i wadliwe przygotowywanie indywidualnych projektw do realizacji. Beneficjenci sporadycznie korzystali z pomocy ekspertw, nie dotrzymywali terminw opracowania dokumentacji niezbdnej do zoenia wnioskw o dofinansowanie, mimo i sami ustalali harmonogramy prac przygotowawczych. Zdaniem NIK, beneficjenci uznawali ujcie ich projektw w wykazach indywidualnych kluczowych, za rwnoznaczne z przyznaniem dofinansowania z funduszy UE. Mimo upywu czterech lat perspektywy finansowej 20072013 nie zosta zakoczony proces zawierania umw wstpnych, zobowizujcych beneficjentw do przygotowania projektw w okrelonych terminach, a Instytucje Zarzdzajce RPO do biecego monitorowania prac i podejmowania, w sytuacji zagroenia terminw, dziaa zaradczych. Jedn z przyczyn takiego stanu byo umieszczanie na listach projektw indywidualnych przedsiwzi znajdujcych si dopiero w fazie koncepcji. Monitoring zosta ograniczony do przyjmowania od beneficjentw miesicznych informacji o stanie prac i sporzdzania na ich podstawie zbiorczych sprawozda dla instytucji koordynujcej regionalne programy, nie pozwala natomiast na rozpoznanie zagroe i podjcie dziaa naprawczych. Instytucje Zarzdzajce nie dyscyplinoway take beneficjentw, ktrzy niejednokrotnie przedstawiali nierzetelne dane o swoich dziaaniach. W ocenie NIK stwierdzone nieprawidowoci wynikay przede wszystkim z braku odpowiednio wykwalifikowanej kadry w maych jednostkach samorzdu terytorialnego, bdcych beneficjentami projektw, a take z niewystarczajcego dowiadczenia zarzdw wojewdztw, penicych funkcj instytucji zarzdzajcych. Przewleko w przygotowywaniu projektw indywidualnych do realizacji spowodowana bya rwnie zmian przepisw w trakcie opracowywania dokumentacji projektu, zwaszcza dotyczcych sfery ochrony rodowiska, a take niewystarczajc pomoc udzielan beneficjentom przez instytucje zarzdzajce programami.

Synteza

Waniejsze wnioski
dooenie starannoci w przygotowanie i wdraanie projektw indywidualnych.

461

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
39. Realizacja dziaania III.2 RPO wojewdztwa dzkiego wsparcie inwestycyjne dla przedsibiorcw

Cel
Ocena prawidowoci i zaawansowania realizacji dziaania III.2 Podnoszenie innowacyjnoci i konkurencyjnoci przedsibiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa dzkiego na lata 2007-2013.

Zakres
Kontrol objto Centrum Obsugi Przedsibiorcy w odzi oraz dziesiciu beneficjentw.

Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia wdroenie przewidzianego w Regionalnym Programie Operacyjnym Wojewdztwa dzkiego dziaania III.2 Podnoszenie innowacyjnoci i konkurencyjnoci przedsibiorstw. Utworzone uchwa Sejmiku Wojewdztwa dzkiego Centrum Obsugi Przedsibiorcy Instytucja Poredniczca II stopnia, do koca grudnia 2010 r. zawaro z 358 wnioskodawcami umowy na udzielenie im pomocy finansowej w oglnej kwocie 366.668 tys. z, w tym 311.685 tys. z z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, co stanowio 78,2% alokacji przyznanej na lata 20072010. Na koniec grudnia 2010 r. beneficjentom wypacono 135.257 tys. z, a do 30 kwietnia wypaty wyniosy 157.853 tys. z. Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli dotychczasowy przebieg i stan zaawansowania regionalnego programu nie wskazuj na ryzyko niewykonania przyjtych w nim zaoe na lata 20072013. Realizacja projektw najczciej odbiegaa od pierwotnie ustalonego w umowach planu rzeczowo-finansowego, co powodowao przesuwanie terminu ich zakoczenia oraz zmniejszenie zaangaowania rodkw finansowych. Kada z umw umoliwiaa jednak beneficjentom wystpowanie z wnioskiem o dokonanie zmian, w tym rwnie czasu zakoczenia projektu, ale pod warunkiem, e zosta on zoony na 30 dni przed terminem okrelonym w porozumieniu. Korzystajcy z finansowego wsparcia stosowali si do tego wymogu. Kontrola 10 beneficjentw wprowadzajcych w ycie projekty o cakowitej wartoci dofinansowania 37.275 tys. z wykazaa, e tylko jeden z nich wykona projekt zgodnie z warunkami harmonogramu. Centrum Obsugi Przedsibiorcy zobowizane byo kontrolowa beneficjantw przynajmniej raz na zakoczenie realizacji projektu. Z zaplanowanych na 2010 r. 129 kontroli przeprowadzono tylko 90. Weryfikujc prace beneficjentw Centrum stwierdzio m.in., e nie powiadamiali oni o rozszerzeniu zakresu rzeczowego robt, nie przestrzegali terminw skadania wnioskw o patno, nie zamieszczali w dokumentach zwizanych z realizacj projektw informacji o ich wspfinansowaniu przez Uni Europejsk ani nie oznaczali pism logotypem UE. Zaniechali take prowadzenia wyodrbnionej ewidencji ksigowej oraz rachunku bankowego wycznie na potrzeby urzeczywistnienia projektw. Kontrola 40 postpowa dotyczcych projektw zakwalifikowanych do dofinansowania wykazaa, e Centrum nierzetelnie zweryfikowao dwa wnioski na kwot 5.514 tys. z. W konsekwencji obydwa projekty zostay zarekomendowane zarzdowi wojewdztwa dzkiego do otrzymania pomocy, przy czym jeden z nich uzyska dofinansowanie w sytuacji, w ktrej projekt innego wnioskodawcy, obarczony podobnymi bdami, zosta odrzucony. Jako nierzetelne oceniono nieprzestrzeganie przez Centrum Obsugi Przedsibiorcy obowizku stosowania formy pisemnej po kadym uwzgldnionym wniosku beneficjenta. NIK zwraca uwag, e aneksy o zmianie terminw zakoczenia prac sporzdzano w kocowej fazie cyklu inwestycyjnego, gdy zachodzio prawdopodobiestwo zakoczenia robt we wnioskowanym terminie, chocia wszelkie zmiany umowy wymagay formy pisemnej pod rygorem niewanoci. W rezultacie aneksy do umw sankcjonujce wprowadzane zmiany sporzdzano po upywie od 2,5 do 11 miesicy od dnia zoenia pierwszego wniosku beneficjenta, co powodowao, e w trakcie wykonywania projektu wystpoway rozbienoci pomidzy harmonogramem okrelonym w umowie a faktycznym stanem realizacji projektu.

Synteza

Waniejsze wnioski
przestrzeganie uregulowa zamieszczonych w umowach o dofinansowanie projektw, zwaszcza harmonogramu zada oraz terminowe skadanie wnioskw o patno.

462

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
40. Realizacja Programu Operacyjnego Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Sowacka na lata 20072013

Cel
Ocena prawidowoci i zaawansowania realizacji przez Polsk Programu Operacyjnego Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska-Republika Sowacka na lata 20072013.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Finansw, Podkarpacki Urzd Wojewdzki w Rzeszowie, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podkarpackiego w Rzeszowie, Urzd Miasta Sanok, Urzd Gminy w Zarszynie, Starostwo Powiatowe w Kronie, Urzd Gminy w Besku, Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska w Rzeszowie, Urzd Miasta Jarosawia, Urzd Gminy w Komaczy, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia Pro Carpathia w Rzeszowie.

W 2007 r. Komisja Europejska zatwierdzia, przewidziany na lata 20072013, Program Operacyjny Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Sowacji. Po stronie polskiej projektem zosta objty tzw. podregion kroniesko-przemyski, a po sowackiej Kraj ilinsky i Kraj Presovsky. Program przewidywa rozwj infrastruktury transgranicznej, postp spoeczno-gospodarczy, wsparcie inicjatyw lokalnych oraz pomoc techniczn. Na jego realizacj przeznaczono 157.407.763 euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Polska wywizaa si z obowizkw umoliwiajcych wprowadzenie w ycie Programu stwierdzia Najwysza Izba Kontroli. Oba pastwa, zgodnie z unijnymi przepisami, powoay wsplne instytucje, niezbdne do wdraania i zarzdzania Programem. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zobowizane zostao m.in. do administrowania Programem, przedkadania Komisji Europejskiej powiadczonych deklaracji wydatkw oraz wnioskw o patno. Zadania instytucji audytowej powierzono Generalnemu Inspektorowi Kontroli Skarbowej. Zainteresowane strony ustanowiy Komitet Monitorujcy, odpowiedzialny za efektywno i jako wprowadzanych w ycie rozwiza. Na koniec I kwartau 2010 r. wykorzystano zaledwie 4.805,1 tys. euro, tj. 7,3% wartoci dofinansowania zatwierdzonych projektw oraz 3% rodkw, przeznaczonych na zadania okrelone w Programie. Zdaniem NIK tak nieznaczne zaangaowanie finansowe pozostawao w cisym zwizku z pnym, bo dopiero w grudniu 2007 r., usankcjonowaniem Programu przez Komisj Europejsk, co uniemoliwio rozdysponowanie przyznanych na ten rok 22.339,4 tys. euro. T trudn sytuacj pogarsza fakt, e w 2008 r. najwicej czasu powicono na przygotowanie struktur organizacyjnych Programu, zamiast na urzeczywistnianie projektw, na ktre przyznano 21.225,2 tys. euro. Niewykorzystane w 2007 r. rodki podzielono na sze rwnych czci i dodano w wysokoci 1/6 rocznie do kadej z kwot, przewidzianych na finansowanie kolejnych etapw zaplanowanych przedsiwzi. Zwikszone rodki powinny by wykorzystane w taki sposb, aby, uwzgldniajc niezawinione opnienie, moliwe byo ich prawidowe rozliczenie w ramach Programu. Wedug Izby do koca 2011 r. kwota wnioskw o patno, kierowanych do Komisji Europejskiej powinna wynosi co najmniej 10.781,7 tys. euro, do koca 2012 r. nie mniej ni 35.998,4 tys. euro, przez cay 2013 r. przynajmniej 88.377 tys. euro, za w cigu 2014 r. 115.499,7 tys. euro. NIK stwierdzia, i istotne dla zarzdzania Programem cztery dokumenty zostay sporzdzone wycznie w jzyku angielskim. Jeden z nich zosta wprawdzie przetumaczony na jzyk polski, ale powstaa tylko wersja robocza. W ocenie kontrolujcych wytwarzanie materiaw tylko w jzyku angielskim naruszao art. 4 i art. 5 ust. 1 ustawy o jzyku polskim. Byo te niezgodne z przyjt przez strony zasad, okrelajc, e jzyk polski i sowacki s oficjalnymi i roboczymi jzykami Programu.

Synteza

Waniejsze wnioski

skuteczne monitorowanie wykorzystania rodkw z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w celu ich penego rozdysponowania;

przestrzeganie art. 4 i art. 5 ust. 1 ustawy o jzyku polskim przy sporzdzaniu dokumentw zwizanych z realizacj Programu.

463

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
41. Funkcjonowanie parkw przemysowych i orodkw innowacji w wojewdztwie podlaskim

Cel
Ocena wspierania przedsibiorczoci i innowacji przez wybrane gminy wojewdztwa podlaskiego oraz Park Naukowo-Technologiczny Polska-Wschd w Suwakach i Politechnik Biaostock.

Zakres
Kontrol objto Urzd Miejski w Biaymstoku, Urzd Miejski w Czarnej Biaostockiej, Park Naukowo-Technologiczny Polska-Wschd w Suwakach i Politechnik Biaostock.

Jedynie 7,1% polskich przedsibiorstw prowadzi wasne prace badawczo-rozwojowe, a 3% robi to ustawicznie. Wedug raportu Komisji Europejskiej warto tzw. syntetycznego indeksu innowacyjnoci (obliczana na podstawie 29 wskanikw m.in. wielkoci nakadw na prace badawcze i rozwojowe, udziau zgosze patentowych w stosunku do liczby ludnoci) w 2010 r. wynosia dla Polski 0,32, natomiast rednia dla Unii Europejskiej 0,48, co pozwolio nam nieznacznie wyprzedzi tylko Bugari, Litw, otw, Rumuni i Sowacj. Za mocne atuty Polski uznano dobrze wyksztacon kadr pracownikw i wzrost praktycznego zainteresowania firm innowacjami w brany, nisko oceniono ich wspprac z sektorem publicznym. Najlepsz dostpno do orodkw innowacji i przedsibiorczoci oferuje woj. podlaskie, w ktrym jeden orodek innowacji i przedsibiorczoci przypada na 1.100 firm, za przecitna krajowa to 2.400 przedsibiorcw. W 2010 r. w Polsce funkcjonowao 735 wyspecjalizowanych jednostek wspierania innowacji i przedsibiorczoci, m.in. 317 orodkw szkoleniowo-doradczych i informacji, 90 centrw transferu technologii oraz 45 parkw technologicznych, z czego 21 byo w fazie organizacji. Park technologiczny to wyodrbniony zesp nieruchomoci wraz z infrastruktur techniczn, utworzony w celu przepywu wiedzy i technologii pomidzy jednostkami naukowymi a przedsibiorcami. Tym ostatnim, wykorzystujcym nowoczesne technologie, s tam oferowane usugi zwizane z doradztwem w tworzeniu i rozwoju przedsibiorstw, transferem technologii, przeksztacaniem wynikw bada naukowych w innowacje techniczne, stwarzaniem korzystnych warunkw dziaalnoci gospodarczej. Utworzony w 2004 r. Park Naukowo-Technologiczny Polska-Wschd w Suwakach to pierwszy i jak dotd jedyny park technologiczny w pnocno-wschodniej czci kraju. Mimo podejmowanych prb, nie nawiza jednak efektywnej wsppracy ze rodowiskiem naukowym, nie uzyska efektw we wdraaniu nowych technologii, a take nie wiadczy pomocy firmom technologicznym w pocztkowym okresie ich dziaalnoci. Deficyt sukcesw na tym ostatnim polu wynika przede wszystkim z braku odpowiedniego zaplecza naukowego i technologicznego, w tym laboratoriw niezbdnych do wypeniania zada parku technologicznego. W konsekwencji park nie uzyskiwa dochodw z tytuu komercjalizacji nowoczesnych technologii, natomiast jego dziaalno przynosia straty. Tymczasem do 2012 r. powinien zainwestowa 10 mln z z wasnych rodkw w budow nowych obiektw. Park realizowa gwnie projekty unijne. Oceniajc pozytywnie objte badaniem gminy w ich deniach do realizacji celw okrelonych w Strategii rozwoju wojewdztwa podlaskiego do 2020 roku oraz Regionalnej strategii innowacji wojewdztwa podlaskiego, Najwysza Izba Kontroli zwrcia jednak uwag, e nie zadbay one o pozyskanie inwestorw prowadzcych dziaalno innowacyjn do tworzonych parkw technologicznych. Gminy wspieray lokalnych przedsibiorcw w rozwijaniu zaawansowanych technologii, m.in. zwalniajc ich z podatku od nieruchomoci, ale nie wypracoway jasnych zasad wsppracy oraz udziau uczelni wyszych we wdraaniu innowacji. Politechnika Biaostocka stworzya warunki organizacyjne do wykorzystania wynikw bada naukowych, tj. ich sprzeday lub nieodpatnego przekazania do gospodarki, jednak powoane w tym celu Centrum Innowacji i Transferu Technologii tej uczelni nie skomercjalizowao adnego wynalazku i nie wdroyo do gospodarki wynikw ani jednego projektu badawczego.

Synteza

Waniejsze wnioski
nawizanie wzajemnej wsppracy orodkw innowacji i przedsibiorczoci w celu jak najbardziej efektywnego wdraania nowych technologii;

podjcie wsppracy orodkw innowacji z przedsibiorcami.

464

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
42. Realizacja przez beneficjentw spoza sektora finansw publicznych projektw wspfinansowanych ze rodkw funduszy europejskich na przykadzie Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

Cel
Ocena realizacji przez przedsibiorcw projektw w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.

Zakres
Kontrol przeprowadzono u 32 przedsibiorcw realizujcych projekty wspfinansowane ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, dziaanie 8.1 Wspieranie dziaalnoci gospodarczej w dziedzinie gospodarki elektronicznej.

Najwysza Izba Kontroli pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidowoci, ocenia realizacj przez objtych badaniem przedsibiorcw projektw wspfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, polegajcych na utworzeniu rozbudowanych stron internetowych i wiadczeniu za ich porednictwem usug drog elektroniczn. Beneficjenci, ktrym przyznano wsparcie, speniali warunki otrzymania pomocy publicznej w rozumieniu przepisw unijnych i krajowych, m.in. wywizali si z obowizku wniesienia zabezpieczenia naleytego wykonania umowy, realizowali projekty zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym oraz utworzyli strony internetowe, poprzez ktre wiadczyli e-usugi dla klientw. Do barier w realizacji projektw przez przedsibiorcw naley skomplikowany i czasochonny proces sprawozdawczoci finansowej, w szczeglnoci dugotrwae akceptowanie wydatkw do refundacji. Wiele problemw przysparzao przedsibiorcom prawidowe wypenienie wnioskw o patno. Okazao si, e 92 ze 124 tych dokumentw sporzdzono niezgodnie z postanowieniami umowy o dofinansowanie. Skadana dokumentacja zawieraa liczne bdy merytoryczne i formalne, co prowadzio do koniecznoci wielokrotnego skadania wyjanie. W rezultacie proces weryfikacji dokumentw wydua si. Co czwarta firma zoya z opnieniem wnioski o patno do weryfikacji i zatwierdzania przez Instytucj Wdraajc. Cz przedsibiorcw nie osigna tzw. wskanikw rezultatu projektu na poziomie zaoonym we wniosku o jego dofinansowanie, w szczeglnoci dotyczce zaplanowanych przychodw ze sprzeday wytworzonych e-usug i liczby ich odbiorcw. Kontrolujcy ujawnili, e szeciu przedsibiorcw zakupio usugi i produkty o oglnej wartoci 1.050,5 tys. z niezgodnie z postanowieniami umowy o dofinansowanie, np. dokonujc wyboru wykonawcy przy mniejszej liczbie ofert ni wymagane trzy lub z pominiciem w swoich ogoszeniach istotnych informacji o waciwociach sprztu, ktry chcieli zakupi. NIK zwraca uwag, e zgodnie z prawem unijnym zasada uczciwej konkurencji i rwnego traktowania wykonawcw, ktra zobowizuje m.in. do rzetelnej oceny ofert, to jedna z podstawowych zasad udzielania zamwie publicznych, suca m.in. zapobieganiu korupcji. W myl umowy o dofinansowanie przedsibiorcy byli zobowizani do prowadzenia odrbnej ewidencji ksigowej kosztw, wydatkw i przychodw zwizanych z projektem, ktra umoliwiaa pen identyfikacj poszczeglnych operacji ksigowych i bankowych. Trzech z nich nie wywizao si jednak z tej powinnoci. Beneficjentw obowizywa take wymg przechowywania wszelkich danych dotyczcych projektu, zwaszcza dokumentacji zwizanej z zarzdzaniem finansowym, technicznym i procedurami zawierania umw z wykonawcami. Trzy firmy nie zastosoway si do koniecznoci archiwizowania dokumentw. Przedsibiorcy informowali opini publiczn o fakcie dofinansowania ich projektw ze rodkw Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, umieszczajc na swojej stronie internetowej emblemat Unii Europejskiej, odniesienie do Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz programu POIG, w ramach ktrego byo udzielane wsparcie. Wymogu tego nie spenio jedynie dwch przedsibiorcw. Spord 30 zakoczonych projektw tylko jeden przedsibiorca nie utrzyma trwaoci projektu przez okres trzech lat od dnia zakoczenia jego realizacji. Pozostali wykonali portale, ktre byy dostpne w sieci internetowej w dniu zakoczenia kontroli NIK.

Synteza

Waniejsze wnioski

przedkadanie prawidowo wypenianych oraz kompletnych wnioskw o patno w terminach okrelonych w umowie o dofinansowanie;

zgromadzenie kompletnej dokumentacji zwizanej z realizacj projektu; osignicie zaoonych wskanikw rezultatu projektu.

465

Czonkostwo RP w Unii Europejskiej

Tytu kontroli
43. Inwestycje jednostek samorzdu terytorialnego z uwzgldnieniem projektw wspfinansowanych z budetu Unii Europejskiej

Cel
Ocena prawidowoci realizacji przez gminy inwestycji wspfinansowanych z budetu Unii Europejskiej. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 36 gminach w 12 wojewdztwach oraz w jednej spce eksploatujcej stacj uzdatniania wody.

W latach 20042007, korzystajc z dofinansowania ze rodkw unijnych w wysokoci 240 503,2 tys. z, objte badaniem gminy zrealizoway 206 projektw o wartoci 415 198,6 tys. z. Kontroli poddano 80 z tych przedsiwzi, wycenionych ogem na 218 735,4 tys. z, z uwzgldnieniem wsparcia z budetu UE w kwocie 127 857,5 tys. z. Inwestycje zwizane byy m.in. z rewitalizacj centrw wsi i obiektw penicych funkcje kulturalne, sportowe i rekreacyjne, a take z budow sieci wodocigowych i kanalizacyjnych oraz drg. Wystawiajc pozytywn ocen jednostkom samorzdowym, Najwysza Izba Kontroli stwierdzia, i niektre, na etapie poprzedzajcym roboty, a pniej i w ich trakcie, nie przestrzegay trybu, zasad i procedur postpowania okrelonych m.in. w ustawach: prawo zamwie publicznych oraz prawo budowlane. W czci gmin dokumentacja projektowa zostaa wykonana po terminie wynikajcym z zawartych umw, a mimo to od projektantw nie egzekwowano kar umownych, chocia w skrajnym przypadku opnienie wynioso 180 dni. Kilka urzdw zlecio jej opracowanie w trybie z wolnej rki, mimo e nie wystpiy okolicznoci uzasadniajce jego zastosowanie. Zdaniem NIK taka dowolno postpowania wiadczy o moliwoci wystpienia korupcji. Konsekwencj wyonienia wykonawcy w sposb sprzeczny z przepisami moe by utrata przyznanego wsparcia. Kontrolujcy stwierdzili ponadto, i na etapie skadania wniosku o dofinansowanie budowy bazy turystycznej w jednym z miast, jego wadze nie posiaday ostatecznej koncepcji wykonania kempingu. Badania prawidowoci postpowa wykazay te, e wszczynano je, cho zoone dokumenty nie zawieray aktualnych kosztorysw inwestorskich. Jaskrawym przykadem braku starannoci przy planowaniu inwestycji byo posadowienie przepompowni ciekw na dziace stanowicej wasno prywatn. Do dnia zakoczenia budowy instalacji osoby sprawujce nadzr nie wykazay tego bdu. W 16 gminach inspektorzy ujawnili m.in. prowadzenie robt budowlanych bez wymaganych zgosze oraz pozwole uytkowania obiektw, nieuzasadnione dokonywanie zmiany terminw zakoczenia prac, nienaliczanie lub zanianie nalenych kar umownych oraz ich niedochodzenie. W jednej z gmin wybudowano i uytkowano urzdzenia do oczyszczania wd deszczowych na podstawie nieaktualnego pozwolenia wodnoprawnego, a zgoszenie o zakoczeniu ich budowy nastpio dopiero po 5 latach. Izba zwraca uwag, e niezapewnienie przez inwestorw skutecznego nadzoru i nieegzekwowanie rzetelnego dokumentowania przebiegu prac oraz ich odbioru moe zniweczy moliwoci skutecznego dochodzenia od wykonawcw prawidowego i terminowego wykonania robt, usunicia wad i usterek oraz kar umownych. Wyniki bada wykazay, e gminy rzetelnie rozliczyy zrealizowane inwestycje z wykonawcami robt i instytucjami finansujcymi. W kilku stwierdzono jednak nieterminowe regulowanie zobowiza i nierzetelne ewidencjonowanie kosztw inwestycji, co byo nastpstwem braku skutecznego nadzoru wjtw nad t sfer dziaalnoci kontrolowanych urzdw. Kontrolowane podmioty osigny cele zakadane w umowach o dofinansowanie inwestycji, np. ograniczyy koszty ogrzewania obiektw, poprawiy bezpieczestwo ruchu drogowego, zapewniy mieszkacom moliwo uprawiania sportu. Jednoczenie dwie gminy nie wywizay si z zobowiza okrelonych w umowach o pomoc finansow, m.in. nie uruchomiy elektronicznego systemu obiegu dokumentw, nie odday do uytku przedszkola, mimo e na adaptacj budynkw o takim przeznaczeniu wydatkoway 474 tys. z. Nastpstwem nieosignicia oczekiwanych rezultatw zada inwestycyjnych byo nieefektywne wydatkowanie rodkw, co moe powodowa konieczno zwrotu dofinansowania.

Synteza

Waniejsze wnioski
zapewnienie skutecznego nadzoru nad udzielaniem zamwie publicznych; podjcie efektywnych dziaa majcych na

celu egzekwowanie od wykonawcw terminowego prowadzenia prac oraz kar umownych w razie opnie w ich realizacji.

466

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego/ Administracja publiczna

Tytu kontroli
44. Promocja kultury polskiej na wiecie

Cel
Ocena realizacji przez organy administracji rzdowej w 2009 r. i pierwszym proczu 2010 r. promocji kultury polskiej na wiecie

Zakres
Kontrol przeprowadzono w ministerstwach: Spraw Zagranicznych, Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz Sportu i Turystyki, instytutach polskich w Berlinie, Kijowie, Londynie, Moskwie, Paryu, Sztokholmie, Wiedniu i Rzymie, Instytucie Adama Mickiewicza w Warszawie, Instytucie Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie, Midzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie, Instytucie Ksiki w Krakowie, Polskim Instytucie Sztuki Filmowej, Polskiej Organizacji Turystycznej oraz Zarzdzie Krajowym Stowarzyszenia Wsplnota Polska.

W opinii midzynarodowej Polska nie jest krajem atrakcyjnym. W ocenianych pod tym wzgldem 110 krajach znalaza si w 2010 r. dopiero na 82. miejscu. Promocja naszego kraju wymaga skoordynowanych dziaa zarwno administracji rzdowej, samorzdowej, jak i podmiotw publicznych oraz prywatnych. Dotychczas nie zostaa opracowana koncepcja marki narodowej spjna kompozycja wizerunku, reputacji i autorytetu kraju, bdca sum wartoci funkcjonalnych i emocjonalnych, ktre Polska oferuje wiatu. Nie zostay okrelone jednostki, ktre maj obowizek prezentowa polsk kultur poza granicami kraju, a w konsekwencji dy do wzmocnienia jej konkurencyjnoci, a take gospodarki, systemu monitoringu oraz ewaluacji efektywnoci wykonywanych zada i osigania celw. Minister Spraw Zagranicznych nie opracowa strategii promocji Polski, obejmujcej zwikszenie popularnoci naszej kultury na wiecie, chocia w resorcie prowadzone byy prace w ramach Rady Promocji Polski nad przygotowaniem takiego dokumentu. Take Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie stworzy odpowiedniego planu, mimo i okreli Narodow Strategi Rozwoju Kultury na lata 20042020, jednak promocja rodzimej kultury za granic nie uzyskaa rangi Narodowego Programu Kultury. Minister nie zakoczy te budowy programu zatytuowanego Europejski Stadion Kultury, precyzujcego dziaania promocyjne i organizacyjne zwizane z organizacj finaowego turnieju Mistrzostwa Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012, nie powoa polsko-ukraiskich grup roboczych w celu przygotowania oprawy kulturalno-turystycznej mistrzostw. Rwnie Minister Sportu i Turystyki nie wyegzekwowa w okrelonym czasie od spki PL.2012 strategii dziaa promujcych Polsk jako wsporganizatora EURO 2012. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego nie przygotowao trybu popularyzowania jzyka polskiego za granic. Zwrcio jednak uwag na potrzeb okrelenia strategii nauki polskiej w wiecie oraz programu zachcajcego cudzoziemcw do studiowania w Polsce. Oceniajc pozytywnie realizacj przez Polsk Organizacj Turystyczn zada promujcych Polsk, NIK podkrelia, e organizacja planowaa je m.in. bez uwzgldnienia kosztw ich przeprowadzenia, a take przyjtej zasady pierwszestwa finansowania przedsiwzi promocyjnych na okrelonych rynkach zagranicznych. Wystawiajc podobn not badanym instytutom kultury NIK stwierdzia m.in. konieczno sporzdzania planw finansowo-rzeczowych oraz informacji z ich wykonania, zwikszenie nakadw finansowych na dziaania promocyjne filmw polskich na prestiowych festiwalach i konkursach zagranicznych, oceny skutecznoci zada popularyzujcych polski teatr i jego twrcw w innych krajach, opracowanie programu formuujcego szczegowe cele Midzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie, zatwierdzenie zasad wszystkich projektw realizowanych przez krakowski Instytut Ksiki.

Synteza

Waniejsze wnioski

opracowanie i wdroenie dokumentu, ktry wskazywaby gwne cele, kierunki dziaania oraz narzdzia i mierniki pomiaru skutecznoci i efektywnoci podejmowanych przedsiwzi; zapewnienie koordynacji dziaa pro-

mocyjnych podejmowanych przez rne jednostki, wyonienie podmiotu wiodcego, majcego odpowiednie uprawnienia i instrumenty, umoliwiajce wyegzekwowanie prawidowej realizacji zada.

467

Kultura fizyczna i sport

Tytu kontroli
45. Stan realizacji programu wieloletniego Owicimski Strategiczny Program Rzdowy etap III

Cel
Ocena realizacji programu owicimskiego przez beneficjentw, w szczeglnoci za planowania, wykonywania i rozliczania wykonywanych zada.

Zakres
Kontrol objto wszystkie jednostki realizujce program: Starostwo Powiatowe w Owicimiu, Urzd Miasta Owicimia, Urzd Gminy w Owicimiu, Pastwow Wysz Szko Zawodow w Owicimiu oraz Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji.

Owicimski Strategiczny Program Rzdowy zosta powoany uchwa Rady Ministrw w 1996 r. W 2002 r. i w 2007 r. rzd przyj kolejne dwa etapy programu, wyrniajc w nim cztery priorytety modernizacj architektoniczn i urbanistyczn terenw otaczajcych Muzeum Auschwitz-Birkenau, polepszenie komunikacji z Owicimiem, rozwj w tym miecie dziaalnoci edukacyjnej popularyzujcej idee praw czowieka i pokoju oraz popraw jego atrakcyjnoci turystycznej. Kontrolerzy zauwayli, e zaoenia III etapu OSPR, ujte w wieloletnim programie na lata 20072011, nie w peni odpowiadaj celom, jakie towarzyszyy uchwaleniu programu w 1996 r. waciwej dbaoci o obiekty poobozowe, znajdujce si poza stref ochronn pomnika zagady. Do realizacji w III etapie programu zakwalifikowano, cznie dla wszystkich priorytetw, 28 zada, ktrych wykonanie koordynowali Minister Spraw Wewntrznych i Administracji oraz Wojewoda Maopolski. Do ministra naleao zapewnienie rodkw na przewidziane prace oraz podejmowanie stara o przeniesienie niewykorzystanych sum na nastpny rok budetowy. Z kolei wojewoda przekazywa dotacje beneficjentom, nadzorujc prawidowo ich wydatkowania. W opinii Izby minister nie okrelajc szczegowych zasad przekazywania beneficjentom rodkw, aneksowania umw i skadania sprawozda, nie wykaza si naleyt rzetelnoci. Ponadto nie ustali procedury zgaszania przez beneficjentw propozycji ewentualnych zmian w programie. Przyjte do realizacji zadania zostay zaplanowane i przygotowane nieprawidowo i nierzetelnie. Na skontrolowane przez NIK 24 tytuy inwestycyjne, a 83% nie posiadao w momencie zgaszania ich do programu projektw budowlanych i kosztorysw inwestorskich, co uniemoliwiao ubieganie si o dodatkowe rodki z funduszy europejskich. W przypadku prowadzonych remontw drg w 75% przypadkw trudno byo doszuka si zwizku ich podjcia z perspektyw uzyskania lepszych pocze miasta z reszt kraju i uatwie dla turystw, brak byo bowiem kompleksowego projektu rozwoju sieci drogowej w miecie. Koszty III etapu OSPR oszacowano ostatecznie na 71.550 tys. z, w ktrych udzia rodkw z budetu pastwa wynie mia 30.000 tys. z. Kontrolerzy NIK uznali, e byy one wydawane prawidowo, zgodnie z obowizujcymi przepisami, z zachowaniem procedur dotyczcych zamwie publicznych. Wielko nakadw dla kadej pozycji ustalano kwotowo. Kontrola ujawnia, e w przypadku poczynienia na robotach oszczdnoci, dotacje budetowe wykorzystywane byy w caoci, przy zmniejszonym udziale rodkw wasnych beneficjentw. Sytuacja taka nie miaaby miejsca przy kwotowym i procentowym okreleniu maksymalnego udziau rodkw budetowych w przedsiwziciu. Zadania przewidziane programem nie byy realizowane terminowo w stosunku do pierwotnych zaoe. Tote ze wzgldu na liczne opnienia poczyniono korekty w programie wieloletnim, dostosowujc nowe terminy wykonania do realnych moliwoci. Dla programu nie ustalono miernikw i wskanikw jego realizacji. Izba wyrazia obaw, e cele wymienione w zaoeniach poszczeglnych priorytetw nie zostan osignite do koca III etapu OSPR.

Synteza

Waniejsze wnioski
zweryfikowanie zada ujmowanych w programie owicimskim pod ktem ich

zgodnoci z zaoeniami, dla ktrych zosta w 1996 r. ustanowiony; okrelenie szczegowych zasad wykorzystania rodkw przeznaczonych na realizacj programu oraz procedur ich rozliczania

i dokonywania zmian w wysokoci finansowania; przyjcie miernikw efektywnoci wydatkowanych rodkw i osigania zakadanych celw.

468

Kultura fizyczna i sport

Tytu kontroli
46-47. Przygotowania Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012

Cel
Ocena dziaa organw administracji rzdowej, samorzdu terytorialnego, spek celowych oraz innych jednostek organizacyjnych zaangaowanych w przygotowania do organizacji EURO 2012.

Zakres
Skontrolowano: ministerstwa Sportu i Turystyki, Spraw Wewntrznych i Administracji oraz Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad, PKP Polskie Linie Kolejowe SA, PKP SA, PP Porty Lotnicze, Spk PL.2012, Narodowe Centrum Sportu sp. z o.o., urzdy miast: Gdask, Pozna, Warszawa, Wrocaw i porty lotnicze w Poznaniu Wrocawiu i Gdasku.

Izba monitoruje przebieg przygotowa do EURO 2012, prowadzc od 2008 r. coroczne kontrole. Bieca bya trzeci z kolei. Kontrola, obejmujca lata 20082010, odnotowaa znaczcy postp w realizacji zada zwizanych z przygotowaniami do EURO 2012. NIK skontrolowaa 82 zadania inwestycyjne w obszarach; stadiony, lotniska i transport ldowy. Spord 67 przedsiwzi uznanych za kluczowe, w 2009 r. zakoczono jedno, w 2010 r. kolejne 4. W 2011 r. zakada si ukoczenie 25 kluczowych zada, a do 8 czerwca 2012 r. nastpne 24. Niestety, 13 obiektw wykonawcy dokocz ju po zakoczeniu mistrzostw. Izba pozytywnie ocenia postpy prac przy wznoszeniu stadionw. Ukoczono inwestycje w Poznaniu za roboty w Gdasku, Wrocawiu i w Warszawie byy zaawansowane. Na koniec 2010 r. Baltic Arena gotowa bya w 50%, Stadion Narodowy w 70% a obiekt we Wrocawiu w 39%. We wrzeniu 2011 r. na stadionach w Gdasku i we Wrocawiu odbyy si pierwsze imprezy. Wedug zaoe UEFA blisko poowa kibicw bdzie podrowa na mecze samolotami. Std potrzeba rozbudowy naszych portw lotniczych, ze szczeglnym zwrceniem uwagi na powikszenie ich przepustowoci oraz rozbudow systemw nawigacyjnych. NIK ocenia, e realizowane w Gdasku, Warszawie i we Wrocawiu inwestycje, daj szanse wywizania si ze wszystkich zobowiza wobec UEFA, dotyczcych przyjcia zwikszonego ruchu pasaerskiego w czasie rozgrywek. Natomiast opnienia, jakie ujawnili kontrolerzy w Poznaniu, stanowi zagroenie niezrealizowania zaplanowanej rozbudowy portu przed EURO 2012. Pozostali kibice przybd do nas samochodami i pocigami. Izba pozytywnie ocenia dziaalno GDDKiA, biorc pod uwag zawarcie przez ni 20 umw na budow autostrad i drg ekspresowych. Na koniec 2010 r., z zada ujtych w Programie budowy drg krajowych na lata 20082012, gotowych byo 6 odcinkw autostrad o dugoci 91,6 km. W budowie byy 44 odcinki o cznej dugoci 780 km. Jednak do dnia rozpoczcia mistrzostw nie zostanie uruchomionych 14 odcinkw o dystansie ponad 400 km. Spka PKP Polskie Linie Kolejowe zaplanowaa zmodernizowanie przed EURO 2012 tras Warszawa Gdynia, Wrocaw Pozna, Kunowice Terespol, Zgorzelec Medyka oraz linii na terenie warszawskiego wza kolejowego, dzielc to przedsiwzicie na 38 zada czstkowych. Spord nich 23 zadania zostay ju wykonane, z pozostaymi spka chce zdy przed rozgrywkami. Po decyzji UEFA z padziernika 2010 r. o poczeniu miast gospodarzy w pary Pozna Gdask i Warszawa Wrocaw, PKP PKL dokonay ponownej analizy projektw modernizacyjnych i wystpiy do Ministra Infrastruktury o wyasygnowanie z budetu pastwa na lata 20112012 rodkw na modernizacj tych tras, w cznej wysokoci 552 mln z. Do czasu zakoczenia kontroli NIK w budecie resortu nie zostaa przewidziana taka kwota. Stan zaawansowania przygotowa do EURO 2012 w zakresie bezpieczestwa Izba uznaa za zadowalajcy. W zapewnieniu bezpieczestwa imprezy ma pomc system zarzdzania projektowego Spki PL.2012 Project Portfolio Management, zawierajcy 15 obszarw tematycznych, m.in. bezpieczestwo stadionw i innych miejsc oficjalnych, miejsca publicznego ogldania meczw, wsppraca z kibicami, system prawny i system sdownictwa. Czynnoci organw administracji rzdowej, samorzdowej i innych podmiotw w tym wzgldzie koordynuje Komitet do spraw Bezpieczestwa ME, ktry przyj m.in. Zintegrowan koncepcj bezpieczestwa UEFA EURO 2012. W obszarze opieki medycznej jego poczynania zwizane s z zabezpieczeniem medycznym i ratowniczym stadionw, lotnisk oraz stref kibica. Najwysza Izba Kontroli razem z Izb Obrachunkow Ukrainy przeprowadzay coroczne kontrole rwnolege przygotowa do EURO 2012 w obu krajach. Raporty z tych bada zostay opracowane i podane do publicznej wiadomoci w latach 2009, 2010 i 2011.

Synteza

Waniejsze wnioski
zintensyfikowanie dziaa sucych realizacji zada zwizanych z przygotowaniami do EURO 2012;

oddanie do uytku inwestycji okrelonych jako kluczowe i wane dla EURO 2012; zintensyfikowanie nadzoru nad terminowym wykonywaniem zada inwestycyjnych.

469

Kultura fizyczna i sport

Tytu kontroli
48. Wykorzystanie rodkw Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej na obiekty sportowe w wojewdztwie zachodniopomorskim

Cel
Ocena wykorzystania przez jednostki samorzdu terytorialnego rodkw Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej na budow i modernizacj obiektw sportowych w woj. zachodniopomorskim.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Sportu i Turystyki, 8 urzdach gmin oraz 8 jednostkach zarzdzajcych obiektami sportowymi.

Najwysza Izba Kontroli, mimo stwierdzonych nieprawidowoci, pozytywnie ocenia wykorzystanie przez badane jednostki rodkw Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej na budow i modernizacj obiektw sportowych oraz propagowanie sportu wrd dzieci, modziey i osb niepenosprawnych. Fundusz, powstay m.in. z dopat pobieranych od gier liczbowych i loterii pieninych, umoliwi gminom dofinansowanie w wysokoci 9.648,5 tys. z kosztw realizacji inwestycji, w wyniku ktrych wybudowano i unowoczeniono 5 hal sportowo-widowiskowych oraz 3 stadiony. Wystawiajc pozytywn not Ministerstwu Sportu i Turystyki, Izba zwrcia uwag na brak z jego strony skutecznego nadzoru nad podmiotami prowadzcymi prace, w finansowaniu ktrych uwzgldniono rodki Funduszu, a take niedostateczn liczb kontroli i ich niewaciwe dokumentowanie. Gminy okreliy swoje potrzeby dotyczce obiektw sportowych, przeprowadziy analiz wydatkw na ich utrzymanie, wywizay si z obowizku zapewnienia kompletnej i aktualnej dokumentacji projektw. Niektre z nich zaakceptoway nierzetelnie sporzdzone plany, co narazio je na dodatkowe koszty, poniesione m.in. na zbdne opracowania. Cz samorzdw przeznaczya dotacj na dofinansowanie zada niezgodnie z przeznaczeniem, co byo sprzeczne z ustaw o odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych, a take nie przestrzegaa ustawy Prawo zamwie publicznych, zwracajc si do firm, ktrych oferty nie speniay wymogw Specyfikacji Istotnych Warunkw Zamwienia, albo wybieraa tryb zamwienia z wolnej rki, mimo niespenienia przesanek umoliwiajcych jego zastosowanie. Co druga gmina z braku wystarczajcych rodkw wasnych i wysokiego zaduenia, ograniczajcego moliwo zacigania kredytw bankowych, zrealizowaa inwestycje wykorzystujc mechanizm tzw. forfaitingu, zawierajc umowy z wykonawcami robt, ktrzy je sfinansowali. Zdaniem NIK pniejsze uregulowanie zobowiza nie dawao jednak wiarygodnych informacji o sytuacji finansowej jednostek ani moliwoci prowadzenia przez nie dziaalnoci inwestycyjnej, rwnoczenie wpywao na sposb przedstawiania wysokoci pastwowego dugu publicznego. Niektre podmioty nie dochodziy odszkodowa z tytuu nienaleytego wykonania prac albo kar umownych, co, wedug kontrolujcych, byo dziaaniem nielegalnym i niegospodarnym. NIK zwrcia uwag, e jedna z gmin, ktrae po terminie okrelonym w umowie uiciy naleno za wykonane prace, musiaa dodatkowo zapaci 27.419 z odsetek za zwok. Niewykonanie zobowizania jednostki sektora finansw publicznych, ktrego skutkiem bya zapata odsetek, kar lub opat, naruszao bowiem dyscyplin finansw publicznych, stwierdzia NIK. Cze gmin nie wywizywaa si z obowizku rzetelnego prowadzenia dokumentacji inwestycji oraz ustalenia opat za korzystanie z obiektw sportowych. Wikszo kontrolowanych jednostek wykorzystywaa obiekty sportowe niezwocznie po uzyskaniu ostatecznej decyzji o pozwoleniu na uytkowanie, jedna, naruszajc ustaw Prawo budowlane, przed otrzymaniem takiego dokumentu. Z powodu wad uniemoliwiajcych korzystanie z obiektw sportowych, gminy eksploatoway je z kilkunastomiesicznym opnieniem.

Synteza

Waniejsze wnioski
planowanie i realizowanie zada z uwzgldnieniem faktycznych moliwoci ich sfinansowania;

udzielanie zamwie publicznych z zachowaniem zasad okrelonych w ustawie Prawo zamwie publicznych, w szczeglnoci weryfikowanie zoonych ofert na podstawie wszystkich dostpnych informacji; terminowe regulowanie zobowiza;

egzekwowanie od kontrahentw naliczonych kar umownych w zwizku z nienaleytym wykonaniem robt lub niezasadnymi wydatkami poniesionymi przez gminy.

470

Kultura fizyczna i sport

Tytu kontroli
49. Realizacja przez jednostki samorzdu terytorialnego rzdowego programu Moje boisko Orlik 2012

Cel
Ocena prawidowoci postpowania organw jednostek samorzdu terytorialnego w trakcie przygotowywania inwestycji oraz budowy i zagospodarowywania kompleksw boisk sportowo-rekreacyjnych.

Zakres
Kontrol objto 31 gmin z terenu wojewdztw: lubelskiego, podlaskiego, pomorskiego, witokrzyskiego, wielkopolskiego i warmisko-mazurskiego.

Rzdowy program Moje boisko Orlik 2012, zakada wybudowanie do 2012 r. w gminach wiejskich i miejskich 2012 wielofunkcyjnych kompleksw boisk sportowo-rekreacyjnych. Obiekty wznoszone s wedug jednolitych zaoe, przewidujcych powstanie dwch owietlonych i ogrodzonych boisk do gry ze sztuczn nawierzchni pikarskiego i wielofunkcyjnego wraz z zapleczem sanitarnym i szatniami. Gminy otrzymyway typowy projekt architektoniczny i wzorcow dokumentacj Orlika, mogy take realizowa projekty zamienne. W latach 20082009, w ramach dwch edycji programu powstay 1284 obiekty czyli 63,8% planowanych do wybudowania do 2012 r. Aby uczestniczy w programie, gmina musiaa zyska aprobat samorzdu wojewdzkiego. Zakwalifikowane jednostki mogy liczy na czciowe dofinansowanie kosztw budowy 333 tys. z z budetu pastwa, nie wicej jednak ni 1/3 kosztw inwestycji i na identycznych zasadach 333 tys. z od samorzdu wojewdztwa. Reszt musiay wygospodarowa same, przy czym mogy to by nie tylko rodki finansowe, ale take wkad wasny choby materiay budowlane i robocizna. redni koszt urzdzenia Orlika Ministerstwo Sportu i Turystyki oszacowao na 1.065 tys. z, w praktyce w I edycji programu by on o ok. 170 tys. wyszy, w II edycji zbliony do wylicze ministerstwa. Kontrola wykazaa, e do I edycji programu gminy przystpoway niejednokrotnie bez rzetelnego rozpoznania kosztw budowy. Liczyy, e finansowanie wasne, zgodnie z wyliczeniami MSiT, zdoaj zamkn w granicach 400 tys. z. Bya to suma mocno niedoszacowana, ostatecznie redni wkad samorzdw wynis w tej edycji 670 tys. z, a wic o 67,5% wicej ni wynikao to ze wstpnych rachub. Przyczyn wzrostu kosztw byo m.in. niewielkie pocztkowo zainteresowanie wykonawcw budow Orlikw. Czsto do przetargw stawaa jedna bd dwie firmy, ktre korzystajc z braku konkurencji, kazay sobie sono paci za wybudowanie boisk. Z kolei gminy, bojc si wypadnicia z programu, utraty moliwoci wybudowania obiektu i straty dofinansowania, godziy si na ten dyktat. Znalazo si jednak kilka samorzdw, ktre zrezygnoway z udziau w I edycji. Wyjcie to okazao si gospodarne, bowiem, paradoksalnie, na korzy Orlikom wyszed kryzys gospodarczy. Firmy budowlane straciy cz zamwie, i w II edycji programu chtniej staway do przetargw. Si rzeczy ceny ich usug spady, a koszty powstania boisk zbliyy si do pierwotnie szacowanych. Nieprawidowoci stwierdzone przez Izb w finansowaniu budowy Orlikw polegay m.in. na zaciganiu przez wjtw zobowiza finansowych przekraczajcych limity ustalone w uchwaach budetowych, nienaliczaniu wykonawcom kar umownych za przewlek realizacj budw i niedotrzymywaniu terminw rozliczania dotacji otrzymanych na Orliki. Kontrolerzy odnotowali te liczne bdy w procedurze udzielania zamwie publicznych na budow zespou boisk, wyraajce si m.in. w utrudnianiu uczciwej konkurencji poprzez nieprecyzyjne opisy przedmiotu zamwienia i prowadzeniu postpowa przez osoby, ktre powinny na mocy prawa zamwie publicznych zosta z niego wyczone co Izba uznaa za okoliczno potencjalnie korupcjogenn. Wytknito te gminom zbytnie szafowanie zamwieniami z wolnej rki, a take udzielanie zamwie wykonawcom, ktrzy zoyli oferty niezgodne ze specyfikacj. Izba stwierdzia w przeszo 1/3 wykoczonych ju obiektw usterki w wykonaniu i braki w wyposaeniu w stosunku do projektu typowego. Zaplecza i szatnie czwartej czci boisk nie miay podjazdw dla wzkw osb niepenosprawnych. Zgodnie z reguami programu Orliki miay by oglnodostpne, a korzystanie z nich nieodpatne zoenie takiej deklaracji przez samorzd byo warunkiem przyznania dotacji. Wymagano take zatrudnienia trenera rodowiskowego na kadym obiekcie. Kontrolerzy natknli si jednak na przypadki niepenego i ograniczonego wykorzystywania boisk. Wynikay one z braku rodkw na ich biec eksploatacj.

Synteza

Waniejsze wnioski
nieprzekraczanie przez wjtw upowanie do zacigania zobowiza finansowych; egzekwowanie od wykonawcw kar umownych za przeduanie robt;

rozliczanie otrzymanych dotacji w terminach okrelonych umowami; przestrzeganie prawa zamwie publicznych; uwzgldnianie w projektach boisk rozwiza przyjaznych osobom niepenosprawnym;

zapewnienie w budetach gmin rodkw na pene wykorzystanie zbudowanych obiektw.

471

Nauka i szkolnictwo wysze

Tytu kontroli
50. Wykorzystanie rodkw publicznych przez szkoy wysze

Cel
Ocena wykorzystania dotacji budetowych przez publiczne i niepubliczne szkoy wysze.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz w 27 publicznych i 11 niepublicznych szkoach wyszych.

W latach 20082010 wydatki z budetu pastwa na szkolnictwo wysze zwikszyy si o 6,8% osigajc poziom 9.320.376 tys. z. Jednoczenie w tym samym czasie liczba studentw zmniejszya si o 4,5%, do 1.841,3 tys. osb. Z puli przekazanych uczelniom rodkw, 77% stanowiy dotacje pod-

Synteza

miotowe, 16,3% na pomoc materialn dla studentw i doktorantw oraz 3,5% na inwestycje. Ponadto szkoy wysze otrzymay w tym samym okresie bez maa 4 mld z dotacji na finansowanie dziaalnoci naukowo-badawczej i inwestycji sucych potrzebom bada naukowych. Zasady przyznawania i rozliczania budetowego wsparcia uczelni reguluje ustawa Prawo o szkolnictwie wyszym. Przewiduje ona m.in., e uczelnie publiczne mog otrzyma dotacje podmiotowe na zadania zwizane z ksztaceniem studentw studiw stacjonarnych, uczestnikw stacjonarnych studiw doktoranckich i kadr naukowych oraz z utrzymaniem uczelni, w tym na remonty. Ustawa przewiduje te moliwo udzielania uczelniom niepublicznym wsparcia z budetu m.in. na pokrycie czci opat wnoszonych przez studentw i doktorantw studiw stacjonarnych. Izba zasygnalizowaa, e Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego cigle nie wyda, mimo delegacji ustawowej zawartej w prawie o szkolnictwie wyszym, rozporzdzenia w sprawie okrelenia warunkw i trybu wystpowania przez uczelnie niepubliczne o dotacje. W ten sposb blokowana jest m.in. moliwo przyznawania wyszym szkoom niepublicznym pomocy na realizowanie przez nie zada zwizanych z ksztaceniem studentw stacjonarnych. Zalega te z wydaniem rozporzdzenia okrelajcego tryb udzielania i rozliczania dotacji na finansowanie inwestycji. Do czasu zakoczenia kontroli NIK nie zostaa te zatwierdzona strategia rozwoju szkolnictwa wyszego w Polsce, ktra powinna m.in. okrela docelowe dziaania zmierzajce do podniesienia jakoci ksztacenia i prowadzonych bada naukowych. W ocenie NIK minister nie zapewni waciwego nadzoru nad wykorzystywaniem przez uczelnie publiczne dotacji podmiotowych na ksztacenie studentw i doktorantw w systemie stacjonarnym oraz na utrzymanie szk. Przedkadane przez nadzorowane placwki roczne plany rzeczowo-finansowe oraz sprawozdania z ich wykonania uniemoliwiay okrelenie, czy rodki budetowe wydane zostay zgodnie z ich przeznaczeniem. W dokumentach tych wyodrbniano przychody z dziaalnoci dydaktycznej pochodzce z dotacji i z wpyww z tytuu odpatnego ksztacenia, natomiast koszty wykazywano cznie dla obu form nauczania. Szkoy publiczne i niepubliczne uzyskiway rodki budetowe z przeznaczeniem na prowadzenie bezzwrotnej pomocy materialnej dla studentw i doktorantw. Kontrola NIK wykazaa, e w 1/3 badanych uczelni pastwowych i w 2/3 niepublicznych spniano si od kilku dni do kilku miesicy z wypatami stypendiw, co jest niezgodne z psw. W ok.15% uczelni obu typw nieprawidowo dzielono rodki na pomoc dla studentw. W ponad poowie kontrolowanych uczelni niepublicznych wiadczenia stypendialne przyznawano niezgodnie z regulaminami ich udzielania, m.in. osobom, ktrych sytuacja materialna nie upowaniaa do ubiegania si o pomoc. Kontrola wykorzystania dotacji na inwestycje wykazaa, e 30% poddanych badaniu NIK szk publicznych nie zwrcio do budetu rodkw niewykorzystanych do koca roku, na ktry zostay udzielone. Dwie uczelnie sporzdziy nierzetelne sprawozdania z realizacji inwestycji finansowanych z dotacji, wykazujc m.in. w nich dane rnice si od pozycji z ewidencji ksigowej.

Waniejsze wnioski
wydanie przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego rozporzdze z delegacji psw; przyspieszenie prac nad opracowaniem strategii rozwoju szkolnictwa wyszego; egzekwowanie od nadzorowanych uczel-

ni prowadzenia wyodrbnionej ewidencji ksigowej przychodw i kosztw ksztacenia studentw w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym; dokonywanie terminowych wypat stypendiw; przyznawanie stypendiw zgodnie z regu-

laminami udzielania pomocy materialnej; prawidowe rozliczanie dotacji celowych na wydatki inwestycyjne.

472

Nauka i szkolnictwo wysze

Tytu kontroli
51. Gospodarowanie majtkiem przez instytuty badawcze w latach 20092010

Cel
Ocena wykorzystania mienia bdcego w posiadaniu instytutw badawczych do prowadzenia dziaalnoci statutowej oraz gospodarowania tym majtkiem.

Zakres
Kontroli poddano 32 instytuty badawcze nadzorowane przez czterech ministrw: Gospodarki 21, Rolnictwa i Rozwoju Wsi 7, Infrastruktury 2 oraz rodowiska 2.

Instytuty badawcze, w rozumieniu ustawy o instytutach badawczych z 2010 r., to pastwowe jednostki organizacyjne, wyodrbnione pod wzgldem prawnym, organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym, tworzone dla prowadzenia prac naukowych i rozwojowych, z myl o ich wdraaniu i stosowaniu w praktyce. W poprzednim stanie prawnym placwki te funkcjonoway jako jednostki badawczo-rozwojowe. Wszystkie badane przez Izb instytuty, obok przychodw z bada naukowych i rozwojowych uzyskiway te korzyci z innej dziaalnoci w szczeglnoci z wynajmowania i wydzierawiania nieruchomoci, niewykorzystywanych w pracach podstawowych. W ocenie NIK podejmowanie dodatkowych przedsiwzi nie ograniczao prowadzenia dziaalnoci statutowej. Ustawa o instytutach zezwala im na wykonywanie takich zada pod warunkiem, e zostan one wyodrbnione pod wzgldem finansowym i rachunkowym z dziaalnoci podstawowej. Kontrola wykazaa, e 5 badanych instytutw nie wydzielio organizacyjnie dodatkowych form aktywnoci, mimo i miay one charakter stay i zorganizowany i nie mogy zosta zakwalifikowane do dziaalnoci statutowej. Okoo 75% jednostek oddawao nieruchomoci w najem lub dzieraw, mimo i ich statuty tego nie przewidyway. W ocenie NIK takie postpowanie nosio cechy dziaalnoci gospodarczej, niemieszczcej si w zakresie czynnoci badawczych. Korzyci osigane z wynajmu pomieszcze i dzierawy gruntw wynosiy ok. 4,5% przychodw ogem tych placwek. Do rozpowszechnionych naleay przypadki sprzedawania przez instytuty skadnikw majtku albo ich wydzierawiania, bez uprzedniego oszacowania ich wartoci rynkowej i uzyskania stosownej zgody Ministra Skarbu Pastwa bd z naruszeniem procedur przetargowych. W trzech przypadkach stwierdzono, e skadniki majtkowe oddano w najem za czynsze nisze ni wysoko stawek pobieranych na rynku lokalnym. Nadto umowy najmu nie chroniy naleycie interesw instytutw, nie zawieray postanowie dotyczcych zabezpieczenia patnoci czynszw, pokrycia ewentualnych szkd, kar umownych i odsetek za zwok. W ocenie Izby takie praktyki i dowolno w postpowaniu mogy sprzyja zachowaniom korupcyjnym. Podobne obawy towarzyszyy ujawnianiu przez kontrolerw przypadkw nieprzestrzegania przepisw prawa zamwie publicznych przy zakupach aparatury naukowo-badawczej. Specyfikacje istotnych warunkw zamwie nie speniay podstawowych wymogw, brak w nich byo m.in. okrelenia terminw wykonania kontraktw i uzasadnienia stosowania trybu z wolnej rki. Stwierdzili oni take naruszenia przepisw dotyczcych zasad reprezentacji i w konsekwencji jednoosobowego udzielania zamwie lub zawierania umw rozporzdzania prawami majtkowymi przekraczajcymi warto 5 tys. z. Izba ocenia negatywnie pod wzgldem legalnoci i rzetelnoci nierealizowanie przez wikszo instytutw obowizkw wynikajcych z prawa budowlanego. Ponad 60% jednostek nie przeprowadzao w wymaganych terminach kontroli stanu technicznego uytkowanych obiektw, a 40% nie zaprowadzio dla uytkowanych budynkw ksiek obiektu budowlanego. Kontrola wykazaa jednoczenie, e wszystkie instytuty wywizay si z obowizku opracowania planw rzeczowo-finansowych, stanowicych podstaw ich gospodarki finansowej. Uzyskane przychody i poniesione koszty nie odbiegay w zasadniczy sposb od wielkoci planowanych.

Synteza

Waniejsze wnioski
wydzielenie z dziaalnoci podstawowej prac niewchodzcych w zakres obowizkw statutowych;

prawidowe gospodarowanie skadnikami majtku trwaego o duej wartoci, zwaszcza stosowanie si do obowizku uzyskiwania w przypadkach przepisanych prawem zgody Ministra Skarbu Pastwa na rozpo-

rzdzanie mieniem; przestrzeganie obowizkw zwizanych z zarzdzaniem obiektami budowlanymi.

473

Nauka i szkolnictwo wysze

Tytu kontroli
52. Gospodarowanie nieruchomociami przez Szko Gwn Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Cel
Ocena gospodarowania nieruchomociami przez SGGW, w szczeglnoci sposobu zagospodarowania obiektw nieprzydatnych uczelni.

Zakres
Kontroli poddano Szko Gwn Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

rdami finansowania dziaalnoci publicznych szk wyszych s dotacje z budetu pastwa oraz dochody wasne m.in. z gospodarowania przez uczelnie swym majtkiem. SGGW znajdowaa si pod tym wzgldem w uprzywilejowanej sytuacji. Dysponujc pokanym zasobem nieruchomoci, w objtym kontrol NIK okresie 2005 r. I poowa 2010 r. osigna z ich sprzeday przychd w wysokoci 113.278,7 tys. z, a kolejne 41.663,1 tys. z z najmu i dzierawy. 1 lipca 2010 r. w dyspozycji SGGW znajdoway si nieruchomoci zabudowane i niezabudowane o cznej powierzchni ok. 7.944 ha. Mimo sprzedania w poprzednich latach przeszo 122 ha gruntw, ich czny area bdcy wasnoci uczelni powikszy si w tym samym czasie per saldo o 133,5 ha. Byo to moliwe dziki uzupenieniu i uporzdkowaniu posiadanej przez szko w tym zakresie dokumentacji. W kontrolowanym przez Izb okresie szkoa sprzedaa w sumie 46 nieruchomoci gruntowych zabudowanych i niezabudowanych, 8 budynkw mieszkalnych oraz 21 mieszka. Od 2007 r. obowizywa uczelni Program gospodarowania nieruchomociami przyjty przez Senat SGGW. Okrelono w nim sposb zagospodarowania poszczeglnych dziaek i budynkw stanowicych wasno uczelni. Przeprowadzona przez Izb kontrola 32 wybranych transakcji wykazaa, e sprzeday nieruchomoci gruntowych dokonywano zgodnie z wewntrznymi regulacjami uczelnianymi i przepisami ustawy o szkolnictwie wyszym. W przypadkach wymaganych prawem, SGGW uzyskiwaa zgod Ministra Skarbu Pastwa lub sdu okrgowego na sprzeda skadnikw swego majtku. Stwierdzono jednoczenie, e trzem transakcjom towarzyszyy nieprawidowoci, polegajce na braku aktualnych operatw okrelajcych warto zbywanych nieruchomoci, co NIK uznaa za dziaanie nierzetelne i niegospodarne. Obok zyskw ze sprzeday gruntw i budynkw, uczelnia czerpaa dochody z najmu i dzierawy swego majtku. Kontrolerzy stwierdzili, e na 244 zawarte umowy tylko w 2 przypadkach zorganizowano konkursy ofert. Ujawnili take, i w wikszoci badanych umw nie ustalano wysokoci stawek czynszowych wedug ich aktualnej wartoci rynkowej. Nie byo te regu waloryzowanie wysokoci czynszw o podawany przez GUS wskanik inflacji. Stwierdzone przypadki niejednolitego i uznaniowego postpowania mog, w opinii NIK, wskazywa na moliwo korupcji w tym obszarze dziaalnoci SGGW. Gwn przyczyn takiej sytuacji mg by brak uregulowa wewntrznych okrelajcych szczegowe procedury postpowania. Uzyskane w latach 20052009 i w I proczu 2010 r. rodki ze sprzeday nieruchomoci oraz z najmu i dzierawy uczelnia przeznaczya na finansowanie inwestycji przede wszystkim na rozbudow kampusu. Cele, na ktre wykorzystano te sumy, byy zgodne ze stosownymi uchwaami senatu szkoy. Kontrola wykazaa, e uczelnia podja skuteczne wysiki na rzecz uregulowania stanu prawnego nieruchomoci znajdujcych si w jej posiadaniu. Uzyskaa potwierdzenie wasnoci 87,7% gruntw, a w przypadku nieruchomoci o nieuregulowanym stanie prawnym zoya wnioski do waciwych sdw o ich zasiedzenie, wpis do ksigi wieczystej bd gromadzia dokumentacj niezbdn do zoenia takich wnioskw. Kontrolerzy ustalili jednak, e prowadzona przez SGGW ewidencja ksigowa nieruchomoci nie speniaa wymogw ustawy o rachunkowoci. Wykazywano w niej m.in. jako wasne 57,5 ha gruntw o nieuregulowanym stanie prawnym, nie ujto natomiast 3,5 ha, do ktrych przysugiwao szkole prawo wieczystego uytkowania. NIK negatywnie ocenia te funkcjonowanie utworzonego w 2007 r. elektronicznego Systemu ewidencji gruntw SGGW, co utrudniao weryfikacj danych zawartych w ewidencji ksigowej. Uczelnia nie wywizywaa si z wynikajcego z prawa budowlanego obowizku prowadzenia systematycznych kontroli stanu technicznego obiektw budowlanych. Nie remontowaa te, wbrew ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, nalecego do niej zabytkowego paacu w Brwinowie, dopuszczajc do jego dewastacji.

Synteza

Waniejsze wnioski
obowizkowe okrelanie wartoci zbywanych nieruchomoci w oparciu o aktualne operaty szacunkowe;

dokonywanie waloryzacji stawek czynszu wynajmowanych i wydzierawianych nieruchomoci; opracowanie wewntrznych procedur zakupw nieruchomoci, ich wynajmowania i wydzierawiania;

uporzdkowanie ewidencji zasobw nieruchomoci SGGW; przeprowadzanie okresowych kontroli stanu technicznego budynkw i doprowadzenie do waciwego stanu paacu w Brwinowie.

474

Nauka

Tytu kontroli
53. Realizacja przez Instytut Paliw i Energii Odnawialnej zada finansowanych ze rodkw publicznych z budetu pastwa

Cel
Ocena realizacji przez Instytut Paliw i Energii Odnawialnej zada finansowanych ze rodkw publicznych oraz sprawowanie nad nim nadzoru przez ministra waciwego do spraw gospodarki.

Zakres
Kontrol objto Instytut Paliw i Energii Odnawialnej oraz Ministerstwo Gospodarki.

Instytut, ktry m.in. prowadzi badania naukowe zwizane z produkcj paliw pynnych oraz energii ze rde odnawialnych, w latach 20082009 i trzech kwartaach 2010 r. znacznie ograniczy swoje prace. W ocenie Najwyszej Izby Kontroli, przyczyn takiego stanu by brak pynnoci finansowej placwki, wynikajcy z jej nieprawidowego zarzdzania, a take nieskutecznej kontroli wydatkowania rodkw, za co na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych odpowiada dyrektor jednostki. Wczenie w 2011 r. IPiEO do Przemysowego Instytutu Motoryzacji nie rozwizao kwestii nadmiernego zaduenia, a jedynie przenioso t odpowiedzialno na nowy podmiot. Wiele do yczenia pozostawia nadzr nad Instytutem sprawowany przez Ministra Gospodarki, ktry nie zapobieg nielegalnym i niegospodarnym dziaaniom. W maju 2009 r. zobowizania IPiEO wynosiy 7265,6 tys. z i dziesiciokrotnie przekraczay rodki znajdujce si w jego dyspozycji, wynoszce zaledwie 744 tys. z. W kocu III kwartau 2010 r. Instytut by zobowizany do uregulowania 6718,7 tys. z wierzytelnoci m.in. z tytuu niewykorzystanych rodkw unijnych w ramach Europejskich Programw Ramowych, zalegych zobowiza wobec bankw i pracownikw, podatkw od towarw i usug. Mimo i minister wiedzia o problemach Instytutu, jego dziaania ograniczay si do popierania kolejnych, bezskutecznych wnioskw kierowanych do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego o zwikszenie kwot dotacji statutowej. Stosowane przez szefa resortu gospodarki procedury nadzoru nie zapewniay waciwej weryfikacji dokumentw finansowych, a tym samym uzyskania rzetelnych informacji o rzeczywistej sytuacji ekonomiczno-finansowej Instytutu. Podejmowane przez niego dziaania byy spnione, aby mogy wpyn na popraw funkcjonowania nadzorowanej placwki, a niekiedy w ogle zaniechane. Przez kilka miesicy w Instytucie nie byo obsadzone stanowisko gwnego ksigowego, a jego zadania nie zostay powierzone innej osobie. Wprawdzie instytucja zawara umowy z kancelari doradcy podatkowego, ale nie obejmoway one wykonywania obowizkw gwnego ksigowego, okrelonych w art. 45 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Zdaniem NIK do nieprawidowoci zwizanych z niezapewnieniem waciwego prowadzenia ksig rachunkowych mg przyczyni si dyrektor ds. ekonomiczno-organizacyjnych, ktra, jak przyznaa, nie miaa wystarczajcych kwalifikacji z dziedziny rachunkowoci. Instytut zawiera take umowy z innymi podmiotami zewntrznymi, ktre jednak okazay si dla niego niekorzystne. W latach objtych kontrol IPiEO ponis due straty z tytuu swojej dziaalnoci: w 2008 r. wyniosy one 4031,5 tys. z, rok pniej 3291,1 tys. z, a do koca wrzenia 2010 r. 3729,9 tys. z. Znaczco zmniejszy si take jego fundusz wasny, ktry w 2007 wynosi 30 601,6 tys. z, natomiast w 2010 r. ju tylko 17 596,3 tys. z, co byo wynikiem rozliczenia strat za lata 20082009 oraz kwoty 5682,7 tys. z stanowicej warto ujawnionych w 2009 r. bdw w zatwierdzonym przez Ministra Gospodarki sprawozdaniu finansowym za 2007 r. Kontrolujcy zwrcili uwag na spadek aktywnoci Instytutu w wykonywaniu prac badawczych. Wynika on zarwno z jego zej kondycji finansowej, uniemoliwiajcej realizacj projektw finansowanych poniej 100% kosztw, jak rwnie prefinansowanie projektw europejskich, jak i braku moliwoci ubiegania si o zlecenia, w tym przystpowania do przetargw, w ktrych wymagane s zawiadczenia o uregulowaniu patnoci nalenych Zakadowi Ubezpiecze Spoecznych i urzdom skarbowym.

Synteza

Waniejsze wnioski
monitorowanie sytuacji finansowo-ekonomicznej Przemysowego Instytutu Motoryzacji w zwizku z wczeniem do niego Instytutu Paliw i Energii Odnawialnej;

wdroenie systemu nadzoru nad instytucjami badawczymi, zapewniajcego dostarczenie niezbdnych informacji o ich sytuacji finansowej oraz umoliwiajcego podjcie szybkich i skutecznych przedsiwzi, w tym w zakresie przeksztace.

475

Obrona narodowa

Tytu kontroli
54. Stan profesjonalizacji Si Zbrojnych RP na przykadzie wybranych jednostek wojskowych

Cel
Ocena dziaa Ministra Obrony Narodowej i dowdcw jednostek wojskowych podejmowanych w ramach procesu profesjonalizacji Si Zbrojnych RP, w szczeglnoci wynikajcych z Programu profesjonalizacji Si Zbrojnych RP na lata 20082010.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Obrony Narodowej, w tym Sztab Generalny Wojska Polskiego, oraz 14 jednostek wojskowych, stanowicych optymaln reprezentacj Si Zbrojnych, zlokalizowanych na obszarze caego kraju.

Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia proces profesjonalizacji Si Zbrojnych RP. Jego pierwszym skutkiem, wynikajcym ze zwolnienia onierzy z poboru, by znaczny spadek ich liczebnoci ze 130.231 penicych czynn sub wojskow w styczniu 2008 r. do 97.714 onierzy w kocu kwietnia 2011 r. Osignity w cigu dwch lat stan liczebny by na poziomie docelowym, okrelonym w Programie rozwoju Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 20092018. Znacznie gorzej przebiegao wydawanie aktw prawnych na potrzeby profesjonalizacji armii. Ostatnie weszy w ycie dopiero w padzierniku 2011 r. Na 140 wymaganych aktw wykonawczych 51 wydano w terminie od 1,5 do 21 miesicy po wejciu w ycie ustaw, na podstawie ktrych je opublikowano. W ocenie NIK terminowe opracowanie i wdroenie w cigu dwch lat niezbdnych uregulowa prawnych, a take realizacja inwestycji zwizanych z uzawodowieniem wojska okazay si nierealne. Mimo pozytywnej oceny kontrola wykazaa jednak istotne nieprawidowoci: opnienia we wdroeniu niektrych programw szkolenia, brak stabilnej koncepcji tworzenia Narodowych Si Rezerwowych, zy stan techniczny uzbrojenia i sprztu wojskowego. W latach 2008-2010 pene szkolenie zapewniono wycznie jednostkom i pododdziaom wydzielonym do zada sojuszniczych. W 2009 r. niezbdne zabezpieczenie logistyczne otrzymao 40% jednostek wojskowych, natomiast pozostaym umoliwiono jednie podtrzymywanie posiadanych umiejtnoci i nawykw. Znacznie nisza bya czstotliwo szkole polskich onierzy w porwnaniu ze redni dla pozostaych krajw NATO. Pod wzgldem liczby przejechanych kilometrw, wystrzelanych sztuk amunicji, godzin lotw lub przebytych dni na morzu nasze wojska odstaway od przecitnej w NATO. Kierowca polskiego czogu przejecha w tych latach 150200 km (w NATO 600 km rocznie), pilot migowca wykona 5068 godzin nalotu (w NATO 120 godzin), zaoga korwety spdzia na morzu 2475 dni, a rednia dla NATO wyniosa 108 dni. W ocenie NIK, niezbdna jest poprawa funkcjonowania Narodowych Si Rezerwowych, tworzonych w pierwszej kolejnoci na potrzeby reagowania kryzysowego, a ponadto w celu ewentualnego wzmocnienia jednostek wojskowych, w razie ich uycia do dziaa poza granicami kraju. Do koca 2010 r. NSR miay liczy 20 tys. onierzy ochotnikw, jednak ich liczba wyniosa zaledwie 66% zamierzonego stanu. Ostatecznie docelow liczebno Siy Rezerwowe maj osign w 2012 r. System zachty do suby w NSR w formie uprawnie i wiadcze nie sprawdzi si, przede wszystkim z obawy przed utrat zatrudnienia oraz braku bodcw finansowych, rekompensujcych niedogodnoci zwizane z penieniem tej suby. Doprecyzowania wymaga rwnie sama koncepcja funkcjonowania NSR. Z bada NIK wynika, e ochotnikom czsto wrczano dorane przydziay na nieobsadzone w jednostkach stanowiska onierzy zawodowych z moliwoci ich objcia tylko w okresie wicze. Mechaniczne wczanie onierzy NSR do pododdziaw zawodowych z jednej strony obniao efektywno szkolenia i zgrania poszczeglnych oddziaw, z drugiej uniemoliwiao prawidowe obsadzenie jednostki onierzami zawodowymi. Zdaniem NIK, takie postpowanie poprawiao tylko statystyk skompletowania stanw osobowych, nie przyczyniao si natomiast do poprawy faktycznych moliwoci wykonywania zada ani przez jednostki, ani przez Narodowe Siy Rezerwowe. W wikszoci jednostek sprzt by przestarzay, eksploatowany od ponad 20 lat. Remonty uzbrojenia i sprztu zrealizowano tylko w 48%. NIK zwraca uwag, e nadmierna rnorodno uzbrojenia i sprztu utrudniaa jego utrzymanie w sprawnoci oraz zwikszaa koszty eksploatacji. realizacja

Synteza

Waniejsze wnioski
usprawnienie logistycznego zabezpieczenia procesu szkolenia w Siach Zbrojnych RP;

zweryfikowanie koncepcji Narodowych Si Rezerwowych w celu optymalnego wykorzystania ich potencjau dla obronnoci kraju.

476

Obrona narodowa

Tytu kontroli
55. Dostosowanie wielkoci i struktury oraz wyposaenia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu do realizowanych zada i zmiennych warunkw penienia suby (zastrzeona)

Cel
Ocena dziaa zwizanych z naleytym wyposaeniem Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie w siy i rodki zapewniajce wymagane zdolnoci operacyjne oraz akceptowalny poziom bezpieczestwa.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Obrony Narodowej, Dowdztwie Operacyjnym Si Zbrojnych, inspektoratach Wsparcia Si Zbrojnych i Wojskowej Suby Zdrowia, Polskim Kontyngencie Wojskowym w Afganistanie, Dowdztwie Wojsk Ldowych oraz podlegych mu czterech jednostek wojskowych.

Pomimo ogranicze wynikajcych z etatu i stopnia ukompletowania w uzbrojenie i sprzt wojskowy, VII zmiana PKW z powodzeniem wykonywaa swoje gwne zadania w ramach przyznanego mandatu w operacji Midzynarodowych Si Wsparcia Bezpieczestwa we wsppracy z Afgaskimi Siami Bezpieczestwa i w koordynacji z Siami Koalicji Midzynarodowej. Kontrola wykazaa ma skuteczno pozyskiwania do PKW lekarzy specjalistw, zwaszcza anestezjologw. Stwierdzono take niewaciwie funkcjonujcy system gromadzenia i upowszechniania dowiadcze wynikych z udziau Si Zbrojnych RP w operacjach wojskowych poza granicami kraju.

Synteza

Waniejsze wnioski
wdroenie efektywnych rozwiza zapewniajcych terminowe dostawy uzbrojenia i sprztu wojskowego w ramach planowanego doposaenia PKW; podjcie skutecznych dziaa w celu pozyskania lekarzy anestezjologw do suby w PKW;

stworzenie prawidowo funkcjonujcego systemu gromadzenia i upowszechniania dowiadcze z udziau Si Zbrojnych RP w operacjach wojskowych poza granicami kraju oraz ich wykorzystanie z pomoc narzdzi informatycznych wspierajcych zarzdzanie.

477

Obrona narodowa

Tytu kontroli
56. Wspieranie rodkami publicznymi restrukturyzacji spek przemysowego potencjau obronnego

Cel
Ocena dziaa ministra waciwego do spraw gospodarki oraz prezesa Agencji Rozwoju Przemysu SA w zakresie opracowania, wdraania i monitorowania przebiegu realizacji kolejnych rzdowych programw restrukturyzacji spek przemysowego potencjau obronnego, a take ocena u wybranych przedsibiorcw tej brany efektw wsparcia udzielonego im ze rodkw publicznych.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Gospodarki oraz Agencj Rozwoju Przemysu SA (jednostki przekazujce rodki) oraz wybrane spki (beneficjentw wsparcia): Stoczni Marynarki Wojennej SA w upadoci ukadowej w Gdyni, Wytwrni Sprztu Komunikacyjnego PZL-Warszawa II w Warszawie, Zakady Chemiczne Nitro-Chem w Bydgoszczy, Zakady Mechaniczne Bumarabdy w Gliwicach, Zakady Mechaniczne Tarnw SA w Tarnowie, Zakady Metalowe Dezamet w Nowej Dbie i Zakady Metalowe Mesko w Skarysku-Kamiennej.

Objte kontrol spki przemysowego potencjau obronnego w latach 20022009 i I proczu 2010 r. otrzymay ze rodkw publicznych kwot 490,2 mln z z przeznaczeniem na ich restrukturyzacj i odduenie. Mimo tej pomocy konkurencyjno krajowego przemysu obronnego nie ulega oczekiwanej poprawie, a przedsibiorstwa w dalszym cigu borykaj si z powanymi problemami o charakterze strukturalnym. W sytuacji spadku zamwie na uzbrojenie i sprzt wojskowy ze strony gwnych odbiorcw krajowych oraz relatywnie niewielkiej sprzeday eksportowej okazao si, e krajowy przemys obronny nie jest w wystarczajcym stopniu odporny na skutki waha koniunktury. W celu wzmocnienia jego konkurencyjnoci pilnego przegldu oraz odpowiedniej modyfikacji i aktualizacji wymaga zdaniem Najwyszej Izby Kontroli Strategia konsolidacji i wspierania rozwoju polskiego przemysu obronnego w latach 20072012. Istotn kwesti dla skutecznego przeprowadzenia tego procesu jest take ustanowienie jednego podmiotu, odpowiedzialnego za realizacj zada przewidzianych w tym dokumencie. Jaskrawym przykadem nieosignicia celw gospodarczych zakadanych w kolejnych programach restrukturyzacyjnych jest Stocznia Marynarki Wojennej SA w upadoci ukadowej w Gdyni, ktra mimo e otrzymaa 150,7 mln z wsparcia (145 mln od ARP SA i 5,7 od MON na podstawie ustawy z 7 padziernika 1999 r. o wspieraniu restrukturyzacji przemysowego potencjau obronnego) nie uzyskaa rentownoci, pynnoci finansowej i zdolnoci kredytowej zapewniajcej jej cigo produkcji i biece regulowanie zobowiza. Mao tego, spka musiaa zwrci 56,9 mln z wydanych niezgodnie z przeznaczeniem. Take ZM Bumar-abdy SA, ktre otrzymay 244,4 mln z, nie odnotoway trwaej poprawy rentownoci produkcji oraz stabilnoci patniczej. Od 2009 r. przedsibiorcy nie udao si pozyska adnego nowego kontraktu eksportowego, a dodatkowo Ministerstwo Obrony Narodowej zmniejszyo zamwienia na dostawy i remont sprztu pancernego. W trudnym pooeniu znajduj si rwnie spki ZM Tarnw (20,3 mln z pomocy) i WSK PZL-Warszawa II (17,5 mln z wsparcia), ktre nie zdoay trwale uzdrowi swojej sytuacji. Nieliczne przedsibiorstwa potrafiy jednak z powodzeniem wykorzysta otrzyman pomoc i ugruntowa swoj pozycj na rynku. ZM Dezamet SA i ZCh Nitro-Chem SA przy relatywnie niewielkim wsparciu wynoszcym odpowiednio 8,3 mln z i 1,4 mln z przeprowadziy proces restrukturyzacji i obecnie s to jedne z najlepszych spek tego sektora, dysponujce konkurencyjnymi produktami. W przypadku ZM Mesko SA wsparcie w wysokoci 104,5 mln umoliwio odzyskanie biecej pynnoci finansowej i znaczne zredukowanie kosztw funkcjonowania zakadw. W konsekwencji odzyskay one wiarygodno i stay si beneficjentem programw offsetowych, co z kolei pozwolio im na rozszerzenie wasnej oferty. Biorc pod uwag wysoko rodkw publicznych przekazywanych corocznie spkom przez Ministerstwo Gospodarki i Agencj Rozwoju Przemysu SA, niezbdne jest wzmocnienie nadzoru obydwu tych podmiotw nad prawidowoci wydatkowania i rozliczania pomocy.

Synteza

Waniejsze wnioski
kontynuowanie procesu kompleksowej restrukturyzacji oraz wdroenie skutecznych dziaa majcych na celu stabilizacj sytuacji

ekonomiczno-finansowej spek; prowadzenie bezporedniej kontroli prawidowoci wykorzystania rodkw u poszczeglnych beneficjentw, w szczeglnoci w razie przekazywania im wysokich kwot wsparcia.

478

Obrona narodowa

Tytu kontroli
57. Przygotowanie lotniska w Poznaniu-Krzesinach do bazowania samolotw F-16

Cel
Ocena dziaa Ministra Obrony Narodowej i podlegych mu jednostek w przygotowaniu lotniska Pozna-Krzesiny do realizacji zada bazy samolotw F-16 oraz wspdziaanie organw wojskowych z administracj pastwow.

Zakres
Kontrol objto: Ministerstwo Obrony Narodowej, Dowdztwo Si Powietrznych, Biuro Penomocnika Ministra Obrony Narodowej Dyrektora Programu Wdraania na Wyposaenie Si Zbrojnych RP Samolotu Wielozadaniowego, Wojskowy Zarzd Infrastruktury, 31. Baz Lotnictwa Taktycznego, Wielkopolski Urzd Wojewdzki, Urzd Miasta Poznania, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Wielkopolskiego i Regionaln Dyrekcj Ochrony rodowiska w Poznaniu.

Rzeczpospolita Polska, w ramach struktur NATO, zobowizaa si do wyposaenia swoich si zbrojnych w samoloty wielozadaniowe. W kwietniu 2003 r. podpisano umow na dostaw 48 samolotw F-16. Baz dla 32 z nich jest lotnisko w Poznaniu-Krzesinach. Obiekt ten jest eksploatowany przez 31. Baz Lotnictwa Taktycznego. Na terenie lotniska od 2001 r. realizowane byy inwestycje, ktrych celem byo dostosowanie go do wymogw eksploatacji samolotw F-16, a take uzupeniajce infrastruktur portu o dodatkowe elementy wynikajce z potrzeb NATO. Jednoczenie, z pocztkiem 2004 r. dla lotniska Pozna-Krzesiny utworzony zosta obszar ograniczonego uytkowania. Obejmowa on osiedla i tereny zamieszkane wok niego, naraone na oddziaywanie haasu uytkowanych samolotw. Rwnolegle z wyldowaniem w Krzesinach pierwszych maszyn F-16 pojawi si problem trafnoci zlokalizowania bazy w tym wanie miejscu. Zarwno w MON, jak i w DSP brak dokumentw potwierdzajcych przygotowanie decyzji w tej sprawie, w tym przeprowadzenia analizy jej skutkw, uwzgldniajcych nie tylko potrzeby obronne, ale take uwarunkowania prawne, ekonomiczne, ochrony rodowiska, zagospodarowania przestrzennego i bezpieczestwa ludnoci. Istotny wpyw na wybr Poznania-Krzesin na baz samolotw wielozadaniowych miaa decyzja Ministra Obrony Narodowej z 1997 r., ktra wymieniaa to lotnisko jako element infrastruktury wojskowej zgoszony przez Polsk do wspdziaania z NATO. Ju w 2001 r. podjto tutaj na znaczn skal prace budowlane przy modernizacji drogi startowej, co de facto przesdzio o urzdzeniu bazy w tym obiekcie. Ustalenia kontroli wskazuj, e kwestie ochrony rodowiska nie byy uwzgldniane przy dokonywaniu wyboru lokalizacji baz dla F-16. Program modernizacji i dostosowania infrastruktury lotniskowej... opracowany przez Dowdztwo WLOP w 2001 r. zosta negatywnie oceniony przez Departament Infrastruktury MON wanie ze wzgldu na nieuwzgldnienie w nim uwarunkowa wynikajcych z prawa ochrony rodowiska, w tym skutkw emisji szkodliwego haasu. W rezultacie, w latach 2006-2009 Wojskowy Zarzd Infrastruktury, na podstawie wyrokw sdowych wypaci wacicielom nieruchomoci pooonych w obszarze ograniczonego uytkowania odszkodowania na ponad 2 mln z. Cay czas ronie te liczba roszcze zarejestrowanych w WZI. cznie wpyny 1.502 wezwania sdowe o wypat 257 mln z odszkodowa i wykup nieruchomoci za 24 mln z. W ocenie Izby, MON nie byo przygotowane do wspdziaania z administracj rzdow na zasadach ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Przewleko procedur, m.in. wytyczania stref ochronnych wok magazynw lotniczych rodkw bojowych w Krzesinach, braa si te z opnie w zmianie planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa wielkopolskiego i braku koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Biorc pod uwag wszystkie te okolicznoci, NIK negatywnie ocenia lokalizacj bazy F-16 na lotnisku Pozna-Krzesiny. Nadto, stan lotniska w kocu 2009 r. nie zapewnia sprawnej realizacji wielu funkcji bazy samolotw wielozadaniowych. Cigle nie oddano do eksploatacji niektrych elementw infrastruktury paszczyzn postoju samolotw i hangarw metalowych, stanowiska prb silnikw samolotowych, skadw paliwa z rurocigiem przesyowym oraz magazynw lotniczych rodkw bojowych. Z 37 inwestycji tylko 13 zakoczono w terminie.

Synteza

Waniejsze wnioski
przeprowadzenie analizy skutkw utrzymywania bazy F-16 w Poznaniu-Krzesinach i rezultatw zmiany jej lokalizacji;

uregulowanie zasad i procedur dotyczcych uwzgldniania potrzeb obronnoci w planowaniu zagospodarowania przestrzennego kraju.

479

Obrona narodowa

Tytu kontroli
58. Realizacja wybranych inwestycji podjtych w ramach Programu inwestycyjnego NATO w dziedzinie bezpieczestwa

Cel
Ocena prawidowoci przygotowania i realizacji inwestycji podejmowanych przez NATO na terenie Polski w zwizku z programem NATO w sferze bezpieczestwa.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w ministerstwach: Obrony Narodowej, Spraw Wewntrznych i Administracji, Spraw Zagranicznych, Gospodarki, a take Staym Przedstawicielstwie Rzeczypospolitej Polskiej przy Kwaterze Gwnej NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej w Brukseli obecnie Stae Przedstawicielstwo Rzeczypospolitej Polski przy NATO, Zakadzie Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego, Jednostce Wojskowej nr 1158 w asku i Rejonowym Zarzdzie Infrastruktury w Krakowie.

Obowizujce rozwizania prawne stwarzay moliwo sprawnego przygotowania i realizacji wszystkich inwestycji. Powodzeniem zakoczyy si jednak tylko dwa przedsiwzicia: modernizacja hangaru na lotnisku w asku, co usprawnio obsug samolotw F-16, oraz budowa posterunku radarowego dalekiego zasigu w Brzoskwini. Obiekty te zostay przekazane uytkownikom, a ich wyposaenie zapewnio moliwo wykonywania zada zgodnie z przeznaczeniem w systemie obronnym NATO. Pozostae projekty obarczone byy wieloletnimi opnieniami, znacznym przekroczeniem planowanych kosztw i zaniedbaniami w przygotowaniu procesu inwestycji. Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli, do ich powstania przyczyni si nieskuteczny nadzr ze strony krajowego inwestora Zakadu Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego oraz Ministra Obrony Narodowej. Przypadki niestarannego wykonywania zada, w tym nadzoru inwestorskiego, stwierdzono na wszystkich etapach badanych inwestycji. Terminy budowy skadw materiaw pdnych i smarw na lotniskach w Malborku oraz Poznaniu-Krzesinach zostay przekroczone o 6 i 9 lat, a koszty o 103,9% oraz o 93,9%. Opnienia spowodowane byy m.in. niewaciwym postpowaniem przetargowym na wykonanie i dostarczenie podziemnych zbiornikw, ktre uniewaniono oraz oglnym sformuowaniem przedmiotu umowy (bez szczegowego kosztorysu), a take wadliw organizacj i funkcjonowaniem Zakadu Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego, ktry nie zatrudnia pracownikw o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. Czteroletnie opnienie miaa kolejna inwestycja dostarczenie radaru typu backbone (wchodzcego w skad gwnej sieci radarw w ramach zintegrowanej obrony powietrznej NATO) w Zamociu. Do zakoczenia kontroli (wrzesie 2010 r.) nie rozpocz si nawet monta gwnych elementw urzdzenia. Zastrzeenia NIK wzbudzi wybr inwestora zastpczego dla realizacji inwestycji Centrum Szkolenia Si Poczonych w Bydgoszczy oraz wielomiesiczne opnienia w wyonieniu inwestora zastpczego dla inwestycji na lotniskach i w skadach paliw, co opnio rozpoczcie kolejnego zadania i uniemoliwio zoenie w NATO wymaganych informacji o 20 zakoczonych inwestycjach. Minister Obrony Narodowej nie obejmowa nadzorem procesu planowania, udzielania zamwie publicznych na roboty budowlane, prowadzenia ewidencji ksigowej, a przede wszystkim nie sprawowa nadzoru nad inwestorami zastpczymi. Mimo e obowizujce regulacje prawne pozwalay mu na podejmowanie w stosunku do Zakadu Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego dziaa wadczych, minister nie skorzysta z tej moliwoci. Zakad, ktremu powierzono zadania inwestora pakietw inwestycyjnych NATO na terenie kraju, nie posiada zdolnoci samodzielnego realizowania nadzoru inwestorskiego i by zmuszony powierzy wykonywanie tych czynnoci firmom zewntrznym. NIK zwrcia uwag, e pobieranie przez inwestorw zastpczych staego wynagrodzenia bez wzgldu na czas realizacji inwestycji, ograniczao ich motywacj do terminowego i oszczdnego wykonywania zada.

Synteza

Waniejsze wnioski
okrelenie szczegowych zasad wykonywania nadzoru nad przebiegiem inwestycji NATO; zorganizowanie procesu inwestycyjnego w sposb zapewniajcy efektywn

i oszczdn realizacj projektw; wprowadzenie w Zakadzie Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego zmian organizacyjnych i kadrowych w celu zapewnienia skutecznego nadzoru inwestorskiego.

480

Obrona narodowa/ Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
59. Dziaalno Wojskowej Agencji Mieszkaniowej oraz Wojskowego Towarzystwa Budownictwa Spoecznego Kwatera sp. z o.o.

Cel
Ocena realizacji przez Wojskow Agencj Mieszkaniow zada wasnych oraz zleconych przez Ministra Obrony Narodowej, w tym ocena wykorzystania dotacji budetowych przeznaczonych na sfinansowanie przedsiwzi z obszaru administracji rzdowej.

Zakres
Kontrol objto: Ministerstwo Obrony Narodowej, Wojskow Agencj Mieszkaniow i jej oddziay w Bydgoszczy, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Szczecinie, Warszawie i Wrocawiu oraz Wojskowe Towarzystwo Budownictwa Spoecznego Kwatera.

Wojskowa Agencja Mieszkaniowa nie zaspokajaa w peni potrzeb mieszkaniowych onierzy zawodowych, mimo i rodki funduszu rezerwowego pozwalay jej na zwikszenie inwestycji budowlanych. W posiadaniu Agencji byo te 781 nieruchomoci niezabudowanych o powierzchni 252,4 ha. Agencja nie wykorzystywaa jednak moliwoci wznoszenia domw na tych dziakach, chocia redni koszt budowy 1 m powierzchni uytkowej by znacznie niszy od ceny zakupu na rynku nieruchomoci. W kocu czerwca 2009 r. na lokale mieszkalne oczekiwao prawie 13 tys. onierzy. Powoana przez WAM spka Wojskowe Towarzystwo Budownictwa Spoecznego Kwatera ktra w ramach Programu budowy mieszka na wynajem dla onierzy zawodowych suby staej miaa w latach 20032007 wybudowa 9 tys. mieszka, do koca 2006 r. oddaa ich jedynie 2,2 tys. W latach 20072009 kontynuowaa, rozpoczt w 2005 r., budow 806 lokali w Poznaniu i Legionowie, z czego do zakoczenia kontroli (grudzie 2009 r.) przekazaa tylko 260, natomiast nie rozpocza budowy zaplanowanych 1379 mieszka w wybranych miejscowociach. Po odstpieniu od realizacji programu w 2007 r., prezes WAM nie nakreli strategii dziaania spki, a rezygnujc z planw jej likwidacji, nie przedstawi koncepcji i kierunkw dalszego funkcjonowania WTBS Kwatera. W latach 2007-2009 (I procze) WAM otrzymaa 324,2 mln z dotacji na sfinansowanie inwestycji. NIK nie wniosa uwag do wykorzystania 249,1 mln z, natomiast, jej zdaniem, nielegalne byo wydatkowanie 75,1 mln z na refinansowanie kosztw inwestycji sfinansowanych wczeniej ze rodkw wasnych Agencji, tj. przed decyzj Ministra Obrony Narodowej o przeniesieniu rodkw niewykorzystanej dotacji z zada biecych na inwestycje. NIK zwrcia uwag, i byo to dziaanie naruszajce prawo, poniewa zgodnie z art. 144 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, rodki dotacji niewykorzystane do koca roku budetowego naley zwrci do budetu pastwa. Dlatego wystpia do prezesa WAM o zwrot 75,1 mln z wraz z odsetkami. NIK krytycznie ocenia rwnie fakt zwikszenia przez Ministra Obrony Narodowej dotacji na inwestycje WAM, bez jednoczesnego sprecyzowania zada, na ktre powinny by wykorzystane. Podobne stanowisko zaja wobec niepodjcia przez WAM negocjacji cenowych z deweloperem w celu uzyskania satysfakcjonujcego rabatu przy zakupie 127 mieszka w Warszawie za 64,4 mln z. Wprawdzie procedury kupna nie przewidyway obowizku podjcia rokowa, to jednak, zdaniem NIK, przy nabywaniu tak duej liczby lokali prezes Agencji powinien zobligowa oddzia do pertraktacji ze sprzedajcym w sprawie obnienia ceny. Tym bardziej, e dokonana przez oddzia transakcja stanowia 12,8% rocznej sprzeday dewelopera, natomiast osignita w trakcie przetargu cena 64,4 mln z bya zaledwie o 0,17% nisza od ceny wstpnej. NIK zwrcia uwag, e wczeniejsze negocjacje spki Kwatera z firm budowlan zwizane z nabyciem tych samych 127 mieszka w drodze zamiany dziaek w ostatecznoci transakcja ta nie dosza do skutku przewidyway udzielenie spce rabatu w wysokoci prawie 3,2 mln z, tj. 11%.

Synteza

Waniejsze wnioski
podjcie skutecznych dziaa zapewniajcych zmniejszenie kolejki onierzy

oczekujcych na zakwaterowanie, w tym opracowanie programu zaspokojenia ich potrzeb mieszkaniowych; opracowanie koncepcji dalszego funkcjonowania spki Kwatera;

okrelenie konkretnych zada, ktre maj by finansowane ze rodkw dotacji oraz dokonanie oceny rozliczenia wykorzystania tych dotacji.

481

Owiata i wychowanie

Tytu kontroli
60. Gromadzenie danych o szkoach specjalnych w systemie informacji owiatowej

Cel
Ocena wykonywania przez szkoy specjalne obowizkw przekazywania danych w systemie informacji owiatowej, zapewnienia ochrony danych osobowych uczniw, a take ocena nadzoru organw prowadzcych nad rzetelnym zamieszczaniem przez szkoy danych w tym systemie.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 27 szkoach specjalnych (zespoach szk i orodkach szkolno-wychowawczych) oraz w 24 organach prowadzcych te placwki.

Zamieszczanie w systemie informacji owiatowej nierzetelnych danych o liczbie uczniw wymagajcych specjalnej organizacji nauki i metod pracy powoduje nieprawidowy podzia subwencji, poniewa organy prowadzce publiczne szkoy specjalne uzyskuj nienalene kwoty subwencji bd otrzymuj je w wysokoci mniejszej, ni wynikaoby to z prawidowego wyliczenia. W latach 20082010 z 27 objtych kontrol szk a 18 podawao nieprawdziwe dane o liczbie uczniw, a wyliczona na tej podstawie nienalena subwencja wyniosa 23.853,2 tys. z. W dziewiciu przypadkach brak dbaoci o zgodno stanu liczebnego uczniw ze stanem faktycznym spowodowa naliczenie subwencji w wysokoci o 1.220,9 tys. z niszej od przysugujcej. Szkoy m.in. wprowadzay do systemu informacji owiatowej dane bez orzecze o potrzebie ksztacenia specjalnego oraz na podstawie nieaktualnych postanowie o takiej koniecznoci. Mimo e w myl ustawy o systemie informacji owiatowej organy prowadzce obowizane s do sprawdzania poprawnoci danych z innych baz (m.in. ze szk specjalnych) z danymi uzyskanymi w ramach nadzoru, prawie wszystkie objte badaniem organy zignoroway ten obowizek. Przede wszystkim nie porwnyway treci orzecze o potrzebie edukacji specjalnej z zapisami w systemie informacji owiatowej. Organy prowadzce szkoy wyjaniay m.in., e nie maj moliwoci weryfikowania baz danych przekazywanych z innych baz owiatowych pod wzgldem ich zgodnoci z orzeczeniami o potrzebie ksztacenia specjalnego, a jednostka samorzdu terytorialnego nie jest zobowizana ani upowaniona do gromadzenia orzecze o potrzebie ksztacenia specjalnego. Zdaniem NIK takie stanowisko nie znajdowao uzasadnienia w obowizujcym stanie prawnym i nie dawao podstaw do odstpienia od sprawowania tej formy nadzoru nad szkoami. Informacje o stanie zdrowia uczniw, zapisane w orzeczeniach i opiniach wydanych przez zespoy dziaajce przy poradniach psychologicznopedagogicznych, podlegaj szczeglnej ochronie i mona z nich korzysta jedynie w sytuacjach cile okrelonych przepisami. Dyrektorzy badanych szk nie zapewnili jednak rzetelnej ochrony danych osobowych uczniw, do czego zobowizuje ich ustawa o ochronie danych osobowych. Wprawdzie administratorzy danych zapewnili techniczne warunki pozwalajce na ich ochron, nie zastosowali jednak rodkw organizacyjnych, uniemoliwiajcych zapoznanie si osb postronnych z informacjami o stanie zdrowia uczniw. A w omiu placwkach dostp do danych osobowych uczniw mieli nauczyciele lub pracownicy administracyjni szk, ktrym dyrektorzy nie nadali stosownych upowanie, a w siedmiu nie wywizywano si z obowizku prowadzenia ewidencji osb upowanionych do przetwarzania danych osobowych. W dziewiciu orodkach szkolno-wychowawczych i zespoach szk specjalnych nie opracowano i nie wdroono do stosowania dokumentacji opisujcej sposb przetwarzania i ochrony danych. Wprowadzanie do systemu nierzetelnych informacji nie zwiksza wydatkw budetu pastwa na owiat, jednak powoduje ustalenie w nieprawidowej wysokoci kwoty przypadajcej na jednego ucznia. W rezultacie organy prowadzce szkoy, sumiennie wywizujce si z obowizkw sprawozdawczych otrzymuj subwencj w zanionej wysokoci.

Synteza

Waniejsze wnioski
uregulowanie sposobu umieszczania w systemie informacji owiatowej danych o uczniach wymagajcych specjalnej organizacji nauki i metod pracy;

systematyczne sprawdzanie zgodnoci wskaza zespow orzekajcych zawartych w orzeczeniach o potrzebie ksztacenia specjalnego z danymi ujmowanymi w systemie informacji owiatowej; egzekwowanie ochrony danych osobowych uczniw.

482

Owiata i wychowanie

Tytu kontroli
61. Wykorzystanie rodkw publicznych na pomoc materialn dla uczniw

Cel
Ocena funkcjonowania systemu pomocy materialnej dla uczniw.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Edukacji Narodowej, 19 urzdw gmin i 3 jednostki organizacyjne urzdw, 25 szk podstawowych, 20 gimnazjw oraz 7 szk ponadgimnazjalnych w 10 wojewdztwach wschodniej, poudniowej i centralnej czci kraju.

W 2009 r. na pomoc materialn dla uczniw zarezerwowano w budecie pastwa 478.059 tys. z, a w nastpnym roku 515.881 tys. z. Synteza Wikszo pienidzy przeznaczono na stypendia i zasiki szkolne oraz na dofinansowanie zakupu podrcznikw dla najuboszych dzieci w ramach rzdowego programu Wyprawka szkolna. W cigu roku z rnych form pomocy materialnej skorzystao 1,7 mln uczniw, tj. 31% ich ogu. Gminy, ktrych zadaniem jest m.in. udzielanie wsparcia materialnego uczniom, nie rozpoznaway jednak dostatecznie potrzeb w tym wzgldzie. Z tego powodu w 2009 r. ponad 9% dotacji budetowych nie zostao rozdysponowanych, a w 2010 r. 16%. Najgorzej byo z ich wykorzystaniem w ramach programu Wyprawka szkolna. W 2009 r. samorzdy musiay zwrci 30% tych rodkw, a 2010 roku ju 38%. Take objte badaniem gminy nie radziy sobie z rozdzieleniem w caoci przyznanych im pienidzy. W 2009 r. na stypendia i zasiki szkolne wydatkoway 89% planowanych kwot, za w 2010 r. jedynie 74%. Tylko 11 gmin wspierao edukacj uczniw zdolnych, wydzielajc w swoich budetach pienidze na stypendia motywacyjne (za wyniki w nauce lub osignicia sportowe). Pozostae samorzdy w ogle nie planoway rodkw na takie stypendia, podobnie jak znaczna cz szk na 52 skontrolowane placwki 22 nie wystpiy o ich przyznanie, co pozbawiao zdolnych uczniw korzystania z prawa do pomocy materialnej za dobr nauk lub sukcesy w sporcie. Jednorazowe kwoty tych stypendiw byy znacznie zrnicowane i wynosiy od 45 z do 360 z. Tylko 9 urzdw gmin starao si rozpozna potrzeby materialne uczniw na swoim terenie, a 4 oceniy efekty swoich poczyna w wyrwnywaniu szans edukacyjnych dzieci i modziey. Trafna diagnoza sytuacji materialnej uczniw zwiksza nie tylko moliwo rzetelnego zaplanowania wydatkw, ale take udzielenia pomocy potrzebujcym uczniom, ktrych rodzice nie podjli odpowiednich stara w celu uzyskania wiadczenia. Izba pozytywnie ocenia fakt udzielenia w 21 szkoach wsparcia materialnego take uczniom, ktrzy wprawdzie nie speniali ustawowego kryterium dochodowego (351 z miesicznie na osob w rodzinie), jednake, zdaniem dyrektorw szk, znajdowali si w trudnej sytuacji bytowej. Pomoc na te wiadczenia pochodzia m.in. ze rodkw rodzicw, instytucji pozarzdowych i Kocioa. Samorzdy stosoway pozaustawowe zasady przyznawania stypendiw i zasikw szkolnych, np. day doczenia przez wnioskodawc opinii dyrektora szkoy, wstrzymyway wiadczenia w razie niskiej frekwencji na zajciach, uzaleniay jego przyznanie od uprzedniego przedoenia rachunkw potwierdzajcych wydatki na cele edukacyjne. A 68% skontrolowanych gmin decyzje o udzieleniu pomocy materialnej wydawao z naruszeniem przepisw kodeksu postpowania administracyjnego, m.in. nie dotrzymyway one terminw rozpatrywania wnioskw o stypendia. Zdaniem NIK ich przyznanie po kilku miesicach od rozpoczcia nauki nie sprzyja waciwemu, zgodnemu z zaoeniami ustawy o systemie owiaty, wykorzystaniu rodkw. Dwie gminy przyznaway i wypacay stypendia w wysokoci poniej minimum, uzasadniajc swoje postpowanie brakiem wystarczajcych rodkw w budecie gminy. Inspektorzy NIK zwrcili uwag, e co trzecia gmina przyznawaa stypendia wycznie w formie pieninej, co przy braku kontroli ich wykorzystania nie daje gwarancji, e zostan przeznaczone na rzeczywiste potrzeby edukacyjne dzieci. Ta forma pomocy naruszaa zasad okrelon w ustawie o systemie owiaty, zgodnie z ktr udzielenie stypendium pieninego moe nastpi jedynie wtedy, gdy nie jest moliwe jego przyznanie w innej formie, np. cakowitego lub czciowego pokrycia kosztw udziau uczniw w zajciach edukacyjnych, wykraczajcych poza program nauczania.

Waniejsze wnioski
zwikszenie wykorzystania rodkw budetowych, przeznaczonych na pomoc materialn dla uczniw;

terminowe rozpatrywanie wnioskw o stypendia i zasiki szkolne; wspieranie uczniw zdolnych drog udzielania im stypendiw za wyniki w nauce lub osignicia sportowe.

483

Owiata i wychowanie

Tytu kontroli
62. Realizacja zada w zakresie zapobiegania nadwadze i otyoci u dzieci i modziey szkolnej

Cel
Ocena dziaa waciwych organw administracji rzdowej i samorzdowej oraz szk publicznych w zapobieganiu nadwadze i otyoci u dzieci i modziey szkolnej. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Zdrowia, Ministerstwie Edukacji Narodowej, Instytucie ywnoci i ywienia, w 19 urzdach gmin oraz 52 szkoach publicznych podstawowych, gimnazjach i ponadgimnazjalnych.

Otyoci dotknitych jest w Europie 5 milionw, a nadwag 22 miliony dzieci. Nie bez przyczyny wic Parlament Europejski w powiconej tej kwestii rezolucji uzna, e aktywno fizyczna oraz zrwnowaone odywianie powinny sta si czci naturalnych zachowa dzieci, i wezwa kraje Unii, aby wczyy te zagadnienia do programu zaj szkolnych. Take w Polsce przybywa dzieci i modziey z nadwag i otyoci. W 16 kontrolowanych szkoach wskanik ten wzrs rednio o 2%, ale w czterech a o 5%. W roku szkolnym 2008/2009 jedynie w dwch objtych badaniem szkoach nie stwierdzono przypadkw otyoci i nadwagi wrd uczniw. Problem narasta mimo podejmowanych dziaa zapobiegawczych. Nic dziwnego, skoro w przewaajcej wikszoci szk prowadzcych sklepiki, oferoway one najczciej produkty o niskiej wartoci odywczej, niezalecane w prawidowym ywieniu batony, czekolady, chipsy, praone orzeszki, hamburgery oraz sodkie napoje, podczas gdy 27% szk nie zapewniao uczniom obiadw. Sklepiki z tak ywnoci znajdoway si nawet w placwkach, ktrym Minister Edukacji Narodowej przyzna certyfikat Szkoa promujca zdrowie. Punkty sprzeday z produktami zaliczanymi do zdrowej ywnoci znajdoway si tylko w 6 z 37 szk. W adnej ze skontrolowanych gmin rada nie podja uchway w sprawie wycofania ze sklepikw produktw o niskiej wartoci odywczej, chocia obowizek wspierania przez organ prowadzcy szkoy w dziedzinie profilaktyki zdrowotnej wynika z ustawy o systemie owiaty. Wikszo samorzdw uznaa jednak, e problematyk nadwagi i otyoci u uczniw powinny zajmowa si szkoy i nie przejawiay w tym kierunku wasnych inicjatyw. Minister Zdrowia zainicjowa Program zapobiegania nadwadze i otyoci, opracowany przez Instytut ywnoci i ywienia, ktry m.in. sformuowa Kart ywienia i aktywnoci fizycznej dzieci i modziey, zwizan z prawidowym ywieniem i zaspokajaniem naturalnych potrzeb ruchowych oraz obowizkami nauczycieli w tym zakresie. adna z badanych szk nie uwzgldnia jednak w programach doskonalenia zawodowego nauczycieli zagadnie zapobiegania nadwadze lub otyoci. Wikszo ankietowanych przez NIK nauczycieli przyznaa, e nie jest przygotowana do wspomagania uczniw w ich walce z nadmiern tusz. Prawie poowa z nich zadeklarowaa ch uczestnictwa w szkoleniach dotyczcych metod przeciwdziaania temu zjawisku. Podejmowane przez samorzdy i szkoy prby propagowania zdrowego stylu ycia wrd dzieci i modziey nie przyniosy oczekiwanych rezultatw. Gminy rozbudowyway baz sportowo-rekreacyjn oraz organizoway imprezy sportowe i turystyczne, umoliwiajce uczniom m.in. nauk pywania i wybr zdrowego trybu ycia. Jednak tylko dwa urzdy rozpoznay potrzeby zdrowotne dzieci i modziey, ktre stay si podstaw lokalnej polityki prozdrowotnej. Programy wszystkich szk zawieray wprawdzie zagadnienia dotyczce dziaa sprzyjajcych zdrowiu, ale tylko w 35% z nich okrelono zadania uwzgldniajce potrzeby uczniw z nadwag lub otyoci. Cz szk uczestniczya w oglnopolskich programach prozdrowotnych, np. Trzymaj form, Szklanka mleka oraz Owoce w szkole, promujcych aktywny styl ycia i ksztatowanie dobrych nawykw ywieniowych. Szkoy zbyt rzadko wykorzystyway wyniki bada przesiewowych uczniw, umoliwiajcych zdiagnozowanie potencjalnych zagroe w ich zdrowiu. W co czwartej szkole pielgniarka szkolna nie przedstawia ich wynikw radzie pedagogicznej, w tym wskanikw nadwagi i otyoci.

Synteza

Waniejsze wnioski
wycofanie ze sklepikw szkolnych i automatw spoywczych ywnoci niezalecanej dla dzieci i modziey; upowszechnianie w szkoach Karty ywie-

nia i aktywnoci fizycznej dzieci i modziey oraz publikacji powstaych w ramach Programu zapobiegania nadwadze i otyoci; rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych dzieci i modziey, w tym zagroonych nadwag i otyoci.

484

Owiata i wychowanie

Tytu kontroli
63. Wychowanie przedszkolne

Cel
Ocena realizacji zada wasnych gmin oraz placwek wychowawczych zwizanych z zapewnieniem wychowania przedszkolnego.

Zakres
Kontrol objto 93 jednostki: 24 urzdy gmin oraz 69 placwek wychowania przedszkolnego w wojewdztwach kujawsko-pomorskim, lubelskim, dzkim, mazowieckim, podlaskim, lskim, witokrzyskim, warmisko-mazurskim, wielkopolskim oraz dzkim.

Kraje nalece do Unii Europejskiej zadeklaroway w Strategii Lizboskiej, e do koca 2013 r. zapewni wychowanie przedszkolne dla 90% dzieci. W roku szkolnym 2006/2007 objtych nim byo w Belgii 99,3% dzieci w wieku 35 lat, w Republice Czeskiej 82,6%, w Sowenii 79,4%, w Rumunii 73,7%, natomiast w Polsce jedynie 44,5%. W roku szkolnym 2009/2010 w takim wychowaniu uczestniczyo w naszym kraju 59,7% dzieci. Mimo zwikszenia w badanych wojewdztwach liczby placwek wychowania przedszkolnego z 220 w roku szkolnym 2007/2008 do 276 w roku 2009/2010, prawie poowa dzieci w wieku 35 lat nie uczszczaa do przedszkola, natomiast obowizek rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci szecioletnich spenio 90% uprawnionych. Wbrew ustawie o systemie owiaty, w co trzeciej gminie nie byo ustalonej sieci publicznych przedszkoli i oddziaw przedszkolnych w szkoach podstawowych, co znacznie ograniczao dostpno informacji o tych placwkach. W 19 gminach ich rady podjy uchway zobowizujce rodzicw lub opiekunw do ponoszenia kosztw zaj w placwkach publicznych, ktre powinny by wiadczone bezpatnie. Wikszo gmin ustalaa odpatno za pobyt dzieci w przedszkolach bez szczegowego okrelenia, za jakiego rodzaju wiadczenia opata ta powinna by wnoszona oraz jaki jest ich zakres. W 6 z 13 gmin, w ktrych funkcjonoway niepubliczne placwki wychowania przedszkolnego, nalene im dotacje zostay obnione poniej norm okrelonych w ustawie o systemie owiaty. Jedna z nich otrzymaa np. tylko 50% zamiast 75% wydatkw na dziecko w przedszkolu publicznym. W ponad poowie gmin nie przewidziano moliwoci zwrotu opat w razie nieskorzystania przez dzieci z danego rodzaju wiadcze, w dwch do oddziaw przedszkolnych w szkoach podstawowych uczszczay oprcz szeciolatkw rwnie dzieci w wieku 35 lat. W piciu gminach zajcia w oddziaach przedszkolnych utworzonych w szkoach podstawowych czono z zajciami klas pierwszych tych szk, co, zdaniem NIK, utrudniao prawidow realizacj podstaw programowych edukacji wczesnoszkolnej, jak rwnie wychowania przedszkolnego. W znacznej czci skontrolowanych przedszkoli i szk podstawowych Izba stwierdzia nieprawidowoci zwizane z udostpnianiem usug edukacyjnych, m.in. zaniechay one opracowania jednoznacznych zasad przyjcia do przedszkoli, ujmoway w nich kryteria niezgodnie z przepisami prawa, kwalifikoway dzieci do placwek z pominiciem zasad rekrutacji. W roku 2007/2008 nie przyjto do przedszkoli 184 dzieci, w kolejnym 239, a w roku 2009/2010 450 dzieci. Ogem w tym okresie badane jednostki nie zakwalifikoway 873 dzieci na 9.455 zoonych wnioskw, uzasadniajc odmow brakiem miejsc. W poowie placwek przedszkolnych liczba dopuszczalnych miejsc w oddziaach przekraczaa norm 25 dzieci, co nie dawao gwarancji prawidowego przebiegu procesu dydaktyczno-wychowawczego. W wikszoci gmin inspektorzy NIK stwierdzili niewaciwy nadzr administracyjno-finansowy nad placwkami wychowania przedszkolnego oraz zasad funkcjonowania innych form takiego wychowania zespow wychowania przedszkolnego i punktw przedszkolnych. Dwie gminy, mimo powinnoci, nie zwracay kosztw dowozu do przedszkola dzieci objtych obowizkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym, jeeli transport zapewniali rodzice lub opiekunowie.

Synteza

Waniejsze wnioski
zapewnienie wszystkim dzieciom, zwaszcza na wsi, dostpu do wychowania przedszkolnego; ustalenie sieci publicznych przedszkoli i oddziaw przedszkolnych oraz innych

form wychowania przedszkolnego w sposb umoliwiajcy realizacj obowizku rocznego przygotowania przedszkolnego przez dzieci w wieku piciu i szeciu lat; przestrzeganie przepisw prawnych zwizanych z dotowaniem niepublicznych placwek wychowania przedszkolnego;

dostosowanie do przepisw prawnych zasady przyj dzieci do placwek wychowania przedszkolnego oraz ich przestrzeganie.

485

Owiata i wychowanie

Tytu kontroli
64. Dziaalno modzieowych orodkw wychowawczych w zakresie ksztacenia i resocjalizacji

Cel
Ocena ksztacenia i resocjalizacji podopiecznych przez modzieowe orodki wychowawcze oraz organizacji zaj edukacyjnych i terapeutycznych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 14 publicznych modzieowych orodkach wychowawczych zlokalizowanych na terenie wojewdztw: dolnolskiego, kujawsko-pomorskiego, dzkiego, maopolskiego, opolskiego, pomorskiego, lskiego i zachodniopomorskiego.

Modzieowe orodki wychowawcze, realizujc funkcje edukacyjn i resocjalizacyjn, dziaaj w ramach systemu owiaty i podlegaj nadzorowi pedagogicznemu Ministra Edukacji. Przeznaczone s dla dzieci wymagajcych specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania. Przyjmowane s do nich osoby, wobec ktrych sdy rodzinne wyday orzeczenie o umieszczeniu w orodku. Do MOW kierowani s nieletni niedostosowani spoecznie, z problemami w nauce i z deficytem szkolnym. W duej czci jest to modzie, ktra popenia take czyny zabronione, ale nie zostaa skierowana do zakadw poprawczych prowadzonych przez Ministra Sprawiedliwoci. Do zada modzieowych orodkw wychowawczych naley eliminowanie przyczyn i przejaww niedostosowania spoecznego oraz przygotowanie wychowankw do ycia zgodnego z obowizujcymi normami spoecznymi i prawnymi. Wskazania placwek, do ktrych maj trafi podopieczni dokonuje Orodek Rozwoju Edukacji na podstawie wniosku zoonego przez starost powiatu, w ktrym mieszka nieletni. Organizacja wszystkich skontrolowanych MOW bya zgodna z przepisami, a system ksztacenia i organizacji zaj edukacyjnych, resocjalizacyjnych i terapeutycznych pozwala na realizacj celw i zada orodkw. W 84% placwek zatrudnieni nauczyciele posiadali odpowiednie kwalifikacje zawodowe, w pozostaych zakadach pracujcy tam pedagodzy i wychowawcy nie mieli udokumentowanych umiejtnoci z zakresu resocjalizacji. Wyniki egzaminw gimnazjalnych w orodkach byy znaczco nisze od rezultatw nauczania uzyskiwanych w szkoach rodowiskowych. Rnice sigay od kilku do kilkunastu punktw procentowych w d w stosunku do rednich wojewdzkich uzyskiwanych zarwno w czci humanistycznej, jak i matematyczno-przyrodniczej tych testw. Kontrola Izby zderzya si z brakiem moliwoci oceny skutecznoci resocjalizacji prowadzonej w MOW, ze wzgldu na brak danych o losach wychowankw po opuszczeniu przez nich orodkw. Organy sprawujce nadzr pedagogiczny, czyli kuratoria owiaty i Minister Edukacji, nie prowadziy analiz efektywnoci tych dziaa. Nie wiadomo wic, jaki odsetek wychowankw po opuszczeniu orodkw kontynuowa edukacj, podejmowa prac, czy te trafia do zakadw poprawczych bd karnych. NIK zauwaa, e co prawda, przepisy prawa owiatowego nie nakadaj takich obowizkw na organa edukacyjne, ale przepisy finansowe nakazuj dokonywanie ocen efektywnoci wykorzystania rodkw publicznych. A funkcjonowanie modzieowych orodkw wychowawczych finansowane jest z subwencji owiatowej i dotacji celowych przekazywanych przez organy prowadzce. O warunkach pobytu w orodkach i skutecznoci prowadzonych w nich dziaa resocjalizacyjnych i wychowawczych pewne wyobraenie mog da odpowiedzi, jakich byli ich wychowankowie udzielili w ankiecie przeprowadzonej przez NIK. Na pytanie czy pobyt w orodku przygotowa Ci do ycia po jego opuszczeniu tak odpowiedziao 59%. Czy w orodku czue si bezpiecznie nie i raczej nie zebrao 23,5% gosw. Okazuje si, e 40% pensjonariuszy tych zakadw prbowao ucieczek, a wrd przyczyn owych desperackich krokw wymieniali najczciej tsknot za domem, spotkanie z dziewczyn lub chopakiem i szykanowanie przez rwienikw. Po zakoczeniu kontroli NIK delegatura opolska zorganizowaa panel ekspertw, podczas ktrego omwione zostay rne aspekty funkcjonowania modzieowych orodkw wychowawczych. Zebrani zwrcili uwag m.in. na potrzeb stosowania rodkw leczniczych, a nie wychowawczych wobec nieletnich uzalenionych od alkoholu, narkotykw albo chorych psychicznie. Wyraano te obawy o powodzenie zamierze wychowawczych w orodkach, w ktrych przewaay osoby skonfliktowane z prawem i dezorganizujce prac. Sugerowano, by niektrym MOW przyzna status zakadw poprawczych.

Synteza

Waniejsze wnioski
wprowadzenie systemu pozwalajcego na dokonywanie ocen skutecznoci dziaania orodkw i efektywnoci wykorzystania rodkw publicznych;

podejmowanie dziaa zapobiegajcych przemocy wobec wychowankw; wyeliminowanie kierowania do orodkw nieletnich uzalenionych od alkoholu, narkotykw i wymagajcych opieki psychiatrycznej.

486

Praca

Tytu kontroli
65. Realizacja programu aktywizacji zawodowej osb do 30. roku ycia w wojewdztwie lubuskim

Cel
Ocena wykorzystania rodkw publicznych przeznaczonych na funkcjonowanie Programu aktywizacji zawodowej osb do 30. roku ycia w wojewdztwie lubuskim oraz rezultatw jego realizacji.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Wojewdzkim Urzdzie Pracy w Zielonej Grze, powiatowych urzdach pracy w Gorzowie Wielkopolskim, Kronie Odrzaskim, Nowej Soli, Subicach, Strzelcach Krajeskich, Wschowie i w aganiu oraz w dwch instytucjach szkoleniowych Wojewdzkim Zakadzie Doskonalenia Zawodowego i MAG-Consulting, Szkolenia i Doradztwo. Kontrola obja rok 2010 i I procze 2011 r.

Stopa bezrobocia osigna w Polsce na koniec 2010 r. poziom 12,4%, ale w wojewdztwach sabiej uprzemysowionych, o wysokim odsetku osb dawniej zatrudnionych i mieszkajcych w pastwowych gospodarstwach rolnych, ludzi bez pracy jest znacznie wicej. W wojewdztwie lubuskim bezrobocie w grudniu 2010 r. wynosio 15,6%. Grup, ktra szczeglnie dotkliwie odczuwaa skutki kryzysu gospodarczego, byy osoby mode. W wojewdztwie lubuskim, w momencie rozpoczcia funkcjonowania programu aktywizacji, zarejestrowanych byo 21 740 bezrobotnych w wieku do 30 lat. Stanowili oni 35,6% ogu osb pozostajcych bez pracy. Barierami w podejmowaniu zatrudnienia przez osoby mode byy przede wszystkim brak dowiadczenia zawodowego oraz nieodpowiednie w stosunku do oczekiwa pracodawcw wyksztacenie. Programem objto 1.833 bezrobotnych z terenu 7 powiatw woj. lubuskiego. Najczciej stosowan form aktywizacji zawodowej modych ludzi byy stae 67,2%, nastpnie szkolenia 15,7%, prace interwencyjne 7,4%, refundacje kosztw wyposaenia stanowisk pracy 6,2% i dotacje na podjcie dziaalnoci gospodarczej 3,5%. Izba stwierdzia, e rodki publiczne na prowadzenie tej dziaalnoci zostay wykorzystane prawidowo. Instytucje szkoleniowe wybierane byy z zastosowaniem procedury zamwie publicznych. W organizacji prac interwencyjnych NIK krytycznie odniosa si do praktyki powtrnego kierowania bezrobotnych do robt organizowanych przez tego samego pracodawc. Ta praktyka najwyraniej suya minimalizacji kosztw zatrudnienia ponoszonych przez pracodawcw, w mniejszym stopniu aktywizacji bezrobotnych. Sumy przekazywane pracodawcom na doposaenie bd wyposaenie stanowisk pracy dla bezrobotnych nie przekraczay ustawowych limitw. W przypadku udzielania dotacji na podjcie dziaalnoci, Izba ujawnia przypadki dokonywania przez beneficjentw pomocy zakupw po zawyonych cenach lub niezgodnie z charakterem i potrzebami podejmowanej dziaalnoci. Wdroenie programu poprzedzia, przeprowadzona przez powiatowe urzdy pracy, analiza lokalnych rynkw pracy. Opisana zostaa struktura bezrobocia ze zwrceniem uwagi na wyksztacenie, kwalifikacje zawodowe, pe, wiek i miejsce zamieszkania osb pozostajcych bez pracy. Zbadano take, ktre zawody s deficytowe, w ktrych za wicej jest specjalistw ni moliwoci ich zatrudnienia. Izba zwrcia jednak uwag, e sporzdzajc listy bran cierpicych na niedobr fachowcw, urzdy bray te pod uwag zgaszane przez pracodawcw oferty stay na ktre poszukiwano w pierwszym rzdzie sekretarek oraz pracownikw biurowych i administracyjnych. Tymczasem, w rzeczywistoci przedstawiciele tych zawodw maj olbrzymie kopoty z zatrudnieniem na stae. W ocenie NIK stae, to niejednokrotnie sposb stosowany przez pracodawcw na pozyskanie darmowej siy roboczej, opacanej z Funduszu Pracy. W zdecydowanej wikszoci przypadkw pracodawcy nie zatrudniali osb, ktre odbyway u nich stae. A aktywizacja bezrobotnych ma przecie zwiksza prawdopodobiestwo znalezienia przez nich trwaego zajcia. Efektywno programu mierzona stop ponownego zatrudnienia osigna poziom 46,3%. Izba uznaa jednak przyjty sposb obliczania efektywnoci za niemiarodajny, a przedstawiony obraz osignitych rezultatw za nazbyt optymistyczny. Za stan podany uznawano bowiem take zawarcie umowy mieciowej, ktra nie dawaa pracownikowi adnych uprawnie socjalnych i czynia prawdopodobnym rychy powrt do bezrobocia osoby zatrudnionej na takich warunkach.

Synteza

Waniejsze wnioski

udzielanie pomocy finansowej na podjcie dziaalnoci gospodarczej w sposb racjonalny; odrbne traktowanie ofert staowych w analizach rynku zatrudnienia;

analizowanie wnioskw organizatorw staw pod ktem moliwoci zapewnienia osobom bezrobotnym zatrudnienia po ich odbyciu.

487

Praca

Tytu kontroli
66. Realizacja programw wspierajcych wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych

Cel
Ocena dziaa w ramach programw finansowanych ze rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych, uatwiajcych rehabilitacj zawodow niepenosprawnych.

Zakres
Kontrol objto Biuro i 6 oddziaw PFRON, 12 powiatowych urzdw pracy, 14 uczestnikw programw oraz Komend Gwn Policji.

W latach 20072009 i pierwszym proczu 2010 r. Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych wspfinansowa pi programw (m.in. Junior, Partner, Trener pracy) wspomagajcych aktywizacj zawodow osb z dysfunkcjami zdrowotnymi oraz podobne przedsiwzicia zlecone organizacjom pozarzdowym na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych. Na realizacj tych planw PFRON przyzna 297 707,4 tys. z. Najwysza Izba Kontroli, ktra ocenia pozytywnie te projekty, stwierdzia, i w trakcie ich wdraania doszo m.in. do znacznych, bo nawet trzyletnich, opnie w rozliczaniu umw, naruszenia procedur obowizujcych przy urzeczywistnianiu programw, niewaciwego prowadzenia dokumentacji finansowo-ksigowej. Jej zastrzeenia wzbudzi take sposb formuowania celw niektrych programw oraz instrumenty majce pozwoli na ocen ich efektywnoci, a ktre faktycznie umoliwiay swobodn interpretacj uzyskanych rezultatw. Kontrolujcy zwrcili uwag, e, programy projektowane byy bez udziau przedstawicieli PFRON, a jego rola ograniczona zostaa do wdraania koncepcji bez wystarczajcej analizy potrzeb, ktre miayby one zaspokaja. W II kwartale 2010 r. prawie 3,4 mln osb w wieku 16 lat i powyej miao orzeczon niepenosprawno. Aktywnych zawodowo w tej grupie byo zaledwie 17% osb, podczas gdy ten wspczynnik dla ogu ludnoci kraju wynosi 60,9%. Wpyw na takie dysproporcje w duym stopniu wynika z poziomu wyksztacenia osb niepenosprawnych, wrd ktrych jedynie 6,7% legitymowao si dyplomem wyszej uczelni. Zdaniem NIK, wysoka stopa bezrobocia bya skutkiem nie tylko braku fachowego przygotowania, ale rwnie biernoci zawodowej niepenosprawnych. W 2010 r. liczba osb pasywnych w tym wzgldzie w wieku 15 lat i powyej wynosia 2.822 tys., z ktrych 1.665 tys. za gwn przyczyn pozostawania bez pracy wskazao chorob i niesprawno. Tak niewielki odsetek pracujcych utrzymywa si mimo wysokich wydatkw Funduszu, ktre w 2009 r. wyniosy ponad 4,6 mld z, z czego 75% przeznaczono na rehabilitacj zawodow osb niepenosprawnych. Z podmiotw wprowadzajcych w ycie pomysy uatwiajce wzrost zatrudnienia najwicej wybrao program Partner, wspierajcy projekty na rzecz osb niepenosprawnych przez organizacje pozarzdowe, najmniej, ze wzgldu na nieprecyzyjne zdefiniowanie program Trener pracy, majcy zapewni umiejtne funkcjonowanie osb niepenosprawnych na otwartym rynku pracy. W badanych powiatach na rehabilitacj zawodow wydatkowano 12 943,1 tys. z, a na rehabilitacj spoeczn 93 997,3 tys. z. Tak znaczna rnica spowodowana bya wikszym zapotrzebowaniem osb niepenosprawnych na finansowanie zada rehabilitacji spoecznej. W 2010 r. w objtych kontrol powiatowych urzdach pracy zarejestrowanych byo 5494 niepenosprawnych bezrobotnych, z ktrych jedynie 2% uczestniczyo w szkoleniach. Z osb, ktre je ukoczyy, co czwarta znalaza zatrudnienie. Program Junior, pomagajcy niepenosprawnym absolwentom w odbyciu stau, realizowao 9 powiatw. Z 276 osb, ktre pomylnie przeszy okres prbny, 36% otrzymao prac. Kontrola wykazaa, e PFRON m.in. zmniejsza przyznane wczeniej rodki podczas realizacji projektw, zmienia zasady wsppracy z beneficjentami w trakcie obowizujcych wieloletnich porozumie, co podwaao ich zaufanie do Funduszu, a w konsekwencji doprowadzio do wycofania si niektrych organizacji ze wsppracy z nim. Zastrzeenia NIK wzbudzio rwnie niedokonanie przez PFRON ewaluacji niektrych programw, a take analizy przyczyn znacznego zrnicowania kosztw przeprowadzania programu Trener pracy przez poszczeglnych beneficjentw. Z kolei beneficjenci rodkw PFRON, ktrym przyznano 27 275 tys. z, m.in. nie przestrzegali ustawy o rachunkowoci, procedur i postanowie programw, a take przetrzymywali rodki publiczne.

Synteza

Waniejsze wnioski
wdroenie wskanikw umoliwiajcych porwnywanie efektywnoci programw;

zwikszenie udziau przedstawicieli PFRON w tworzeniu zaoe przedsiwzi.

488

Rozwj wsi

Tytu kontroli
67. Realizacja Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20072013 w zakresie dziaania Odnowa i rozwj wsi

Cel
Ocena realizacji programu z uwzgldnieniem przyjtych rozwiza organizacyjnych, w tym systemu zarzdzania i kontroli, wywizywania si samorzdw wojewdztw z powierzonych im zada oraz przestrzegania przez beneficjentw obowizkw zwizanych z wprowadzaniem w ycie projektw.

Zakres
Kontrol objto Agencj Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie, urzdy marszakowskie w Biaymstoku, Lublinie, odzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie, Wrocawiu oraz 24 beneficjentw.

Realizowany w ramach Wsplnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20072013 jest najwikszym przedsiwziciem pomocowym dla rodzimych obszarw wiejskich. Jego beneficjentami mog by m.in. gminy, instytucje kultury, dla ktrych organizatorami s jednostki samorzdu terytorialnego, a take instytucje pozarzdowe o statusie organizacji poytku publicznego. Celem programu, ktrego budet wynosi 17,4 mld euro, z czego 13,4 mld euro ma zosta sfinansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich jest nie tylko wsparcie nowoczesnego, konkurencyjnego rolnictwa i lenictwa, ale take prowadzenie dziaalnoci rolniczej zgodnej z ochron rodowiska naturalnego, propagowanie rozwoju kultury i zachowania tradycji oraz aktywizacja gospodarcza mieszkacw wsi. Dotychczasowe urzeczywistnianie Programu nie wskazuje na ryzyko niewykonania przyjtych w nim zaoe stwierdzia Najwysza Izba Kontroli. Do koca sierpnia 2010 r. samorzdy wojewdztw rozpatrzyy pozytywnie 2.754 podania o udzielenie pomocy w realizacji planw i zawary umowy z 2.665 wnioskodawcami. Warto przedsiwzi objtych kontraktami wyniosa 1.327.969,9 tys. z. Przewidywana w nich kwota refundacji kosztw (850.828,6 tys. z) odpowiadaa 32,92% wartoci docelowej okrelonej w Programie oraz 46,20% limitu rodkw, ustanowionych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Mimo pozytywnej oceny wdroenia Programu przez resort rolnictwa, Agencj Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz samorzdy wojewdztw, Izba zwrcia uwag na przewleko tego procesu. Pierwsz umow o udzieleniu pomocy podpisano bowiem dopiero w sierpniu 2009 r., a wic po 31 miesicach od pocztku okresu programu na lata 20072013 oraz 24 miesicach po jego zatwierdzeniu przez Komisj Europejsk. Otrzymana pomoc umoliwia budow, remont lub modernizacj obiektw uytecznoci publicznej, w tym wietlic wiejskich, lub zwizanych z ksztatowaniem miejsc o szczeglnym znaczeniu dla mieszkacw, np. odrestaurowanie centralnych placw, zainstalowanie owietlenia ulicznego. Beneficjenci urzdzili i uporzdkowali tereny zielone, parki i inne miejsca wypoczynku, wybudowali cieki rowerowe i szlaki turystyczne, odnowili obiekty architektury sakralnej i cmentarze wpisane do rejestru zabytkw, co podnioso atrakcyjno wiejskich miejscowoci. Objte badaniem 24 podmioty korzystajce z pomocy przeprowadziy prace o wartoci 12.258,9 tys. z, uzyskujc z Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich refundacj w wysokoci 7.154,6 tys. z. Kontrole w urzdach marszakowskich wojewdztw dolnolskiego, lubelskiego, dzkiego, podkarpackiego, podlaskiego, mazowieckiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego wykazay, i samorzdy wojewdztw przestrzegay zasad, trybu i procedur przyznawania pomocy. Jedynym stwierdzonym uchybieniem byo nieudostpnienie na stronie internetowej jednego z urzdw formularza umowy o przyznanie pomocy. Kontrolujcy nie ujawnili adnego przypadku zawarcia umowy o przyznanie pomocy w ramach programu z podmiotem nieuprawnionym do uzyskania wsparcia ani objcia pomoc przedsiwzicia niesucego realizacji celw okrelonych w Programie Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20072013. Wyniki bada daj podstaw do pozytywnej oceny rzetelnoci weryfikacji wnioskw o patno przez samorzdy wojewdztw. Prawidowe funkcjonowanie rozwiza prawnych i organizacyjnych w omawianej sferze jest rezultatem nie tylko trafnoci przyjtych rozwiza, ale take efektywnego systemu kontroli i nadzoru.

Synteza

Waniejsze wnioski
terminowe rozpatrywanie wnioskw o przyznanie pomocy

489

Rynki rolne

Tytu kontroli
68. Funkcjonowanie ELEWARR sp. z o.o.

Cel
Ocena sytuacji finansowej spki, gospodarowania jej majtkiem oraz sprawowania nad ni nadzoru wacicielskiego.

Zakres
Kontroli poddano Agencj Rynku Rolnego, Central ELEWARR sp. z o.o. i jej 4 oddziay terenowe.

ELEWARR to powoana w 1992 r. spka prawa handlowego, w ktrej 100% udziaw posiada Agencja Rynku Rolnego. Tym samym przysuguje jej status pastwowej osoby prawnej. Przedmiotem dziaania jest w pierwszym rzdzie hurtowa sprzeda zb, rzepaku, nasion i pasz oraz ich magazynowanie i przechowywanie. Spka przeja elewatory po zlikwidowanych pastwowych przedsibiorstwach przemysu zboowomynarskiego. Dysponowaa moliwociami przechowania ok. 600 tys. ton towaru. W objtym kontrol okresie 2008 r. 30 czerwca 2010 r. w szybkim tempie pogarszaa si sytuacja finansowa spki. Rentowno kapitau wasnego, aktyww oraz sprzeday, ktra w 2007 r. wynosia jeszcze 3,5%, na koniec 2009 r. obniya si do 0,3%. ELEWARR uzyskiwa, co prawda, przez cay ten czas zysk z prowadzonej dziaalnoci, ale nie by on wynikiem powodzenia transakcji w handlu i przechowywaniu artykuw rolnych, a wic w dziaalnoci, dla ktrej firma zostaa powoana. Osignicie dodatniego wyniku finansowego w latach 20082010 byo rezultatem zabiegw ksigowych, na jakie zezwala ustawa o rachunkowoci m.in. rozwizania rezerwy na wiadczenia pracownicze i rozwizania odpisw aktualizujcych warto zapasw oraz uzyskania dywidendy od spki zalenej. Podstawowa dziaalno, czyli obrt i przechowywanie zb, bya ju w tych latach dla spki nieopacalna. Jej sytuacja finansowa pogarszaa si m.in. z tej przyczyny, e ELEWARR nie mg korzysta ze rodkw Unii Europejskiej, co stawiao go na straconej pozycji w konkurencji z podmiotami, ktre t pomoc byy wspierane. Fundusze UE s bowiem programowo kierowane do mikro oraz maych i rednich przedsibiorstw, a za takie nie mg uchodzi ELEWARR, bowiem wicej ni 25% jego kapitau kontrolowane byo przez organ publiczny. W ten sposb spka przestaa by konkurencyjna na rynku zboowym, przedsibiorcy wspomagani rodkami unijnymi zbudowali elewatory na kilka milionw ton zb. Postpowaa dekapitalizacja majtku spki, warto rzeczowych aktyww trwaych zmniejszya si na koniec 2009 r. o 13,1% w porwnaniu ze stanem z roku 2007. Na 31 grudnia 2009 r. stopie zuycia rodkw trwaych w spce wynis 53,4%, w tym maszyn i urzdze 74,6%. Wykorzystanie magazynw i elewatorw ELEWARR oscylowao wok 50%, co w opinii NIK nie jest rezultatem zadowalajcym. Gwnymi przyczynami tego stanu rzeczy obok malejcego skupu zb przeznaczonych do obrotu handlowego byo zmniejszenie iloci zboa przechowywanego dla Agencji Rezerw Materiaowych i Agencji Rynku Rolnego, gwnych kontrahentw spki. Zmala te z 24,1% do 14% jej udzia w przechowywaniu zb stanowicych zapasy interwencyjne Unii Europejskiej. Ta cz dziaalnoci firmy przynosia wszystkiego od 6,6% do 11,3% przychodw ze sprzeday ogem. Izba zwrcia uwag na pasywne zachowanie waciciela, czyli Agencji Rynku Rolnego, nieprzystajce do skali zagroe nkajcych ELEWARR. Nie podja ona prby wyznaczenia kierunku rozwoju spki ani okrelenia rde jego finansowania. Firma nie posiadaa dugookresowej strategii rozwoju zatwierdzonej przez zgromadzenie wsplnikw, ktra mogaby pozwoli na lepsze dostosowanie si do zmian zachodzcych na rynku zb. ELEWARR dziaa wycznie w oparciu o roczne plany rzeczowo-finansowe opiniowane przez rad nadzorcz. W ocenie NIK Agencja Rynku Rolnego, zaniechawszy wobec spki aktywnej postawy wacicielskiej, postpowaa wysoce niewaciwie, niezgodnie z wytycznymi OECD dotyczcymi nadzoru korporacyjnego w przedsibiorstwach publicznych. Nieudana okazaa si take prba podjta przez zarzd spki dokonania w niej zmian wasnociowych, m.in. przeksztacenia jej w spk akcyjn, z udziaami inwestorw finansowych i rolnikw. Wobec braku decyzji rady i zgromadzenia wsplnikw w tym wzgldzie sprawa nie ruszya z miejsca. W czasie prowadzenia bada kontrolerzy NIK ujawnili te nieprawidowoci finansowe w spce. Wynagrodzenia czonkw zarzdu, rady nadzorczej oraz gwnego ksigowego przekraczay limity ustawowe.

Synteza

Waniejsze wnioski
opracowanie i wdroenie strategii rozwoju ELEWARR;

dokonanie analizy moliwoci zapobieenia dekapitalizacji majtku spki; analiza wykonywania przez ARR obowizkw wacicielskich w ELEWARR.

490

Rolnictwo/ Owiata i wychowanie

Tytu kontroli
69. Funkcjonowanie szk rolniczych prowadzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Cel
Ocena funkcjonowania szk rolniczych prowadzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Krajowym Centrum Edukacji Rolniczej w Brwinowie oraz w 19 zespoach szk rolniczych w 7 wojewdztwach.

W roku szkolnym 20092010 do objtych badaniem zespow szk, w ramach ktrych funkcjonowao 69 szk, w tym 44 dla modziey oraz 25 dla dorosych, uczszczao 6.273 uczniw. Najczciej ksztacili si oni w zawodach: technik rolnik, technik ywienia i gospodarstwa domowego, technik agrobiznesu, technik mechanizacji rolnictwa, technik architektury krajobrazu, mechanik-operator pojazdw i maszyn rolniczych. Mimo i wikszo podmiotw naruszaa przepisy ustawy o finansach publicznych oraz o rachunkowoci, a take przepisy o sprawozdawczoci budetowej, Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia funkcjonowanie szk rolniczych, przejtych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi od jednostek samorzdu terytorialnego w celu utworzenia wzorcowych placwek, wyznaczajcych i utrzymujcych standardy ksztacenia rolniczego. Kadra nauczajca skadaa si gwnie z nauczycieli mianowanych (70,2%) oraz dyplomowanych (68,6%). Jedynie w dwch zespoach byli zatrudnieni wykadowcy bez wymaganych kwalifikacji zawodowych i zgody organu sprawujcego nadzr pedagogiczny, co byo niezgodne z rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz okrelenia szk i wypadkw, w ktrych mona zatrudni nauczycieli niemajcych wyszego wyksztacenia lub ukoczonego zakadu ksztacenia nauczycieli. W latach 20082009 i pierwszym proczu 2010 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przekaza badanym zespoom 150.265,6 tys. z, ktre w wikszoci (58,0%-70,1%) przeznaczono na wynagrodzenia uczcych, a w znacznie mniejszej czci na remonty, zakup pomocy naukowych, dydaktycznych i ksiek. W 13 zespoach uczniowie mieli odpowiednie warunki lokalowe do nauki, w pozostaych, ze wzgldu na niewystarczajce rodki finansowe, odbiegay one od podanych. Z tego powodu szkoy m.in. nie mogy dokoczy inwestycji ju rozpocztych, zaniechay okresowych kontroli stanu technicznego obiektw, a niewystarczajce wyposaenie w pomoce naukowe utrudniao efektywn nauk. Ich budety nie przewidyway te rodkw na pomoc materialn o charakterze socjalnym dla uczniw, ktrych przyznanie leao w kompetencji gminy waciwej dla miejsca zamieszkania ubiegajcego si o wsparcie finansowe. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie wyodrbni w swoim budecie rodkw na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli w wysokoci 1% planowanych rocznych nakadw przeznaczonych na wynagrodzenia nauczycieli, do czego zobowizywaa go ustawa Karta nauczyciela. Nie opracowa te, wymaganych przez przepisy, rocznych planw dofinansowania form doskonalenia zawodowego nauczycieli, ktre m.in. odbywao si drog szkole i konferencji, organizowanych przez Krajowe Centrum Edukacji Rolniczej w Brwinowie. Oceniajc pozytywnie dziaalno KCER, NIK zwrcia uwag, i Centrum z opnieniem przekazywao Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi sprawozdania z wykonania planu pracy, nie wywizywao si z przeprowadzenia zaplanowanych warsztatw, co wynikao m.in. z braku wystarczajcych rodkw na realizacj tych zada oraz zbyt maej liczby nauczycieli. Szkoy, oprcz jednej, nie prowadziy dziaalnoci innowacyjnej i eksperymentalnej w rozumieniu obowizujcych przepisw regulujcych te kwestie, gdy nauczyciele nie zgaszali takich potrzeb ani nie wyraali chci do prowadzenia tego typu dziaa, ktre wymagaj skomplikowanych procedur, odpowiednich warunkw kadrowych i organizacyjnych, a take dodatkowych funduszy na wyposaenie bazy dydaktycznej placwki. Ponadto przepisy prawa nie zobowizuj szk do eksperymentw i innowacji. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie badao zawodowych losw absolwentw szk, co utrudniao ocen stopnia dostosowania kierunkw i metod ksztacenia do wymaga szybko zmieniajcego si rynku pracy.

Synteza

Waniejsze wnioski
zwikszenie nadzoru nad gospodark finansow szk;

zapewnienie rodkw finansowych, umoliwiajcych szkoom ich prawidowe funkcjonowanie; wyposaenie szk w zalecane pomoce naukowe i dydaktyczne;

wyodrbnienie rodkw na doskonalenie zawodowe nauczycieli.

491

Rolnictwo/ Gospodarka wodna

Tytu kontroli
70. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi (w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013)

Cel
Ocena przygotowania i realizacja dziaa z zakresu gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie, witokrzyskim Biurze Rozwoju Regionalnego w Kielcach, siedmiu wojewdzkich zarzdach melioracji i urzdze wodnych oraz w siedmiu urzdach marszakowskich wojewdztw.

Polska jest zaliczana do krajw ubogich w zasoby wodne, gdy rednio na jednego mieszkaca przypada 1.660 m wody, za w Europie 4.560 m. Niekorzystnym zjawiskiem jest take nierwnomierne rozmieszczenie wd przewaajca wielko zasobw wodnych powstaje w terenach grskich i podgrskich. Pomimo przeznaczania w ostatnich latach na utrzymanie urzdze melioracyjnych coraz wikszych rodkw finansowych, take z budetu Unii Europejskiej, nadal nierozwizany zosta problem waciwej regulacji stosunkw wodnych w glebie oraz ochrony uytkw rolnych przed powodziami. rodki na te cele pokrywaj zaledwie 30% potrzeb. Najwysza Izba Kontroli, pomimo stwierdzonych nieprawidowoci, pozytywnie ocenia wykorzystanie przez objte badaniem jednostki rodkw publicznych na gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20072013. Pierwsze wnioski o przyznanie pomocy finansowej na rozwj infrastruktury zwizanej z popraw gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi w ramach PROW samorzdy wojewdztw przyjy dopiero po 19 miesicach od daty zatwierdzenia programu przez Komisj Europejsk. Tak znaczna zwoka wynikaa m.in. z faktu, i Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wyda przepisy regulujce warunki i tryb przyznawania pomocy z procznym opnieniem w stosunku do harmonogramu przygotowania rozporzdze wykonawczych do ustawy o wspieraniu rozwoju obszarw wiejskich z udziaem rodkw Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich. Przewleke byy take negocjacje midzy ARiMR a samorzdami wojewdztw w sprawie delegowania niektrych uprawnie zwizanych z obsug PROW. Przedua si proces ustalania rde finansowania podatku VAT. W piciu urzdach marszakowskich na sze, w ktrych zoono wnioski o patno nie zosta dotrzymany termin wypaty rodkw na rzecz wojewdzkich zarzdw melioracji i urzdze wodnych, za trzy urzdy z opnieniem przekazyway ARiMR sprawozdania okresowe z postpu prac zwizanych z urzeczywistnieniem programu oraz prognozy wydatkw na te przedsiwzicia. Cztery wojewdzkie zarzdy melioracji i urzdze wodnych nie poddaway wymaganej konserwacji obiektw i urzdze melioracji wodnych, wykonanych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwj obszarw wiejskich 20042006. Inspektorzy NIK stwierdzili m.in. zamulone dna oraz brzegi ciekw wodnych, niewykoszone skarpy i korony waw przeciwpowodziowych, zaronite wyloty drenarskie. Na skutek nieprawidowej konserwacji wystpoway problemy z odprowadzaniem nadmiaru wody, a w konsekwencji podtopienia oraz powodzie. NIK zwraca uwag, e pogarszajcy si stan techniczny urzdze melioracji wodnych moe prowadzi do ich stopniowej oraz nieodwracalnej dekapitalizacji, a take wzrostu realnego zagroenia powodziowego. Aktualnie w Polsce modernizacji lub odbudowy wymaga 22% ciekw naturalnych, 27% kanaw oraz 41% waw przeciwpowodziowych. Zagroone jest osignicie wskanikw rzeczowych przyjtych w PROW 20072013 w czci dotyczcej rozwijania infrastruktury umoliwiajcej gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Wynika to z faktu, i pierwotnie przewidywano realizacj 880 projektw, natomiast liczba projektw objta wnioskami wyniosa 348, tj. 39,5%, za wnioskowana kwota pomocy dla tej sfery dziaa stanowia 79,5% limitu finansowego.

Synteza

Waniejsze wnioski

utrzymanie w naleytym stanie urzdze melioracji wodnych; terminowe wydawanie aktw prawnych; terminowe rozpatrywanie wnioskw

o przyznanie pomocy finansowej oraz wnioskw o patno.

492

Skarb Pastwa/ Informatyzacja

Tytu kontroli
71. Funkcjonowanie wybranych systemw informatycznych Ministerstwa Skarbu Pastwa

Cel
Ocena zakupu, wdroenia i funkcjonowania wybranych systemw informatycznych Ministerstwa Skarbu Pastwa.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Skarbu Pastwa oraz jego delegatury w Ciechanowie, odzi i Toruniu.

W 1999 r. Ministerstwo Skarbu Pastwa wdroyo Zintegrowany System Informatyczny, wspomagajcy zarwno realizacj ustawowych zada ministra, jak i funkcjonowanie resortu. Ministerstwo uytkowao take inne systemy, np. System Informatycznych Rejestrw, sucy do obsugi wypat rekompensat z tytuu pozostawienia nieruchomoci poza obecnymi granicami Polski (tzw. mienie zabuaskie), oraz tzw. System Decyzyjny, ktry umoliwia rejestracj obiegu dokumentw oraz obsug poczty elektronicznej. Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia te systemy, mimo i stwierdzia liczne nieprawidowoci w ich funkcjonowaniu Najpowaniejsz wad byo niedostosowanie oprogramowania moduu Zbiorcza ewidencja mienia Skarbu Pastwa wchodzcego w skad ZSI do rozporzdzenia Rady Ministrw w sprawie szczegowych zasad ewidencjonowania majtku Skarbu Pastwa. Korzystanie z tego podsystemu uniemoliwiao bowiem wyodrbnienie skadnikw mienia podlegajcych wykazowi na szczeglnych zasadach dbr kultury wpisanych do inwentarza muzealiw, zasobw archiwalnych, drg, kopalin, lasw, a take zobowiza Skarbu Pastwa, czy obcie publicznoprawnych. Oprogramowanie wyszczeglniao ponadto podmioty ju nieistniejce, np. Agencj Prywatyzacji, Agencj Budowy i Eksploatacji Autostrad. Przyczyn takiego stanu rzeczy by fakt, e modu zbudowano w oparciu o stan prawny obowizujcy w 1999 r. Po nowelizacji w 2005 r. rozporzdzenia o zasadach ewidencjonowania majtku pastwowego, zbiorczy spis mienia Skarbu Pastwa prowadzono faktycznie poza systemem informatycznym, na podstawie informacji przesyanych przez waciwe podmioty. Tym samym nie zostay spenione wymogi rozporzdzenia Rady Ministrw, zobowizujce podmioty do sporzdzania ewidencji w jednolitym i spjnym systemie informatycznym oraz przekazywania kopii dokumentw na nonikach elektronicznych. Moliwo biecego ingerowania w zakoczone ju obliczenia, powodowaa, e proces zbierania danych nie poddawa si weryfikacji, a wynik kocowy mg by niewiarygodny. ZSI obarczony by bdami, utrudniajcymi korzystanie z tego systemu. Chcc im zapobiec, Ministerstwo opracowao procedury rozpoznawania i eliminacji potencjalnych usterek. Kontrolerzy NIK zidentyfikowali trzy bdy. Jeden z nich by szczeglnie istotny, gdy powodowa moliwo niezamierzonego wykasowania danych w systemie. Nieusunicie wadliwych rozwiza do czasu zakoczenia kontroli (sierpie 2010 r.) wskazywao na nieskuteczno dziaa sub informatycznych Ministerstwa. Zdaniem NIK zaniechanie przez MSP stara o doprowadzenie moduu do stanu umoliwiajcego jego efektywne wykorzystanie pozbawione byo racjonalnych podstaw, ze wzgldu na ju poniesione koszty jego budowy i utrzymania w ramach caego ZSI. Ponadto, brak byo w ZSI czci danych lub byy one nieaktualne. System nie zapewnia moliwoci szybkiej weryfikacji niektrych danych z dokumentacj rdow, co obniao jego wiarygodno jako rda informacji. NIK nie stwierdzia nieprawidowoci w funkcjonowaniu Systemu Informatycznych Rejestrw, ktry zastpi wczeniejszy program ze wzgldu na coraz wiksz liczb osb oczekujcych na wypat rekompensat. Zwrcia jednak uwag, e decyzj o wdroeniu nowego systemu podjto bez wczeniejszej analizy kosztw i korzyci z jego zastosowania. Wedug MSP analiza taka nie bya moliwa, ze wzgldu na charakter projektu, ktry, suc celom spoecznym, nie bdzie przynosi dochodw. W ocenie NIK taka moliwo jednak istniaa np. przy odpowiednim wykorzystaniu metodyki zalecanej przez Ministra Rozwoju Regionalnego przy staraniach o rodki unijne. Brak jakiejkolwiek analizy powoduje trudnoci z okreleniem optymalnej kwoty, jak naleaoby przeznaczy na stworzenie systemu, aby nie naruszy celowoci i oszczdnoci dokonywania wydatkw podkrelia NIK.

Synteza

Waniejsze wnioski
dostosowanie istniejcego w ZSI moduu zbiorczej ewidencji mienia Skarbu Pastwa

do wymaga rozporzdzenia Rady Ministrw w sprawie szczegowych zasad ewidencjonowania majtku Skarbu Pastwa w celu penego wykorzystania tego moduu; wykorzystanie dostpnych metod analizy

kosztw i korzyci inwestycji z dziedziny informatyki.

493

Skarb Pastwa

Tytu kontroli
72. Restrukturyzacja sektora przemysu maszynowego

Cel
Ocena efektw dziaa Ministra Skarbu Pastwa oraz organw zarzdzajcych podmiotami sektora przemysu w procesach restrukturyzacji i prywatyzacji.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Skarbu Pastwa i spki: H. Cegielski-Pozna, Meprozet-Kocian, Spomasz Beyce, Inofama w Inowrocawiu, Centrum Produkcyjne Pneumatyki Prema w Kielcach oraz Fabryk Szlifierek FAS Gowno, Rem w Reszlu, Kozielsk Fabryk Maszyn Kofama w Kdzierzynie-Kolu, Fabryk Maszyn Bumar-Koszalin, Archimedes we Wrocawiu i Dolfamex w Jeleniej Grze.

W latach 20062009 i dwch pierwszych kwartaach 2010 roku Minister Skarbu Pastwa peni funkcje wacicielskie wobec 53 spek z prawie 15 tys. podmiotw zaliczonych do sektora przemysu maszynowego. Do 2008 r. warto przychodw nadzorowanych przez niego spek systematycznie wzrastaa, ale w 2009 r. pojawiy si pierwsze symptomy znacznego pogorszenia ich kondycji ekonomicznej. Sytuacja ta spowodowana zostaa wystpieniem zjawisk kryzysowych, a ich nastpstwem byo ograniczenie popytu przez dotychczasowych odbiorcw wyrobw produkowanych przez spki. W latach objtych kontrol Minister Skarbu Pastwa nie opracowa adnej strategii funkcjonowania i rozwoju spek, argumentujc, e jej opracowanie wycznie dla spek z brany byoby niecelowe, gdy przedmiot ich dziaalnoci oraz rodzaj wytwarzanych produktw znacznie si od siebie rniy. Z 19 spek poddanych w MSP szczegowej analizie 8 realizowao wasn strategi gospodarcz, a dwie spki wasne programy restrukturyzacji. Plan na lata 2008-2011 przewidywa, e w tym okresie zakoczona zostanie prywatyzacja wszystkich podmiotw sektora maszynowego. Sprzedano natomiast akcje lub udziay 8 spek, a w 5 procesy prywatyzacyjne byy w rnym stopniu zaawansowane. Wobec sabego tempa prywatyzacji niecelowe byo, zdaniem NIK, odstpienie przez ministra od okrelenia dugofalowych celw i spodziewanych korzyci z tytuu posiadania przez Skarb Pastwa akcji i udziaw spek sektora przemysu maszynowego. Ministerstwo nie weryfikowao analiz przedprywatyzacyjnych, przygotowanych przez firmy doradcze, co, zdaniem Izby, stwarzao ryzyko zanienia wartoci spki. Rezygnacja z takiego postpowania sprawia, e przyjto sporzdzon przez doradc wycen jednej ze spek na 5 157,6 tys. z, natomiast prawidowa warto oszacowania, po uwzgldnieniu w szacunkach prawdziwej powierzchni dziaki, wynosia 7 596,6 tys. z. Ostatecznie pakiet udziaw spki sprzedano za 6 284,0 tys. z. Izba pozytywnie ocenia fakt publikowania przez MSP raportw o sytuacji ekonomiczno-finansowej spek sektora, ale w jej ocenie, dane w nich przedstawiane byy praktycznie nieporwnywalne z poprzednimi opracowaniami na ten sam temat ze wzgldu na rne zasady klasyfikowania spek do sektora przemysu maszynowego. Taka odmienno uniemoliwiaa jednoznaczn ocen sytuacji ekonomicznofinansowej tej brany. Wiele do yczenia pozostawia nadzr wacicielski Ministra Skarbu Pastwa nad sektorem przemysu maszynowego, sprawowany nie zawsze zgodnie z procedurami obowizujcymi w MSP, a take regulaminami wewntrznymi. Powierzany czonkom kierownictwa MSP, bez jednoczesnego przyporzdkowania im nadzoru nad komrk odpowiedzialn za ten sektor powodowa jedynie rozproszenie odpowiedzialnoci w ramach podejmowania decyzji wacicielskich w odniesieniu do spek. Ministerstwo m.in. nie organizowao cyklicznych (raz na p roku) spotka z czonkami zarzdw spek z jednoosobowym i wikszociowym udziaem Skarbu Pastwa w celu przedstawienia gwnych zaoe polityki wacicielskiej, w szczeglnoci okrelenia zada, celw i strategii, a take nie przeprowadzao szczegowych ocen dziaalnoci rad nadzorczych.

Synteza

Waniejsze wnioski
zapewnienie rzetelnego nadzoru wacicielskiego nad spkami;

prowadzenie merytorycznej weryfikacji analiz przedprywatyzacyjnych; okrelenie zasad kwalifikacji spek do poszczeglnych sektorw (agregatw branowych).

494

Skarb Pastwa/ Zdrowie

Tytu kontroli
73. Procesy prywatyzacji w sektorze farmaceutycznym

Cel
Ocena dziaa prywatyzacyjnych Ministra Skarbu Pastwa, Polskiego Holdingu Farmaceutycznego SA oraz dwch spek farmaceutycznych.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Skarbu Pastwa, Polski Holding Farmaceutyczny SA, Tarchomiskie Zakady Farmaceutyczne Polfa SA oraz Przedsibiorstwo Zaopatrzenia Farmaceutycznego Cefarm Biaystok SA.

Procesy prywatyzacji w sektorze farmaceutycznym w latach 2007-2010 oraz I proczu 2011 r. przebiegay prawidowo. Do koca sierpnia 2011 r. sprzedano akcje i udziay w prawie wszystkich spkach nadzorowanych przez Ministra Skarbu Pastwa, uzyskujc przychody w wysokoci 559 380,9 tys. z, przy bezporednich kosztach zwizanych z tymi przeksztaceniami wynoszcymi niespena 3 mln z. Nie sprywatyzowano jedynie dwch spek znajdujcych si w trudnej sytuacji ekonomicznej, spowodowanej m.in. wysokimi wydatkami na utrzymanie zbdnych nieruchomoci. Wystawiajc pozytywn ocen organom i podmiotom uczestniczcym w procesach prywatyzacji, Najwysza Izba Kontroli stwierdzia jednak nieprawidowoci w ich przebiegu. Kontrola wykazaa, e Minister Skarbu Pastwa zby inwestorowi zbyt du liczb akcji Przedsibiorstwa Zaopatrzenia Farmaceutycznego Cefarm Krakw SA, w zwizku z czym musia odkupi ze rodkw Funduszu Skarbu Pastwa 6000 akcji, aby zapewni uprawnionym pracownikom prawo do ich nieodpatnego nabycia w trybie art. 49 ust. 4 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji. Za odkupione akcje zapaci 707,8 tys. z, czyli tyle, ile wczeniej inwestor. W ocenie NIK, Minister Skarbu Pastwa, ktry sprzeda pakiet akcji Cefarm Wrocaw SA za 29 733 tys. z (15,9 z za jedn akcj), powinien podj prb uzyskania wyszej ceny ni ta, ktr oferowa inwestor. Uzyskana cena bya co prawda o 748 tys. z wysza od dolnego progu wyceny, ale doradca w procesie sprzeday rekomendowa jeszcze wysz cen jednej akcji (17,48 z), czyli o 2 954,6 tys. z wicej za zbywany pakiet. Zdaniem kontrolujcych niecelowe byo zlecenie wykonania za 48,2 tys. z nowego oszacowania wartoci Cefarm Rzeszw SA, bowiem mona byo zada aktualizacji wykonanego wczeniej oszacowania od jego wykonawcy. Tym bardziej, e zobowiza si on do jednokrotnej, bezpatnej aktualizacji wartoci majtku w czasie nie duszym ni 12 miesicy od daty zawarcia umowy, a okres ten jeszcze nie upyn. Zastrzeenia NIK dotyczyy take przeksztace wasnociowych Cefarm SA Biaystok. Wstrzymujc prywatyzacj tej spki, Minister Skarbu Pastwa nie wykorzysta sprzyjajcej koniunktury rynkowej, aby korzystniej sprzeda akcje. Po rezygnacji z konsolidacji sektora farmaceutycznego niecelowa i w konsekwencji niegospodarna bya decyzja Ministra Skarbu Pastwa o kontynuowaniu dziaalnoci Polskiego Holdingu Farmaceutycznego SA, ktry peni wobec spek zalenych tak sam rol, jak peni ministerstwo w stosunku do spek, ktre nadzoruje minister. Rozwizanie holdingu pozwolioby na uniknicie kosztw poniesionych na jego funkcjonowanie, ktre w objtych kontrol latach wyniosy 18 815,2 tys. z. W opinii NIK, niecelowa i niegospodarna bya take decyzja o zrefinansowaniu spce Polski Holding Farmaceutyczny kosztw prywatyzacji Pabianickich Zakadw Farmaceutycznych Polfa SA w kwocie 1 246,5 tys. z. Minister Skarbu Pastwa peni rzetelny nadzr wacicielski nad spkami. NIK stwierdzia jednak, e przy powoywaniu czonkw Rady Nadzorczej w Polskim Holdingu Farmaceutycznym SA w jej skad, wbrew statutowi, nie zosta powoany kandydat wskazany przez Ministra Zdrowia. Mimo podjcia od 2008 r. przez Tarchomiskie Zakady Farmaceutyczne Polfa SA intensywnych dziaa restrukturyzacyjnych nie osignito zaplanowanych celw, co spowodowane byo przyjciem zbyt optymistycznych zaoe uzyskania znaczcych wpyww ze sprzeday nieruchomoci. Brak ich oraz alternatywnych rde finansowania uniemoliwiy planowane inwestycje. Potencjalnym skutkiem niepenej realizacji inwestycji moe by konieczno zwrotu uzyskanej przez spk pomocy publicznej w wysokoci 42,5 mln z.

Synteza

Waniejsze wnioski
wszczcie likwidacji Polskiego Holdingu Farmaceutycznego SA; doprowadzenie do zgodnoci skadu Rady

Nadzorczej Polskiego Holdingu Farmaceutycznego SA z postanowieniami statutu; zwrot przez spk Polski Holding Farmaceutyczny kwoty 1246,5 tys. z, potrconej przy rozliczeniu ze Skarbem Pastwa

przychodw ze sprzeday akcji Pabianickich Zakadw Farmaceutycznych SA.

495

Skarb Pastwa

Tytu kontroli
74. Realizacja prywatyzacji bezporedniej przez wojewodw

Cel
Ocena prawidowoci przygotowania i prowadzenia przez wojewodw i Ministra Skarbu Pastwa prywatyzacji i komercjalizacji przedsibiorstw pastwowych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Skarbu Pastwa i 5 delegaturach ministra, 6 urzdach wojewdzkich oraz w 13 przedsibiorstwach.

Wojewodowie, zgodnie z ustaw o komercjalizacji i prywatyzacji, dokonuj w imieniu Skarbu Pastwa i za zgod Ministra Skarbu Pastwa prywatyzacji bezporedniej przedsibiorstw pastwowych, dla ktrych peni funkcj organu zaoycielskiego. Przeksztacenie to polega na rozporzdzeniu wszystkimi skadnikami majtku przedsibiorstw poprzez ich sprzeda, wniesienie do spki bd oddanie do odpatnego korzystania. Z dniem zarzdzenia o prywatyzacji bezporedniej ustaje dziaalno dotychczasowych organw przedsibiorstw, a ich funkcje przejmuj penomocnicy do spraw prywatyzacji. W latach 20072010 liczba przedsibiorstw pastwowych, wobec ktrych wojewodowie penili funkcj organu zaoycielskiego zmniejszya si z 492 do 88, z ktrych jedynie 20 kontynuowao dziaalno gospodarcz. W tym czasie skomercjalizowano 156 przedsibiorstw, a sprywatyzowano 35. Jednoczenie, z powodu zakoczenia procesw upadociowo-likwidacyjnych wykrelono z rejestru przedsibiorstw 113 podmiotw, wobec dalszych 68 firm procedury te byy w toku. W ocenie Izby, realizacja przez wojewodw nadzoru zaoycielskiego wobec przedsibiorstw w latach 20072010 nie przyniosa spodziewanego efektu w postaci poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej tych zakadw i wzrostu ich wartoci. Wojewodowie nie potrafili wyegzekwowa od kierownictw nadzorowanych firm opracowania kompleksowych i realnych planw restrukturyzacji. Kontrolowane przez Izb przedsibiorstwa dysponoway niejednokrotnie atrakcyjnie pooonymi nieruchomociami, a dziaania wojewodw dotyczce dysponowania ich majtkiem sprowadzay si gwnie do wyraania zgody na sprzeda tych obiektw, bez dania kompleksowej analizy potrzeb i planowanych kierunkw rozwoju zakadw. W ten sposb przedsibiorstwa przejaday swj majtek, bez perspektyw na dalsze przetrwanie. Ekonomicznie nieuzasadnione okazao si powierzanie przez wojewodw kierowania przedsibiorstwami zarzdcom w miejsce dyrektorw. Kontrakty menederskie w poczeniu z honorariami dla czonkw rad nadzorczych stanowiy dodatkowe obcienie dla finansw tych firm. Jednoczenie co stwierdzili kontrolerzy NIK w adnym ze skontrolowanych pastwowych zakadw powoanie zarzdcy nie przynioso trwaej poprawy wynikw ekonomiczno-finansowych. Zdecydowana wikszo skontrolowanych przez Izb projektw prywatyzacji bezporedniej zostaa oceniona pozytywnie. W 21 przypadkach zakoczyy si one sprzeda, majtek 11 zakadw oddany zosta do odpatnego korzystania, mienie 3 firm zostao wniesione do spek. Wycen przedsibiorstw w ramach procedury prywatyzacyjnej dokonywano ksigow metod skorygowanych aktyww netto (SAN). W 7 badanych przez Izb przypadkach uzyskana w trakcie negocjacji cena bya wysza od wyceny, w pozostaych 13 wahaa si midzy 94% a zaledwie 41,6%. W wikszoci przypadkw NIK nie zgaszaa jednak uwag do uzyskanych warunkw sprzeday, bowiem postpujce pogarszanie si wynikw finansowych oferowanych przedsibiorstw nie dawao nadziei na finansowo korzystniejsze propozycje. W dwch przypadkach Izba le ocenia dziaalno powoywanych przez wojewodw komisji ds. odbioru usug przedprywatyzacyjnych, ktre zaakceptoway wyceny dokonane z zastosowaniem metody szwajcarskiej. Okazay si one dwukrotnie nisze w porwnaniu z wynikiem uzyskiwanym metod SAN. Izba dobrze ocenia udzia Ministra Skarbu Pastwa w prywatyzacji bezporedniej. Analizy przedprywatyzacyjne byy szczegowo badane w delegaturach MSP. Wydawane przez nie zgody na zarzdzenia w sprawie prywatyzacji byy uzasadnione, prawidowo prowadziy te nadzr i kontrol realizacji zobowiza inwestorw, okrelonych w umowach prywatyzacyjnych.

Synteza

Waniejsze wnioski
zaniechanie powierzania kierowania przedsibiorstwami pastwowymi zarzdcom i powrt do konkursw na dyrektorw; doskonalenie umiejtnoci sub nadzor-

czych i prywatyzacyjnych wojewodw; wnikliwe sprawdzanie wycen przedsibiorstw i poprawnoci okrelania ich wartoci rekomendowanej.

496

Skarb Pastwa

Tytu kontroli
75. Ujawnianie prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego wojewdztwa warmisko-mazurskiego

Cel
Ocena wywizywania si przez organy administracji samorzdowej i rzdowej z obowizkw dotyczcych aktualizacji stanu prawnego nieruchomoci.

Zakres
Kontroli poddano Warmisko-Mazurski Urzd Wojewdzki, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego, 7 starostw powiatowych i 7 urzdw szczebla gminnego.

Uchwalona w 2007 r. ustawa o ujawnieniu w ksigach wieczystych prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego dotyczy gruntw, ktre na mocy przepisw wydanych po II wojnie wiatowej stay si wasnoci Skarbu Pastwa i obecnie nale do niego bd do samorzdw. Celem ustawy byo uporzdkowanie systemu ksig wieczystych, by jak najpeniej odzwierciedlay rzeczywisty stan prawny nieruchomoci. Ustawa naoya konkretne obowizki na wojewodw, starostw i jednostki samorzdu terytorialnego. Starostowie mieli do 19 maja 2009 r. sporzdzi wykazy nieruchomoci, ktre na mocy odrbnych przepisw przeszy na wasno Skarbu Pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego. Wojewodowie na podstawie tych spisw do 19 czerwca 2009 r. powinni przygotowa zestawienia zbiorcze dla MSWiA. Zadaniem wjtw, burmistrzw, starostw i marszakw wojewdztw byo te przeprowadzenie inwentaryzacji nieruchomoci gruntowych i zoenie do 19 listopada 2009 r. w sdach rejonowych wnioskw o zaoenie ksig wieczystych dla tych spord nich, ktre ksig nie posiaday lub miay w nich nieaktualne wpisy. Jednoczenie prywatni waciciele mieli by informowani o koniecznoci uporzdkowania kwestii zwizanych ze stanem prawnym zajmowanych nieruchomoci poprzez zakadanie dla nich ksig wieczystych. Wykazy nieruchomoci opracowywane przez starostw miay by rdem niezawodnej informacji dla wszystkich podmiotw zobowizanych do uregulowania zalegoci w zapisach wieczystoksigowych. Kontrola Izby wykazaa jednak, e starostowie nie w peni wywizali si z obowizku ich sporzdzenia. W wyznaczonym przez ustaw terminie dokumenty te udostpnio niewiele ponad 60% starostw, a niemal poowa spord nich przekazaa je wojewodzie i wjtom niekompletne. Opnienia pozostaych starostw przekraczay w skrajnych przypadkach 400 dni. Nadto, co wyszo na jaw w trakcie bada prowadzonych przez NIK, zdarzao si im przesya wykazy nierzetelne. Wystpoway w nich m.in. rozbienoci z ewidencj gruntw dotyczce powierzchni, numerw ksig wieczystych i okrelenia podmiotu wadajcego. Wojewoda warmisko-mazurski dysponowa wic w czci niekompletnymi wykazami od starostw, stanowicymi przecie podstaw opracowywanego zestawienia wojewdzkiego. A e pozostali wojewodowie zgaszali podobne zastrzeenia, Gwny Geodeta Kraju, ktry z upowanienia ministra przygotowywa zbiorcze zestawienie krajowe, poinformowa, e zadanie to pozostao, mimo upywu ustawowego terminu, niezakoczone. Mimo to w czasie obowizywania ustawy nastpi istotny postp w porzdkowaniu stanu prawnego nieruchomoci publicznych. Jeli na koniec grudnia 2007 r. , w skontrolowanych podmiotach odsetek nieruchomoci o nieuregulowanej sytuacji nalecych do samorzdw wynosi 34%, a do Skarbu Pastwa 51%, to w poowie 2010 r. wspczynnik ten zmniejszy si odpowiednio do 12% i 23%. Ustalenia kontroli wykazay jednak cigle istotn skal niewywizywania si organw jednostek samorzdu terytorialnego i Skarbu Pastwa z obowizku skadania wnioskw o ujawnienie w ksigach wieczystych prawa wasnoci do nieruchomoci.

Synteza

Waniejsze wnioski
pene zinwentaryzowanie zasobw nieruchomoci; zaktualizowanie danych w prowadzonych ewidencjach;

ostateczne wyeliminowanie zalegoci w regulowaniu stanu prawnego nieruchomoci.

497

Skarb Pastwa

Tytu kontroli
76. Zagospodarowanie majtku drogowych przej granicznych w wojewdztwie lubuskim po wejciu Polski do strefy Schengen

Cel
Ocena sposobu przejcia i zasadno utrzymywania przez Zarzd Drogowych Przej Granicznych obiektw zwolnionych przez suby graniczne, a po likwidacji Zarzdu i przekazania majtku starostom, ocena ich gospodarowania nieruchomociami oraz wykorzystania dotacji na utrzymanie obiektw.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Lubuskim Urzdzie Wojewdzkim w Gorzowie Wlkp., w starostwach powiatowych w Gorzowie Wlkp., Subicach, Kronie Odrzaskim i arach oraz w gospodarstwach pomocniczych w Subicach i arach.

W wojewdztwie lubuskim czynnych byo dziewi drogowych przej granicznych, ktre po wejciu Polski do strefy Schengen i zaprzestaniu od 21 grudnia 2007 r. kontroli na granicy byy sporadycznie wykorzystywane. W wyniku likwidacji Zarzdu Drogowych Przej Granicznych i gospodarstwa pomocniczego Lubuskiego Urzdu Wojewdzkiego administrujcego tymi nieruchomociami, zostay one przekazane starostom zarzdzajcym zasobem nieruchomoci Skarbu Pastwa, a pozostae mienie oddano jednostkom samorzdu terytorialnego oraz innym instytucjom budetowym. Spord przejtych przez starostw przej granicznych trwale zostay zagospodarowane nieruchomoci w Kostrzynie nad Odr oraz Gubinie. Oceniajc pozytywnie dziaania wojewody, ktry m.in. sukcesywnie przygotowywa zwalniane obiekty do przekazania starostom, Najwysza Izba Kontroli zwrcia uwag na niedostateczny nadzr z jego strony nad majtkiem. Od czasu powierzenia budowli starostom urzd wojewdzki nie zbada efektywnoci gospodarowania nieruchomociami, za jego nadzr ogranicza si do weryfikacji wnioskw starostw o dotacje. Zdaniem NIK, dokonywana przez nich analiza sprawozda z realizacji planu wykorzystania zasobu nie uzasadniaa cakowitej rezygnacji z kontroli w starostwach, zwaszcza biorc pod uwag zakres rzeczowy oraz warto przekazanego im mienia. W 2009 r. na jego utrzymanie starostowie wykorzystali 2.136,7 tys. z dotacji, w nastpnym roku przyznano im 4.353,5 tys. z oraz dodatkowo 528,3 tys. z na demonta zbdnej infrastruktury. W procesie zarzdzania majtkiem kontrolerzy NIK stwierdzili m.in. niesporzdzanie przez starostw wykazw nieruchomoci przeznaczonych do wynajmu, naruszenie zasad prawidowej gospodarki pozbawiajcych Skarb Pastwa wpyww budetowych z tytuu umw najmu i dzierawy obiektw, a take nieterminowe przekazywanie nalenych dochodw. Zabudowania na przejciach granicznych znajdoway si w dobrym stanie technicznym. Jedynie w budynkach na przejciu w Gubinku odnotowano m.in. przecieki i grzyb na cianach, bdce nastpstwem zego stanu pokrycia dachw. Kolejne kontrole techniczne tych obiektw potwierdzay wczeniej zauwaone mankamenty, dlatego zalecay generalny remont dachw. Naprawy nie zostay jednak przeprowadzone, a starostwo nie zabiegao o rodki finansowe na ten cel, gdy wyjaniao skupio si na utrzymaniu obiektw w niepogorszonej postaci, nie za ich remontowaniu. Ksiki obiektw budowlanych w Gubinku i wiecku byy prowadzone niezgodnie z rozporzdzeniem Ministra Infrastruktury regulujcym t powinno: wpisw dokonyway osoby nieupowanione, nie zamieszczano adnotacji o zmianie zarzdzajcego dobrem, pomijany by obowizek zaoenia osobnej ksiki dla kadego budynku. Do koca 2010 r. starostowie zagospodarowali w sposb trway nieruchomoci o wartoci 72.353,2 tys. z, tj. 35% cakowitej wartoci majtku. Konsekwencj takiego stanu by fakt ponoszenia przez budet pastwa kosztw utrzymania nieruchomoci, znacznie przekraczajcych dochody budetowe uzyskiwane z tytuu ich najmu i dzierawy.

Synteza

Waniejsze wnioski
zagospodarowanie byych przej granicznych z uwzgldnieniem procedur okrelonych w ustawie o gospodarce nieruchomo-

ciami przy wynajmie nieruchomoci Skarbu Pastwa; prowadzenie ksiek obiektw budowlanych zgodnie z ustaw Prawo budowlane.

498

Skarb Pastwa

Tytu kontroli
77. Realizacja przez powiaty dochodw z tytuu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa

Cel
Ocena prawidowoci i skutecznoci realizacji przez powiaty dochodw z tytuu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 12 starostwach wojewdztwa dzkiego miastach: odzi, Piotrkowie Trybunalskim i Skierniewicach, oraz powiatach: kutnowskim, pabianickim, piotrkowskim, poddbickim, sieradzkim, skierniewickim, tomaszowskim, zduskowolskim i zgierskim.

Oglna powierzchnia nieruchomoci Skarbu Pastwa w 12 objtych badaniem NIK starostwach w latach 20082010 przekraczaa 10 Synteza tys. ha. Ich ewidencja w zdecydowanej wikszoci jednostek samorzdowych prowadzona bya rzetelnie, kompletnie i na bieco. Profity z gospodarowania nieruchomociami stanowiy ok. 40% dochodw czci budetu 85/10 wojewdztwo dzkie. Analiza dokumentw sprzeday bd oddania w trway zarzd i uytkowanie wieczyste dziaek i nieruchomoci wykazaa, e postpowania te przeprowadzone zostay zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomociami. Odnotowano jednak przypadek niepobierania opaty za uytkowanie wieczyste przez 7 lat. Uzyskane w badanym okresie 2008 r. III kwarta 2010 r. przez kontrolowane starostwa dochody z tytuu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa wyniosy cznie niemal 120 mln z, z czego z opat za trway zarzd, uytkowanie i uytkowanie wieczyste 76,9%, ze sprzeday nieruchomoci 14,5% oraz z najmu i dzierawy 3%. Kontrola NIK ujawnia liczne przypadki nieaktualizowania przez samorzdy lokalne rocznych opat za uytkowanie wieczyste i trway zarzd. Ustawa o gospodarce nieruchomociami nie precyzuje co prawda czstotliwoci dokonywania aktualizacji tych opat, ale przewiduje, e moe si ona dokonywa nie czciej ni raz w roku, jeli warto nieruchomoci ulegnie zmianie. Aktualizacji dokonuje si z urzdu lub na wniosek uytkownika nieruchomoci, biorc za podstaw wyznaczenia stawki warto obiektu ustalon przez rzeczoznawc majtkowego. W badanych powiatach, w latach 2008-2010 udzia opat zaktualizowanych w cennikach by zrnicowany i waha si od 12% do 80%. Analiza czstotliwoci uaktualniania stawek wykazaa, e 41% z nich ustalono w latach 20092010, 45% w latach 20042007, za 13% przed rokiem 2004, przy czym zdarzay si przypadki ich utrzymywania na niezmienionym poziomie nawet przez 15 lat. Nierytmiczne i rzadkie zmienianie opat przekadao si na raptowny i silny ich jednorazowy wzrost z reguy kilkakrotny, a w jednym odkrytym przypadku nawet szesnastokrotny. Stanowio to zwykle silny szok i cikie przeycie dla uytkownikw, ktrzy czsto zaskarali takie decyzje do samorzdowych kolegiw odwoawczych. Zalegoci w opatach za sprzeda i uytkowanie nieruchomoci Skarbu Pastwa w kontrolowanych przez Izb starostwach wzrosy z 26,5 mln z w 2008 r. do 31,5 mln z w kocu III kwartau 2010 r. W ponad poowie badanych jednostek troska o odzyskanie tych sum ograniczaa si do wystawiania wezwa do zapaty zalegoci po upywie od 3 do 23 miesicy od daty terminu patnoci. W relacji do dochodw uzyskiwanych z tego tytuu zalegoci we wpatach sigay w 2010 r. niemal 60%. W wyniku prowadzonych dziaa windykacyjnych wysyania upomnie i wezwa, wnioskw do sdw oraz egzekucji sdowej i administracyjnej uzyskano ponad 28 mln z z wpat, ale w adnym z kontrolowanych powiatw stanu zalegoci nie udao si zmniejszy. wiadczy to o niskiej skutecznoci podejmowanych czynnoci. Nieprawidowoci te, w tym opieszao w kierowaniu spraw na drog egzekucji sdowej, byy m.in. nastpstwem braku wewntrznych uregulowa dotyczcych trybu i terminw podejmowania przez komrki organizacyjne starostw poszczeglnych czynnoci windykacyjnych. Dopuszczono w ten sposb do przedawnienia czci zalegoci. Izba skierowaa wobec 18 osb zawiadomienia o naruszeniu dyscypliny finansw publicznych oraz w stosunku do 4 osb o podejrzeniu popenienia przestpstw z ustawy o rachunkowoci i kodeksu karnego skarbowego.

Waniejsze wnioski
dokonywanie systematycznych aktualizacji opat z tytuu trwaego zarzdu i uytko-

wania wieczystego nieruchomoci Skarbu Pastwa; poprawa skutecznoci i terminowoci dziaa windykacyjnych.

499

Skarb Pastwa

Tytu kontroli
78. Restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw transportu autobusowego

Cel
Ocena dziaa restrukturyzacyjnych przeprowadzonych w przedsibiorstwach transportu autobusowego.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Skarbu Pastwa, 5 urzdw wojewdzkich, dwie jednostki samorzdu terytorialnego oraz 31 spek i przedsibiorstw komunikacji samochodowej.

Na rynku pasaerskich przewozw autobusowych od lat zauwaalne s dwie przeciwstawne tendencje: spadek zainteresowania klienteli i wzrost konkurencji midzy przewonikami. W latach 20062009 liczba pasaerw zmniejszya si z 751 mln do 613 mln. W konsekwencji spada liczba pocze krajowych z 24.136 w 2007 r. do 22.210 w 2009 r., zmniejszya si te w tym okresie o 10% dugo obsugiwanych linii. Wzrosa natomiast liczba autobusw wykorzystywanych w komunikacji osobowej z 87,6 tys. w 2007 r. do 95,4 tys. w 2009 r. oraz podmiotw oferujcych te usugi. Spadek liczby pasaerw komunikacji autobusowej tumaczony jest zmniejszeniem si grupy osb zawodowo czynnych i uczniw dojedajcych do zakadw pracy i szk przy postpujcym rwnoczenie rozwoju motoryzacji indywidualnej. Cz pasaerw komunikacji masowej przesiada si do wasnych samochodw. Wedug Prognozy przewozw w Polsce do 2035 r. skala przewozw w zbiorowej komunikacji bdzie si sukcesywnie zmniejsza, przy rwnoczesnym zwikszeniu wykorzystania samochodw prywatnych. W kontrolowanym okresie od 1 stycznia 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. Minister Skarbu Pastwa sprawowa nadzr nad 79 jednoosobowymi spkami Skarbu Pastwa spkami PKS, za wojewodowie byli organami zaoycielskimi dla 42 przedsibiorstw PKS. Dziaania ministra i wojewodw podejmowane byy wobec brany komunikacyjnej bez przygotowania koncepcji przeksztace. Minister nie okreli kryteriw podejmowania decyzji o komunalizacji bd prywatyzacji, a poczynania te cechowaa, w ocenie Izby, zmienno i niekonsekwencja. Kontrolerzy ujawnili przypadki finansowania przez ministerstwo analiz przedprywatyzacyjnych, a nastpnie rezygnowania z tej cieki przeksztace na rzecz komunalizacji. W ten sposb poniesione zostay nieuzasadnione wydatki na przeszo 340 tys. z. Plany na lata 20082011 przewidyway prywatyzacj wszystkich spek PKS. Ostatecznie sprywatyzowano 9 spek, a przyczyn tego miernego rezultatu upatrywano w ich maej atrakcyjnoci rynkowej i duej liczbie zakadw oferowanych do sprzeday. W konsekwencji zabrako powanych inwestorw. W tym samym czasie skomunalizowano te 23 spki. Planom prywatyzacji i komunalizacji jednostek transportowych nie sprzyjay te zaniedbania w jakoci wykonywanych przewozw, a take realizowanie ich z naruszeniem warunkw udzielonych zezwole oraz zasad ustalonych w ustawie o transporcie drogowym. Kontrola wykazaa te, i spki i przedsibiorstwa samochodowe prowadziy dziaania restrukturyzacyjne bez rzetelnego przygotowania. Nie podejmowano przedsiwzi zmierzajcych do ograniczenia kosztw funkcjonowania czy pozyskania nowych rde przychodw. W 4 spkach zarzdy nie wypeniy nawet obowizku opracowania strategicznego planu wieloletniego. W 4 kolejnych podmiotach nie opracowano programw naprawy lub restrukturyzacji, mimo zalece organw nadzorczych. Kontrolerzy w 58% badanych jednostek stwierdzili istotne wady w planowaniu strategicznym. Nie byo ono poprzedzane rzeteln analiz ekonomiczno-finansow i majtkow. Najczstszymi wadami planw wieloletnich i rocznych by brak projekcji kosztw wykonania zada sucych osigniciu zaoonego celu, harmonogramu ich realizacji oraz rde ich finansowania. Niektre proponowane zamierzenia od pocztku byy nierealne choby wzrost przychodw z biletw przy zmniejszajcej si liczbie pasaerw. Za najpowaniejsze rdo dodatkowych przychodw suya wyprzeda posiadanych przez spki i przedsibiorstwa nieruchomoci, co przynosio krtkotrwa jedynie popraw wynikw. Generalnie, w kontrolowanym okresie, pogarszay si one w caej brany, co w kilku przypadkach spowodowao likwidacj zakadw bd ogoszenie ich upadoci.

Synteza

Waniejsze wnioski

egzekwowanie wykonania przez zarzdy spek programw restrukturyzacyjnych; racjonalizowanie dziaa w zakresie nabywania i zbywania skadnikw majtku;

sprawowanie nadzoru wacicielskiego nad przedsibiorstwami w oparciu o rzetelne analizy ich sytuacji ekonomiczno-finansowej.

500

Skarb Pastwa

Tytu kontroli
79. Zagospodarowanie nieruchomoci stanowicych mienie wojewdztw i powiatw

Cel
Ocena wykonywania przez zarzdy powiatw i wojewdztw zada dotyczcych zagospodarowania nieruchomoci, w szczeglnoci ewidencjonowania i ujawniania prawa wasnoci do nich w ksigach wieczystych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Spraw Wewntrznych i Administracji, Gwnym Urzdzie Geodezji i Kartografii, trzech urzdach wojewdzkich i marszakowskich oraz w dziewiciu starostwach powiatowych. W informacji wykorzystano te niektre rezultaty kontroli P10153 LOL.

Zarzdy wojewdztw i powiatw gospodaroway w 2009 r. nieruchomociami gruntowymi o cznej powierzchni 149.670 ha. Do chwili obecnej nie zosta jednak zakoczony proces przejmowania przez nienabytych z mocy prawa nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz nieruchomoci przekazanych dla realizacji zada przez wojewdztwa i powiaty. W listopadzie 2007 r. wesza w ycie ustawa o ujawnieniu w ksigach wieczystych prawa wasnoci nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz jednostek samorzdu terytorialnego. Jej celem byo m.in. uporzdkowanie i zaktualizowanie zapisw ksig wieczystych dotyczcych wasnoci Skarbu Pastwa i samorzdw. Naoya ona na starostw obowizek sporzdzenia w cigu 18 miesicy spisw nieruchomoci, ktre na mocy odrbnych przepisw przeszy na wasno Skarbu Pastwa albo jednostek samorzdowych i przekazania tych wykazw waciwym wojewodom, marszakom wjtom i burmistrzom. Z kolei wojewodowie zostali zobowizani do przygotowania opracowa ze swojego terenu i odesania ich ministrowi waciwemu do spraw administracji, ktry na tej podstawie mia opracowa zestawienie zbiorcze nieruchomoci dla caego kraju. Ewidencj gruntw i budynkw prowadz starostowie na mocy prawa geodezyjnego i kartograficznego. Marszakowie sporzdzaj na ich podstawie spisy wojewdzkie, a Gwny Geodeta Kraju krajowe zestawienie zbiorcze. Dane te podlegaj aktualizacji. Kontrola Izby ujawnia, e powiatowe systemy ewidencjonowania nieruchomoci nie pozwalay na uzyskanie informacji o wszystkich nieruchomociach wojewdzkich i powiatowych. Programy informatyczne, za pomoc ktrych prowadzono w starostwach ewidencje gruntw i budynkw byy niedoskonae, nie pozwalay na wygenerowanie danych dotyczcych liczby, powierzchni i stanu prawnego nieruchomoci. Starostowie czterech badanych przez NIK powiatw nie przekazali wojewodom w wymaganym ustaw terminie wykazw nieruchomoci, tumaczc, e nie mogli uzyska z ewidencji potrzebnych danych. Na podstawie spywajcych spisw Gwny Geodeta Kraju sporzdzi zbiorcze zestawienie nieruchomoci. Nie byo ono jednak kompletne. Tylko w przypadku 29 powiatw wykazano pene dane, cakowicie natomiast brakowao informacji z 36 powiatw. Tym samym, w opinii NIK, zadanie to nie zostao zrealizowane rzetelnie. Do 2007 roku ujawniono w ksigach wieczystych prawo wasnoci nieruchomoci skontrolowanych samorzdw do 5.220 ha. W styczniu 2010 r. stan ten osign 6.549 ha, jednoczenie jednak nieujtych w ksigach byo 4.261 ha. Dla dziaek o powierzchni przeszo 1 tys. ha zoono w sdach wnioski o ujawnienie praw lub te kompletowano niezbdn dla dokonania tej czynnoci dokumentacj. W stosunku do nieruchomoci o powierzchni 3.265 ha cigle nie podjto adnych dziaa w celu uregulowania ich stanu prawnego. Marszakowie i starostowie objtych kontrol wojewdztw i powiatw nie zrealizowali wic ustawowego obowizku zoenia wnioskw o ujawnienie w ksigach wieczystych prawa wasnoci wszystkich nieruchomoci. Ponad 3 tys. ha terenw zajtych pod drogi nie posiadao uregulowanego stanu prawnego. Wynikao to z braku decyzji wojewodw potwierdzajcych nabycie z mocy prawa tych nieruchomoci. Bez nich ujawnienie w ksigach wieczystych prawa wasnoci do tych gruntw nie jest moliwe.

Synteza

Waniejsze wnioski
rzetelne zinwentaryzowanie nieruchomoci Skarbu Pastwa i jednostek samorzdu

terytorialnego; zintensyfikowanie dziaa sucych uregulowaniu stanu prawnego i ujawnieniu w ksigach wieczystych prawa wasnoci nieruchomoci.

501

Transport

Tytu kontroli
80. Stan realizacji Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych 20082011

Cel
Ocena prawidowoci dziaa zwizanych z przekazywaniem rodkw budetowych na przebudow, budow i remont drg gminnych i powiatowych oraz efektywnoci poniesionych nakadw.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 5 urzdach wojewdzkich: opolskim, podkarpackim, podlaskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim oraz w jednym starostwie powiatowym, 15 zarzdach drg powiatowych i w 20 urzdach miast i gmin zarzdzajcych drogami gminnymi.

Narodowy Program Przebudowy Drg Lokalnych zosta przyjty uchwa Rady Ministrw z padziernika 2008 r. Dotyczy on zasad wspfinansowania remontw, przebudowy i budowy drg gminnych i powiatowych z budetu pastwa w formie dotacji celowej. Program zakada, e w latach 20092011 na realizacj tych zada budet bdzie przeznacza corocznie 1 mld z, a co najmniej tak sam kwot wyo na ten cel jednostki samorzdu terytorialnego. Program precyzowa jednoczenie kryteria i zasady oceny wnioskw o wsparcie inwestycji drogowych, skadanych przez samorzdy. Z zaaprobowanych wnioskw tworzone byy listy rankingowe, stanowice podstaw do zawierania umw o dofinansowanie. Realizujc program, jednostki samorzdu przebudoway w 2009 r. ponad 2,5 tys. km drg powiatowych i gminnych, wybudoway te 170 km nowych drg. W 2010 r. firmowane programem inwestycje w drogi realizowane byy na co najmniej 2,1 tys. km ich dugoci. Skontrolowane przez Izb urzdy wojewdzkie terminowo ogaszay rozpoczcie naboru projektw do dofinansowania z programu, zgaszanych przez gminy i powiaty. Prawidowo przyjmoway i weryfikoway poprawno wypenienia wnioskw. Jednak komisje wojewdzkie analizujce i oceniajce skadane dokumenty nie ustrzegy si popenienia bdw. Znaczna cz tych gremiw nie trzymaa si cile regulaminw punktowania wnioskw i zdarzao si, e odmiennie oceniaa identyczne dane zgaszane przez starajcych si o dofinansowanie. W kilku przypadkach zaniona liczba przyznanych punktw przesdzia o niezamieszczeniu wnioskw na licie rankingowej. Urzdy terminowo ogaszay te listy i zgodnie z harmonogramem przekazyway je do MSWiA, a dotacje o czasie docieray do gmin i powiatw. Kontrola wykazaa jednoczenie, e niemal poowa zarzdcw drg nie posiadaa opracowanego planu rozwoju sieci drogowej, mimo obowizku wynikajcego wprost z ustawy o drogach publicznych. Ich brak znacznie utrudnia kompleksowe i perspektywiczne rozwizywanie problemw drogowych w gminach i powiatach. Trudniej byo w tej sytuacji o wybr najbardziej trafnych, optymalnych rozwiza komunikacyjnych. Zarzdcy drg dokonywali wyboru tras do budowy lub remontw jedynie podstawie biecych wskaza. Byy to, w opinii Izby, dziaania nierzetelne. Zaniechaniami, mogcymi mie wpyw na bezpieczestwo ruchu, byy zaniedbania, stwierdzone u 71% zarzdcw drg, dotyczce prowadzenia okresowych rocznych i picioletnich kontroli stanu technicznego drg i drogowych obiektw inynierskich. Byway przypadki odstpowania od kontroli, przeprowadzania ich w niepenym zakresie bd nie na wszystkich zarzdzanych drogach. Sporzdzano nierzetelne dokumentacje z tych bada. Postpowanie to naruszao przepisy zarwno ustawy o drogach publicznych jak i prawa budowlanego, wypeniajc znamiona wykroczenia. W umowach z wykonawcami robt drogowych, poza nielicznymi przypadkami, interesy prawne i finansowe zamawiajcych byy naleycie zabezpieczone. Zawieray one m.in. postanowienia dotyczce gwarancji i rkojmi, kar umownych za nierzetelne przeprowadzenie robt oraz wnoszenia przez zleceniobiorcw zabezpieczenia naleytego wykonania prac. Nieprawidowoci stwierdzone w dokumentacji przetargowej na etapie udzielania zamwie publicznych dotyczyy wyboru niewaciwego trybu udzielania zamwie, nierzetelnym dokumentowaniu postpowa i niezgodnoci treci zawieranych umw ze specyfikacjami istotnych warunkw zamwienia. Izba stwierdzia, e nadzr sprawowany przez 60% zarzdcw drg nad ich remontami i budowami nie by skuteczny, co miao wpyw na niewaciw jako prac wykonywanych na drogach powiatowych i gminnych. Do tego efektu dokaday si powane nierzetelnoci na etapie kocowego odbioru robt, polegajce gwnie na nieskutecznym egzekwowaniu od wykonawcw usuwania wad i usterek. Te zaniedbania w nadzorze inwestorskim mog sugerowa wystpowanie zachowa korupcyjnych.

Synteza

Waniejsze wnioski
zapewnienie skutecznego nadzoru nad pracami wojewdzkich komisji ds. oceny wnioskw;

opracowanie przez zarzdcw drg planw rozwoju sieci drogowej; dokonywanie wyboru trybu zamwie publicznych stosownie do specyfiki przedmiotu zamwienia;

poprawa efektywnoci nadzoru inwestorskiego w egzekwowaniu naleytej jakoci robt drogowych.

502

Transport

Tytu kontroli
81. Wykonywanie funkcji zarzdcy drg przez organy samorzdu terytorialnego

Cel
Ocena dziaalnoci organw samorzdowych zwizanej z budowaniem, remontowaniem i utrzymaniem sieci drogowej oraz zarzdzaniem ruchem na drogach publicznych.

Zakres
Kontrol objto 31 jednostek samorzdu terytorialnego, w tej liczbie 12 zarzdcw drg i 19 zarzdw drg.

Drogi w Polsce zgodnie z ustaw o drogach publicznych dziel si na krajowe, wojewdzkie, powiatowe i gminne. Drogami krajowymi zarzdza Generalna Dyrekcja Drg Krajowych i Autostrad, natomiast zarzdcami drg wojewdzkich s zarzdy wojewdztw, powiatowych zarzdy powiatw, gminnych za wjtowie, burmistrzowie bd prezydenci miast. Zarzdcy drg mog przekazywa swoje kompetencje w tym zakresie wyspecjalizowanym jednostkom zarzdom drg. Kontrola wykazaa, e samorzdy, ze wzgldu na zbyt skromne dochody, nie byy w stanie wyasygnowa rodkw zapewniajcych waciwy stan techniczny drg. Pomimo tych ogranicze, w latach 20082010 nastpio w kontrolowanych jednostkach zwikszenie nakadw na drogownictwo. W najwyszym stopniu o 76,8% wzrosy planowane wydatki na drogi powiatowe, na wojewdzkie o 46,7%, za w przypadku drg gminnych wzrost ten by najmniejszy i wynis tylko 8,2%. Kontrolerzy doceniajc zaradno zarzdcw drg w pozyskiwaniu rodkw finansowych, odnotowali, e obok sum z budetu do kasy drogowcw trafiay take dotacje z innych rde, w tym z Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych. W nakadach na finansowanie drg samorzdowych w latach 20082009 najwiksz pozycj stanowiy kwoty przeznaczone na ten cel przez zainteresowane samorzdy 83,2%, nastpnie rodki pomocowe UE 14,1%, oraz dotacje z budetu pastwa 2,7%. W okresie objtym kontrol nastpia pewna poprawa w wykorzystaniu przez drogowcw bdcych w ich dyspozycji i zaplanowanych do wydania kwot z 86% w 2008 r. do 92% w 2009 r., co nie zmniejsza wagi zastrzee dotyczcych opnie w realizowaniu zada inwestycyjnych. Wrd czynnikw hamujcych proces budowlany zarzdcy drg wymieniali m.in. przeduanie si procedur uzyskiwania pozwole, opnienia w przygotowywaniu przez wykonawcw dokumentacji projektowej, dusze ni zakadano postpowania przetargowe powodowane m.in. protestami ich uczestnikw oraz niesprzyjajc prowadzeniu robt drogowych aur. Kontrolerzy stwierdzili, e 84% badanych samorzdw nierzetelnie sprawowao nadzr inwestorski nad jakoci zlecanych prac. Do nieprawidowoci dochodzio na etapie wykonania, odbioru i podczas dokonywania przegldw drg w okresie gwarancyjnym. Spord 120 odcinkw oddanych do eksploatacji szos, w bez maa poowie przypadkw wystpoway istotne wady nawierzchni koleiny, nierwnoci, spkania i zapadnicia. Bardzo le na stan drg samorzdowych wpyway nielegalne przejazdy przecionych, ponadnormatywnych pojazdw. Jednoczenie w 80% przypadkw zarzdcy drg nie korzystali z moliwoci kontrolowania pojazdw dewastujcych drogi. W co pitej badanej jednostce stwierdzono lekcewaenie, wynikajcego z prawa budowlanego obowizku kontroli stanu technicznego drg. W trzech jednostkach nie prowadzono jej w ogle, w dwch dokonyway jej osoby nieuprawnione, a 40% zarzdcw protokoy z tych przegldw sporzdzao nierzetelnie, pomijajc m.in. zapisy o usuniciu poprzednio stwierdzonych usterek. W ten sposb dokumenty te nie mogy stanowi podstawy do caociowej oceny stanu technicznego sieci drogowej. Nadto, w przeszo poowie badanych samorzdw nierzetelnie prowadzono ewidencj drg. W konsekwencji brak byo podstawowych informacji o parametrach technicznych eksploatowanych tras. Zdecydowana wikszo skontrolowanych jednostek nierzetelnie zarzdzaa ruchem na drogach. W 24% zarzdw brakowao zatwierdzonych projektw organizacji ruchu, a w 64% jednostek oznakowanie drg byo niezgodne z obowizujcymi projektami. Stanowio to potencjalne zagroenie dla bezpieczestwa ruchu. Z ustale kontroli wynika, e nie dokoczono regulacji stanu prawnego gruntw pod drogami samorzdowymi. Za przekazaniem drg samorzdom w 1999 r. nie poszo wyznaczenie dziaek zajtych pod pasy drogowe. Brak tych uregulowa moe zdaniem NIK stwarza coraz wicej problemw natury prawnej.

Synteza

Waniejsze wnioski
wzmocnienie nadzoru nad jakoci wykonywanych robt drogowych i ich odbiorem; poprawa biecego utrzymania drg; przeciwdziaanie niszczeniu drg przez

przecione, ponadnormatywne pojazdy; prawidowe dokumentowanie okresowych przegldw drg i aktualizacja ewidencji drg; uregulowanie stanu prawnego gruntw pod drogami samorzdowymi.

503

Transport

Tytu kontroli
82. Pobieranie opat i kar za zajcie pasa drogowego w wojewdztwie maopolskim

Cel
Ocena prawidowoci wymierzania oraz egzekwowania przez zarzdcw drg opat i kar za zajcie pasa drogowego, a take sprawdzenie czy wskutek ich zaniedba waciciele drg nie utracili moliwoci pozyskania rodkw pieninych.

Zakres
Kontrol objto Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad Oddzia w Krakowie oraz zarzdy drg: wojewdzkich, powiatowych w Krakowie, Nowym Sczu i Chrzanowie, miejskich w Krakowie, Nowym Sczu i Tarnowie, a take gminnych w Krynicy-Zdroju i Wieliczce.

Przepisy ustawy o drogach publicznych przewiduj, e zajcie pasa drogowego na cele niezwizane z ruchem drogowym oraz utrzymaniem drg wymaga zezwolenia zarzdcy drogi, za ktre pobiera si odpowiedni opat.Tymczasem spord 797 obiektw objtych ogldzinami NIK stwierdzono 699 nielegalnych zaj pasa drogowego. W Krakowie, tylko w obrbie Starego Miasta, NIK ujawnia 170 szyldw i reklam umieszczonych w takich miejscach bez zezwolenia, w Nowym Sczu 226, a w Tarnowie 90. Zarzdcy drg nie wszczynali jednak postpowa administracyjnych w celu naoenia kary na wacicieli reklam, ograniczajc si niekiedy do ich usunicia. NIK oszacowaa, e przy uwzgldnieniu wszystkich stwierdzonych przypadkw nielegalnych zaj pasa drogowego w badanych 8 jednostkach suma kar tylko za jeden dzie wyniosaby 36 tys. z. Przy zaoeniu, e na wszystkie bezprawne zajcia zarzdcy wyraziliby zgod, dzienne opaty opiewayby na kwot 3,6 tys. z, a w skali roku mogliby uzyska przychody przekraczajce 1,3 mln z. Kontrola wykazaa, e wnioski o zajcie pasa drogowego nie zawieray niektrych danych, niezbdnych do naliczenia opaty, ani nie doczono do nich dokumentw wskazanych w rozporzdzeniu Rady Ministrw w sprawie okrelenia warunkw udzielania zezwole na zajcie pasa drogowego, a mimo to starajcy si uzyskiwali decyzje pozytywne. Ujawniono take przypadki wydawania zezwole na przejcie przez pas drogowy instalacji wodocigowych lub kanalizacyjnych bez zabezpieczenia waciwej dokumentacji geodezyjnej, a nawet bez owiadczenia inwestora o posiadaniu pozwolenia na budow lub zgoszenia robt do odpowiedniego organu. Mao tego, pod pozorem usuwania awarii niektrzy przedsibiorcy wykonywali remonty i naprawy biece sieci energetycznych, wodnych i kanalizacyjnych bez uprzedniego wnioskowania o wyraenie zgody na zajcie drogi. Rwnie nie wszystkie zarzdy wywizyway si z obowizku monitorowania stanu technicznego drg, w tym zapobiegania nielegalnym zajciom pasa drogowego. NIK zwrcia uwag na brak nadzoru wacicieli drg nad prawidowoci pobierania opat i kar za zajcie pasa drogowego. Take kontrole wewntrzne w kontrolowanych zarzdach cakowicie pomijay badanie w takim zakresie. Istotnym ograniczeniem skutecznego zarzdzania drogami pozostaje nieuregulowany stan prawny zajtych pod nie gruntw. Rzecz jest o tyle wana, e chcc naoy kar za samowolne zajcie pasa drogi, organ administracji powinien wykaza si prawem wasnoci gruntu zajtego pod drog, a take na odpowiednim dokumencie geodezyjnym oznaczy jego powierzchni. Dopiero taki materia dowodowy moe by podstaw wymierzenia kary oraz skutecznego jej dochodzenia w postpowaniu odwoawczym. NIK zwraca uwag, e zarwno umieszczanie obiektw, jak i prowadzenie robt w pasie drogowym bez zezwolenia i nadzoru zarzdcy drogi nie tylko mog powodowa zagroenie bezpieczestwa ruchu drogowego, ale te naruszaj utrwalony ad architektoniczny maopolskich miast.

Synteza

Waniejsze wnioski
wszczynanie postpowa administracyjnych w kadym przypadku zajcia pasa drogowego bez zezwolenia lub z przekroczeniem warunkw w nim okrelonych;

monitorowanie zdarze polegajcych na zajmowaniu pasa drogowego bez zezwolenia zarzdu drogi w celach niezwizanych z prowadzeniem ruchu drogowego oraz zarzdzaniem drog.

504

Transport

Tytu kontroli
83. Wykonywanie zada przez administracje publiczn w zakresie bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych

Cel
Ocena wykonywania zada przez organy
administracji publicznej oraz jednostki uczestniczce w transporcie towarw, zapewnieniu nadzoru i kontroli nad przewozami oraz ich organizacj i przebiegiem ze szczeglnym uwzgldnieniem bezpieczestwa przewozw.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Urzdzie Transportu Kolejowego w Warszawie oraz w jego oddziaach w Warszawie i Krakowie, w 4 urzdach wojewdzkich i marszakowskich, 4 wojewdzkich inspektoratach transportu drogowego, 4 komendach wojewdzkich Pastwowej Stray Poarnej, PKP Cargo SA w Warszawie oraz 4 zakadach terenowych, w PKP PLK SA w Warszawie oraz 4 zakadach terenowych.

Wojewodowie i marszakowie wojewdztw nie stworzyli skutecznego systemu nadzoru nad bezpiecznym przewozem towarw zagraSynteza ajcych ludziom i rodowisku materiaw wybuchowych, rcych, palnych, trujcych oraz promieniotwrczych. Powanym zagroeniem jest przewz tych substancji w miastach, przez ktre w cigu doby przejeda okoo 40 transportw samochodowych z niebezpiecznymi adunkami od 5 do 20 ton kady. Najwicej tzw. toksycznych rodkw przemysowych przewozi si m.in. w okolicach odzi, Trjmiasta, Czechowic-Dziedzic. W 2010 roku w wyniku awarii, wypadkw i kolizji na polskich drogach doszo do 253 miejscowych zagroe chemiczno-ekologicznych. W transporcie kolejowym byy 32 takie zdarzenia. Nadzr wojewodw nad przewozem drogowym materiaw niebezpiecznych sprowadza si w zasadzie do formalnej weryfikacji rocznych sprawozda, skadanych przez przedsibiorcw. Wojewodowie nie sprawdzali, jak inspektoraty transportu drogowego, stra poarna, policja i marszakowie wojewdztw wykonuj swoje obowizki zwizane z zapewnieniem bezpieczestwa przewozu tych towarw. Nie ustalili te procedur zapewniajcych przepyw informacji oraz wspprac midzy swoim urzdem a jednostkami odpowiedzialnymi za bezpieczestwo obywateli. W rezultacie takiego stanu zarwno urzdy wojewdzkie, jak i jednostki administracji zespolonej nie posiaday informacji o faktycznym poziomie zagroe. Kontrola wykazaa, e marszakowie wojewdztw, jako organy zarzdzajce ruchem na drogach wojewdzkich, nie korzystali z moliwoci wyznaczenia tras przejazdw dla transportw towarw niebezpiecznych przez wprowadzenie odpowiednich znakw zakazu lub nakazu, np. zakaz wjazdu pojazdw z materiaami niebezpiecznymi oraz nakazany kierunek jazdy dla pojazdw z materiaami niebezpiecznymi. Nic dziwnego, e transport tych towarw odbywa si bez przeszkd przez centra miast w godzinach najwikszego ruchu, w pobliu budynkw uytecznoci publicznej. Marszakowie nie sprawdzali, czy wobec przedsibiorcy organizujcego kursy doksztacajce dla kierowcw nie wydano decyzji o zakazie ich prowadzenia. Gwn przyczyn takiego stanu by brak centralnego rejestru, ktry zawieraby informacje o kadym przypadku wykrelenia firmy z takiej ewidencji. Z kolei w trzech inspektoratach transportu drogowego egzamin na doradc ds. bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych przeprowadzay osoby niemajce ku temu uprawnie. Mao tego, do egzaminu dopuszczano osoby, ktre nie speniay wymogw formalnych do jego zoenia. Zastrzeenia NIK nie ominy take Urzdu Transportu Kolejowego, ktry zaniedbywa swoje obowizki polegajce na sprawowaniu nadzoru i przeprowadzaniu kontroli dotyczcej bezpieczestwa przewozu kolej towarw niebezpiecznych. Mimo e w latach 20082010 masa takich towarw wzrosa z 19,4 mln ton do 20,1 mln ton, to liczba kontroli uczestnikw przewozu spada ze 107 do 68. Prezes UTK nie kontrolowa te, czy uywane przez kolej cinieniowe urzdzenia transportowe, w szczeglnoci cysterny, speniay wymagania do ich bezpiecznego uytkowania. Krytyczne uwagi NIK odnosiy si take do stanu technicznego infrastruktury kolejowej.

Waniejsze wnioski

wprowadzenie skutecznego nadzoru i kontroli nad przewozem towarw niebezpiecznych; pene wykonywanie zada przez wojewodw i marszakw z zakresu organizacji ruchu;

poprawa nadzoru sprawowanego przez marszakw wojewdztw w zakresie prowadzenia kursw doksztacajcych; rzetelne sporzdzanie planw bezpieczestwa przy przewozie towarw wysokiego ryzyka.

505

Transport

Tytu kontroli
84. Bezpieczestwo ruchu drogowego w Polsce

Cel
Analiza i ocena stanu bezpieczestwa ruchu drogowego w Polsce oraz wskazanie organom administracji publicznej wad, bdw i nieprawidowoci utrudniajcych jego istotn popraw.

Zakres
Kontroli poddano urzdy marszakowskie wojewdztw: podlaskiego, kujawsko-pomorskiego, lskiego, dzkiego, wielkopolskiego, mazowieckiego, dolnolskiego i lubuskiego, wojewdzkie orodki ruchu drogowego w tych wojewdztwach oraz 2 urzdy miast i 6 starostw powiatowych. Wykorzystano rwnie dane z 27 informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych przez NIK w latach 20002010.

Izba od wielu lat przeprowadza kontrole dotyczce rnych aspektw bezpieczestwa na drogach, diagnozuje zagroenia i przedstawia wnioski w sprawie ich usunicia. Jednak stan bezpieczestwa jest cigle zy i wymaga poprawy. Polska jest krajem o najwyszym wskaniku ofiar miertelnych w UE (w Polsce na 100 wypadkw traci ycie statystycznie 11 osb, gdy w UE 4), a roczne straty z tytuu wypadkw drogowych wynosz ok. 2,5% wytworzonego PKB. Majc to na uwadze, NIK dokonaa podsumowania dziesicioletnich wynikw badania bezpieczestwa na drogach i przedstawia je w informacji zatwierdzonej w marcu 2011 r. Polska, przystpujc do UE, zobowizaa si zmniejszy do 2013 r. liczb miertelnych ofiar wypadkw o poow. Mimo e w ostatnich latach na drogach gino mniej osb, to jednak istnieje powane ryzyko, e nie uda si nam tego zamiaru zrealizowa. Podczas gdy w latach 20082010 zmniejszya si liczba ofiar miertelnych z 5437 do 3907, to ju w 2011 r. w wypadkach drogowych zgino 4189 osb, tj. o 7,2% wicej ni w 2010 r. Wrd przyczyn powodujcych zagroenie bezpieczestwa, Izba w pierwszym rzdzie wymienia fatalny stan infrastruktury drogowej. Ocen t potwierdzaj wyniki wszystkich kontroli z ostatnich 10 lat. Polskie drogi nale do jednych z najgorszych w Europie zarwno pod wzgldem gstoci (o 40% mniejszej od przecitnej UE), jak i struktury (udzia autostrad i drg ekspresowych w oglnej dugoci drg publicznych jest kilkakrotnie mniejszy ni w Europie). Jestemy te na szarym kocu UE pod wzgldem parametrw technicznych szos. Ich niedostosowanie do unijnego standardu nacisku 11,5 tony na o powoduje, e na jezdniach tworz si gbokie koleiny. Polscy kierowcy zmuszeni s do jazdy po nich, podczas gdy w UE takie drogi wycza si z ruchu. Niezadowalajcy stan drg, w opinii NIK, by gwnie rezultatem niewywizywania si administracji drogowej z ustawowych obowizkw. Izba stwierdzia m.in., e zarzdy drg nie dokonyway corocznych przegldw stanu nawierzchni, nie kontroloway jakoci robt drogowych, a inwestycje drogowe podejmoway bez naleytego przygotowania choby bez prawa do terenu i bez wymaganych pozwole. Na poziom bezpieczestwa wpywa te niedoskonay system szkolenia kierowcw. Zdaniem Izby nie przygotowuje on do bezpiecznego uczestnictwa w ruchu, zarwno w zakresie nabywania uprawnie do kierowania pojazdami, jak i doskonalenia umiejtnoci zawodowych (osoby o krtkim stau za kkiem powoduj u nas ok. 30% wypadkw). Izba wskazywaa take na moliwo wystpowania mechanizmw korupcjogennych w obszarze szkolenie egzaminowanie wydawanie praw jazdy, stwierdzajc przypadki wydawania zawiadcze o ukoczeniu kursu mimo niepenej realizacji programu szkolenia, nierzetelnego sprawdzania testw i zabezpieczania protokow egzaminacyjnych. Niebezpieczestwo w ruchu pojazdw potgowa ich niezadowalajcy czsto stan techniczny. Kontrole NIK ujawniy liczne przypadki dopuszczania do ruchu pojazdw niesprawnych bd w ogle niebadanych przez stacje diagnostyczne. Gwn tego przyczyn by nienaleyty nadzr nad stacjami kontroli pojazdw, sprawowany przez starostw. Istotne zagroenie dla bezpieczestwa na drogach stanowi rwnie niewaciwa organizacja ruchu. Izba stwierdzia, e zarzdy drg oraz organy zarzdzajce ruchem nie wykonyway nawet podstawowych obowizkw, takich jak sporzdzanie dla kadej drogi projektu organizacji ruchu i utrzymywanie w naleytym stanie technicznym wszystkich znakw drogowych oraz urzdze bezpieczestwa ruchu. W czci zarzdw drg osoby nimi kierujce peniy jednoczenie funkcje organu zarzdzajcego ruchem drogowym i zatwierdzay wasne projekty organizacji ruchu.

Synteza

Waniejsze wnioski
poprawa stanu technicznego drg poprzez dostosowanie ich parametrw do standardw UE;

utworzenie skutecznego i efektywnego systemu szkolenia kierowcw; usprawnienie i uszczelnienie systemu dopuszczania pojazdw do ruchu.

506

Transport

Tytu kontroli
85. Wykonywanie zada przez samorzdy terytorialne w zakresie organizowania regionalnych przewozw autobusowych

Cel
Ocena wywizywania si samorzdw terytorialnych z obowizkw zwizanych z organizowaniem krajowych przewozw autobusowych na liniach regularnych.

Zakres
Kontrol objto urzdy marszakowskie wojewdztw: lubelskiego, lubuskiego, maopolskiego, mazowieckiego, warmiskomazurskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego oraz pooone w ich granicach 21 starostw powiatowych.

We wszystkich kontrolowanych jednostkach Izba natkna si na powane nieprawidowoci, przede wszystkim w realizacji zada organizacyjnych. Samorzdy nie analizoway sytuacji rynkowej w przewozach pasaerskich, co miao wpyw na bdne decyzje regulacyjne w tej brany, nierzetelnie realizoway te obowizki zwizane z udzielaniem licencji oraz zezwole przewozowych. Nieprawidowo rozliczay rodki budetowe przeznaczone na refundacj udzielanych przez przewonikw ulg ustawowych. Przyznawanie licencji na wykonywanie transportu drogowego i zezwole na wykonywanie regularnych przewozw osb odbywao si niejednokrotnie z naruszeniem prawa. Wnioski przedsibiorcw byy bardzo czsto niekompletne, wymagane dokumenty nieaktualne albo wrcz zastpowane owiadczeniami czego nie przewidyway adne przepisy. Licencje wydawano, mimo e wnioskodawcy nie byli w stanie udokumentowa, i pojazdy zgaszane do przewozw speniaj wymagania techniczne. Kontrolerzy Izby wyrazili w zwizku z tym opini, e praktyki te mog wskazywa na zachowania korupcyjne, uatwiane przez zgromadzenie nadmiaru kompetencji w rku jednego urzdnika, dowolno postpowania oraz sabo systemu kontroli i nadzoru. Ustalenia kontroli wskazuj jednoznacznie, e ponad poowa skontrolowanych samorzdw nie bya przygotowana kadrowo i organizacyjnie do wykonywania funkcji regulacyjnych na rynku przewozw osobowych i koncesyjno-kontrolnych. Nie zostay m.in. ustanowione, a wic tym samym nie funkcjonoway procedury, jednoznacznie okrelajce sposb wykonywania zada przez pracownikw podczas postpowa administracyjnych i kontrolnych. Izba stwierdzia, e ponad 2/3 kontrolowanych samorzdw wydawao zezwolenia mimo przedoenia niekompletnej dokumentacji, bez przeprowadzenia rzetelnej analizy doczanych do wnioskw rozkadw jazdy. W ten sposb niejednokrotnie naraane byo bezpieczestwo pasaerw, albowiem dotrzymywanie tych harmonogramw wymagaoby jazdy na trasach z prdkoci wysz ni dozwolona. Przewonicy zaniedbywali te obowizek aktualizowania rozkadw, a nieomal 90 proc. badanych samorzdw nie reagowao na to zaniechanie. Kontrolerzy udokumentowali te powszechne przypadki braku reakcji samorzdw na sygnay organw kontroli ruchu drogowego o naruszaniu przez przewonikw warunkw zezwole. Postpowania w tych sprawach prowadzono w sposb przewleky, a w 19 skontrolowanych przez NIK jednostkach nie podejmowano w takich sytuacjach adnych dziaa. W 86% objtych kontrol samorzdw, mimo ustawowego obowizku, nie sprawdzano, czy przewonicy nadal speniaj wymogi bdce podstaw wydania licencji i zezwole. Niemal 80 proc. badanych przez NIK samorzdw nie korzystao z prawa do kontrolowania przewonikw poprzez sprawdzanie, czy dziaaj oni zgodnie z warunkami okrelonymi w licencjach i zezwoleniach. W ten sposb przedsibiorcy naruszajcy przepisy ustawy o transporcie drogowym unikali kar pieninych, a samorzdy nie wiedziay o nieprawidowociach mogcych stanowi podstaw do cofnicia zezwole. Omielao to take innych posiadaczy pojazdw do przewozu pasaerw bez uprawnie. Jako usug przewozowych obniana bya wanie przez nielegalnych przewonikw, a take wskutek wykonywania kursw pojazdami niezgoszonymi do licencji, ignorowania rozkadw jazdy i nierespektowania ustalonych tras przejazdu.

Synteza

Waniejsze wnioski
przeprowadzanie analiz sytuacji rynkowej; zobowizanie Gwnego Inspektora Transportu Drogowego do zapewnienia skutecznego nadzoru nad wydawaniem licencji i zezwole w krajowym transporcie drogowym;

wydawanie uprawnie do przewozw po dostarczeniu kompletnych wnioskw; zintensyfikowanie kontroli przedsibiorcw transportowych w zakresie wywizywania si przez nich z warunkw licencji i zezwole; cofanie uprawnie przewonikom nieprzestrzegajcym obowizkw ustawowych; ustanowienie szczegowych procedur postpowania w urzdach wydajcych licencje i zezwolenia.

507

Transport

Tytu kontroli
86. Wykorzystanie nieruchomoci kolejowych na cele komercyjne niezwizane z prowadzeniem ruchu kolejowego

Cel
Ocena gospodarowania przez PKP SA nieruchomociami niewykorzystywanymi do prowadzenia transportu kolejowego.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Infrastruktury oraz 14 jednostek organizacyjnych PKP SA Central Spki, Oddzia Dworce Kolejowe, 6 rejonw dworcw kolejowych i 6 oddziaw gospodarowania nieruchomociami.

PKP SA dysponowaa w poowie 2011 r. ponad 40 tys. nieruchomoci gruntowych o powierzchni 24 tys. ha, 14,8 tys. budynkw oraz 22,5 tys. budowli. Na najemcw czekao w 675 obiektach dworcowych przeszo 191 tys. m powierzchni uytkowej zbdnej do obsugi pasaerw. Realizacja planu spki zagospodarowania poszczeglnych skadnikw zbdnego majtku wynosia od 5% do 67%. Dokument Strategia dla transportu kolejowego do roku 2013, przyjty uchwa Rady Ministrw w 2007 r., przewidywa, e w latach 20092010 PKP SA spaci dugoterminowe zaduenie w wysokoci 2,3 mld z, przy czym 1 mld z na t spat bdzie pochodzi ze sprzeday nieruchomoci strategicznych. Kontrola wykazaa, e z zaoonych na 2009 r. z tego tytuu wpyww na kwot 479 mln z uzyskano 25%, za z 587 mln z planowanych w 2010 r. jedynie 14%. Gwn przyczyn niepowodzenia by brak zainteresowania kolejowymi nieruchomociami ok. 80% przetargw nie doszo do skutku z powodu braku kontrahentw i ofert kupna. W ocenie Izby, zarzd spki nie wykaza w tym obszarze funkcjonowania naleytej aktywnoci, a Minister Infrastruktury nadzr nad realizacj Strategii sprawowa w sposb nieskuteczny. Powoany w 2006 r. przez PKP SA Zesp do spraw dokonania oceny alokacji majtku trwaego pod ktem jego przydatnoci dla poszczeglnych spek Grupy PKP nie zakoczy pracy w terminie wyznaczonym przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy. Tym samym nie zostaa sporzdzona ostateczna inwentaryzacja zbdnych nieruchomoci kolejowych. Zarzd PKP SA nie wiedzia, ktre nieruchomoci przejte w wyniku komercjalizacji PKP byy niezbdne do funkcjonowania spek kolejowych, a ktre jako niepotrzebne mogyby podlega komercyjnemu zagospodarowaniu. Izba jako niedostateczny ocenia nadzr zarzdu PKP SA gospodarowaniem zbdnymi nieruchomociami przez zarzdzajce i administrujce nimi jednostki organizacyjne oddziay gospodarowania nieruchomociami i Oddzia Dworce Kolejowe. Nie zostay precyzyjnie uregulowane zasady oddawania do odpatnego korzystania obiektw zbdnych dla transportu kolejowego. Stan ten i wynikajca z niego dowolno postpowania sprzyjay powstawaniu mechanizmw korupcjogennych przy zawieraniu umw najmu i dzierawy. Kontrola ujawnia te przypadki, niezwalniania zajmowanych nieruchomoci przez dotychczasowych najemcw, pomimo upywu terminw dzierawy lub wynajmu. Wynikao to m.in. z nieskutecznoci dziaania oddziaw gospodarowania nieruchomociami, w tym zaniechania dochodzenia roszcze na drodze sdowej. PKP SA nie zdoaa wdroy projektowanych przedsiwzi o znaczeniu strategicznym w zagospodarowywaniu zbdnych nieruchomoci kolejowych, m.in. ze wzgldu na przeszkody prawne. Plan budowy osiedla mieszkaniowego na terenach kolejowych w Warszawie nie powid si, poniewa nie otrzymano decyzji o warunkach zabudowy. Inwestycja zostaa wic wstrzymana, a spka nie uzyskaa spodziewanych korzyci finansowych. Na posiadane przez PKP SA 104 tys. dziaek gruntowych ok. 33 tys. nieruchomoci o powierzchni 25,3 tys. ha nie miao uregulowanego stanu prawnego. Utrudniao to, a czsto nawet uniemoliwiao, prby ich zagospodarowania.

Synteza

Waniejsze wnioski
zwikszenie efektywnoci komercyjnego zagospodarowywania nieruchomoci zbdnych dla transportu kolejowego;

uregulowanie zasad oddawania nieruchomoci kolejowych do odpatnego korzystania innym podmiotom; wyeliminowanie przypadkw bezumownego korzystania z nieruchomoci PKP SA;

doprowadzenie do uregulowania stanu prawnego posiadanych przez PKP SA nieruchomoci.

508

Transport/ Gospodarka morska

Tytu kontroli
87. Warunki rozwoju portw morskich

Cel
Ocena dziaa rzdowej administracji drogowej i morskiej oraz podmiotw zarzdzajcych portami i infrastruktura kolejow, w zakresie poprawy warunkw funkcjonowania portw morskich.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Infrastruktury, Generalnej Dyrekcji Drg Krajowych i Autostrad, PKP Polskich Liniach Kolejowych SA, urzdach morskich w Gdyni, Supsku i Szczecinie oraz w zarzdach portw: Gdask, Gdynia, Szczecin i winoujcie, Darowo, Elblg i Koobrzeg.

W 2010 r. funkcjonowao w Polsce 69 portw i przystani morskich. Ustawa o portach i przystaniach morskich dzieli je na porty o podstawowym znaczeniu dla gospodarki Gdask, Gdynia, Szczecin i winoujcie oraz nieposiadajce takiego znaczenia. W strukturze rodkw transportu obsugujcych porty o podstawowym znaczeniu, w 2010 r. przodowa przewz drogowy 39,3% przed kolejowym 32,3%, rurocigowym 26,8% i wodnym rdldowym 1,6%. W porwnaniu z rokiem poprzednim, o 5 punktw procentowych zmniejszy si udzia transportu drogowego, co naley uzna za zjawisko korzystne z punktu widzenia wymogw ekologicznych. Z myl o poprawie warunkw rozwoju portw morskich, Rada Ministrw przyja w 2007 r. Strategi rozwoju polskich portw do 2015 r., ktra zakadaa m.in. popraw infrastruktury portw i dostpu do nich o strony morza i ldu, pozyskiwanie wikszej masy adunkw oraz popraw jakoci usug portowych. Z kolei Zesp do spraw Polityki Morskiej RP, ktry jest organem pomocniczym Prezesa Rady Ministrw opracowa dokument Zaoenia polityki morskiej Rzeczypospolitej Polskiej do 2020 r.. Za kierunki priorytetowe uzna modernizacj portw i ich pocze z zapleczem m.in. poprzez rozwj sieci transportu multimedialnego. Kontrola NIK wykazaa, e w okresie wdraania Strategii, czyli od 2008 r. nie nastpi wzrost nakadw na budow, rozbudow i modernizacj infrastruktury wiodcych portw. Dekapitalizacja majtku trwaego w tych obiektach siga 60%, jednoczenie jednak planowane nakady inwestycyjne na jego odtworzenie byy realizowane tylko czciowo w 2010 r. w Gdasku w 72,3%, a w Gdyni w 82,5%. Wrd przyczyn tych opnie wymieniano przeduajce si procedury uzyskiwania niezbdnych decyzji administracyjnych i utrudnienia w wykonywaniu prac na obiektach bdcych w eksploatacji. Dostp do portw od strony morza nie uleg poprawie. Przyczyniao si do tego spycanie torw podejciowych i ich zwanie. Podstawowym powodem tego stanu by brak odpowiednich funduszy na pogbianie i utrzymanie torw wodnych oraz mitrga administracyjna powodowana przez obowizujce procedury. NIK pozytywnie ocenia dziaalno GDDKiA suc poprawie stanu technicznego drg zapewniajcych dostp do portw, nastpowa bowiem wzrost nakadw inwestycyjnych, w efekcie poprawi si stan techniczny tych drg. Obsuga portw transportem kolejowym utrudniona jest przez degradacj stanu technicznego linii kolejowych i ich niskie parametry techniczne. W okresie objtym kontrola nastpia dalsza dekapitalizacja linii kolejowych prowadzcych do portw. W latach 20092010 potrzeby finansowe niezbdnych do utrzymania we waciwym stanie zaspokajane byy zaledwie w 15%. Faktyczny czas jazdy pocigw towarowych wydua si. W ocenie Izby niewystarczajce byy dziaania na rzecz rozwoju transportu multimedialnego. Wzrost stawek na przewz kontenerw pocigami ogranicza konkurencyjno tych przewozw. Popraw warunkw funkcjonowania portw morskich przynioso natomiast odblokowanie po podpisaniu w 2009 r. umowy z Federacj Rosyjsk eglugi midzynarodowej na Zalewie Wilanym i zagbienie na wniosek strony polskiej gazocigu Nord Stream, co pozwolio utrzyma warunki eglugi na Zachodniej Trasie do winoujcia. Przywrcono eglowno na Odrzaskiej Drodze Wodnej. Nieskuteczne i nierzetelne byy dziaania administracji rzdowej w zakresie identyfikacji istniejcych barier i przeszkd w rozwoju przedsibiorczoci morskiej w celu opracowanie stosownych projektw aktw prawnych, znoszcych te bariery. Nierzetelna bya te dziaalno administracji morskiej w zakresie przygotowania budowy drogi wodnej czcej Zalew Wilany z Zatok Gdask.

Synteza

Waniejsze wnioski

poprawa warunkw rozwoju portw morskich poprzez realizacj celw okrelonych w programach rzdowych; podjcie ostatecznej decyzji w sprawie zasadnoci realizacji wieloletniego programu budowy drogi wodnej czcej Zalew Wilany z Zatok Gdask;

wzmocnienie nadzoru ministra waciwego do spraw morskich i transportu nad dziaalnoci dyrektorw urzdw morskich oraz PKP PLK SA w zakresie realizacji inwestycji infrastrukturalnych.

509

rodowisko

Tytu kontroli
88. Dziaalno zwizana z unieszkodliwianiem odpadw medycznych na terenie wojewdztwa podkarpackiego

Cel
Ocena unieszkodliwiania odpadw medycznych w wojewdztwie podkarpackim.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Podkarpackiego w Rzeszowie, Wojewdzkim Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie, Starostwie Powiatowym w Dbicy i w trzech przedsibiorstwach.

Podstawowym aktem prawnym, okrelajcym zasady neutralizacji pozostaoci po udzielonych wiadczeniach zdrowotnych oraz badaniach i dowiadczeniach medycznych, jest wielokrotnie nowelizowana ustawa o odpadach. Najwysza Izba Kontroli, pomimo stwierdzonych nieprawidowoci, pozytywnie ocenia unieszkodliwianie odpadw medycznych w wojewdztwie podkarpackim w latach 20072010. Jednoczenie zwrcia uwag, e niejasne przepisy nie sprzyjay tej sferze gospodarowania, podobnie jak konieczno jednoczesnego przestrzegania ustaw: o odpadach oraz prawo zamwie publicznych. Zdaniem NIK, w stosunku do faktycznych potrzeb niewystarczajca bya liczba pracownikw Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Podkarpackiego w Rzeszowie, sprawujcych piecz nad doprowadzeniem odpadw do stanu, w ktrym nie zagraay yciu i zdrowiu ludzi oraz rodowisku. Zbyt maa kadra urzdnikw nie zapewniaa te terminowego zaatwiania spraw. W okresie objtym kontrol marszaek wojewdztwa wyda w kwietniu 2008 r. jedn decyzj zezwolenie na unieszkodliwianie odpadw medycznych i weterynaryjnych. Zezwolenie zostao jednak podpisane z racym naruszeniem prawa, poniewa dopuszczao unieszkodliwianie odpadw z zastosowaniem technologii dezynfekcji termicznej z wykorzystaniem dwutlenku chloru lub podchlorynu sodu. Byo to sprzeczne z obowizujcym wwczas bezwzgldnym zakazem niszczenia zakanych odpadw w inny sposb ni przez spalanie w instalacjach. Stosowanie pozostaych metod stanowio wykroczenie z art. 77a ustawy o odpadach i byo wystarczajcym powodem do odmowy udzielenia zezwolenia. Kontrola wykazaa, e przystpujc do niektrych postpowa o udzielenie zamwie publicznych na unieszkodliwianie odpadw, jeden z przedsibiorcw, ktry posiada instalacje do spalania w dwch miastach jako miejsce wykonania usugi wskaza jedno z nich, mimo e realizacja umw wizaaby si z przekroczeniem wydajnoci tej instalacji. W tej sytuacji przedsibiorca nie spenia wymogu art. 22 ust. 1 pkt 3 prawa zamwie publicznych, gdy nie dysponowa odpowiednim potencjaem technicznym do wykonania zamwienia, a zatem nie powinien si o nie stara. Powanym problemem okazaa si konieczno godzenia wymogw ustaw o odpadach oraz prawa zamwie publicznych. Sformuowania tej pierwszej, okrelajce tzw. zasad bliskoci w gospodarowaniu odpadami, w kontekcie wymogw okrelonych w przepisach o zamwieniach publicznych, prowadziy do powanych trudnoci w jednoczesnym przestrzeganiu obu tych aktw prawnych. W szczeglnoci zwizane byy one z faktem, e najbliej miejsca powstania odpadw moe znajdowa si tylko jedna instalacja do ich niszczenia. W ocenie NIK konieczno zachowania wymogw okrelonych w art. 9 ustawy o odpadach nie powinna eliminowa zaoe Prawa zamwie publicznych, dotyczcych zachowania konkurencji pomidzy wykonawcami ubiegajcymi si o zamwienie. Kontrolujcy stwierdzili, e w umowach zawieranych z przedsibiorcami, wystpowao take okrelenie utylizacja termin nieznany ustawie o odpadach, co powodowao problemy interpretacyjne, jaka usuga miaa zosta wykonana. Ich zdaniem niezdefiniowane ustawowo okrelenie utylizacja w ogle nie powinno by stosowane w umowach. Izba zwrcia uwag, e ustawa o odpadach powinna przewidywa rozwizania w razie powoywania si przedsibiorcy na zniszczenie dokumentacji zwizanej z gospodarowaniem odpadami (np. wskutek powodzi), poniewa taka dziaalno zostaje wyczona spod kontroli.

Synteza

Waniejsze wnioski

rzetelna weryfikacja wnioskw o udzielenie zezwolenia na unieszkodliwianie odpadw medycznych;

prawidowe i terminowe wydawanie decyzji administracyjnych w tych sprawach.

510

rodowisko

Tytu kontroli
89. Gospodarowanie odpadami z wydobycia wgla kamiennego

Cel
Ocena przestrzegania przez przedsibiorstwa wydobywajce wgiel kamienny oraz jednostki administracji publicznej przepisw zwizanych z wytwarzaniem, odzyskiem oraz gospodarowaniem odpadami.

Zakres
Kontrol objto: Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Katowicach, Urzd Marszakowski Wojewdztwa lskiego w Katowicach, Urzd Miasta Bytomia, Urzd Miasta Rybnika, CTL Maczki-Br sp. z o.o. w Sosnowcu, Kompani Wglow SA w Katowicach, Katowicki Holding Wglowy SA w Katowicach, Jastrzbsk Spk Wglow SA w Jastrzbiu-Zdroju oraz cztery kopalnie tych spek.

W latach 20072009 oraz w I proczu 2010 r. objte badaniem spki, mimo sukcesywnych ogranicze, wytworzyy 90 388,9 tys. ton odpadw bdcych produktem ubocznym wydobycia wgla. W wikszoci wykorzystano je do rekultywacji terenw niekorzystnie przeksztaconych zapadlisk, nieeksploatowanych lub czciowo wykorzystanych wyrobisk. W instalacjach, tj. w stacjonarnych urzdzeniach technicznych odzyskano i unieszkodliwiono 31 986,6 tys. ton tych surowcw. Oceniajc pozytywnie kontrolowanych przedsibiorcw, Najwysza Izba Kontroli stwierdzia w ich dziaaniach jednak liczne nieprawidowoci. Inspektorzy WIO w Katowicach ustalili, i niektre przedsibiorstwa wytwarzay odpady bez zezwolenia, a take odzyskiway je, nie majc zgody na t dziaalno. Prowadzenie odzysku odpadw bez wanych zezwole byo sprzeczne z art. 26 ust. 1 ustawy o odpadach. Wikszo kopalni przekraczaa roczne limity wytworzenia surowcw uciliwych dla rodowiska. Cztery przedsibiorstwa oraz spka CTL Maczki-Br, ktre uyway odpadw do rekultywacji terenw, prowadziy te prace niezgodnie z decyzjami wydanymi na podstawie ustawy o ochronie gruntw. Wszystkie jednostki odzyskujce materiay zagraajce przyrodzie ewidencjonoway ich wag i rodzaj. Cztery podaway jednak w wykazach nierzetelne informacje na ten temat, m.in. nie okrelay miejsca odbioru odpadw przekazywanych do odzysku innym podmiotom, bezpodstawnie przypisyway sobie produkty wytworzone i zagospodarowane przez inne firmy. W rezultacie brak byo wiarygodnych danych o masie, gatunku i przeznaczeniu materiaw uciliwych dla natury. Takie niezgodne ze stanem faktycznym zestawienia, bdce konsekwencj bdw rachunkowych lub niewaciwego zakwalifikowania i ujcia w nich wagi konkretnych odpadw, przekazywano do Gwnego Urzdu Statystycznego. Dwie spki wydobywajce wgiel kamienny udzieliy zamwie publicznych na transport i administrowanie odpadami z wydobycia wgla na kwot 47,8 mln z z pominiciem ustawy Prawo zamwie publicznych lub z naruszeniem jej przepisw, precyzujcych okolicznoci stosowania trybu udzielenia zamwienia z wolnej rki. Odstpienie od zasady konkurencyjnoci, ktrej dochowanie zapewnia wybr wykonawcy w trybie przetargu publicznego, mogo sprzyja powstaniu korupcji. Objte badaniem miasta nie kontroloway, co najmniej raz w roku, stanu przywrcenia wartoci uytkowej gruntom zdewastowanym, do czego zobowizywa je art. 27 ust. 3 ustawy o ochronie gruntw, a zwaszcza zgodnoci rekultywacji z wymaganiami technicznymi oraz terminowoci prac. Prezydenci Bytomia i Rybnika wydawali decyzje o rekultywacji gruntw z uyciem odpadw z wydobycia wgla bez okrelenia stopnia ograniczenia lub utraty walorw uytkowych gleby, ustalonego na podstawie dwch odrbnych opinii rzeczoznawcw. Izba krytycznie ocenia funkcjonowanie kontroli wewntrznej w jednostkach samorzdu terytorialnego. W wikszoci z nich dotyczya ona jedynie spraw organizacyjnych i finansowych, pomijaa natomiast kwestie zgodnoci postpowania z odpadami z warunkami pozwole na ich wytwarzanie i odzysk. Szwankowaa rwnie kontrola wewntrzna w kopalniach. W latach 20072009 oraz w pierwszym proczu 2010 r. przeprowadzono w nich tylko sze kontroli, w tym w trzech zakadach wydobywczych zaledwie po jednej.

Synteza

Waniejsze wnioski
uzyskanie zezwole na odzysk odpadw poza instalacjami;

zapewnienie rzetelnej ewidencji odpadw; przeprowadzanie, co najmniej raz w roku, kontroli rekultywacji gruntw zdewastowanych i zdegradowanych;

okrelenie na podstawie dwch odrbnych opinii rzeczoznawcw stopnia ograniczenia lub utraty wartoci uytkowej gruntw.

511

rodowisko

Tytu kontroli
90. Prowadzenie przez gminy zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw

Cel
Ocena prawidowoci dziaa organw gmin oraz samorzdowych przedsibiorstw wodocigowo-kanalizacyjnych dotyczcych zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw.

Zakres
Kontrol przeprowadzono na terenie wojewdztw: maopolskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, lskiego i witokrzyskiego, obejmujc ni 14 gmin i 10 jednostek wodocigowo-kanalizacyjnych.

Dostarczana woda odpowiadaa jakociowo parametrom okrelonym w pozwoleniach wodnoprawnych i zezwoleniach. Kontrolowane przedsibiorstwa wodocigowo-kanalizacyjne w wikszoci prawidowo gospodaroway wod i posiaday programy jej oszczdzania. We wszystkich jednostkach badanie stwierdzio prawidowe postpowanie ze ciekami, a oczyszczalnie uzyskiway zakadane redukcje zanieczyszcze. Wikszo spord kontrolowanych gmin dla prowadzenia zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw powoaa samorzdowe jednostki organizacyjne. Wszystkie one posiaday komplet pozwole wymaganych przepisami prawa wodnego. Niektre z nich nie dopeniy jednak obowizku uzyskania pozwole wjtw bd burmistrzw na wykonywanie tej dziaalnoci. Obowizujce zasady ustalania taryf za dostarczanie wody i odprowadzanie ciekw nakazuj przedsibiorstwom docza do wnioskw o ich zatwierdzenie szczegow kalkulacj cen i stawek opat oraz dokumenty okrelajce zaoenia wieloletnich planw rozwoju i modernizacji eksploatowanej sieci. Po weryfikacji propozycji przez wjtw, rady gmin podejmuj uchway o zatwierdzeniu opat. Taryfy ustalane s na jeden rok, w uzasadnionych przypadkach mog by przeduane, ale nie duej ni o kolejne 12 miesicy. Badania Izby wykazay, e niemal 30% kontrolowanych przedsibiorstw nie sporzdzao wnioskw o zatwierdzenie taryf. Dwa nie doczyy do wniosku zacznikw dotyczcych rozbudowy instalacji, mimo planowania takich inwestycji. Z kolei w trzech przypadkach nie bya weryfikowana zgodno planw modernizacyjnych z kierunkami rozwoju gmin okrelonymi w studiach uwarunkowa i kierunkami zagospodarowania przestrzennego. Ujawnione nieprawidowoci w ustalaniu opat za wod i cieki to pomijanie rad gmin w ich okrelaniu i wprowadzanie taryf zarzdzeniami wjtw, uchwalanie ich obowizywania na duej ni 2 lata. W dwch gminach ceny dostarczania wody i odprowadzania ciekw skalkulowano poniej kosztw, jednoczenie rady tych gmin nie podjy uchwa o stosowaniu dopat z budetw samorzdowych do tej dziaalnoci. W latach 20082010 na inwestycje i modernizacje w skontrolowanych jednostkach zaplanowano wydatki przekraczajce cznie 366 mln z. Z tej sumy ok. 32 mln z wyoyy gminy, przeszo 40 mln z przedsibiorstwa, ponad 107 mln z pochodzio z Funduszu Spjnoci i Europejskiego Funduszu Regionalnego, za 170 mln z z Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. Przeszo 86% tych rodkw przeznaczano na rozbudow kanalizacji. Do koca czerwca zaoone zadania zrealizowano w 96%. Podstawow przyczyn niepenego ich wykonania byy niedobory w kasach jednostek wodocigowo-kanalizacyjnych, przesunicia terminw rozpoczcia zada finansowanych w ramach Funduszu Spjnoci oraz nieuzyskanie w por pozwole na budow. W piciu przedsibiorstwach kontrolerzy odkryli przypadki braku systematycznych pomiarw iloci pobieranej wody i nieewidencjonowania wskaza wodomierzy, nadmiernej w stosunku do warunkw pozwole dobowej iloci odprowadzanych ciekw, przekraczania w nich zawartoci fosforu oraz niedokonywania pomiarw statycznego i dynamicznego zwierciada wody w studniach gbinowych.

Synteza

Waniejsze wnioski
przestrzeganie obowizku wystpowania do wjtw o wydanie zezwolenia na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzanie ciekw;

zatwierdzanie przez rady gmin taryf na zbiorowe zaopatrzenie w wod i odprowadzanie ciekw; coroczne okrelanie taryf wodnych i kanalizacyjnych; wprowadzenie procedur dokonywania ocen prawidowoci wnioskw taryfowych

oraz weryfikacji proponowanych w nich kosztw; dokonywanie pomiarw poziomu statycznego i dynamicznego lustra wody w studniach gbinowych; prowadzenie analiz przyczyn strat wody.

512

rodowisko

Tytu kontroli
91. Realizacja przez mae gminy zada inwestycyjnych w zakresie infrastruktury wodno-ciekowej

Cel
Ocena przygotowania organizacyjno-finansowego gmin do podjcia dziaa na rzecz rozwoju infrastruktury wodno-ciekowej.

Zakres
Kontroli poddano 33 urzdy gmin z wojewdztw: dolnolskiego, kujawskopomorskiego, dzkiego, mazowieckiego, podkarpackiego, lskiego warmisko-mazurskiego i zachodniopomorskiego.

Jednym z zada gmin wymienionym w ustawie o samorzdzie gminnym jest zaspokajanie potrzeb wsplnoty w zakresie wodocigw i zaopatrzenia w wod oraz kanalizacji, usuwania i oczyszczania ciekw komunalnych. W objtym kontrol NIK okresie 200730 czerwca 2011, kontrolowane przez Izb gminy odday do uytku swych mieszkacw 151,9 km sieci wodocigowej, 300,7 km kanalizacji sanitarnej, a take 16 oczyszczalni ciekw o cznej przepustowoci 12.397 m/d. We wszystkich poddanych badaniu Izby gminach przygotowywano roczne i wieloletnie plany rozwoju infrastruktury wodno-ciekowej. Dokumenty te, w ocenie NIK, sporzdzane byy rzetelnie i uwzgldniay faktyczne potrzeby mieszkacw. Planowanie i realizacja tych inwestycji przypisane byy komrkom organizacyjnym w urzdach gmin bd samodzielnie prowadzcym te sprawy urzdnikom. W kilku urzdach wykryto jednak nieprawidowoci plany inwestycyjne zawieray niecisoci i dane niespjne w konfrontacji z zakresem rzeczowym i finansowym planowanych inwestycji. W piciu gminach nie zaplanowano rwnoczesnej budowy wodocigw, kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ciekw, a mimo tego nie przewidziano innych rozwiza zapewniajcych ochron rodowiska, do czego zobowizuje prawo wodne. Izba ocenia, e bez maa 80% kontrolowanych gmin byo dobrze przygotowanych pod wzgldem organizacyjnym i finansowym do podejmowanych inwestycji. Posiaday one kompletn i aktualn dokumentacj budowlan, pozwolenia budowlane, decyzje rodowiskowe, pozwolenia wodnoprawne oraz zabezpieczone rodki w budecie na realizowane cele. Mimo to 7 gmin musiao skorygowa swe inwestycyjne plany z powodu trudnoci z ich cakowitym sfinansowaniem. Przy wyborze wykonawcw robt budowlanych i usug samorzdy najczciej przestrzegay obowizujcych zasad udzielania zamwie publicznych. Nieprawidowoci w tym wzgldzie ujawniono w 16% kontrolowanych inwestycji. Zdarzay si przypadki naruszania zasad uczciwej konkurencji, nieuprawnionego stosowania trybu z wolnej rki lub niezachowania formy pisemnej przy powoywaniu komisji przetargowych. Inwestycje prowadzone byy na og rzetelnie i gospodarnie, a gminy posiaday komplet umw na wykonanie robt budowlanych i usug oraz na sprawowanie nadzoru inwestorskiego. Kontrola wykrya jednak przypadki uchybie formalnych m.in. braku na umowach kontrasygnat skarbnikw gmin, zacignicia zobowiza finansowych w kwotach przekraczajcych sumy okrelone w uchwaach budetowych, wykonania szeciu przyczy bez wymaganych pozwole na budow, a take eksploatowania ujcia wody i oczyszczalni ciekw bez pozwolenia wodnoprawnego. Zdarzay si te przypadki rozpoczynania budw bez wymaganych pozwole oraz braku ksiek obiektw budowlanych. W ocenie NIK kontrolowane gminy inwestujce w wodocigi i kanalizacj uzyskay zamierzone efekty rzeczowe i ekologiczne. Liczba mieszkacw, ktrzy zyskali dostp do wody z kranu, zwikszya si o 19 tys. o okoo 7%, a odprowadzajcych cieki do kanalizacji o 26,5 tys. osb czyli o 20%. Stwierdzono jednoczenie, ze nie wszyscy waciciele nieruchomoci podczyli si do wybudowanych sieci kanalizacyjnych. Na ogln liczb 4367 przyczy wykorzystano 3891 prawie 90%. Kontrola wskazaa te na istotny problem zapewnienia naleytej ochrony rodowiska na terenach nieobjtych sieci kanalizacji zbiorczej. Problem odbioru ciekw pozostawiono tam do rozwizania samym mieszkacom, gdy tymczasem prawo nakada ten obowizek na gminy.

Synteza

Waniejsze wnioski

budowa sieci wodocigowych jednoczenie z kanalizacyjnymi; kontrasygnowanie umw z wykonawcami przez skarbnikw gmin celem potwierdzenia zabezpieczenia rodkw w budecie; przestrzeganie przepisw prawa budowlanego i prawa zamwie publicznych;

wyegzekwowanie od wacicieli nieruchomoci obowizku podczenia si do sieci kanalizacji zbiorczych; uporzdkowanie przez gminy gospodarki ciekowej na terenach nieobjtych sieci kanalizacji zbiorczej.

513

rodowisko

Tytu kontroli
92. Zarzdzanie rodowiskiem w gminach

Cel
Ocena prawidowoci planowania i realizacji przez gminy zada dotyczcych ochrony rodowiska oraz wprowadzania kompleksowego systemu zarzdzania rodowiskiem.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 30 gminach (w tym 7 miastach na prawach powiatu) z terenu omiu wojewdztw. Kolejnych 5 gmin poddano badaniu rozpoznawczemu.

Waciwe zarzdzanie rodowiskiem jest dziaaniem kompleksowym. Prawo ochrony rodowiska stanowi, e ochrona jednego lub kilku elementw przyrodniczych powinna by realizowana z zachowaniem pieczy nad pozostaymi obiektami. Std wielkie znaczenie koordynacji poczyna, uatwiajcej wykorzystywanie wszystkich instrumentw zarzdzania rodowiskiem, do ktrych, obok programowania dziaa, naley take stosowanie mechanizmw prawno-organizacyjnych, finansowych i spoecznych. W realizacji tych zamiarw pomaga maj przygotowywane przez gminy dokumenty strategiczne. Dugofalowe programy, zwane te strategiami rozwoju, posiadao 30 spord 35 skontrolowanych gmin. Wynikao z nich, e 90% badanych gmin w swych planach rozwojowych uwzgldniao zasady ochrony rodowiska, a 73% wymagania ochrony przyrody. We wszystkich analizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego okrelano rozwizania niezbdne do zapobiegania zanieczyszczeniom oraz do przywracania rodowisku waciwego stanu. W zdecydowanej wikszoci planw okrelano warunki umoliwiajce uzyskanie optymalnych efektw w ochronie rodowiska. Jednak na etapie przygotowania przeszo 1/3 studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego nie wykonano opracowa ekofizjograficznych, ktre winny zawiera aktualne informacje o rodowisku i suy dostosowaniu funkcji, struktury i intensywnoci zagospodarowania terenu do warunkw przyrodniczych. W 1/4 badanych studiw zawarte dane o obiektach ochrony przyrody byy niepene lub nieaktualne. Kontrola wykazaa, e sporzdzane w gminach programy ochrony rodowiska, majce stanowi podstaw funkcjonowania systemu zarzdzania rodowiskiem, w wikszoci nie odpowiaday wymogom prawa ochrony rodowiska. Ponad 65% tych dokumentw nie byo w por aktualizowanych. Izba ujawnia te przypadki niezgodnoci danych zawartych w programach z informacjami cytowanymi w innych opracowaniach strategicznych. A wanie programy ochrony rodowiska, w opinii NIK, powinny sta si baz dla wprowadzenia sprawnego i skoordynowanego systemu zarzdzania rodowiskiem. Regulacje prawne dotyczce zawartoci, procedury opracowywania i aktualizowania programw ochrony rodowiska byy zdaniem NIK niewystarczajce. Przedsibiorstwa i instytucje mog przyjmowa dobrowolne zobowizania podejmowania dziaa organizacyjnych i technicznych sucych rodowisku w ramach normy ISO 14001 lub EMAS Wsplnotowego Systemu Ekozarzdzania i Audytu. W wyniku kontroli Izba stwierdzia, e w adnej spord 35 badanych gmin, urzdy lub ich jednostki organizacyjne nie przystpiy do EMAS, a tylko w 2 wdroony zosta system zarzdzania wg ISO 14001. Wikszo samorzdw nie ma wystarczajcej wiadomoci, e szerokie wdraanie systemu integrujcego aspekty ekonomiczne i ekologiczne moe znakomicie uatwi zarzdzanie rodowiskiem w gminie.

Synteza

Waniejsze wnioski

okrelenie minimalnej zawartoci programw ochrony rodowiska, procedury ich opracowywania i aktualizowania; stworzenie, na podstawie rzetelnie przygotowywanych i aktualizowanych programw ochrony rodowiska, kompleksowego systemu zarzdzania rodowiskiem;

zagwarantowanie penej spjnoci obowizujcych w gminach dokumentw strategicznych; stworzenie systemu wspierania wdraania EMAS w jednostkach administracji samorzdowej.

514

rodowisko

Tytu kontroli
93. Finansowanie ze rodkw Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie zada zwizanych z ochron rodowiska

Cel
Ocena prawidowoci i efektw wykorzystania rodkw Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej na ochron rodowiska w wojewdztwie zachodniopomorskim.

Zakres
Kontrol objto: Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Urzd Miasta w Szczecinku, Urzd Miejski w Mieszkowicach, Zakad Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji w Koszalinie, PGE Grnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA Oddzia Zesp Elektrowni Dolna Odra Nowe Czarnowo, Chemiczn Spdzielni Znicz w Biaogardzie w likwidacji, spki: Regionalne Wodocigi i Kanalizacja w Biaogardzie, Miejskie Wodocigi i Kanalizacja w Koobrzegu, oraz Komend Wojewdzk Policji w Szczecinie.

W latach 20082010 oraz I proczu 2011 r. Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie dofinansowa przedsiwzicia proekologiczne w kwocie 267.494 tys. z. Najwicej pienidzy przeznaczono na ochron wd (166.200 tys. z), powietrza i klimatu (48.825 tys. z) oraz ziemi i gospodarki odpadami (15.958 tys. z). W ramach tych projektw m.in. wybudowano 353 km sieci wodocigowych, 664 km kolektorw sanitarnych, 194 alternatywne rda energii oraz 268 kolektorw sonecznych. Rekultywacji poddano 13 ha gruntw, unieszkodliwiono 56.464 tony odpadw komunalnych i 943 tony odpadw i wyrobw azbestowych. Na koniec I procza 2011 r. majtek Funduszu wynosi 490.360 tys. z i w porwnaniu z 2008 r. wzrs o 82.409 tys. z, tj. o 20,2%. Oceniajc pozytywnie jego dziaalno, NIK zwrcia uwag, e znaczna cz rodkw finansowych Funduszu spoczywaa na lokatach bankowych, zamiast zosta przeznaczona na prace suce ochronie rodowiska. W badanym okresie do Funduszu wpyno 1.151 poda, z ktrych zakwalifikowano do dofinansowania 843 na ogln kwot 290.351 tys. z: 548 wnioskw o datacj, 181 o poyczk i 113 o umorzenie zobowiza. Z beneficjentami zawarto 666 umw na kwot 227.333 tys. z. Na zadania proekologiczne WFOiGW przeznaczy jednak tylko cz rodkw bdcych w jego dyspozycji. Przyczynami tego stanu byy m.in. dugotrwao rozpatrywania wnioskw przy nieokreleniu maksymalnego terminu ich zaatwienia (czsto powyej 6 miesicy), odmowy przyznania pomocy beneficjentom speniajcym warunki do jej otrzymania oraz rezygnacja ubiegajcych si o wsparcie. Fundusz odmwi dofinansowania 6 wnioskodawcom na kwot 26.017,3 tys. z, chocia posiada rodki na lokatach krtkoterminowych, co, zdaniem NIK, mogo wskazywa na moliwo wystpienia korupcji. Uzasadniajc odmow Fundusz wyjania, i blokowano rodki na wykonanie planowanych zada przez beneficjentw samorzdowych z udziaem rodkw unijnych, ktrych realizacja przesuna si w czasie. Dziaanie takie naruszao jednak zasad rwnego traktowania podmiotw ubiegajcych si i speniajcych kryteria udzielenia dofinansowania, co byo niezgodne z art. 411 ust. 8 ustawy Prawo ochrony rodowiska i 3 zasad udzielania pomocy WFOiGW. Zdaniem NIK, Fundusz obok biernego reagowania na zgaszane potrzeby przez beneficjentw, powinien prowadzi bardziej aktywn polityk proekologiczn, zwaszcza przy niezaspokojonych potrzebach w tej dziedzinie. Fundusz nie wykorzystywa w peni prawa do kontroli dofinansowanych projektw. W przypadku szeciu umw obejmujcych m.in. odbudow waw przeciwpowodziowych, budow sieci wodocigowej i kanalizacyjnej nie przeprowadzi kontroli zgodnoci realizacji zada inwestycyjnych, tumaczc to zaniechanie wiarygodnoci beneficjentw wykonujcych zadanie. WFOiGW nie kontrolowa te spenienia obowizku wyaniania wykonawcw robt zgodnie z reguami udzielania zamwie publicznych, mimo e umowy poyczek przewidyway sankcje za niewykonanie tego obowizku.

Synteza

Waniejsze wnioski

usprawnienie procesu udzielania dofinansowania beneficjentom poprzez skrcenie czasu od zoenia wniosku do podpisania umowy;

zapewnienie skutecznej kontroli realizacji umw przez Fundusz.

515

rodowisko

Tytu kontroli
94. Wymierzanie przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowanie

Cel
Ocena realizacji przez Inspekcj Ochrony rodowiska zada dotyczcych wymierzania i egzekwowania administracyjnych kar pieninych, stanowicych przychody funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej (a od 1 stycznia 2010 r. take powiatw i gmin).

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Gwnym Inspektoracie Ochrony rodowiska i w 9 wojewdzkich inspektoratach: w Biaymstoku, Kielcach, Lublinie, Olsztynie, Opolu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i w Zielonej Grze.

Wojewdzcy inspektorzy ochrony rodowiska maj obowizek wymierzania administracyjnych kar pieninych za przekraczanie lub naruszanie warunkw korzystania ze rodowiska, ustalonych decyzjami dotyczcymi m.in. wprowadzania gazw lub pyw do powietrza, odprowadzania ciekw, skadowania odpadw. Stwierdzenie przekroczenia lub naruszenia nastpuje na podstawie kontroli i dokonanych w ich trakcie pomiarw. Organem odwoawczym od decyzji w sprawie wymierzenia kary jest Gwny Inspektor Ochrony rodowiska. Na wniosek podmiotw realizujcych terminowo przedsiwzicie, ktrego wykonanie usunie przyczyny ponoszenia kary, w okresie nie duszym ni 5 lat, WIO odraczaj termin patnoci tych kar. W przypadku, gdy zrealizowane w terminie przedsiwzicie usuno przyczyn ponoszenia kary, jej wysoko zmniejsza si o sum rodkw wasnych wydatkowanych na jego realizacj, a kar naoon w zwizku ze skadowaniem lub magazynowaniem odpadw umarza si. W badanym przez NIK okresie corocznie spadaa liczba kontroli podmiotw posiadajcych decyzje okrelajce warunki korzystania ze rodowiska, w toku ktrych wykonywano pomiary emisji substancji lub energii do rodowiska. W latach 2008 I poowa 2010 r. wszyscy (16) wojewdzcy inspektorzy wydali cznie 2.865 decyzji ustalajcych wymiar kary biegncej i wymierzajcych administracyjne kary pienine. W tym samym czasie GIO w wyniku rozpatrzenia 201 odwoa od takich decyzji WIO wyda 163 decyzje (z tego 85 utrzymujcych w mocy zaskarone decyzje). W kolejnym etapie procedury przed sdami administracyjnymi 3 (z 24 rozpoznanych przez sd) decyzje GIO zostay uchylone na skutek ich niezgodnoci z prawem. W ocenie NIK wiadczy to o braku naleytej starannoci w prowadzeniu postpowa. W badanym przez Izb okresie skontrolowani wojewdzcy inspektorzy stwierdzili 219 przypadkw narusze warunkw korzystania ze rodowiska. Wydali 361 decyzji ustalajcych wymiar kary biegncej i 714 decyzji wymierzajcych administracyjne kary pienine na kwot 78 mln z. Najwicej kar dotyczyo naruszania warunkw odprowadzania ciekw. Do GIO wpyno za 137 odwoa od decyzji WIO. W wyniku ich rozpatrzenia GIO wyda 107 decyzji, z tego w 58 przypadkach utrzyma w mocy decyzje WIO, za w 34 uchyli zaskarone je w caoci i przekaza sprawy do ponownego rozpatrzenia przez WIO. Kontrola wykazaa, e postpowania w GIO prowadzone byy w 80% przypadkw duej ni stanowi o tym kpa. Z 388 wnioskw ukaranych podmiotw o odroczenie terminu patnoci kar na sum 74,7 mln z skontrolowani WIO uwzgldnili 328 w cznej kwocie 71,6 mln z. Jednoczenie w 141 przypadkach wojewdzcy inspektorzy zmniejszyli wymiar orzeczonych kar lub je umorzyli, na czn sum 33,6 mln z. Jak jednak stwierdzia Izba, nie wszyscy WOI przeprowadzili kontrole, by ustali, czy rzeczywicie ustay przyczyny wymierzenia kar. W trzech badanych inspektoratach NIK ujawnia nieprawidowoci polegajce na wydawaniu decyzji o odroczeniu lub zmniejszeniu kary, mimo i przedsiwzicia, ktre usuny przyczyny ich naoenia, zostay zrealizowane przed wydaniem decyzji odraczajcej. Takie postpowanie naruszao przepisy. Uwag kontrolerw zwrci procentowy wzrost liczby podmiotw, ktre nie ureguloway nalenych kar. Skuteczno czynnoci egzekucyjnych nie nadaa za przyrostem dugw. Na koniec 2008 r. czna kwota wymagalnych, niezapaconych administracyjnych kar pieninych wynosia w badanych inspektoratach 4,4 mln z, rok pniej 5,3 mln z. Jedn z przyczyn opnie w egzekucji byy toczce si postpowania upadociowe wobec ukaranych podmiotw. W przypadkach, gdy koczyy si one umorzeniem, egzekucja niezapaconych kar stawaa si niemoliwa. Stwierdzono take przypadki pnego podejmowania przez WIO dziaa majcych na celu wyegzekwowanie niezapaconych kar (pne wysyanie upomnie i wystawianie tytuw wykonawczych).

Synteza

Waniejsze wnioski
podjcie czynnoci zmierzajcych do zwikszenia liczby kontroli przestrzegania decyzji ustalajcych warunki korzystania ze rodowiska, w toku ktrych prowadzone s pomiary emisji;

zaprzestanie odraczania kar w przypadkach ukoczenia przedsiwzicia usuwajcego przyczyny ich ponoszenia przed zoeniem wniosku o odroczenie; dooenie naleytej starannoci przy prowadzeniu postpowa odwoawczych; rozszerzenie liczby weryfikowanych w dro-

dze pomiarw WIO wnioskw o zmniejszenie wymiaru kary biegncej lub zaprzestanie jej naliczania; egzekwowanie bez zbdnej zwoki administracyjnych kar pieninych.

516

rodowisko

Tytu kontroli
95. Realizacja przez starostw zada dotyczcych gospodarki lenej w lasach niestanowicych wasnoci Skarbu Pastwa

Cel
Ocena prawidowoci wykonywania przez starostw zada z zakresu gospodarki lenej w lasach niepastwowych, w szczeglnoci realizowania obowizkw wynikajcych z ustawy o lasach, i sprawowania przez nadleniczych Lasw Pastwowych nadzoru nad lasami prywatnymi, na podstawie zawartych porozumie.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Urzdzie Miejskim w Biaymstoku, 24 starostwach powiatowych i w 18 nadlenictwach Lasw Pastwowych.

Ogldziny przeprowadzone w lasach prywatnych potwierdziy, e ich stan zdrowotny i sanitarny by dobry. Stwierdzone w drzewostanie szkody i zagroenia spowodowane byy czynnikami abiotycznymi, biotycznymi oraz antropogenicznymi i nie miay zasadniczego wpywu na zachowanie trwaoci lasw i zapewnienie cigoci ich uytkowania. Nadzr nad gospodark len w lasach niepastwowych naley wycznie do starostw. Zgodnie z ustaw o lasach mog oni, w drodze porozumienia, powierzy sprawowanie nadzoru nad lasami niepastwowymi nadleniczym Lasw Pastwowych. Wszyscy kontrolowani przez Izb nadleniczowie zawarli takie porozumienia, a powierzone im zadania dotyczyy m.in. prowadzenia oceny stanu drzewostanw, cechowania drewna i wydawania wiadectw legalnoci pozyskania. Z 18 nadleniczych poddanych badaniu NIK, 16 zostao upowanionych przez starostw do wydawania w ich imieniu decyzji administracyjnych. W ten sposb mieli oni narzdzie oddziaywania na wacicieli lasw w razie niewykonywania przez nich obowizkw powszechnej ochrony lasw, trwaego ich utrzymywania, czy zapewnienia cigoci ich uytkowania. W nadlenictwach tych przegldy drzewostanw prowadzone byy na bieco i jeli waciciele lasw nie wywizywali si ze swych obowizkw okrelonych w ustawie o lasach, nakazywano im, w drodze decyzji administracyjnych, wykonywanie prac hodowlanych, czynnoci pielgnacyjnych bd zabiegw ochronnych. Kontrolerzy Izby stwierdzili jednak, e 7 starostw i Prezydent Biaegostoku nieprawidowo sprawowali nadzr nad realizacj zada powierzonych nadleniczym Lasw Pastwowych. Pracownicy tych jednostek odpowiedzialni za wykonywanie obowizkw dotyczcych lasw niepastwowych nie kontrolowali i nie oceniali stanu zaawansowania nadleniczych w realizowaniu zada wymienionych w porozumieniach. Nie posiadali te udokumentowanej wiedzy o stanie zdrowotnym i sanitarnym lasw, a take o potencjalnych zagroeniach abiotycznych, biotycznych czy antropogenicznych. Izba negatywnie ocenia realizacj przez starostw zada dotyczcych gospodarki lenej w lasach niepastwowych. Na obszarze 23 powiatw i miast na prawach powiatu 57,12% powierzchni lasw niepastwowych nie zostao objtych dokumentacj urzdzeniow wymagan ustaw o lasach nie byo map ewidencyjnych nieruchomoci i opisu drzewostanw oraz nie zostay okrelone zadania hodowlane i ochronne dla 179,2 tys. ha z 313,7 tys. ha lasw. Sporzdzane przez samorzdy sprawozdania statystyczne dotyczce lasw stanowicych wasno osb fizycznych i prawnych (bez Skarbu Pastwa) zawieray niezgodne z ewidencj gruntw i budynkw dane dotyczce powierzchni: lasw niepastwowych, lasw objtych dokumentacj urzdzeniow, lasw stanowicych wasno osb fizycznych oraz wsplnot gruntowych i lasw uznanych za ochronne. W ten sposb informacje o lasach niepastwowych okazyway si niewiarygodne, co utrudniao waciwe sprawowanie nadzoru nad ich prowadzeniem.

Synteza

Waniejsze wnioski
wykonywanie prawidowego nadzoru nad realizacj zada powierzonych nadleniczym Lasw Pastwowych;

dokonywanie kompleksowej oceny stanu zdrowotnego i sanitarnego lasw; sporzdzanie dokumentacji urzdzeniowej obejmujcej ca powierzchni nadzorowanych lasw niepastwowych; sporzdzanie rzetelnych sprawozda

statystycznych dotyczcych lasw niepastwowych.

517

rodowisko

Tytu kontroli
96. Przestrzeganie praw zwierzt

Cel
Ocena realizacji przez gminy, schroniska dla zwierzt oraz powiatowe suby weterynaryjne dziaa zwizanych z zapewnieniem waciwych warunkw bytowania i humanitarnego traktowania zwierzt.

Zakres
Kontrol objto 25 urzdw gmin (miast) z wojewdztw kujawsko-pomorskiego, lubelskiego, dzkiego, maopolskiego, podlaskiego, pomorskiego, lskiego, witokrzyskiego, warmisko-mazurskiego i mazurskiego, 8 powiatowych inspektoratw weterynarii oraz 21 schronisk dla zwierzt.

Schroniska dla zwierzt s przepenione. W jednym z nich zwierzta znajdoway si nawet w pomieszczeniach administracyjnych, rwnie w gabinecie kierujcej placwk. Wci wysoka jest liczba zgonw, take w wyniku eutanazji, gdy przecitnie dotyczy co czwartego psa i kota przyjtych do schroniska. Z powodu nadmiernego zagszczenia brakuje izolatek dla zwierzt agresywnych, chorych i odbywajcych kwarantann. Za mao jest wybiegw, a jeli s, to czsto na pokrytym odchodami i resztkami karmy terenie, ktry po deszczu zamienia si w grzzawisko. Taka sytuacja stwierdzona przez Najwysz Izb Kontroli w piciu schroniskach jest zaprzeczeniem standardw okrelonych w rozporzdzeniu w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt. Rady 22 gmin podjy uchway w sprawie wyapywania bezdomnych zwierzt, ale tylko 8 z nich uchwalio programy zwalczania bezdomnoci zwierzt m.in. przez sterylizacj, znakowanie psw mikroprocesorem oraz poszukiwanie nowych wacicieli. W jednym z miast wyczn metod ograniczenia bezdomnoci byo wyapywanie, a nastpnie umiercanie zwierzt. Suby miejskie nie interesoway si przyczynami eutanazji i ich miejscem, bezkrytycznie akceptujc rachunki na ponad 68,5 tys. z za schwytanie i utylizacj zwierzakw. NIK powiadomia prokuratur o podejrzeniu popenienia przestpstwa, polegajcego na nieuzasadnionym zabijaniu bezdomnych zwierzt. Prawie poowa gmin wbrew ustawie o utrzymaniu czystoci i porzdku w gminach nie okrelia wymaga, jakie powinni spenia przedsibiorcy odawiajcy bezdomne zwierzta i prowadzcy dla nich schroniska, co moe doprowadzi do sytuacji, w ktrej zwierztami zajmowa si bd osoby nieprzygotowane do opieki, nastawione przede wszystkim na zysk. Kontrola zreszt wykazaa, e wskutek zaniedbania urzdnikw co trzecia gmina zlecaa wyapywanie bezdomnych zwierzt podmiotom niemajcym na to zezwolenia. Samorzdy usprawiedliwiay swoje postpowanie stanem wyszej koniecznoci, wynikajcym z zagroenia dla zdrowia i ycia mieszkacw. Na realizacj umw z przedsibiorcami nieposiadajcymi zezwole gminy wydatkoway 2.309,5 tys. z. Schroniska podejmoway akcje edukacyjne i informacyjne, promujce adopcj zwierzt, uczyy dzieci i modzie waciwych postaw wobec zwierzt. Dziki zaangaowaniu pracownikw schronisk, organizacji zajmujcych si ochron zwierzt oraz wolontariuszy, nowych opiekunw znalazo prawie 40 tys. zwierzt. Zdaniem NIK umieszczanie bezdomnych zwierzt w schroniskach agodzi jedynie skutki, ale nie rozwizuje samego problemu bezdomnoci. Konieczne jest wdroenie rozwiza systemowych, polegajcych m.in. na ograniczaniu niekontrolowanego rozrodu zwierzt domowych i wprowadzeniu obowizku rejestracji i znakowania psw. Baagan w dokumentacji szeciu schronisk uniemoliwia m.in. ustalenie faktycznej liczby zwierzt w nich przebywajcych w konkretnym dniu, przeprowadzonych zabiegw weterynaryjnych i adresw osb adoptujcych psy. Jedno ze schronisk ujmowao w ewidencji tylko psy, chocia znajdoway si w nim take konie, kangur, kuce, niedwiedzie i winki wietnamskie. Powiatowi lekarze weterynarii skontrolowali 36 targowisk, nie stwierdzajc przypadkw niehumanitarnego traktowania zwierzt.

Synteza

Waniejsze wnioski
dostosowanie pomieszcze schronisk do warunkw okrelonych w rozporzdzeniu w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt;

uchwalenie i wykonywanie programw zapobiegania bezdomnoci zwierzt; powierzanie prowadzenia schronisk oraz wyapywania bezdomnych zwierzt wycznie podmiotom posiadajcym stosowne zezwolenia oraz bdcym pod nadzorem sub weterynaryjnych;

ograniczenie miertelnoci zwierzt przebywajcych w schroniskach oraz niedopuszczanie do ich przepenienia m.in. przez zwikszenie adopcji.

518

Sprawy wewntrzne

Tytu kontroli
97. Gromadzenie, przetwarzanie i udostpnianie informacji dotyczcych bezpieczestwa imprez masowych

Cel
Ocena funkcjonowania systemu gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji dotyczcych zapewnienia bezpieczestwa imprez masowych oraz wykorzystania tych informacji.

Zakres
Kontrol objto: Komend Gwn Policji, Komend Rejonow Policji I Warszawardmiecie i Sd Rejonowy Warszawardmiecie.

Funkcjonowanie systemu gromadzenia i przekazywania informacji dotyczcych zapewnienia bezpieczestwa imprez masowych zostao negatywnie ocenione przez NIK. Prowadzona przez Komendanta Gwnego Policji baza danych, w ktrej gromadzone s informacje dotyczce bezpieczestwa imprez masowych, nie bya na bieco aktualizowana o dane osb, w stosunku do ktrych orzeczono zakazy uczestnictwa w imprezach masowych. W efekcie od daty uprawomocnienia si orzeczenia do wprowadzenia informacji o nim do KSIP upywao od 25 do 140 dni. Informacje o osobach, w stosunku do ktrych Sd Rejonowy dla Warszawy-rdmiecia orzek zakaz uczestnictwa w imprezach masowych, nie byy przekazywane Policji (NIK stwierdzia dwa takie przypadki), albo przekazywane byy z duym opnieniem. Maksymalne opnienie stwierdzone przez NIK w tym przypadku wynosio 50 dni. I byo wynikiem wysyania informacji tradycyjn poczt zamiast przy uyciu elektronicznych rodkw komunikacji lub bezporedniego dorczenia. Brak aktualnych danych uniemoliwia organizatorom imprez wykluczenie uczestnictwa osb mogcych zakca przebieg i bezpieczestwo organizowanych przedsiwzi. Ponadto, w bazie tej Komendant Gwny Policji nie gromadzi informacji na temat zakazw uczestnictwa w imprezach masowych wydanych przez instytucje zagraniczne. Brak tych danych stwarza ryzyko udziau w imprezach masowych osb zakcajcych bezpieczny ich przebieg i objtych z tego powodu zagranicznymi zakazami uczestnictwa w imprezach masowych. Dodatkowo, prace dotyczce bazy danych, tworzonej na podstawie art. 68a ustawy o bezpieczestwie imprez masowych, o osobach mogcych stanowi zagroenie dla bezpieczestwa i porzdku publicznego podczas EURO 2012 s dopiero na wstpnym etapie, co moe stwarza ryzyko, e przed planowanym turniejem Polska nie bdzie dysponowa aktualn i pen baz danych o osobach stwarzajcych zagroenie dla bezpiecznego przebiegu organizowanej imprezy. Mimo to, zdaniem NIK, istniej jeszcze szanse na stworzenie rejestru cudzoziemcw objtych zakazem stadionowym tak, aby policja i organizatorzy EURO 2012 mogli zapewni kibicom i mieszkacom miast, w ktrych rozgrywane bd mecze, niezbdny poziom bezpieczestwa. Naley w tym przypadku maksymalnie zintensyfikowa stosowne dziaania ze strony Policji.

Synteza

Waniejsze wnioski
zintensyfikowanie dziaa majcych na celu stworzenie bazy danych o osobach mogcych stanowi zagroenie dla bezpie-

czestwa i porzdku publicznego podczas EURO 2012; udzielanie informacji przez Sd o orzeczeniach powinno odbywa si z zachowaniem terminu i formy wynikajcych z ustawy o bezpieczestwie imprez masowych.

519

Sprawy wewntrzne

Tytu kontroli
98. Realizacja Programu modernizacji Policji ustanowionego ustaw z dnia 12 stycznia 2007 r.

Cel
Ocena realizacji Programu modernizacji Policji oraz dziaa podejmowanych przez Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji, Komendanta Gwnego Policji oraz podlegych mu komendantw.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Spraw Wewntrznych i Administracji oraz Policji.

rodki przewidziane w ustawie o ustanowieniu Programu modernizacji Policji, Stray Granicznej, Pastwowej Stray Poarnej i Biura Ochrony Rzdu w latach 20072011 umoliwiy wymian czci uywanego przez Policj sprztu na nowoczeniejszy i powstrzymay postpujc dekapitalizacj wyposaenia. W latach 2008-2009 i pierwszym proczu 2010 r. Policja zakupia z nalenych jej funduszy m.in. 7.960 samochodw, 22.503 pistolety 9 mm, 5.024 kamizelki kuloodporne, 3511 tarcz obronnych, co, zdaniem Najwyszej Izby Kontroli, powinno wpyn na sprawniejsze wykonywanie jej ustawowych zada. Do zakoczenia kontroli (listopad 2010 r.) nie zostaa jednak przeprowadzona analiza wpywu urzeczywistniania Programu na popraw skutecznoci dziaania tej formacji. Oceniajc pozytywnie jego wprowadzanie w ycie, Izba stwierdzia m.in. niewaciwe przygotowanie projektw do ich wdraania przez KG Policji, opieszae przekazywanie zakupionych urzdze i sprztu (w jednej z komend z 261 skadnikw majtkowych 70 przekazano do uytkowania po 1217 miesicach od dnia zakupu), wykorzystanie czci rodkw wbrew zasadom gospodarki finansowej, tj. uzyskiwania najlepszych efektw z danych nakadw oraz optymalnego doboru metod i narzdzi sucych osigniciu zaoonych celw, bezpodstawne udzielenie zamwienia publicznego z wyczeniem ustawy Prawo zamwie publicznych, nieskuteczn kontrol wewntrzn. Odstpienie od procedur takiej kontroli, nierzetelne dokumentowanie czynnoci zwizanych z szacowaniem wartoci zamwie i odbiorem jakociowym wyposaenia wskazuj na moliwo wystpienia w Komendzie Gwnej Policji mechanizmw korupcjogennych. W ocenie NIK Minister Spraw Wewntrznych i Administracji prawidowo sprawowa ustawowy nadzr nad pracami modernizacyjnymi. Nie przeprowadzi jednak analizy przeznaczenia rodkw budetowych na inwestycje umoliwiajce popraw efektywnoci dziaania sub. Niektre zakupy sprztu informatycznego byy przedwczesne, a biorc pod uwag jego szybki proces starzenia si niegospodarne i niecelowe. Efekt modernizacji osabia zmiana struktury wydatkw, w wyniku ktrej m.in. zwikszono o 303.986 tys. z (tj. o 33%) rodki na motywacyjny system uposae funkcjonariuszy kosztem redukcji o 112.656 tys. z (tj. o 12%) na zakupy sprztu transportowego. Znaczco obcito fundusze na uzbrojenie, sprzt, wymian wyposaenia specjalnego oraz systemw teleinformatycznych. Jednoczenie w wyniku decyzji Komendanta Gwnego Policji zmniejszono w badanych latach fundusz nagrd i zapomg dla policjantw, przeznaczajc te rodki m.in. na zakup paliwa i energii, co byo sprzeczne z art. 110a ust. 3 ustawy o Policji. W 2009 r. przecitna nagroda na etat policyjny wyniosa 714,34 z, przy planowanej 1200 z. Komenda Gwna Policji nie badaa efektu wprowadzania projektw z punktu widzenia moliwoci finansowych, kadrowych i rzeczowych, co powodowao m.in. opnienia w realizacji przedsiwzi. Kontrolujcy stwierdzili przypadki niewaciwego zabezpieczenia w umowach interesw Skarbu Pastwa, podziau zamwienia na czci w celu uniknicia koniecznoci stosowania ustawy Prawo zamwie publicznych, przyjcie trybu niekonkurencyjnego w sytuacji braku podstaw ku temu. Ustalanie przez KGP szacunkowych wartoci poszczeglnych zamwie nie byo poparte wiarygodnymi dokumentami lub odbywao si bez waciwego rozeznania rynku, co mogo sprzyja dyktowaniu cen przez wykonawcw. W skrajnej sytuacji okrelenie wartoci przedmiotu zamwienia uzyskano od przyszego wykonawcy wybranego w trybie z wolnej rki. Poowicznym sukcesem zakoczya si realizacja koncepcji przesunicia policjantw penicych sub na stanowiskach administracyjnych do zada zapobiegania i zwalczania przestpczoci. Zmienia si bowiem jedynie struktura etatw, np. w Komendzie Gwnej Policji funkcjonariusze zajmujcy etaty policyjne przestali peni sub lub zostali przeniesieni na stanowiska niezwizane z zapobieganiem przestpczoci.

Synteza

Waniejsze wnioski

zabezpieczenie w umowach z wykonawcami interesw Skarbu Pastwa; precyzyjne ustalanie szacunkowych wartoci planowanych zamwie publicznych;

wdroenie mechanizmw gwarantujcych przejrzysto umw i skuteczno kontroli wewntrznej.

520

Sprawy wewntrzne

Tytu kontroli
99. Funkcjonowanie stray gminnych (miejskich)

Cel
Ocena prawidowoci realizacji zada wynikajcych z ustawy o straach gminnych, w szczeglnoci reagowania na przypadki zakcania porzdku publicznego oraz egzekwowania nalenoci gmin z tytuu naoonych mandatw karnych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 24 straach gminnych z terenu wojewdztw: kujawskopomorskiego, maopolskiego, lubelskiego, opolskiego, wielkopolskiego, mazowieckiego, dolnolskiego i zachodniopomorskiego.

Utworzenie stray nie jest obowizkiem, lecz uprawnieniem, realizowanym poprzez stosowne uchway rad gmin. W ten sposb moe materializowa si prawo wsplnot do zaspokajania zbiorowych potrzeb w zakresie porzdku publicznego, zgodnie z ustaw o samorzdzie gminnym. W 2009 r. funkcjonoway 553 oddziay stray, w ktrych zatrudnionych byo bez maa 11 tys. stranikw i pracownikw administracyjnych. W tym samym roku zabezpieczyli oni ponad 14 tys. miejsc przestpstw i katastrof, ujli i przekazali policji 11 tys. podejrzanych o naruszenie prawa. W skali kraju ujawnili ponad 2 mln wykrocze, wystawili bez maa 900 tys. mandatw i 66 tys. wnioskw o ukaranie do sdw rejonowych. Wymierzyli ponad 125 mln z grzywien, z ktrych 68% dotyczyo wykrocze przeciwko bezpieczestwu i porzdkowi w komunikacji. Izba zwrcia uwag na pojawiajc si w funkcjonowaniu wielu jednostek nadmiern koncentracj aktywnoci na wykroczeniach komunikacyjnych. W niektrych jednostkach stanowi one od 75% do 96% wszystkich odnotowanych narusze prawa. Badane przez NIK 22 strae, w latach 20052009 zwikszyy wykrywalno przewinie drogowych rednio o 193%, a rekordzistka pod tym wzgldem stra warszawska o 467%. Udzia wykrocze komunikacyjnych w oglnej liczbie wykrytych przez strae narusze wzrs z 51,9% do 67,5%, mimo e s one jedn z 26 grup wykrocze, ktre stranicy maj obowizek ciga. Dlatego te Izba negatywnie ocenia tak zdecydowan koncentracj stray na ujawnianiu czynw godzcych w bezpieczestwo i porzdek drogowy, zwaszcza gdy jak w Warszawie dochodzi do jednoczesnego i to o 53% zmniejszenia zainteresowania innymi naruszeniami prawa. Pozostawiajc bez odpowiedzi formuowane przez kierowcw i media zarzuty, o uczynienie sobie przez gminy z kontroli drogowych dobrze zasilanego rda dochodw budetowych, trzeba mie pewno, e akcje te nie odbywaj si kosztem innych zada stray. Wiele zaley w tym wzgldzie od jakoci nadzoru sprawowanego nad dziaaniami tych formacji. Izba stoi jednoczenie na stanowisku, e naoone zgodnie z prawem mandaty karne naley, z ca powag prawa, egzekwowa. Dlatego negatywnie ocenia rzetelno ewidencjonowana oraz prawidowo egzekwowania nalenoci z tytuu mandatw w urzdach miast i straach. W latach 20052009 w kontrolowanych gminach miao miejsce przeszo 2,6 mln wykrocze, za ktre przeszo 800 tys. sprawcw ukarano mandatami o cznej wysokoci ponad 88,6 mln z. Kontrola NIK wykazaa, e w 22 urzdach i straach opieszale wszczynano ciganie grzywien. Z lat 20082009, do wyegzekwowania cigle pozostaje 11,2 mln z. Jednoczenie z ewidencji ksigowej odpisano z powodu przedawnienia 13,7 mln z za mandaty wystawione przed 2007 r. Badane strae wykryy w 2009 r. o 2,7% wykrocze przeciwko porzdkowi publicznemu wicej ni w 2005 r., przy czym zanotowano te niebagatelne spadki w Warszawie o 41,6%, Toruniu o 50,7%, za w Biaogardzie o 74,5%. W 19 miastach stwierdzono przypadki zakce adu i porzdku, na ktre stranicy nie reagowali bd interweniowali nieskutecznie. NIK negatywnie te ocenia polecanie straom wykonywania zada, bdcych w kompetencji innych podmiotw, np. ewidencjonowania i egzekwowania nalenoci gmin z tytuu grzywien, wyapywania bezpaskich psw lub pobierania opat targowych. Zajcia te wykraczay poza ochron porzdku publicznego okrelon w ustawie o straach gminnych.

Synteza

Waniejsze wnioski
prowadzenie systematycznego nadzoru nad realizacj zada przez strae; ewidencjonowanie oraz waciwe egzekwowanie nalenoci z tytuu grzywien naoonych mandatami karnymi;

poprawa reagowania stranikw na zakcenia porzdku publicznego; zaniechanie powierzania straom zada, wykraczajcych poza ochron porzdku publicznego.

521

Sprawy wewntrzne

Tytu kontroli
100. Przygotowanie jednostek krajowego systemu ratowniczo-ganiczego do prowadzenia czynnoci ratowniczych na wysokoci

Cel
Ocena przygotowania organizacyjnego, technicznego i kadrowego jednostek krajowego systemu ratowniczo-ganiczego do realizowania interwencji na wysokoci.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Komendzie Gwnej Pastwowej Stray Poarnej oraz w 6 wojewdzkich, 5 miejskich i 1 powiatowej komendzie PSP.

Krajowy system ratowniczo-ganiczy tworzyo na koniec wrzenia 2010 r. 499 jednostek pastwowej stray poarnej, 3.795 ochotniczych stray poarnych, 31 posterunkw PSP oraz 5 innych jednostek ochrony przeciwpoarowej. Wszystkie one byy przygotowane do interwencji ratowniczych na wysokociach. Poza 24 grupami ratownictwa wysokociowego, wykorzystujcymi w swych akcjach techniki alpinistyczne, specjalistyczny sprzt wspinaczkowy oraz migowce, pozostae jednostki w przypadkach podejmowania czynnoci na wysokoci stosoway standardowe techniki ratownicze. Do obowizkw powiatowych i wojewdzkich komendantw PSP naley opracowywanie planw ratowniczych. Powinny one uwzgldnia potencjalne zagroenia i warunki wystpujce na obszarze dziaania tych jednostek, m.in. uksztatowanie topograficzno-geograficzne, gsto zaludnienia i stan infrastruktury. Izba pozytywnie ocenia fakt, e dokumenty te typoway konkretne jednostki do interwencji ratowniczych na wysokociach, okrelay te rodzaje sprztu do zastosowania w takich dziaaniach. To pozytywne odczucie zakcaa w jednym wojewdztwie niekompletno planu ratowniczego, ktry nie zawiera wymaganych informacji o siach i rodkach przewidzianych do dziaa na wysokociach. NIK wytkna te w dwch przypadkach zaniechanie dokonywania okresowej analizy i aktualizacji powiatowych planw ratowniczych, uznajc t opieszao za nierzetelno. Komenda Gwna PSP nie wprowadzia do stosowania w jednostkach krajowego systemu ratowniczo-ganiczego osobnych procedur prowadzenia dziaa ratowniczych w budynkach redniowysokich, wysokich i wysokociowcach. Zdaniem NIK zagroenia wystpujce w tych obiektach, przede wszystkim natok i zagszczenie przebywajcych w nich osb, wymagaj prowadzenia w nich akcji wedug szczeglnych zasad. W ocenie Izby moliwoci korzystania z lotnictwa do prowadzenia dziaa ratowniczych na wysokoci byy niewystarczajce. PSP nie miaa wasnych migowcw, do akcji przeciwpoarowych wykorzystywaa wic sprzt sub porzdku publicznego. Oznaczao to, e w zderzeniu z obowizkami Policji i Stray Granicznej, potrzeby straakw nie zawsze mogy by realizowane w trybie pilnym. Skuteczno akcji przeciwpoarowych z uyciem migowcw cierpiaa te z powodu braku ldowisk w centrach duych miast oraz braku regulacji prawnych w sprawie ldowisk wyniesionych, czyli urzdzanych na dachach wysokociowcw. Wreszcie, szkolenie straakw w akcjach z udziaem lotnictwa sw intensywnoci znacznie odbiegao od zgaszanych przez PSP potrzeb. Wedug stanu na koniec czerwca 2010 r. wyposaenie jednostek krajowego systemu ratowniczo-ganiczego w sprzt i rodki nie byo kompletne, braki sigay 6569%. W wyposaeniu specjalistycznych grup ratownictwa wysokociowego, na 56 pozycji ujtych w normatywie niedobory wystpoway w 45. Takie braki w wyposaeniu mog, w opinii Izby, mie negatywny wpyw na skuteczno prowadzonych dziaa ratowniczych na wysokoci.

Synteza

Waniejsze wnioski
analizowanie zagroe i sporzdzanie planw ratowniczych ze szczeglnym uwzgldnieniem interwencji na wysokociach; ustalenie szczeglnych procedur dla czynnoci ratowniczych w budynkach redniowy-

sokich, wysokich i wysokociowych; zapewnienie moliwoci korzystania przez straakw ze migowcw w akcjach na wysokoci stosownie do potrzeb; podjcie dziaa legislacyjnych i uregulowania funkcjonowania ldowisk dla migowcw ratowniczych w aglomeracjach miejskich;

zintensyfikowanie szkole straakw z zakresu ratownictwa wysokociowego z uyciem migowcw; poprawa wyposaenia jednostek PSP w sprzt ratowniczy.

522

Sprawy wewntrzne

Tytu kontroli
101. Wykonywanie przez organy administracji publicznej zada w zakresie zarzdzania kryzysowego

Cel
Ocena prawidowoci wykonywania przez organy i instytucje administracji publicznej zada w zakresie zarzdzania kryzysowego.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Spraw Wewntrznych i Administracji, Rzdowym Centrum Bezpieczestwa, 16 urzdach wojewdzkich, 17 starostwach powiatowych, 49 urzdach miast (gmin), piciu powiatowych i jednej komendzie Pastwowej Stray Poarnej oraz w jednej gminnej stray poarnej.

Opieszale przebiega budowa spjnego systemu postpowania, umoliwiajcego zapobieganie lub zmniejszanie skutkw nadzwyczajnych zdarze. Krajowy Plan Reagowania Kryzysowego zosta opracowany 10 miesicy po ustawowym terminie, a majcy go zastpi Krajowy Plan Zarzdzania Kryzysowego nie zosta sporzdzony do zakoczenia kontroli NIK (grudzie 2010 r.), chocia termin tych prac upyn we wrzeniu 2010 r. Nie opracowano jednolitego wykazu obiektw, instalacji, urzdze i usug kluczowych dla bezpieczestwa pastwa i jego obywateli oraz oglnokrajowego planu ich ochrony. W sytuacjach kryzysowych cz jednostek nie przestrzegaa przyjtych procedur dziaania, co niekorzystnie wpywao na efektywno podejmowanych przez ni przedsiwzi. Najwysza Izba Kontroli stwierdzia, i poza nielicznymi wyjtkami objte badaniem jednostki sprawnie koordynoway dziaania oraz usuway skutki zdarze kryzysowych. Odnotowaa natomiast opnienia na wszystkich szczeblach administracji, poczynajc od gminnego, na centralnym koczc. Niektrzy ministrowie nie dostarczyli Rzdowemu Centrum Bezpieczestwa niezbdnych danych, pozwalajcych na realizacj spraw zwizanych z planowaniem infrastruktury krytycznej, obejmujcej obiekty, urzdzenia i instalacje kluczowe dla bezpieczestwa pastwa i jego obywateli, a wic m.in. systemy: zaopatrzenia w energi i paliwa, cznoci, teleinformatyczne, zaopatrzenia w ywno i wod, ochrony zdrowia, zapewniajce cigo dziaania administracji publicznej. NIK zwraca uwag, e ze wzgldu na tak nieodzown sprawno i skuteczno postpowania w razie wystpienia nagych zdarze, opnienia na szczeblu centralnym wywouj negatywne nastpstwa w realizacji zada przez inne podmioty uczestniczce w systemie zarzdzania kryzysowego. Istotn kwesti wpywajc na zapobieganie sytuacjom kryzysowym jest naleyty stan techniczny waw przeciwpowodziowych, ciekw naturalnych i kanaw, stacji pomp i budowli pitrzcych. Tymczasem marszakowie wojewdztw informowali NIK, e pozostawia on wiele do yczenia, przy jednoczenie narastajcych potrzebach modernizacji i utrzymania infrastruktury przeciwpowodziowej. Izba zwraca uwag, e z jednej strony niewystarczajce rodki finansowe ograniczaj administracj publiczn w wykonywaniu zada ochrony przeciwpowodziowej, z drugiej z budetu pastwa wydatkowane s nastpnie milionowe kwoty na usuwanie skutkw powodzi. A 15 wojewodw nie wywizao si z ustawowego obowizku sporzdzenia wojewdzkich planw ochrony infrastruktury krytycznej, a wikszo starostw powiatowych zaniedbywaa swoje powinnoci w zabezpieczaniu urzdze i instytucji niezbdnych do waciwego funkcjonowania pastwa. Izba stwierdzia take, e cz gminnych i powiatowych planw zarzdzania kryzysowego nie wspgraa z innymi planami, co nabiera szczeglnego znaczenia w razie koniecznoci ochrony przed powodzi i innymi klskami ywioowymi. Brak jakiegokolwiek oglnokrajowego planu ochrony infrastruktury krytycznej oznacza, e w systemie zarzdzania kryzysowego nie zostay w sposb jednolity wyodrbnione obiekty, urzdzenia i instalacje kluczowe dla bezpieczestwa pastwa i jego obywateli. W czci gmin wjtowie nie organizowali i nie prowadzili szkole, wicze i treningw w aspekcie zarzdzania kryzysowego.

Synteza

Waniejsze wnioski
sporzdzenie jednolitego wykazu obiektw, instalacji urzdze i usug wchodzcych w skad infrastruktury krytycznej z podziaem na systemy okrelone w ustawie o zarzdzaniu kryzysowym;

rozwizanie problemu niedofinansowania realizacji zada dotyczcych utrzymania i rozbudowy infrastruktury gospodarki wodnej i melioracji; szkolenie osb zaangaowanych w zarzdzanie kryzysowe, zwaszcza na szczeblu gminnym.

523

Zabezpieczenie spoeczne

Tytu kontroli
102. Organizacja i finansowanie warsztatw terapii zajciowej przy udziale rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych w wojewdztwie maopolskim

Cel
Ocena wywizywania si samorzdw powiatowych z wykonywania zada na rzecz osb niepenosprawnych oraz dziaalnoci jednostek prowadzcych warsztaty terapii zajciowej.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w powiatowych centrach pomocy spoecznej w Nowym Sczu, Gorlicach, Chrzanowie, Miechowie, w Miejskim Orodku Pomocy Spoecznej w Krakowie oraz w 10 warsztatach terapii zajciowej.

Wedug spisu powszechnego z 2002 r., w Maopolsce mieszkao 589 tys. osb niepenosprawnych (18% mieszkacw wojewdztwa). Blisko poowa z nich bya w wieku poprodukcyjnym. W wojewdztwie dziaao 60 warsztatw terapii zajciowej, w ktrych z kocem 2009 r. przebywao 2.224 uczestnikw. Wspieranie osb niepenosprawnych jest zadaniem powiatu okrelonym w ustawach o rehabilitacji i o samorzdzie powiatowym. Polega ono na opracowaniu i realizacji powiatowych programw dziaa na rzecz osb niepenosprawnych w zakresie rehabilitacji spoecznej, zawodowej i zatrudnienia. Do form aktywnoci wspomagajcej ten proces naley uczestnictwo w warsztatach terapii zajciowej. Warsztaty s wyodrbnionymi organizacyjnie i finansowo placwkami, prowadzonymi przez stowarzyszenia, fundacje i inne podmioty. Jednostki zamierzajce powoa warsztaty zawieraj z powiatami umowy okrelajce warunki i wysoko dofinansowania z PFRON na ich utworzenie i dziaalno. Nie ma przepisw okrelajcych minimalne wymagania dotyczce kwalifikacji pracownikw warsztatw. Badane przez NIK powiatowe centra pomocy rodzinie opracowyway i realizoway programy dotyczce rehabilitacji osb niepenosprawnych w formie warsztatw terapii zajciowej, ktre rwnie zawieray ustalenia dotyczce finansowania kosztw tworzenia i dziaania tych placwek. Kontrola ujawnia, e w jednym z powiatw przez dwa lata nie sporzdzano takiego programu, realizujc zadania w oparciu o wieloletni powiatow strategi rozwizywania problemw spoecznych. Cztery centra pomocy nie dysponoway biecymi informacjami na temat osb niepenosprawnych posiadajcych wskazania do uczestnictwa w warsztatach. Tylko jeden z orodkw na bieco zasiga takich informacji z powiatowego zespou orzekajcego o niepenosprawnoci. Brak dostpu do bazy Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepenosprawnoci uniemoliwia uzyskiwanie takich danych pozostaym orodkom. Centra pomocy rodzinie nie posiaday kompetencji do skierowania uczestnika warsztatw bez wniosku, ktry zoyby on sam lub jego opiekun prawny, do orodka wsparcia, zakadu pracy chronionej lub zakadu aktywnoci zawodowej mimo jednoznacznego stanowiska rady programowej, potwierdzajcego zakoczenie przez niego rehabilitacji w WTZ. Izba zwrcia uwag na brak mechanizmw umoliwiajcych rotacj uczestnikw warsztatw. W rezultacie, do nieodosobnionych naleay przypadki, e niewielka liczba uczestnikw opuszczaa WTZ przebywajc w nich nawet ponad 10 lat, podczas gdy inni niepenosprawni, posiadajcy wskazania do tej formy rehabilitacji, bezskutecznie oczekiwali na przyjcie. Warsztaty przyjmoway na zajcia wicej uczestnikw, ni wynikao to z dofinansowania PFRON. Prawo objcia dodatkowych osb rehabilitacj przyznaway im umowy zawierane midzy centrami pomocy i jednostkami prowadzcymi te placwki. Praktyka ta uzasadniana bya wysok absencj na zajciach i chci gospodarnego wykorzystania przyznanych funduszw. W opinii Izby brak jest jednak podstawy prawnej do takich dziaa. Umowy centrw pomocy z WZT zawieray tez postanowienia o zwrocie rodkw za okres absencji podopiecznych. Nie zawsze jednak byy one sumiennie wykonywane. W ocenie Izby gospodarowanie dotacjami na organizowanie zaj byo prawidowe. rodki na dziaalno warsztaty otrzymyway terminowo, a ich wydawanie i rozliczanie odbywao si zgodnie z rozporzdzeniem w sprawie warsztatw terapii zajciowej.

Synteza

Waniejsze wnioski
jednoznaczne okrelenie kwalifikacji pracownikw zatrudnianych w warsztatach, prowadzonych przez podmioty spoza sektora finansw publicznych;

zapewnienie centrom dostpu do Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepenosprawnoci; okrelenie warunkw przyjmowania na warsztaty uczestnikw w wikszej liczbie od ustalonej w umowach o dofinansowanie; okrelenie zasad i warunkw rozliczania

kwot wypacanych dotacji na dziaalno warsztatw terapii zajciowej w powizaniu z frekwencj uczestnikw na zajciach.

524

Zdrowie

Tytu kontroli
103. Organizacja i finansowanie systemu przeszczepiania narzdw, tkanek i komrek

Cel
Ocena zasad organizacji i finansowania procedur przeszczepowych i dostpnoci do tych wiadcze zdrowotnych.

Zakres
Kontroli poddano Ministerstwo Zdrowia, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji Poltransplant, Krajowe Centrum Bankowania Tkanek i Komrek, Central Narodowego Funduszu Zdrowia i jego 5 oddziaw wojewdzkich oraz 5 zakadw opieki zdrowotnej posiadajcych orodki transplantacyjne.

Podstawowym problemem polskiej transplantologii jest niedobr narzdw do przeszczepiania w stosunku do istniejcych potrzeb. W 2009 r. pobrano narzdy od 420 zmarych osb, co w przeliczeniu na 1 mln mieszkacw stanowio 11,2 dawcy, gdy dla caej Europy rednia liczba zmarych dawcw wynosi ponad 16 na 1 mln mieszkacw. W rezultacie nie kady wytypowany do operacji doczeka jej, w 2008 r. zmaro 67 osb oczekujcych na przeszczep nerki, w 2009 r. 41 , a w 2010 48 osb. Po gwatownym spadku liczby przeszczepw w 2007 r. wykonano ich wwczas 943, w 2010 r. odnotowano wzrost do 1306 zabiegw. Byo to jednoczenie tylko o 7,2% wicej ni w roku 2006. Najwicej osb oczekiwao na przeszczep nerki i wtroby. Wprowadzony system kwalifikowania biorcw do przeszczepu wyklucza moliwo jego wykonania osobie, ktra nie zostaa zgoszona na krajow list osb oczekujcych. Od momentu umieszczenia w tym wykazie, na przeszczepienie nerki pacjenci czekali, w latach 20072010, odpowiednio -12,10, 7 i 9 miesicy, a zakwalifikowani do natychmiastowej operacji odpowiednio 60, 32, 38 i 42 dni. Natomiast na przeszczepienie wtroby w trybie planowym okres oczekiwania wynosi odpowiednio 6,7, 6,4, i 4 miesice. Odsetek przeszczepw nerek, w ktrych wykorzystano narzdy pochodzce od dawcw rodzinnych, stanowi zaledwie 2% wszystkich transplantacji nerek. W opinii NIK istnieje moliwo zwikszenia liczby przeszczepw rodzinnych, m.in. poprzez propagowanie tego sposobu leczenia wrd bliskich pacjentw. Z ustale kontroli wynika, e szpitale wykazyway zbyt ma aktywno w identyfikacji potencjalnych dawcw narzdw, wobec czego udzia dawcw zgaszanych przez szpitale, wobec liczby osb, ktre tam zmary, wynosi w badanym okresie 1,58%2,11%. Oprcz przyczyn obiektywnych tego stanu (np. skomplikowana procedura potwierdzenia podejrzenia mierci mzgu) zwracay uwag: brak standardw wsppracy midzy oddziaami szpitalnymi w zakresie identyfikacji potencjalnych dawcw oraz niewystarczajca wiedza niektrych lekarzy o procedurach zgaszania zmarych i moliwociach pobrania narzdw. Problem ten, przynajmniej w czci, rozwizywa mieli szpitalni koordynatorzy, jednak w ustawie o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komrek, tkanek i narzdw nie znalazy si przepisy okrelajce zasady ich funkcjonowania i finansowania. Izba stwierdzia, e wdroenie przez Ministra Zdrowia Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej POLGRAFT 20062009 zapocztkowao szereg pozytywnych zmian w systemie transplantologii, w tym m.in. modernizacj i doposaenie w odpowiedni sprzt bankw tkanek i komrek oraz wdroenie nowych sposobw leczenia w zakresie przeszczepiania. Niemniej, w ocenie NIK, na etapie przygotowywania programu nie zostay waciwie rozpoznane faktyczne potrzeby oraz moliwoci organizacyjne i finansowe ich realizacji. Nie zapewniono odpowiedniego finansowania zaplanowanych zada zamiast 216,6 mln z minister wydatkowa w latach 2007-2010 tylko 43,8 mln z. W trakcie podziau tych rodkw dochodzio do naruszania przyjtych zasad, co Izba uznaa za dziaania nierzetelne. W latach 2007-2008 Minister Zdrowia nie sprawowa naleytego nadzoru nad procesem wydawania zakadom opieki zdrowotnej oraz bankom tkanek i komrek pozwole na podejmowanie czynnoci zwizanych z pobieraniem, przechowywaniem i przeszczepianiem transplantw. Prawidowemu funkcjonowaniu systemu transplantacji nie sprzyjay te opnienia w wydawaniu przez Ministra Zdrowia aktw wykonawczych do ustawy transplantacyjnej, w 5 przypadkach przekroczyy one 20 miesicy.

Synteza

Waniejsze wnioski
zwikszenie aktywnoci szpitali w identyfikowaniu i zgaszaniu zmarych jako dawcw narzdw;

doprecyzowanie w ustawie transplantacyjnej zasad funkcjonowania i finansowania koordynatorw szpitalnych; w trakcie realizacji programu POLGRAFT w latach 20102014 wyeliminowanie ryzyka

wystpienia nieprawidowoci stwierdzonych w trakcie wdraania programu POLGRAFT 2006-2009.

525

Zdrowie/ Budet

Tytu kontroli
104. Wykonanie planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia w 2009 roku

Cel
Ocena tworzenia i wykonywania planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia w 2009 r.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w centrali Narodowego Funduszu Zdrowia oraz jego oddziaach wojewdzkich: lskim, maopolskim, lubelskim, warmisko-mazurskim, wielkopolskim, podkarpackim oraz dolnolskim.

Najwysza Izba Kontroli, mimo zgaszanych zastrzee, pozytywnie ocenia wykonanie planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia w 2009 r. Ocen t uzasadniao zrealizowanie kosztw wiadcze zdrowotnych na poziomie 99,1%, rzetelne opracowanie planw finansowych oraz waciwe prowadzenie sprawozdawczoci. Zastrzeenia NIK dotyczyy m.in. finansowania tzw. ugd pozasdowych ze wiadczeniodawcami gwnie szpitalami zawartymi bez podstawy prawnej, przekroczenia kosztw podstawowej opieki zdrowotnej oraz refundacji cen lekw, a take niewystarczajcej skutecznoci systemu weryfikacji rozlicze refundacji cen lekw oraz wyodrbnionych wiadcze w podstawowej opiece zdrowotnej. W 2009 r. przychody NFZ wyniosy 56.938.170,94 tys. z. W relacji do planu po zmianach i przesuniciach stanowio to 100,22%, a w relacji do wykonania planu w 2007 r. 129,35%, za do 2008 r. - 107,82%. Fundusz nie przekroczy cznego planu kosztw wiadcze opieki zdrowotnej, pomimo i rodki na podstawow opiek zdrowotn byy o 26.593,20 tys. z wysze (100,36%) od planowanych oraz o 190.714,82 tys. z przewyszay (102,37%) przewidziane na refundacj cen lekw. Take w oddziaach wojewdzkich NFZ, z wyjtkiem oddziaw kujawskopomorskiego i podkarpackiego, oglna warto kosztw wiadcze zdrowotnych miecia si w ich planach finansowych. NIK zwrcia uwag na nieprawidowoci w rozliczaniu wiadcze w podstawowej opiece zdrowotnej objtych preferencyjn, potrojon stawk kapitacyjn i w ramach programu profilaktycznego chorb ukadu krenia. Zastrzeenia Izby wzbudzio wykorzystanie w 2009 r. 12.632,98 tys. z na finansowanie wiadcze ponadumownych innych ni ratujce ycie, na podstawie 38 ugd pozasdowych zawartych ze wiadczeniodawcami po wyganiciu wicych umw, a wic bez podstawy prawnej. Warto wykonanych przez wiadczeniodawcw, a nieujtych w ksigach rachunkowych, ponadumownych wiadcze za 2009 rok wyniosa 1.602.331,01 tys. z, tj. bya wysza, w porwnaniu ze stanem na koniec 2008 r. o 282,58%. Na wykonanie przychodw NFZ niekorzystnie wpyno uchylenie niektrych przepisw ustaw: o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych oraz o ubezpieczeniach obowizkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, gdy w wyniku tych zmian do Funduszu nie wpyway rodki na leczenie ofiar wypadkw komunikacyjnych. Na miejsce uchylonych regulacji nie wprowadzono innych rozwiza, zapewniajcych pokrycie uszczerbku w przychodach Funduszu, ktry koszty leczenia ofiar wypadkw komunikacyjnych pokrywa ze skadek na ubezpieczenie zdrowotne. Zdaniem NIK, finansowanie takich wydatkw przez og ubezpieczonych w NFZ, a nie przez sprawcw wypadkw, oznaczao przerzucenie odpowiedzialnoci odszkodowawczej na osoby trzecie, naruszajc zasad okrelon w art. 415 kodeksu cywilnego. Izba stwierdzia, e NFZ nie dysponowa wiarygodnymi i niezbdnymi danymi o rzeczywistych kosztach poszczeglnych procedur medycznych, a samodzielnie podejmowane prby ich pozyskania koczyy si na og niepowodzeniem; bowiem informacje przekazywane przez wiadczeniodawcw, ze wzgldu na ich niejednorodno, nie nadaway si do metodycznych opracowa. NIK pozytywnie ocenia realizacj projektu Walidacje i weryfikacje, ktrego celem byo doprowadzenie do jednakowego interpretowania danych od wiadczeniodawcw w skali kraju, z zachowaniem zasady jawnoci stosowanych regu. W 2009 r. oddziay wojewdzkie NFZ skontroloway 2.798.755 recept. W ich wyniku stwierdzono dokonanie nienalenych refundacji na kwot 8.744,47 tys. z.

Synteza

Waniejsze wnioski
podjcie dziaa zmierzajcych do przygotowania rozwiza prawnych nakazujcych

obcianie sprawcw wypadkw komunikacyjnych kosztami leczenia ich ofiar; podjcie inicjatywy zmierzajcej do nowelizacji ustawy o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw

publicznych, pozwalajcej systemowo uregulowa problem nadwykona; ustalenie jednolitych zasad walidacji danych rozliczeniowych refundacji cen lekw.

526

Zdrowie

Tytu kontroli
105. Realizacja zada poonych rodowiskowych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej

Cel
Ocena wykonywania przez poone rodowiskowe zada dotyczcych kompleksowej opieki pooniczej ginekologicznej i neonatologicznej oraz efektywnoci kontraktowania i finansowania tych wiadcze.

Zakres
Kontrol objto pi oddziaw wojewdzkich NFZ katowicki, krakowski, opolski, wrocawski i zielonogrski oraz 22 wiadczeniodawcw z wojewdztw: dolnolskiego, lubuskiego, opolskiego, lskiego i maopolskiego.

Ponad poowa z kontrolowanych placwek nie speniaa wymogw formalno - prawnych upowaniajcych do realizacji wiadcze w ramach umw z NFZ. Podstawowe zastrzeenia NIK dotyczyy prowadzenia dziaalnoci bez opinii Pastwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego dotyczcych stanu pomieszcze i urzdze, braku kwalifikacji poonych wymaganych w podstawowej opiece zdrowotnej oraz nieodpowiednio wyposaonych gabinetw i niedostatkw w ekwipunku poonych udajcych si na wizyty. Zasadnicza dziaalno poonych polega na opiece nad kobiet i noworodkiem w okresie poogu, prowadzonej w formie wizyt patronaowych. wiadczenia poonych rodowiskowych wykonywane s na podstawie pisemnych deklaracji skadanych przez zainteresowane osoby. W skali caego kraju zainteresowanie t form opieki wyrazio bez maa 85% kobiet, w wojewdztwach kontrolowanych przez Izb 83,2%. Fakt zoenia przez panie deklaracji nie jest, w ocenie NIK, rwnoznaczny z objciem ich rzeczywist opiek. Nie maj one wystarczajcej wiedzy o penym zakresie przysugujcych im wiadcze i korzystaj z nich najczciej tylko w okresie poogu. Narodowy Fundusz Zdrowia nie jest te w stanie zapewni opieki poonych rwnomiernie w caym kraju, najlepiej jest pod tym wzgldem w orodkach wielkomiejskich o najwikszej gstoci zaludnienia. Jednak na terenach wiejskich np. w woj. opolskim objta jest ni niewiele ponad poowa ubezpieczonych kobiet i noworodkw. W badanym okresie 20082010 wiadczenia te w 93% wykonyway zakady opieki zdrowotnej, ktre zawary umowy z wojewdzkimi oddziaami NFZ. Zatrudniay one poone bd zlecay im zadania w drodze umw cywilnoprawnych. Izba wskazaa na nieprawidowo zawierania kontraktw na opiek rodowiskow z grupowymi i indywidualnymi praktykami lekarskimi. Tymczasem w niektrych wojewdztwach praktyki lekarskie miay niemal w 10% udzia w wiadczeniu usug pooniczych. rodki na podstawow opiek zdrowotn przekazuje si z budetu stosujc stawk kapitacyjn, jednak finansowanie innych popularnych wiadcze oferowanych przez poone zostao z tego mechanizmu wyczone. Od 2009 r., obok ustalonej stawki kapitacyjnej za opiek nad pacjentk, stosuje si dodatkowe taryfy za wizyty edukacyjne, patronaowe i za opiek nad paniami po operacjach ginekologicznych. W rezultacie, wydatki na te wiadczenia w 2009 r. w stosunku do roku poprzedniego wzrosy o 35,8%, a w 2010 r. o kolejne 3,7%. Kontrola NIK wykazaa, e tak duy wzrost wydatkw nie by zwizany z realizacj przez poone nowych zada, czy te zwikszeniem iloci i jakoci podejmowanych czynnoci. Udzia wydatkw na poonictwo w podstawowej opiece zdrowotnej wzrs w kontrolowanych wojewdztwach z 3,02% w 2008 r. do 3,8% w 2010 r. W ocenie Izby, system finansowania poonych podstawowej opieki zdrowotnej nie gwarantuje wydawania rodkw publicznych w sposb celowy i oszczdny, nie zapewnia te uzyskiwania najlepszych efektw z danych nakadw. Zastrzeenia wzbudzia take skuteczno kontroli tych wydatkw przez oddziay wojewdzkie NFZ. Badanie NIK ujawnio przypadki finansowania wizyt patronaowych u pacjentek, ktre nie zoyy deklaracji wyboru poonej, oraz finansowania wiadcze dodatkowo patnych, pomimo braku dokumentacji medycznej i potwierdzenia ich realizacji przez wiadczeniobiorc.

Synteza

Waniejsze wnioski
zapewnienie gospodarnego wydawania rodkw publicznych na wiadczenia poonych podstawowej opieki zdrowotnej;

uwzgldnienie zrnicowania specyfiki pracy poonych na terenach miejskich i wiejskich; zweryfikowanie zasad kontroli i monitorowania kontraktw na wiadczenia poonych

podstawowej opieki zdrowotnej przez oddziay wojewdzkie NFZ.

527

Zdrowiet

Tytu kontroli
106. Przeksztacenia wasnociowe wybranych szpitali w latach 20062010

Cel
Ocena dziaa jednostek samorzdu terytorialnego na rzecz przeksztacenia samodzielnych publicznych zakadw opieki zdrowotnej, dla ktrych byy one organami zaoycielskimi, w inne formy organizacyjno-prawne.

Zakres
Kontrol objto 31 jednostek, w tym: Ministerstwo Zdrowia, 15 jednostek samorzdu terytorialnego, 12 spek z ograniczon odpowiedzialnoci powstaych w wyniku likwidacji SPZOZ i 3 spki z o.o., ktrym samorzdy wydzierawiy majtek zlikwidowanych placwek rezygnujc z prowadzenia samodzielnej dziaalnoci w ochronie zdrowia.

W wyniku przeksztacenia SPZOZ w spki prawa handlowego miay powsta sprawne i efektywne ekonomicznie placwki opieki zdrowotnej zapewniajce bilansowanie kosztw dziaalnoci z osiganymi przychodami. Kontrola NIK wykazaa jednak, e sama zmiana formy organizacyjno-prawnej nie doprowadzia przynajmniej w czci kontrolowanych placwek do powstrzymania generowania strat. Nie poprawia si rwnie dostpno wiadcze zdrowotnych. W pierwszym proczu 2010 r. tylko cztery spki utworzone w miejsce zlikwidowanych SPZOZ uzyskay dodatni wynik finansowy, natomiast pozostae osiem ponioso strat. Osignicie zysku przez cztery spki byo moliwe dziki dostosowaniu struktury lecznictwa stacjonarnego do potrzeb zdrowotnych i warunkw udzielania wiadcze zdrowotnych okrelonych przez NFZ. Podjto rwnie dziaania zmierzajce do obnienia kosztw dziaalnoci poprzez optymalizacj zatrudnienia personelu medycznego, bardziej efektywne gospodarowanie zasobami i skuteczniejsze negocjowanie z dostawcami cen i terminw patnoci za leki i sprzt medyczny. Dokonanie tych zmian nie wymagao zmiany formy prawnej kontrolowanych placwek i byo moliwe do przeprowadzenia rwnie w szpitalach funkcjonujcych jako SPZOZ. Natomiast utworzenie spki motywowao jej zarzd do podjcia dziaa zmierzajcych do zwikszenia przychodw z tytuu udzielania wiadcze odpatnie, poza kontraktem z NFZ. Niepubliczne zakady opieki zdrowotnej, utworzone przez spki, zapewniy osobom korzystajcym ze wiadcze zdrowotnych kontynuacj ich udzielania. Jednake w siedmiu NZOZ, z pitnastu skontrolowanych, pogorszya si dostpno do niektrych wiadcze zdrowotnych, o czym wiadczy wzrost liczby osb oczekujcych i wyduenie czasu oczekiwania na wizyt u lekarza i na zabiegi w szpitalu. Jednostki samorzdu terytorialnego, powoujc likwidatorw SPZOZ, nie zapewniy w peni przejrzystych relacji pomidzy likwidowanymi placwkami a nowo tworzonymi podmiotami. Siedmiu spord czternastu likwidatorw, zostao prezesami lub wiceprezesami nowo utworzonej spki bdc jednoczenie dyrektorami SPZOZ. W ocenie NIK, nie byo przesanek do uznania, i dyrektorzy likwidowanych, nierentownych SPZOZ, doprowadz nowo utworzone spki do efektywnego funkcjonowania w przyszoci. W celu wspierania przeksztace SPZOZ, Minister Zdrowia wdroy wieloletni program Wsparcie jednostek samorzdu terytorialnego w dziaaniach stabilizujcych system ochrony zdrowia. W latach 20092010 wydano na jego realizacj 212.412,8 tys. z, co stanowio 54,3% planowanych wydatkw i 15,4% planowanych nakadw na lata 20092011. Umowy o udzielenie dotacji podpisano tylko z 28 jednostkami samorzdowymi podczas, gdy planowano wspomc w ten sposb 197 samorzdw. NIK negatywnie ocenia decyzj Ministra Zdrowia o przyznaniu 18 jednostkom samorzdu terytorialnego dotacji celowych, w kwocie 52.151,7 tys. z, na sfinansowanie dziaa nieprzewidzianych w programie. Byo to spowodowane nieprawidow interpretacj postanowie uchway Rady Ministrw przez kierownictwo Ministerstwa Zdrowia. W programie i w umowach o udzielenie dotacji nie zawarto adnych postanowie zobowizujcych jednostki samorzdu terytorialnego do gromadzenia i przekazywania Ministerstwu Zdrowia danych niezbdnych do oceny skutkw realizacji programu.

Synteza

Waniejsze wnioski

zapewnienie nadzoru nad procesem restrukturyzacji podmiotw leczniczych oraz podjcie dziaa zmierzajcych do poprawy dostpu do wiadcze zdrowotnych;

podjcie dziaa majcych na celu popraw sytuacji finansowej nowo utworzonych spek.

528

Zdrowie

Tytu kontroli
107. Sprawowanie nadzoru nad samodzielnymi publicznymi szpitalami klinicznymi

Cel
Ocena wywizywania si uczelni medycznych z obowizku nadzorowania szpitali klinicznych oraz realizacji zada w zakresie bada klinicznych przez Urzd Rejestracji Produktw Leczniczych, Wyrobw Medycznych i Produktw Biobjczych oraz Ministerstwo Zdrowia.

Zakres
Kontroli poddano 11 uczelni medycznych, Centrum Medycznego Ksztacenia Podyplomowego, Urzd Rejestracji Produktw Leczniczych, Wyrobw Medycznych i Produktw Biobjczych oraz Ministerstwo Zdrowia.

Rektorzy uczelni medycznych nie realizowali w peni ustawowego obowizku kontrolowania podlegajcych im szpitali klinicznych. Nie korzystali z podstawowego narzdzia nadzoru, jakim jest przeprowadzanie w nich, minimum raz w roku, kontroli dotyczcych realizacji zada statutowych, dostpnoci udzielanych wiadcze, oraz gospodarowania mieniem i finansami. Izba stwierdzia, e wikszo uczelni objtych badaniami nie kontrolowaa podlegych szpitali z wymagan sumiennoci, przy czym dwie z nich nie przeprowadziy w latach 20062009 ani jednej kontroli okresowej, a kolejne dwie wizytoway podlege sobie placwki w tym okresie zaledwie raz, poddajc ogldowi tylko jeden z trzech zakresw wymagajcych sprawdzenia. W sumie NIK sformuowaa zastrzeenia wobec 10 rektorw, wytykajc im istotne zaniedbania w sprawowaniu nadzoru nad szpitalami. Jako przyczyn takiego stanu rzeczy uczelnie wskazyway brak odpowiednio merytorycznie przygotowanych pracownikw i liczne ich absencje zwizane z chorobami bd macierzystwem. Oceny dziaalnoci szpitali, w tym take we wraliwej sferze bezporedniej obsugi pacjentw, rektorzy dokonywali gwnie na podstawie dokumentacji sporzdzanej przez bezporednio zainteresowanych dyrektorw tych placwek. Taki sposb wykonywania nadzoru nie odpowiada wymogom rozporzdzenia Ministra Zdrowia w sprawie szczegowych zasad sprawowania nadzoru nad samodzielnymi publicznymi zakadami opieki zdrowotnej i nad jednostkami transportu sanitarnego. Skutkami tych zaniedba byy z kolei opnienia w przekazywaniu ministrowi zdrowia sprawozda o stanie nadzorowanych szpitali, do czego, dwa razy do roku na koniec stycznia i lipca zobowizywaa rektorw ustawa o zakadach opieki zdrowotnej. Spord 12 uczelni, 5 dorczyo te dokumenty bez zachowania terminw. Z kolei minister nie egzekwowa tych informacji, a jak wykazaa kontrola NIK danych, ktre otrzymywa nie weryfikowa i nie analizowa, ani te na og nie bra pod uwag przy podejmowaniu decyzji m.in. o przyznaniu dotacji na zakup sprztu i urzdze medycznych. Publiczne rodki byy w ten sposb wydawane bez waciwego rozpoznania rzeczywistych potrzeb poszczeglnych placwek. W objtych zainteresowaniem NIK latach 20062009 przeprowadzono zaledwie 36 kontroli bada klinicznych produktw leczniczych, czyli 2% spord 1863 zarejestrowanych w tym okresie specyfikw. Nie zbadano te adnego z 51 zarejestrowanych w tym czasie bada klinicznych wyrobw medycznych. wiadczyo to, w opinii NIK, o niewaciwym i nierzetelnym traktowaniu przez Urzd Rejestracji Produktw Leczniczych, Wyrobw Medycznych i Produktw Biobjczych zada z zakresu inspekcji bada klinicznych. Kontrolerzy stwierdzili ponadto, e urzd rejestracji prowadzi Centraln Ewidencj Bada Klinicznych w przestarzaym technologicznie systemie informatycznym, niepozwalajcym na otrzymywanie penych informacji o prowadzonych bd zakoczonych badaniach klinicznych. Szwankowa te nadzr Ministra Zdrowia jako organu waciwego do wydawania pozwole na prowadzenie bada klinicznych nad urzdem rejestracji, w szczeglnoci dotyczcy weryfikacji dokumentacji bdcej podstaw podejmowania przez ministra tych decyzji Warunkiem rozpoczcia badania klinicznego jest m.in. uzyskanie pozytywnej opinii komisji bioetycznej w sprawie jego prowadzenia. Kontrolerzy NIK stwierdzili, e 11 z 12 powoanych przez rektorw komisji funkcjonowao niezgodnie z obowizujcym prawem, a nieprawidowoci w ich dziaaniu polegay m.in. na wydawaniu opinii akceptujcych rozpoczcie bada mimo brakw w dokumentacji oraz przed wniesieniem wymaganej opaty. Ponadto komisje dopuszczay do sytuacji, w ktrych szpitale nie byy informowane, e okrelone wiadczenia medyczne wykonyway w zwizku z prowadzonymi badaniami klinicznymi. W rezultacie ich koszty ponosi NFZ, a profity z tego tytuu zbieray uczelnie medyczne.

Synteza

Waniejsze wnioski
prowadzenie w nadzorowanych szpitalach klinicznych, co najmniej raz w roku, kontroli okresowych;

przedstawianie Ministrowi Zdrowia informacji z kontroli przeprowadzonych w szpitalach klinicznych; prowadzenie systematycznych kontroli w ramach inspekcji bada klinicznych produktw leczniczych i wyrobw medycznych;

zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu CEBK w urzdzie rejestracji.

529

Tytu kontroli

Cel

Zakres

530

Zestawienie kontroli doranych przeprowadzonych w 2011 r.

Zacznik nr 4
do Sprawozdania z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli

531

Zestawienie kontroli doranych przeprowadzonych w 2011 r.

Lp. Dzia administracji Jednostka organizacyjna Rodzaj kontroli Synteza str.

Tytu kontroli

Uwagi

1
1.

2
Administacja publiczna Administracja publiczna

3
Prowadzenie postpowania kwalifikacyjnego w subie cywilnej przez Krajow Szko Administracji Publicznej (I/11/002) Dostosowanie organizacji wyborw do Sejmu RP i Senatu RP, zarzdzonych na dzie 9 padziernika 2011 r., do obsugi wyborcw niepenosprawnych (D/11/501)

4
Departament Administracji Publicznej Delegatury w Biaymstoku, Bydgoszczy, Gdasku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, odzi, Lublinie, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Szczecinie, Warszawie, Wrocawiu, Zielonej Grze Delegatura w Gdasku Departament Administracji Publicznej

5
Inna kontrola dorana

2.

Inna kontrola dorana

informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 13 marca 2012 r.

548

3.

Administracja Funkcjonowanie funduszy soeckich (R/11/010) publiczna/ Finanse publiczne Administracja publiczna/ Sprawy zagraniczne Administracja publiczna/ Sprawy zagraniczne Administracja publiczna/ Sprawy zagraniczne Administracja publiczna/ rodowisko Funkcjonowanie placwek zagranicznych MSZ ze szczeglnym uwzgldnieniem gospodarki finansowej oraz polskiej pomocy zagranicznej udzielanej za porednictwem tych placwek (I/10/006) Funkcjonowanie placwek zagranicznych Ministerstwa Spraw Zagranicznych ze szczeglnym uwzgldnieniem gospodarki finansowej i inwestycyjnej (I/11/001) Funkcjonowanie Wydziaw Promocji, Handlu i Inwestycji ambasad i konsulatw RP (I/11/009)

Rozpoznawcza

4.

Inna kontrola dorana

5.

Departament Administracji Publicznej

Inna kontrola dorana

6.

Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Delegatura w Katowicach

Inna kontrola dorana

7.

Usuwanie drzew i krzeww z terenu nieruchomoci nalecych do Miasta Rybnika lub bdcych w jego posiadaniu, w ramach zada realizowanych przez miasto (S/10/007)

Skargowa

8.

Administracja Sprzeda miejskich nieruchomoci gruntowych przez publiczna/ Skarb gmin Trzcianka w latach 2008-2010 (I procze) Pastwa (S/10/010) Administracja publiczna Realizacja wnioskw pokontrolnych z kontroli nr P/09/132 pt. Funkcjonowanie kontroli wewntrznej (zarzdczej) oraz audytu wewntrznego w wybranych gminach wojewdztwa pomorskiego (K/11/001) Realizacja zada Gminy Nowosolna w wybranych obszarach dziaalnoci (S/10/008) Rozpatrywanie skarg i wnioskw przez gminy wojewdztwa dzkiego (I/11/001) Funkcjonowanie Przedsibiorstwa Usug Komunalnych Spka z ograniczon odpowiedzialnoci w Midzyrzecu Podlaskim i sprawowanie nadzoru wacicielskiego nad t spk w latach 2008-2010 (S/11/001) Prawidowo udzielenia przez Wojewdztwo Lubelskie zamwienia publicznego oraz realizacji umowy na wykonanie ekspertyzy: Analiza postpw realizacji celu gwnego Regionalny Program Operacyjny WL do 2010 r. za pomoc modelu HERMIN (S/11/016) Wybrane elementy dziaalnoci Urzdu Statystycznego w Opolu w latach 2008-2010 ( I procze ) (S/10/003) Likwidacja Przedsibiorstwa Usug Komunalnych i Mieszkaniowych sp. z o.o. w Strzelcach Opolskich (S/11/002) Funkcjonowanie audytu wewntrznego i kontroli w jednostkach samorzdu terytorialnego (R/11/006)

Delegatura w Poznaniu Delegatura w Gdasku

Skargowa

9.

Sprawdzajca

10. 11.

Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna

Delegatura w odzi Delegatura w odzi Delegatura w Lublinie

Skargowa Inna kontrola dorana

d/

12.

Skargowa

Administracja publiczna 13.

Delegatura w Lublinie Skargowa

14. 15. 16.

Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna

Delegatura w Opolu Delegatura w Opolu Delegatura w Poznaniu

Skargowa Skargowa Rozpoznawcza d/

532

1
17.

2
Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna

3
Udzielanie przez Gmin wicichowa wybranych zamwie publicznych (S/11/009) Zarzdzanie nieruchomociami stanowicymi mienie poydowskie na terenie miasta Przemyla w latach 20042009 (S/10/005) Prawidowo dziaa organw administracji publicznej zwizanych z budow przez spk AL-Stal sp. z o.o. budynku produkcyjnego wraz z czci biurow w Guchowie (S/10/009) Gospodarowanie mieniem komunalnym przez Wjta Gminy Hyne (S/11/005) Prawidowo gospodarowania mieniem komunalnym przez Wjta Gminy Wizownica (S/11/014) Prawidowo gospodarowania mieniem oraz prowadzenia postpowa administracyjnych przez Wjta Gminy Dynw (S/11/017) Prawidowo dziaania starostwa powiatowego w Grze w wybranych sferach dziaalnoci (S/11/001) Wybrane zagadnienia dotyczce wykorzystania rodkw publicznych przez Urzd Miejski w Nowej Rudzie i Urzd Gminy w Nowej Rudzie (S/11/002) Wybrane zagadnienia z dziaalnoci Urzdu Miejskiego w Zotym Stoku (S/11/004) Prawidowo przygotowania i wykonania inwestycji miejskiej polegajcej na powikszeniu terenu cmentarza komunalnego w Zielonej Grze (S/11/002) Gospodarowanie mieniem komunalnym gminy Trzebiechw (S/11/001) Udzielanie zamwie publicznych przez Urzd Gminy w Raciku w latach 2009 - 2010 (S/11/001) Wykorzystanie nieruchomoci gminnych na cele komercyjne na podstawie umw dzierawy i najmu (R/11/002)

4
Delegatura w Poznaniu Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie

5
Skargowa

18.

Skargowa

19.

Skargowa

20.

Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna

Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie Delegatura we Wrocawiu Delegatura we Wrocawiu

Skargowa

21.

Skargowa

22.

Skargowa

23.

Skargowa

24.

Skargowa

25.

Administracja publiczna Administracja publiczna

Delegatura we Wrocawiu Delegatura w Zielonej Grze

Skargowa

26.

Skargowa

27. 28.

Administracja publiczna Administracja publiczna Administracja publiczna/ Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Delegatura w Zielonej Grze Delegatura w Bydgoszczy Delegatura w Gdasku

Skargowa Skargowa

29.

Rozpoznawcza

30.

Administracja Gospodarowanie rodkami publicznymi przez Miejski publiczna/ Budet Ogrd Zoologiczny Wybrzea w Gdasku (R/10/012) Administracja Realizacja wnioskw pokontrolonych i wykorzystanie publiczna/ Budet uwag z kontroli P/08/151 pn. Pobieranie oraz wykorzystanie przez samorzdy wojewdztw i gmin rodkw za zezwolenia na sprzeda alkoholu w latach 2006-2008 (I procze) (K/11/002) Administracja Wykonywanie wybranych dochodw i wydatkw przez publiczna/ Budet gminy w wojewdztwie lubuskim (I/11/003) Administracja Wykonanie wnioskw z kontroli I/09/012 dotyczcej publiczna/ pobierania oraz wykorzystywania opat za zezwolenia na Finanse publiczne sprzeda napojw alkoholowych (K/11/024) Administracja Pobieranie oraz wykorzystanie przez samorzdy wojepubliczna/ wdztw i gmin opat za zezwolenia na sprzeda napojw Finanse publiczne alkoholowych w latach 2006-2008 (I procze) - wykonanie wnioskw z kontroli P/08/151 (K/11/001) Administracja Prawidowo wykorzystywania przez miasta i gminy publiczna/ wojewdztwa mazowieckiego dochodw z opat za zeFinanse publiczne zwolenia na sprzeda napojw alkoholowych (I/11/005)

Delegatura w Gdasku Delegatura w Katowicach

Rozpoznawcza

31.

Sprawdzajca

32.

Delegatura w Zielonej Grze Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Szczecinie

Inna kontrola dorana Sprawdzajca

33.

34.

Sprawdzajca

Delegatura w Warszawie Inna kontrola dorana

35.

533

1
36.

2
Administracja publiczna/ Gospodarka wodna

3
Legalno utworzenia Oddziau Terenowego w winoujciu w Zachodniopomorskim Zarzdzie Melioracji i Urzdze Wodnych w Szczecinie i zasadno poniesionych w zwizku z tym kosztw (S/10/007)

4
Delegatura w Szczecinie

5
Skargowa

37.

Administracja Prawidowo dziaa administracji publicznej w odniesiepubliczna/ niu do roszcze reprywatyzacyjnych dotyczcych zabytKultura i ochrona kw nieruchomych w latach 1990-2010 (I/10/025) dziedzictwa narodowego Administracja publiczna/ czno Dziaania organw administracji publicznej podejmowane w celu zapewnienia dostpu do sieci i usug telekomunikacyjnych (R/11/001)

Delegatura w Rzeszowie

Inna kontrola dorana

38.

Delegatura w Warszawie Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Krakowie Delegatura w Warszawie

Rozpoznawcza

39.

Administracja Gospodarowanie mieniem komunalnym przez Burmistrza publiczna/ Skarb Miasta i Gminy Radomyl Wielki (S/11/003) Pastwa Administracja publiczna/ Transport Administracja publiczna/ Turystyka Administracja publiczna/ Turystyka Dziaalno Urzdu Gminy May Pock w latach 20022010 w zakresie zbywania nieruchomoci oraz pozyskiwania kopalin na naprawy drg gminnych (S/11/002) Dziaania Miasta Krakowa zwizane z kompleksem wielofunkcyjnym Plaa Krakowa (S/11/005) Utrzymanie terenw nieruchomoci gruntowych w celu podniesienia walorw krajobrazowych i estetycznych gmin woj. mazowieckiego (I/11/012)

Skargowa

40.

Skargowa

41.

Skargowa informacja o wynikach kontroli wysana do waciwego wojewody 6 marca 2012 r.

42.

Inna kontrola dorana

43.

Admnistracja publiczna Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Prawidowo gospodarowania mieniem przez Wjta Gminy Bircza (S/11/018) Zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych w zakresie przydziau lokali stanowicych mieszkaniowy zasb gminy (S/11/003) Wykonanie wybranych wnioskw pokontrolnych przez adresatw wystpie skierowanych po kontroli I/08/003 - Skuteczno stosowania rodkw egzekucyjnych przez powiatowych inspektorw nadzoru budowlanego w latach 2006-2007 (K/11/007) Ksztatowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenia Miasta odzi (S/11/003)

Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Kielcach

Skargowa

44.

Skargowa

Delegatura w Krakowie Sprawdzajca

45.

Delegatura w odzi Skargowa

46.

d/ informacja o wynikach kontroli wysana do waciwego wojewody 16 grudnia 2012 r.

549

47.

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Ustalanie i egzekwowanie przez Miasto Lublin opat z tytuu wzrostu wartoci nieruchomoci oraz realizacja roszcze odszkodowawczych w zwizku z uchwaleniem lub zmian miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego w latach 2005-2010 (I/10/008) Wykorzystanie przez Gmin Kozowo nieruchomoci gruntowych uzyskanych od Agencji Nieruchomoci Rolnych (S/11/004) Realizacja zada w zakresie utrzymania budynkw mieszkaniowych przez Administracj Budynkw Komunalnych w Wieleniu (S/10/013)

Delegatura w Lublinie

Inna kontrola dorana

48.

Delegatura w Olsztynie

Skargowa

Delegatura w Poznaniu Skargowa

49.

Wykonywanie okresowych kontroli stanu technicznego budynkw w komunalnych zasobach mieszkaniowych na terenie woj. mazowieckiego (I/10/010)

Delegatura w Warszawie Inna kontrola dorana

50.

informacja o wynikach kontroli wysana do waciwego wojewody 27 lipca 2011 r.

550

534

1
51.

2
Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa/ Administracja publiczna Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa/ Administracja publiczna Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Budet

3
Gospodarowanie zasobem lokali socjalnych Miasta Poznania (S/11/005)

4
Delegatura w Poznaniu

5
Skargowa

52.

Kontrola sprawdzajca Zakadu Gospodarki Lokalowej w Lubaczowie w zakresie prawidowoci gospodarowania mieniem oraz zarzdzania Zakadem w latach 20062008 (K/11/002) Wybrane zagadnienia dziaalnoci Towarzystwa Budownictwa Spoecznego sp. z o.o. w Koobrzegu w latach 2009-2011 (30.09) (S/11/005) Prawidowo postpowa dotyczcych ustalenia warunkw zabudowy (S/10/008)

Delegatura w Rzeszowie

Sprawdzajca

53.

Delegatura w Szczecinie

d/ Skargowa d/ Skargowa

54.

Delegatura w Warszawie

55.

Gospodarka nieruchomociami stanowicymi mienie komunalne Gminy Bielsko-Biaa w latach 2007-2010 oraz dziaania podejmowane przed 1 stycznia 2007 r., w stosunku do wybranych nieruchomoci (S/11/004)

Delegatura w Katowicach Skargowa

d/

56.

Zbywanie nieruchomoci pooonych na terenie Podstrefy Lublin w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Euro-Park Mielec oraz dochodzenie roszcze odszkodowawczych w zwizku ze zmian miejscowego olanu zagospodarowania przestrzennego w latach 2007-2011 (I/11/006) Wykorzystanie uwag i realizacja wnioskw pokontrolnych sformuowanych przez NIK w temacie P/10/109 Prawidowo utrzymania i uytkowania obiektw budowlanych (K/11/013) Wykonanie planu finansowego Urzdu Dozoru Technicznego w 2010 r. (I/11/001) Wykorzystanie dotacji celowych i podmiotowych udzielanych w ramach cz. 36 - Skarb Pastwa oraz w cz. 68 -Pastwowa Agencja Atomistyki (I/11/002) Realizacja przez Urzd Dozoru Technicznego wnioskw pokontrolnych zgoszonych po kontroli wykonania planu finansowego Urzdu w 2010 r. (K/11/014) Realizacja przez Gwnego Inspektora Sanitarnego wnioskw sformuowanych po kontroli wykonania planu dochodw i wydatkw, realizowanych w ramach cz. 46 - Zdrowie, w 2009 r. (K/11/001) Realizacja przez Mazowieck Regionaln Organizacj Turystyczn wnioskw pokontrolnych zgoszonych po kontroli wykorzystania dotacji budetowej na realizacj zada publicznych z zakresu turystyki w 2009 r. (K/11/010) Wykonywanie planw finansowych w 2011 roku przez powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne wojewdztwa lubelskiego (I/11/009) Ustalanie i egzekwowanie przez Gmin Rydzyna opaty adiacenckiej oraz udzielanie zamwie publicznych zwizanych z gospodarowaniem nieruchomociami gruntowymi (S/11/001)

Delegatura w Lublinie Inna kontrola dorana

57.

Delegatura w Lublinie

Sprawdzajca

58. Budet 59. Budet 60. Budet 61.

Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji

Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana

Sprawdzajca

Sprawdzajca

Budet/ Turystyka 62.

Sprawdzajca

Budet/ Zdrowie 63. Finanse publiczna/ Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Delegatura w Lublinie Delegatura w Poznaniu

Inna kontrola dorana

64.

Skargowa

65.

Finanse publiczne Stosowanie zalece Komisji Europejskiej w procesie stanowienia prawa podatkowego (I/11/001) Finanse publiczne Prawidowo rozliczenia przez Izb Skarbow w Gdasku organizacji spotkania z Wiceministrem Finansw, ktre odbyo si w dniu 30 lipca 2010 r. (S/11/015)

Departament Budetu i Finansw Delegatura w Gdasku

Inna kontrola dorana

551

66.

Skargowa

535

1
67.

4
Delegatura w odzi

5
Skargowa

6
552

Finanse publiczne Prawidowo dziaa organw podatkowych z terenu wojewdztwa dzkiego w zakresie rozlicze podatku VAT przez wybranych podatnikw wykonujcych usugi transportowe (S/11/002) Finanse publiczne Udzielanie poyczek ze rodkw Zachodniopomorskiej Izby Rolniczej w Szczecinie (S/10/004) Finanse publiczne Wybrane zagadnienia gospodarowania rodkami publicznymi przez Regionaln Izb Obrachunkow w Szczecinie w latach 2009-2010 (S/10/005) Finanse publiczne Prawidowo dziaa Suby Celnej i Ministra Finansw w zakresie wprowadzania na polski obszar celny, przez kolejowe przejcie graniczne w Przemylu, towarw zawierajcych alkohol etylowy, w latach 2003-2007 (I/08/008, I/09/003)

68.

Delegatura w Szczecinie Delegatura w Szczecinie Delegatura w Rzeszowie

Skargowa e/ Skargowa informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 28 czerwca 2011 r. 553

69.

70.

Inna kontrola dorana

71.

Finanse Realizacja polityki celnej pastwa oraz wykonywanie publiczne/ Budet zada zwizanych z wymiarem i poborem podatku akcyzowego i innych nalenoci celno-podatkowych w zakresie importu towarw zawierajcych alkohol etylowy w latach 2004-2010 (I/11/012) Finanse Wykonanie wnioskw z kontroli P/08/023 - Egzekwowapubliczne/ Budet nie przez naczelnikw urzdw skarbowych zalegoci podatkowych i niepodatkowych (K/11/026) Gospodarka Dziaania Zarzdcy Kompensacji Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczeciskiej Nowa sp. z o.o. (I/11/005) Restrukturyzacja Fabryki Przyrzdw i Uchwytw BISONBIAL SA w Biaymstoku (S/11/011) Realizacja przedsiwzi w systemie partnerstwa publiczno-prawnego przez Gmin Solec-Zdrj (R/11/013) Wywizywanie si Zakadw Chemicznych Jelchem SA z zobowiza wobec Skarbu Pastwa oraz wykorzystywanie mienia pastwowego w latach 2006-2009 (I kwarta) (S/08/013) Przebieg likwidacji Zakadu Grniczego-kopalni SOLNO wchodzcej w skad Inowrocawskich Kopalni Soli SOLINO SA w Inowrocawiu oraz sprawowanie nadzoru i kontroli nad jej przebiegiem przez organy nadzoru grniczego (I/09/017) Realizacja przez Morski Instytut Rybacki w Gdyni wybranych programw rzdowych i unijnych zwizanych z rybowstwem na Morzu Batyckim w powizaniu z przepisami prawa Unii Europejskiej (I/11/014) Gospodarowanie przez Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej we Wrocawiu wybranymi skadnikami majtku Skarbu Pastwa znajdujcymi si w obrbie turawskiego zbiornika retencyjnego (S/11/001) Przestrzeganie przepisw ochrony rodowiska i przyrody w procesie planowania i realizacji przedsiwzi hydrotechnicznych z zakresu melioracji wodnych podstawowych na maych rzekach w wojewdztwie dzkim (R/11/004) Zapobieganie powodziom i usuwanie skutkw ich wystpienia w przeciwpowodziowej infrastrukturze technicznej w wojewdztwie lubelskim w 2010 r. (D/10/506) Dziaalno organw administracji publicznej w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, usuwania szkd oraz udzielania pomocy poszkodowanym w wyniku powodzi na terenie wojewdztwa podkarpackiego (I/10/044) Wybrane zagadnienia z dziaalnoci Oddziau Okrgowego Narodowego Banku Polskiego w Gdasku (S/11/013)

Delegatura w Rzeszowie

Inna kontrola dorana

72.

Delegatura w Rzeszowie Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Delegatura we Wrocawiu

Sprawdzajca

73. Gospodarka 74. Gospodarka 75. Gospodarka/ Skarb Pastwa

Inna kontrola dorana

Skargowa

Rozpoznawcza

76.

Skargowa

Gospodarka 77.

Delegatura w Opolu

Inna kontrola dorana

78.

Gospodarka morska

Delegatura w Gdasku

Inna kontrola dorana

79.

Gospodarka wodna/ Skarb Pastwa Gospodarka wodna

Delegatura w Opolu

Skargowa

Delegatura w odzi Rozpoznawcza

80.

81.

Gospodarka wodna

Delegatura w Lublinie Departament Administracji Publicznej Delegatura w Rzeszowie

554 Inna kontrola dorana

82.

Gospodarka wodna/ Administracja publiczna Instytucje finansowe

Inna kontrola dorana

83.

Delegatura w Gdasku

Skargowa

536

2
Instytucje finansowe

3
Wykonywanie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej obowizkw w zakresie przeciwdziaania praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu w latach 2008-2010 (I/10/007)

4
Delegatura w Zielonej Grze

6
informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 30 listopada 2011 r. 555

84.

Inna kontrola dorana

85.

Gospodarka wodna/ Finanse publiczne Czonkostwo RP w UE

Wykorzystanie uwag i realizacja wnioskw w zakresie ochrony przeciwpowodziowej oraz prawidowo wydatkowania rodkw finansowych na usuwanie skutkw powodzi w Gminie Proszowice (K/11/006) Pozyskanie i udzielenie dofinansowania z Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013 na realizacj projektu Rozwj transportu publicznego - przebudowa zajezdni autobusowej oraz zakup autobusw przez KPK sp. z o.o. w Biaymstoku (S/11/007) Realizacja zada Zarzdu Wojewdztwa Lubuskiego jako Instytucji Zarzdzajcej w ramach konkursu nr LRPO 2.2./1/2009 dla Dziaania 2.2. Poprawa konkurencyjnoci maych i rednich przedsibiorstw poprzez inwestycje Priorytet II Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsibiorstwach i wzmocnienie potencjau innowacyjnego Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 (S/10/008) Realizacja zada w ramach przygotowa organw administracji rzdowej do sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej (I/10/002)

Delegatura w Krakowie

Sprawdzajca

Delegatura w Biaymstoku Skargowa

86.

Czonkostwo RP w UE 87.

Delegatura w Zielonej Grze Skargowa

d/

556

Czonkostwo RP w UE 88.

Departament Administracji Publicznej Inna kontrola dorana

informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 18 luty 2011 r. d/

557

89.

Kultura i ochrona Realizacja zada statutowych przez Dom Pracy Twrczej dziedzictwa w Wigrach (S/10/009) narodowego Kultura i ochrona Realizacja projektw z zakresu ochrony zabytkw i dziedziedzictwa dzictwa kulturowego wspfinansowanych ze rodkw narodowego europejskich (R/11/006) Kultura i ochrona Funkcjonowanie bibliotek w Polsce (R/11/007) dziedzictwa narodowego Kultura i ochrona Organizowanie przez Biaostocki Orodek Kultury kondziedzictwa certw miejskich, w tym koncertw finaowych Wielkiej narodowego Orkiestry witecznej Pomocy (S/11/001) Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego/ Praca Prawidowo prowadzenia inwestycji Budowa Biblioteki oraz wykorzystanie rodkw zakadowego Funduszu wiadcze Socjalnych w Pastwowej Wyszej Szkole Techniczno-Ekonomicznej im. ks. Bronisawa Markiewicza w Jarosawiu w okresie 2007 - 2011 r. (S/11/019)

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Rzeszowie

Skargowa

90.

Rozpoznawcza

91.

Rozpoznawcza 558 Skargowa

92.

93.

Skargowa

94.

Kultura i ochrona Realizacja zada nadawcy publicznego oraz gospodarodziedzictwa wanie mieniem przez Telewizj Polsk SA (K/11/008) narodowego/ Skarb Pastwa Kultura i ochrona Gospodarowanie mieniem oraz wykonywanie zada nadziedzictwa dawcy publicznego przez Polskie Radio SA (S/09/008) narodowego/ Skarb Pastwa

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego

559 Sprawdzajca informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 23 marca 2011 r. d/ Skargowa 561 Skargowa 560

95.

Skargowa

Kultura fizyczna 96. Kultura fizyczna 97. Kultura fizyczna

Realizacja przez Miejski Orodek Sportu i Rekreacji w Biaymstoku zada w zakresie utrzymania, remontw i modernizacji obiektw sportowych w latach 2008-2010 (S/11/004) Wykorzystanie rodkw publicznych z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej przekazanych w 2010 r. na szkolenie modziey uzdolnionej sportowo w akadmickich centrach szkolenia sportowego (S/11/002) Budowa stadionu miejskiego w Lublinie wraz z zagospodarowaniem przylegajcego terenu (I/11/008)

Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Krakowie

98. 99.

Delegatura w Lublinie Delegatura w Warszawie

Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana

Kultura fizyczna/ Wykorzystanie rodkw publicznych przez stowarzyszeFinanse publiczne nia i zwizki sportowe (I/10/013)

537

1
100.

2
Kultura fizyczna/ Owiata i wychowanie Kultura fizyczna

3
Realizacja wnioskw pokontrolnych i wykorzystanie uwag z kontroli P/09/069 pn.: Wychowanie fizyczne i sport w szkoach publicznych (K/11/008) Przygotowanie przez Ministerstwo Sportu i Turystyki programu rzdowego Moje boisko - Orlik 2012 oraz okrelenie warunkw technicznych budowy boisk w ramach tego programu (S/11/004) Prawidowo gospodarowania majtkiem Centralnego Orodka Badawczo - Rozwojowego Opakowa w Warszawie (S/11/008)

4
Delegatura w Katowicach Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Warszawie Departament Obrony Narodowej Delegatura w Gdasku

5
Sprawdzajca

d/ Skargowa

562

101.

102.

Nauka/ Skarb Pastwa

d/ Skargowa

103.

Obrona narodowa Stan zorganizowania i funkcjonowanie systemu zaopatrywania jednostek wojskowych (R/11/001) Obrona Prawidowo ustalania, pobierania i aktualizowania narodowa/ Skarb przez Oddzia Regionalny Wojskowej Agencji MieszkaPastwa niowej w Gdyni opat z tytuu uytkowania wieczystego nieruchomoci gruntowych stanowicych dziaki o numerach 64/1, 65/1, 67/1 oraz 65/3 pooone przy (S/11/012) Owiata i wychowanie Organizacja i funkcjonowanie nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektorw szk: Gminnego Zespou Szk w Piszu, Zespou Szk Oglnoksztaccych w Piszu oraz Zespou Szk Oglnoksztaccych nr 5 Mistrzostwa Sportowego w Olsztynie. (R/10/008) Organizacja oraz finansowanie ksztacenia, doksztacania i doskonalenia zawodowego nauczycieli (R/10/010) Ksztacenie specjalne w szkoach lub oddziaach specjalnych i integracyjnych (R/11/010) Funkcjonowanie Okrgowej Komisji Egzaminacyjnej w odzi w zakresie organizacji egzaminw maturalnych w roku szkolnym 2010/2011 (S/11/011) Wykorzystanie przez XI Liceum Oglnoksztacce w Biaymstoku pracowni komputerowych otrzymanych z Ministerstwa Edukacji Narodowej (S/11/008) Finansowanie niepublicznych przedszkoli przez Gmin Pruszcz Gdaski (R/11/009) Realizacja wnioskw i wykorzystanie uwag z kontroli P/10/069 pn.: Wychowanie przedszkolne (K/11/010) Gromadzenie danych o szkoach specjalnych w systemie informacji owiatowej (I/11/001) Gromadzenie danych o szkoach specjalnych w systemie informacji owiatowej (R/10/009) Finansowanie szk niepublicznych przez Starostwo Powiatowe w Kocianie, z uwzgldnieniem danych gromadzonych w systemie informacji owiatowej (R/11/008) Ustalenie zasad odpatnoci w przedszkolach publicznych oraz przyznawanie, przekazywanie i rozliczanie dotacji dla przedszkoli niepublicznych w gminie Lesznowola (S/11/016)

Rozpoznawcza

104.

Skargowa

105.

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego

Rozpoznawcza

106.

Owiata i wychowanie Owiata i wychowanie Owiata i wychowanie Owiata i wychowanie Owiata i wychowanie Owiata i wychowanie Owiata i wychowanie Owiata i wychowanie Owiata i wychowanie

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Gdasku Delegatura w Katowicach Delegatura w Kielcach Delegatura w Poznaniu Delegatura w Poznaniu

Rozpoznawcza

107.

Rozpoznawcza

108.

Skargowa

109.

Skargowa

110.

Rozpoznawcza

111.

Sprawdzajca Inna kontrola dorana Rozpoznawcza

112. 113.

114.

Rozpoznawcza

115.

Owiata i wychowanie

Delegatura w Warszawie

Skargowa

116.

Owiata i Wykorzystanie rodkw publicznych na pomoc materialwychowanie/ n i socjaln dla uczniw (R/10/007) Finanse publiczne Praca Realizacja wybranych zagadnie ustawowej dziaalnoci Powiatowego Urzdu Pracy w Kielcach oraz przestrzeganie praw pracowniczych (S/11/005) Udzielanie zamwie publicznych przez powiatowe urzdy pracy w wojewdztwie wielkopolskim (I/10/011)

Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Kielcach Delegatura w Poznaniu

Rozpoznawcza 563 Skargowa

117. Praca/ Administracja publiczna

118.

Inna kontrola dorana

538

1
119.

2
Praca/ Administracja publiczna Praca/ Czonkostwo RP w UE

3
Prawidowo dziaa PUP w Leajsku zwizanych z wydatkowaniem rodkw publicznych pochodzcych z Funduszu Pracy (S/10/021) Wykorzystanie rodkw Unii Europejskiej na realizacj wybranych projektw dotyczacych aktywizacji zawodowej bezrobotnych w ramach komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 2007-2013 (I/11/017) Efektywno wykorzystania rodkw publicznych na szkolenie osb poszukujcych pracy (I/10/006) Realizacja umowy o dofinansowanie projektu Przeciw Wykluczeniu-Funkcjonowanie Centrum Integracji Spoecznej w Strzelcach Opolskich w ramach sektorowego programu operacyjnego Rozwj zasobw ludzkich 20042006 przez Stowarzyszenie Pomocy Wzajemniej Barka w Strzelcach Opolskich w latach 2007-2008 (S/10/005) Tworzenie przez gminy warunkw do rozwoju organizacyjnych form opieki nad dziemi do lat 3 (R/11/002) Realizacja przez powiat tomaszowski zada w zakresie przeciwdziaania przemocy w rodzinie (I/11/012) Realizacja programw zwalczania niektrych serotypw salmonelli w hodowlanych stadach kur i w stadach towarowych kur niosek (R/11/001) Sprawowanie nadzoru przez inspekcje pastwowe nad funkcjonowaniem ferm zwierzt futerkowych w wojewdztwie wielkopolskim (I/11/003)

4
Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Lublinie

5
Skargowa

120.

Inna kontrola dorana

121.

Praca/ Finanse publiczne Praca/ Zabezpieczenie spoeczne

Delegatura w odzi Delegatura w Opolu

Inna kontrola dorana 564 Skargowa

122.

Rodzina 123. 124. Rodzina Rolnictwo 125. Rolnictwo 126.

Departament Pracy, Spraw Spoecznych i Rodziny Delegatura w Lublinie

Rozpoznawcza Inna kontrola dorana 565

Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi Rozpoznawcza Delegatura w Poznaniu Inna kontrola dorana a/ informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 1 sierpnia 2011 r. a/

566

127.

Rolnictwo Rolnictwo/ Gospodarka Rolnictwo/ rodowisko

Funkcjonowanie Pomorsko-Mazurskiej Hodowli Ziemniaka sp. z o.o. w Strzekcinie (R/11/002) Gospodarowanie majtkiem firmy Hortino Zakad Przetwrstwa Owocowo-Warzywnego sp. z o.o. w Leajsku (S/11/016) Realizacja przez starostw wojewdztwa zachodniopomorskiego zada okrelonych ustaw z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntw rolnych do zalesienia - wykonanie wnioskw z kontroli P/08/170 (K/10/009) Prywatyzacja Poznaskich Zakadw Sprztu Ortopedycznego sp. z o.o w Poznaniu (I/10/007)

Delegatura w Szczecinie Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Szczecinie

Rozpoznawcza

128.

Skargowa

129.

Sprawdzajca

Skarb Pastwa 130. Skarb Pastwa 131. Skarb Pastwa 132. Skarb Pastwa 133. Skarb Pastwa 134. Skarb Pastwa 135.

Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji

Inna kontrola dorana

d/

Prywatyzacja Kieleckich Kopalni Surowcw Mineralnych SA w Kielcach (I/10/008)

Inna kontrola dorana d/ Skargowa d/ Skargowa a/

Prywatyzacja Kopalni Surowcw Skalnych SA w Zotoryi (S/11/003)

Prywatyzacja Zakadw Aparatw Elektrycznych Lumel SA w Zielonej Grze (S/11/004) Planowanie i realizacja polityki biznesowej Totalizatora Sportowego sp. z o.o. (I/11/007) Prywatyzacja spki Hodowla Rolin Kalinowa sp. z o.o. (S/11/008)

Inna kontrola dorana

Skargowa d/

136.

Skarb Pastwa

Prywatyzacja Fabryki cznikw Radom SA (I/11/012)

Inna kontrola dorana

539

1
137.

2
Skarb Pastwa

3
Wydzierawienie Hodowli Rolin Kalinowa sp. z o. o. gruntw rolnych z Zasobu Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa (S/11/002) Wydatki i koszty pozaprodukcyjne w spkach z wikszociowym udziaem Skarbu Pastwa (R/11/005) Zagospodarowanie nieruchomoci stanowicych mienie wojewdztw i powiatw (I/11/006) Prowadzenie postpowa o udzielenie zamwie publicznych przez Poczt Polsk SA w latach 2008-2009 (I/10/013) Przeksztacenia wasnociowe nieruchomoci Skarbu Pastwa w zarzdzie trwaym innych podmiotw w granicach Bieszczadzkiego Parku Narodowego (S/11/001) Wykonanie wnioskw z kontroli P/09/042 - Realizacja strategii prywatyzacji uzdrowiskowych spek Skarbu Pastwa (K/11/020) Proces prywatyzacji Wojewdzkiego Przedsibiorstwa Energetyki Cieplnej w Legnicy SA (S/10/007) Tworzenie warunkw do wykonania prac spoecznych w ramach kary ograniczenia wolnoci i kary grzywny (R/11/005) Wykonywanie wybranych zada przez Dyrektora Okrgowego Suby Wiziennej w Lublinie (I/11/011) Wykonanie budetu Aresztu ledczego Warszawa - Mokotw w 2010 r. (K/11/013) Organizacja i funkcjonowanie Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu w latach akademickich 2009/2010 - 2010/2011 (R/11/005) Gospodarowanie majtkiem przez Akademi Pomorsk w Supsku (S/11/008) Prawidowo udzielania zamwie publicznych w zakresie inwestycji i remontw przez Uniwersytet Rzeszowski w okresie 2009-2010 (I/11/008) Realizacja wybranych inwestycji drogowych w ramach Programu Budowy Drg Krajowych na lata 2011-2015 (I/11/001) Funkcjonowanie Krajowego Funduszu Drogowego w latach 2010-2011 (I/11/003) Dziaalno jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie przeprowadzania kontroli prdkoci pojazdw uczestniczcych w ruchu drogowym (I/10/006)

4
Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi Delegatura w Katowicach Delegatura w Kielcach Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie Delegatura we Wrocawiu Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Lublinie Delegatura w Warszawie Departament Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego Delegatura w Gdasku

5
Skargowa

138. 139.

Skarb Pastwa Skarb Pastwa Skarb Pastwa

Rozpoznawcza Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana

140. Skarb Pastwa 141. Skarb Pastwa 142. 143. 144. 145. 146. 147. Sprawiedliwo Sprawiedliwo/ Budet Szkolnictwo wysze Szkolnictwo wysze/ Skarb Pastwa Szkolnictwo wysze/ Skarb Pastwa Transport 150. 151. Transport Transport 152. Skarb Pastwa Sprawiedliwo

Skargowa

Sprawdzajca Skargowa Rozpoznawcza Inna kontrola dorana Sprawdzajca Rozpoznawcza 567 Skargowa

148.

149.

Delegatura w Rzeszowie Departament Infrastruktury Departament Infrastruktury Departament Komunikacji i Systemw Transportowych

Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 15 listopada 2011 r. 568

Inna kontrola dorana

Transport 153. Transport 154.

Realizacja zada zwizanych z ochron drg przez Podlaski Zarzd Drg Wojewdzkich w Biaymstoku (I/11/003) Proces inwestycyjny budowy drogi ekspresowej S-5 na odcinku Nowe Marzy-granica woj. Kujawsko pomorskiego oraz dziaania podejmowane w celu uzyskania decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach na realizacj tego przedsiwzicia (S/10/006) Dziaalno Przedsibiorstwa Komunikacji Samochodowej SA w Busku-Zdroju (K/11/007) Sprawowanie nadzoru przez starostw nad stacjami diagnostycznymi dopuszczajcymi pojazdy samochodowe do ruchu drogowego w latach 2006-2007 (K/11/003) Zakup autobusw i gospodarowanie mieniem w Miejskim Przedsibiorstwie Komunikacji sp. z o.o. w Sieradzu w latach 2007-2010 (S/10/007)

Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Bydgoszczy

Inna kontrola dorana

Skargowa

155.

Transport Transport

Delegatura w Kielcach Delegatura w Krakowie

Sprawdzajca

156. Transport 157.

Sprawdzajca Delegatura w odzi

Skargowa

540

1
158. 159. 160. 161. 162. 163.

2
Transport Transport Transport Transport

3
Realizacja zada zwizanych z ochron drg przez Zarzd Drg Wojewdzkich w Lublinie (I/11/002) Realizacja zada zwizanych z ochron drg przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad (I/11/003) Realizacja wybranych zada przez Gwny Inspektorat Transportu Drogowego (I/11/004) Nadzr Ministerstwa Infrastruktury nad ochron drg przed niszczeniem przez pojazdy przekraczajce dopuszczalne obcienia (I/11/005) Realizacja zada zwizanych z ochron drg przez Zarzd Drg Wojewdzkich w Olsztynie (I/11/001) Realizacja przewozw pasaerskich wykonywanych przez przedsibiorstwa transportu zbiorowego dofinansowanych ze rodkw publicznych (I/10/031) Prawidowo rozliczania opat za przejazd po drogach krajowych (S/10/003)

4
Delegatura w Lublinie Delegatura w Lublinie Delegatura w Lublinie Delegatura w Lublinie Delegatura w Olsztynie Delegatura w Rzeszowie Departament Komunikacji i Systemw Transportowych

5
Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana

Transport Transport

Transport 164.

Skargowa

informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 11 kwietnia 2011 r.

569

Transport 165. Transport

Wykonanie wnioskw z kontroli P/10/161 - dotyczcej stanu realizacji Narodowego Programu Przebudowy Drg Lokalnych 2008-2011 (K/11/021) Wywizywanie si przez gminy z obowizku kontroli stanu technicznego drg publicznych (I/10/011)

Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Warszawie

Sprawdzajca informacja o wynikach kontroli wysana do waciwego wojewody 18 lipca 2011 r. 570

166.

Inna kontrola dorana

Transport 167. Transport 168. Transport/ Administracja publiczna Transport/ Owiata i wychowanie

Realizacja projektu inwestycyjnego pn. Budowa drogi ekspresowej S8 na odcinku od wza Konotopa do wza Prymasa Tysiclecia (I/11/004) Przygotowanie i realizacja inwestycji pn. Budowa drogi powiatowej nr 3396D na odcinku pomidzy drog krajow nr 5 a drog wojewdzk nr 382 i ul. Stszyskiego w widnicy (S/11/005) Sprawowanie nadzoru przez starostw nad stacjami diagnostycznymi dopuszczajcymi pojazdy samochodowe do ruchu drogowego - realizacja wnioskw z kontroli P/08/063 (K/10/008) Wykonanie wnioskw z kontroli S/09/008 - Prawidowo dziaa Wojta Gminy Bojanw zwizanych z wydatkowaniem rodkw publicznych na remonty drg, promocj Gminy i realizacj Programu Ucze na wsi (K/10/047) Terminowo przeprowadzania ponownych ocen oddziaywania przedsiwzi na rodowisko (R/10/001)

Delegatura w Warszawie Delegatura we Wrocawiu

Inna kontrola dorana

Skargowa

169.

Delegatura w Szczecinie

Sprawdzajca

170.

Delegatura w Rzeszowie

Sprawdzajca

rodowisko 171. rodowisko rodowisko 173.

Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Bydgoszczy

Rozpoznawcza 571

172.

Lokalizacja inwestycji na obszarach objtych ochron przyrody w gminie Nowinka (S/11/009) Prawidowo gromadzenia rodkw pochodzcych z opat i kar za korzystanie z rodowiska oraz gospodarowania rodkami powiatowych i gminnych funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej P/11/153 (K/11/003) Realizacja wnioskw pokontrolnych z kontroli nr P/09/153 pt.Gospodarowanie rodkami z tytuu opat i kar za korzystanie ze rodowiska oraz funkcjonowanie powiatowych i gminnych funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej (K/10/010) Legalno, gospodarno i rzetelno dziaa zwizanych z realizacj przez Gmin Wejherowo umw dotyczcych budowy i eksploatacji stacji zlewnej nieczystoci ciekych pooonej w Gocicinie (S/10/011)

Skargowa

Sprawdzajca

rodowisko 174.

Delegatura w Gdasku Sprawdzajca

rodowisko 175.

Delegatura w Gdasku Skargowa

541

1
176.

2
rodowisko

3
Realizacja wnioskw pokontrolnych NIK z kontroli nr P/09/134 pt. Gospodarowanie w gminach wybranych wojewdztw staymi odpadami komunalnymi, w tym zwaszcza ulegajcymi biodegradacji (K/11/003) Gospodarka ciekowa gminy na obszarach nieobjtych systemem kanalizacji zbiorczej (R/10/009) Usuwanie przez przedsibiorc grniczego szkd wywoanych ruchem zakadu grniczego (R/10/011) Realizacja przedsiwzi zwizanych z unieszkodliwianiem odpadw wraz z rekultywacj terenw skaonych Zakadw Chemicznych Tarnowskie Gry w Tarnowskich Grach w likwidacji (I/11/001) Wykonywanie zada z zakresu utrzymania czystoci i porzdku w wybranych gminach wojewdztwa maopolskiego (K/10/002)

4
Delegatura w Gdasku

5
Sprawdzajca

177. 178.

rodowisko rodowisko rodowisko

Delegatura w Katowicach Delegatura w Katowicach Delegatura w Katowicach

Rozpoznawcza Rozpoznawcza f/ Inna kontrola dorana informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 28 lutego 2011 r. 572

179.

rodowisko 180.

Delegatura w Krakowie Sprawdzajca

rodowisko 181. rodowisko 182. rodowisko 183. rodowisko

Realizacja przez gmin Radoszyce zada inwestycyjnych w zakresie zbiorowego odprowadzania ciekw - wybrane zagadnienia (S/11/004) Prawidowo wyboru wykonawcy zamwienia publicznego polegajcego na budowie Zakadu Unieszkodliwiania Odpadw w Siedliskach k. Eku oraz przystpienia do jego realizacji (S/11/002) Zakup i wykorzystanie specjalistycznego sprztu do pozyskiwania drewna przez Nadlenictwo Maskuliskie (S/11/003) Wypenianie przez gminy zada dotyczcych gospodarki ciekami bytowymi, ktre nie s odprowadzane zbiorczym systemem kanalizacyjnym (R/11/004)

Delegatura w Kielcach Skargowa Delegatura w Olsztynie Skargowa Delegatura w Olsztynie Skargowa Delegatura w Poznaniu informacja o wynikach kontroli wysana do waciwego wojewody 31 stycznia 2012 r. 573

184.

Rozpoznawcza

rodowisko 185.

Realizacja niektrych wnioskw pokontrolnych z kontroli P/10/162 Przyznawanie ze rodkw Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu dotacji i poyczek na dziaania proekologiczne oraz prawidowo ich wykorzystania (K/11/007) Gospodarowanie mieniem przez Arboretum i Zakad Fizjografii w Bolestraszycach (S/10/015) Dokonanie zamiany lasw chronionych przez Regionaln Dyrekcj Lasw Pastwowych w Kronie i Nadlenictwo w Baligrodzie (I/11/004) Prawidowo gospodarowania drewnem na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasw Pastwowych w Kronie w latach 2008-2010 (I/11/010) Wykonanie wnioskw z kontroli P/10/140 dotyczcej prowadzenia przez gminy zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw w latach 2008-2010 (I procze) (K/11/025) Gospodarowanie odpadami komunalnymi w Miecie-Gminie Szczecin w latach 2010-2011 (I procze) (I/11/003) Przestrzeganie wymogw formalnych i prawno-administracyjnych zwizanych z budow farm wiatrowych na terenie Gminy Czaplinek (S/11/007) Gminne fundusze ochrony rodowiska gospodarki wodnej na terenie wojewdztwa mazowieckiego (I/10/006/I/11/006)

Delegatura w Poznaniu Sprawdzajca

186.

rodowisko rodowisko

Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie

Skargowa Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana 574

187. rodowisko 188. rodowisko 189. rodowisko rodowisko 191. rodowisko

Sprawdzajca

190.

Delegatura w Szczecinie Delegatura w Szczecinie Delegatura w Warszawie

Inna kontrola dorana d/ Skargowa informacja o wynikach kontroli wysana do wasciwego wojewody 24 sierpnia 2011 r.

192.

Inna kontrola dorana

542

1
193.

2
rodowisko rodowisko

3
Funkcjonowanie Schroniska dla Zwierzt w Korabiewicach w latach 2008 - 2011(do 31stycznia) (I/11/003) Gromadzenie, redystrybucja i nadzr nad wydatkowaniem rodkw z tytuu opat za korzystanie ze rodowiska w wojewdztwie mazowieckim w latach 2008 - 2010 (I/11/006) Wybrane aspekty dziaalnoci spalarni odpadw medycznych w Sycowie w latach 2008-2011 (I procze) (S/10/008) Zagospodarowanie spalarni odpadw niebezpiecznych zakupionej w ramach projektu PHARE PL9608.02.01. (I/10/005)

4
Delegatura w Warszawie Delegatura w Warszawie

5
Inna kontrola dorana Inna kontrola dorana

6
575 576

194. rodowisko 195. rodowisko 196.

Delegatura we Wrocawiu Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego

Skargowa informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 30 listopada 2011 r. 577

Inna kontrola dorana

rodowisko 197. rodowisko 198. rodowisko/ Administracja publiczna

Przestrzeganie wymogw formalno-prawnych przy budowie farm wiatrowych zlokalizowanych na terenie gmin Oawa i Legnickie Pole (S/10/009) Realizacja ustawowych zada w parkach krajobrazowych wojewdztwa zachodniopomorskiego z uwzgldnieniem obszarw Natura 2000 pooonych na ich terenie (I/11/001) Realizacja zada Regionalnego Dyrektora Ochrony rodowiska wynikajcych z przepisw ustawy z dnia 3.10.2008 r. o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udzia spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko (I/10/029) Gospodarowanie odpadami przez Miejskie Przedsibiorstwo Oczyszczania w m. st. Warszawa sp. z o.o. oraz prawidowo sprawowanego nadzoru nad Przedsibiorstwem w tym zakresie (I/11/009) Wykonanie wnioskw z kontroli P/09/112 - dotyczcej zapewnienia obywatelom udziau w postpowaniu dotyczcym ochrony rodowiska (K/11/022) Realizacja zada przez Pastwow Inspekcje Sanitarn na terenach dotknitych powodzi (D/10/505)

Delegatura we Wrocawiu Departament rodowiska

Skargowa 578 Inna kontrola dorana

Delegatura w Rzeszowie Inna kontrola dorana

199.

200.

rodowisko/ Administracja publiczna rodowisko/ Administracja publiczna rodowisko/ Zdrowie

Delegatura w Warszawie

Inna kontrola dorana

201.

Delegatura w Rzeszowie Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia, Delegatury w Katowicach, Kielcach, Lublinie i Warszawie

Sprawdzajca informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 21 czerwca 2011 r. 579

202.

Inna kontrola dorana

203.

rodowisko/ Zdrowie Sprawy wewntrzne Sprawy wewntrzne

Sprawowanie biecego nadzoru przez Pastwow Inspekcj Sanitarn na terenie woj. kujawsko-pomorskiego (R/11/004) Przygotowanie podmiotw krajowego systemu ratowniczo-ganiczego do dziaa ratownictwa technicznego na drogach i autostradach (R/11/001) Funkcjonowanie systemu powiadamiania ratunkowego (R/11/002)

Delegatura w Bydgoszczy Departament Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego Delegatura w Warszawie Departament Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego Departament Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego

Rozpoznawcza

204.

Rozpoznawcza

205.

Rozpoznawcza

206.

Sprawy Kontrola kosztw utrzymania przejcia granicznego wewntrzne/ Warszawa-Okcie w Porcie Lotniczym im. F. Chopina Finanse publiczne w Warszawie (I/11/011) Sprawy wewntrzne Sprawy wewntrzne Planowanie i realizacja wybranych projektw teleinformatycznych w Policji (R/11/003) Realizacja przez Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji zada zwizanych z prowadzeniem przez podmioty gospodarcze dziaalnoci w zakresie ochrony osb i mienia (R/11/004)

Inna kontrola dorana

207.

Rozpoznawcza

208.

Rozpoznawcza

209.

Sprawy wewntrzne

Nabr, suba przygotowawcza oraz proces szkolenia Departament Porzdku nowo przyjtych funkcjonariuszy Agencji Bezpieczestwa i Bezpieczestwa Wewntrznego (R/11/005) Wewntrznego

Rozpoznawcza

543

2
Sprawy wewntrzne

3
Organizacja wyjazdw i zapewnienie bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP w latach 2005-2010 (I/10/001)

4
Departament Porzdku i Bezpieczestwa Wewntrznego

5
Inna kontrola dorana

6
informacja o wynikach kontroli wysana do Sejmu 8 marca 2012 r. 580

210.

211.

Sprawy wewntrzne

Realizacja wybranych wnioskw pokontrolnych NIK, sformuowanych po kontroli gospodarki finansowej Centralnej Stacji Ratownictwa Grniczego SA w Bytomiu w latach 2004-2007 (K/08/001) (K/11/006) Dziaalno administracji samorzdowej po wystpieniu klski ywioowej. (R/11/007) Realizacja wnioskw pokontrolnych - po kontroli P/10/167 Funkcjonowanie stray gminnych (miejskich) (K/11/014) Dziaania podmiotw biorcych udzia w procedurze usuwania pojazdw nieprawidowo zaparkowanych (S/11/007) Realizacja zada z zakresu ochrony przeciwpoarowej w budynkach bdcych siedzibami urzdw miast i gmin wojewdztwa mazowieckiego (I/11/010)

Delegatura w Katowicach

Sprawdzajca

212.

Sprawy wewntrzne Sprawy wewntrzne Sprawy wewntrzne Sprawy wewntrzne

Delegatura w Katowicach Delegatura w Lublinie Delegatura w Warszawie Delegatura w Warszawie

Rozpoznawcza

213.

Sprawdzajca d/ Skargowa informacja o wynikach kontroli wysana do waciwego wojewody 11 maja 2012 r.

214.

215.

Inna kontrola dorana

216.

Sprawy wewntrzne Zabezpieczenie spoeczne Zabezpieczenie spoeczne

Wykonywanie zada w zakresie zarzdzania kryzysowego (K/11/014) Realizacja niektrych zada w zakresie pomocy spoecznej przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Przemylu (I/11/015) Przygotowanie jednostek samorzdu terytorialnego do udzielania pomocy osobom bezdomnym oraz realizacja tej pomocy w okresie jesie - zima 2011/2012 (I/11/003) Realizacja wnioskw pokontrolnych i wykorzystanie uwag z kontroli P/09/092 pn.: Kierowanie osb do domw pomocy spoecznej oraz finansowanie ich pobytu przez organy samorzdu terytorialnego (K/11/009) Prawidowo funkcjonowania warsztatu terapii zajciowej przy Domu Pomocy Spoecznej w Zochcinku (S/11/002) Wykorzystanie uwag i wykonanie wnioskw pokontrolnych przez adresatw wystpie skierowanych po kontroli P/09/144 - Skuteczno i prawidowo realizacji przez gminy wojewdztwa maopolskiego programu wieloletniego Pomoc pastwa w zakresie doywiania (K/11/001) Pomoc pastwa w zakresie doywiania w latach 20082010 (3 kwartay) (I/10/008) Prawidowo realizacji zada powierzonych przez samorzd terytorialny przez Stalowowolski Orodek Wsparcia i Interwencji Kryzysowej w Stalowej Woli (S/11/006) Realizacja przez Burmistrza Miasta Radymno oraz Miejski Orodek Pomocy Spoecznej w Radymnie zada wynikajcych z przepisw ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej (S/11/011) Wywizywanie si organw samorzdu terytorialnego z zada na rzecz pomocy osobom uprawnionym do alimentw (K/11/015) Prawidowo udzielania zamwie publicznych przez Biuro Penomocnika ds. Osb Niepenosprawnych na Uniwersytecie Rzeszowskim w zakresie prowadzonej dziaalnoci w latach 2009-2010 (I/11/009)

Delegatura w Warszawie Delegatura w Rzeszowie Departament Pracy, Spraw Spoecznych i Rodziny Delegatura w Katowicach

Sprawdzajca Inna kontrola dorana 581 Inna kontrola dorana

217.

218.

219.

Zabezpieczenie spoeczne

Sprawdzajca

220.

Zabezpieczenie spoeczne Zabezpieczenie spoeczne

Delegatura w Kielcach Delegatura w Krakowie

582 Skargowa

221.

Sprawdzajca

222.

Zabezpieczenie spoeczne Zabezpieczenie spoeczne Zabezpieczenie spoeczne

Delegatura w Poznaniu Delegatura w Rzeszowie Delegatura w Rzeszowie

Inna kontrola dorana Skargowa

223.

224.

Skargowa

225.

Zabezpieczenie spoeczne/ Administracja publiczna Zabezpieczenie spoeczne/ Skarb Pastwa/ Szkolnictwo wysze

Delegatura w Warszawie

Sprawdzajca

Delegatura w Rzeszowie

226.

Inna kontrola dorana

544

1
227.

2
Zabezpieczenie spoeczne/ Zdrowie Zdrowie

3
Zapewnienie dostpu do wiadcze zdrowotnych pensjonariuszom domw pomocy spoecznej w wojewdztwie wielkopolskim (I/11/002) Funkcjonowanie systemu orzecznictwa lekarskiego ZUS o niezdolnoci do pracy dla celw wiadcze rentowych oraz orzekania o niepenosprawnoci (R/11/001) Zakupy i wykorzystanie aparatury medycznej ze rodkw europejskich (R/11/001) Realizacja przez Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w odzi wnioskw sformuowanych po kontroli funkcjonowania tej jednostki w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 30 czerwca 2010 r. (K/11/002) Prawidowo udzielania zamwie publicznych przez szpitale publiczne (S/11/006) Finansowanie turnusw rehablilitacyjnych (R/10/003)

4
Delegatura w Poznaniu Departament Pracy, Spraw Spoecznych i Rodziny Departament Zdrowia Departament Zdrowia

5
Inna kontrola dorana

6
583

228. Zdrowie 229. Zdrowie 230.

Rozpoznawcza

Rozpoznawcza

Sprawdzajca

231.

Zdrowie

Delegatura w Biaymstoku Delegatura w Bydgoszczy Delegatura w Gdasku Delegatura w Krakowie Delegatura w Krakowie

Skargowa

584

232.

Zdrowie

Rozpoznawcza

Zdrowie 233. Zdrowie 234. Zdrowie 235.

Realizacja wnioskw pokontrolnych NIK z kontroli nr P/09/093 pt.: Dostpno wybranych wiadcze opieki zdrowotnej (K/11/004) Realizacja zada poonych rodowiskowych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej (R/10/005) Prawidowo procesu przeksztacenia Zespou Opieki Zdrowotnej w Olkuszu oraz sprawowanie przez powiat olkuski nadzoru nad dziaalnoci NZOZ Nowy Szpital w Olkuszu (S/11/004) Prawidowo przeprowadzenia przez Podkarpacki Oddzia Wojewdzki Narodowego Funduszu Zdrowia konkursu ofert na ratownictwo medyczne (I/11/013) Wykonanie wnioskw z kontroli P/09/093 - dotyczcej dostpnoci wiadcze opieki zdrowotnej w latach 2006-2009 ( I procze) w specjalnociach: ortopedia, neurologia i urologia (K/11/023) Funkcjonowanie SPZZOZ w Gostyninie w latach 2008-2010 (S/11/002) Funkcjonowanie Izby Wytrzewie Wrocawia (S/11/006) Dziaania podejmowane w latach 2009-2011 w celu ustabilizowania sytuacji finansowej Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewdzkiego w Gorzowie Wielkopolskim (S/11/004) Realizacja wnioskw pokontrolnych i wykorzystanie uwag z kontroli P/09/147 pn. Stan techniczy obiektw uytkowanych przez publiczne zakady opieki zdrowotnej (K/11/003) Wykorzystanie uwag i realizacja wnioskw pokontrolnych sformuowanych przez NIK w temacie P/09/147 Stan techniczny obiektw uytkowanych przez publiczne zakady opieki zdrowotnej (K/11/015) Stan techniczny obiektw uytkowanych przez publiczne zakady opieki zdrowotnej (K/11/017)

Sprawdzajca

Rozpoznawcza d/ Skargowa

Zdrowie 236. Zdrowie 237.

Delegatura w Rzeszowie

Inna kontrola dorana

Delegatura w Rzeszowie

Sprawdzajca

238.

Zdrowie Zdrowie/ Administracja publiczna Zdrowie/ Administracja publiczna Zdrowie/ Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Zdrowie/ Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa Zdrowie/ Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Delegatura w Warszawie Delegatura we Wrocawiu Delegatura w Zielonej Grze

Skargowa

239.

Skargowa

240.

Skargowa

Delegatura w Katowicach Sprawdzajca

241.

Delegatura w Lublinie Sprawdzajca

242.

Delegatura w Warszawie Sprawdzajca

243.

244.

Zdrowie/ Finanse Gospodarowanie rodkami publicznymi i majtkiem publiczne przez Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej w Lublinie (I/11/007)

Delegatura w Lublinie

Inna kontrola dorana

545

4
Delegatura w Rzeszowie

245.

Zdrowie/ Finanse Prawidowo dysponowania rodkami publicznymi publiczne przez Podkarpacki Oddzia Wojewdzki Narodowego Funduszu Zdrowia w ramach kontraktowania wiadcze leczenia szpitalnego w zakresie ginekologii, poonictwa i neonatologii (S/11/007) Zdrowie/ Sprawy Realizacja wnioskw pokontrolnych z kontroli P/09/093 wewntrzne pt. Dostpno wybranych wiadcze opieki zdrowotnej przez Zesp Zakadw Opieki Zdrowotnej Stoecznego Zarzdu Suby Zdrowia MSWiA (K/10/012)

Skargowa

246.

Delegatura w Warszawie

Sprawdzajca

a) zlecenie komisji Sejmu RP, b) sugestia komisji Sejmu RP, c) pismo wicemarszaka Senatu RP, d) pismo posa (posw) na Sejm RP, e) pismo senatora RP, f) sugestia Marszaka Senatu.

546

Tytu kontroli

Syntezy wybranych kontroli doranych

Cel Zakres

Zacznik nr 5
do Sprawozdania z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli

547

Administracja publiczna

Tytu kontroli
2. Dostosowanie organizacji wyborw do Sejmu RP i Senatu RP zarzdzonych, na dzie 9 padziernika 2011 r. do obsugi wyborcw niepenosprawnych

Cel
Ocena wywizania si wjtw, burmistrzw i prezydentw miast z obowizku przygotowania wyborw do Sejmu i Senatu w sposb umoliwiajcy wyborcom niepenosprawnym wykorzystanie przysugujcych im uprawnie.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 37 urzdach miast i gmin pooonych na terenie 14 wojewdztw.

Nowelizacja kodeksu wyborczego z maja 2011 r. wprowadzia nowe regulacje uatwiajce udzia w gosowaniu osobom niepenosprawnym. Jednoczenie w kalendarzu wyborczym, stanowicym zacznik do postanowienia Prezydenta RP w sprawie zarzdzenia wyborw, okrelony zosta wykaz czynnoci zwizanych z przygotowaniem wyborw na 9 padziernika 2011 r., w tym dotyczcych niepenosprawnych. I tak, do 9 wrzenia wjtowie zobowizani zostali poda do publicznej wiadomoci informacje o siedzibach obwodowych komisji wyborczych waciwych dla gosowania korespondencyjnego i o lokalach przystosowanych do potrzeb niepenosprawnych. W dniu 18 wrzenia mija termin zgaszania wjtom zamiaru gosowania korespondencyjnego w kraju, w tym za pomoc nakadek w alfabecie Braillea. Do 25 wrzenia wyborcy niepenosprawni mieli czas na skadanie wnioskw o dopisanie ich do spisu w wybranym obwodzie oraz zgaszania wjtom zamiaru gosowania w lokalu wyborczym przy uyciu nakadek Braillea, a do 29 wrzenia na zoenie wnioskw o sporzdzenie aktw penomocnictwa do gosowania. W ocenie Izby wjtowie kontrolowanych gmin podjli waciwe i oczekiwane czynnoci, aby umoliwi osobom niepenosprawnym czynny udzia w wyborach do Sejmu i Senatu. Informacje o numerach i granicach obwodw gosowa oraz siedzibach komisji waciwych do gosowania korespondencyjnego i o lokalach przystosowanych dla niepenosprawnych zostay podane do publicznej wiadomoci w sposb zwyczajowo przyjty, zostay rwnie w ustawowym terminie zamieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej. Co najmniej jedna obwodowa komisja wyborcza bya wyznaczona do gosowania korespondencyjnego. Wyborcy niepenosprawni, o ile wyrazili takie yczenie, ujmowani byli w wybranych przez nich obwodach gosowania, w ktrych znajdoway si lokale dostosowane do ich potrzeb, albo umieszczani w spisach w obwodach do gosowania korespondencyjnego. Na wnioski wyborcw niepenosprawnych albo osb, ktre najpniej w dniu gosowania koczyy 75 lat, wydano penomocnictwa do gosowania wskazanym osobom. Nadto, co podkrelili kontrolerzy NIK, 1/3 badanych gmin podejmowaa dodatkowe czynnoci, wykraczajce poza obowizki przypisane prawem, aby umoliwi wyborcom niepenosprawnym skorzystanie z przysugujcych im praw i zachci do udziau w wyborach. Przy pomocy sotysw i lokalnych mediw w 8 gminach upowszechniano informacje dotyczce uprawnie wyborcw niepenosprawnych. Z kolei w 6 gminach osobom tym zapewniono moliwo skorzystania z bezpatnego transportu do lokalu wyborczego. Stwierdzone w toku kontroli nieprawidowoci dotyczyy w pierwszym rzdzie niewywizania si wjtw 35 % badanych gmin z obowizku dostosowania co najmniej 1/5 liczby lokali wyborczych do potrzeb osb niepenosprawnych. Czste byy te przypadki wskazywania lokali jako dostosowanych, mimo i nie speniay one szczegowych warunkw technicznych okrelonych w rozporzdzeniu w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborcw niepenosprawnych. Podstawowe mankamenty to za wskie drzwi, za wysokie progi, co utrudniao dostp i wjazd na wzku do lokalu. Czste byy te przypadki niezainstalowania dodatkowego owietlenia w kabinach. Nie we wszystkich lokalach zapewniono wyborcom niepenosprawnym tajno gosowania oraz waciw informacj poprzez rozplakatowanie obwieszcze PKW.

Synteza

Waniejsze wnioski
Wnioski dotyczyy gwnie zapewnienia przez wjtw: wymaganej ustawowo liczby lokali wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborcw niepenosprawnych,

spenienia warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada lokale obwodowych komisji wyborczych dostosowane do potrzeb wyborcw niepenosprawnych, terminowego zamieszczania obwieszcze i informacji wyborczych w Biuletynie Informacji Publicznej.

548

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
46. Ksztatowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie miasta odzi

Cel
Ocena dziaalnoci organw miasta odzi w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Urzdzie Miasta odzi i Miejskiej Pracowni Urbanistycznej w odzi.

W latach 20022010 polityka przestrzenna odzi bya okrelona w studium uchwalonym w 2002 r., opracowanym i przyjtym na podstawie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, ktra utracia moc z dniem 11 lipca 2003 r. Dostosowanie zapisw studium do wymaga nowej ustawy o planowaniu oraz do ustale aktualnych projektw i programw prowadzono nierzetelnie i nieterminowo. Dodatkowo kolejne projekty wymagay istotnych zmian, co wyduyo czas trwania tych prac do ponad 5 lat. Tak dugi okres sporzdzenia studium spowodowany by przede wszystkim niewielk praktyk projektow, brakiem wystarczajcej liczby kompetentnych pracownikw oraz z organizacj pracy wykonawcy tego dokumentu, Miejskiej Pracowni Urbanistycznej w odzi, zaoonej pod koniec 2006 r. Dugotrwao prac planistycznych nad aktualizacj studium miaa fatalne skutki, bo przeoya si na brak innych dokumentw programowych i strategicznych odzi, m.in. strategii mieszkaniowej gminy i wieloletniego programu gospodarowania zasobem mieszkaniowym. Na koniec 2010 r. plany miejscowe pokryway zaledwie 4,5 % obszaru odzi. Niska bya take realizacja 83 uchwa Rady Miejskiej w odzi o przystpieniu do sporzdzania planw miejscowych, z ktrych tylko 36 (10,6 %) znajdowao si w trakcie opracowywania. Nie zrealizowano harmonogramu sporzdzania planw miejscowych na lata 20072010, w ktrym zaoono pokrycie do koca 2010 r. planami 90 %. powierzchni miasta. Wykonano w tym czasie plany dla terenw o powierzchni 1,6%. Brak planw miejscowych dla ponad 95% obszaru miasta odzi powodowa, e ustalanie przeznaczenia terenw oraz okrelanie sposobw ich zagospodarowania i zabudowy odbywao si w drodze decyzji administracyjnych. W latach 20082010 Prezydent Miasta odzi wyda 1.041 decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego i 6.686 decyzji o warunkach zabudowy, w tym 541 decyzji dotyczcych budownictwa wielorodzinnego. Analiza 5% wydanych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego i 20% decyzji o warunkach zabudowy dla budownictwa wielorodzinnego wykazaa, e z przekroczeniem terminu wydano 27% decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz 86% decyzji o warunkach zabudowy. Maksymalny czas ustalania warunkw zabudowy wynis 2 lata i 8 miesicy. Nieprzestrzeganie przepisw ustawy o planowaniu, kpa i rozporzdzenia Ministra Infrastruktury stwierdzono we wszystkich 19 poddanych szczegowej kontroli postpowaniach w sprawie ustalenia warunkw zabudowy. Kontrolujcy wskazali w szczeglnoci na brak w 9 przypadkach czci tekstowej lub graficznej analiz urbanistycznych, niewyznaczenie granic obszaru analizowanego (4 sprawy), a take sporzdzanie czci graficznych tych analiz na kopiach map niespeniajcych wymaga okrelonych w przepisach. W 13 postpowaniach brakowao merytorycznego uzasadnienia sposobu ustalenia wymaga dla nowej zabudowy. Powysze okolicznoci wskazuj, e omawiane postpowania prowadzone byy w sposb nieprzejrzysty i dowolny, co mogo sprzyja wystpowaniu zjawisk korupcyjnych.

Synteza

Waniejsze wnioski
objcie przez Rad Miejsk w odzi wnikliw kontrol dziaalnoci Prezydenta Miasta odzi w zakresie realizacji zada

wasnych dotyczcych adu przestrzennego, wprowadzenie przez Prezydenta Miasta odzi procedur zapewniajcych rzeteln weryfikacj prawidowoci postpowa

w sprawach o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz o ustalenie warunkw zabudowy.

549

Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Tytu kontroli
50. Wykonywanie okresowych kontroli stanu technicznego budynkw w komunalnych zasobach mieszkaniowych na terenie wojewdztwa mazowieckiego

Cel
Ocena wykonywania przez wacicieli lub zarzdcw budynkw mieszkalnych, stanowicych w 100% wasno jednostek samorzdu terytorialnego, obowizku przeprowadzania okresowych kontroli stanu technicznego budynkw wchodzcych w skad komunalnych zasobw mieszkaniowych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 14 urzdach miast, 6 urzdach miast i gmin, jednym urzdzie gminy oraz w 18 podmiotach, ktrym powierzono zarzdzanie budynkami pozostajcymi w komunalnym zasobie mieszkaniowym.

W kocu czerwca 2010 r. w skad komunalnego zasobu mieszkaniowego zarzdzanego przez 21 objtych kontrol podmiotw, wchodziy 544 budynki stanowice w 100% wasno gmin, z ktrych 295 zostao wzniesionych przed 1944 r. Tylko trzy gminy nie miay w swoim zasobie takich budynkw. Wikszo wacicieli lub zarzdcw komunalnych budynkw mieszkaniowych nie wywizywaa si z okrelonego w art. 5 ust. 2 ustawy prawo budowlane obowizku ich utrzymania w naleytym stanie technicznym i estetycznym, bez dopuszczenia do nadmiernego pogorszenia waciwoci uytkowych i sprawnoci technicznej. Realizacji tego celu su okresowe (roczne i picioletnie) kontrole stanu technicznego budynkw. Pierwsza z nich, przeprowadzana co najmniej raz w roku, polega na sprawdzeniu stanu technicznego elementw budynku naraonych na szkodliwe wpywy atmosferyczne i niszczce dziaania czynnikw wystpujcych podczas uytkowania obiektw, kontroli instalacji i urzdze sucych ochronie rodowiska, sieci gazowych oraz przewodw kominowych dymowych, spalinowych i wentylacyjnych. Przynajmniej raz na pi lat naley sprawdzi stan techniczny i przydatno do uytkowania obiektu budowlanego, a take zbada instalacj elektryczn i piorunochronow. Dorane dziaania wacicieli lub zarzdcw niewiele pomog w utrzymaniu obiektw w odpowiednim stanie. Z 21 badanych w latach 20072009 komunalnych zasobw mieszkaniowych wikszo zarzdcw nie wykonywaa systematycznie lub w penym zakresie okresowych kontroli, wynikajcych z art. 62 ust. 1 ustawy Prawo budowlane. Zarzdcy nie sprawdzali m.in. stanu technicznego przewodw kominowych ani instalacji gazowej. Tylko trzy jednostki przeprowadzay kontrole w porze wiosennej, a pozostae w innym okresie, co byo sprzeczne z rozporzdzeniem Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji w sprawie warunkw technicznych uytkowania budynkw mieszkalnych. Zgodnie z przepisami w trakcie kontroli okresowej naley sprawdzi, czy zostay wykonane zalecenia poprzedniej. NIK stwierdzia, e tylko nieliczne podmioty wykonay lub udroniy wentylacj w pomieszczeniach mieszkalnych, przeprowadziy remonty dachw, zmodernizoway instalacj elektryczn albo usuny inne uszkodzenia, ktre mogyby spowodowa zagroenie zdrowia lub ycia ludzkiego. Zarzdcy lub waciciele niesystematycznie dokumentowali w ksikach obiektu budowlanego wyniki przeprowadzonych kontroli okresowych. Organy gmin nie sprawoway waciwego nadzoru nad zarzdcami: nie przeprowadzay kontroli wywizywania si ich z obowizkw okrelonych w ustawie prawo budowlane, nie zawary z nimi umw o zarzdzanie nieruchomociami, co trzeci zarzdca nie posiada licencji zawodowego zarzdcy nieruchomoci. Na remonty budynkw komunalnych 17 gmin wydatkowao lub przekazao zarzdcom 23 866,6 tys. z, co stanowio tylko 52% rodkw finansowych niezbdnych na te prace. Niektrzy zarzdcy, mimo e otrzymywali tylko cz pienidzy, nie potrafili ich wykorzysta w caoci na remonty.

Synteza

Waniejsze wnioski

przeprowadzanie okresowych kontroli stanu technicznego budynkw zgodnie z art. 62 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy Prawo budowlane oraz wykonywanie tych kontroli w porze wiosennej, zawieranie z zarzdcami budynkw komunalnych umw o zarzdzanie nieru-

chomociami pozostajcymi w zasobie mieszkaniowym gminy, ujmowanie w budetach gmin (miast) niezbdnych rodkw finansowych na remonty budynkw pozostajcych w komunalnym zasobie mieszkaniowym.

550

Finanse publiczne

Tytu kontroli
65. Stosowanie zalece Komisji Europejskiej w procesie stanowienia prawa podatkowego

Cel
Ocena skutecznoci procedur wdraanych w Ministerstwie Finansw w przypadku zgoszenia przez Komisj Europejsk zarzutu niezgodnoci przepisw krajowego prawa podatkowego z dyrektywami unijnymi.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Finansw.

NIK ocenia pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidowoci, wdraanie przez Ministra Finansw zalece Komisji Europejskiej w zakresie dostosowania polskich uregulowa z zakresu VAT i podatku akcyzowego do przepisw unijnych. Stwierdzono, e w zwizku z uznaniem naruszenia przez Rzeczpospolit Polsk zobowiza traktatowych w zakresie podatku od towarw i usug oraz podatku akcyzowego, Komisja wszcza w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 30 czerwca 2011 r. 19 formalnych postpowa. W 4 sprawach po wniesieniu skarg przez Komisj Europejsk zapady wyroki Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci, z tego 3 niekorzystne dla Polski. Istotne nieprawidowoci stwierdzono w dwch sprawach: 1. W dniu przystpienia Polski do Unii Europejskiej ustawa o podatku akcyzowym nie uwzgldniaa zapisw dyrektywy Rady WE nr 2003/96/WE (tzw. dyrektywy energetycznej). W wyroku z 12 lutego 2009 r. Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej orzek, e poprzez zaniechanie dostosowania do 1 stycznia 2006 r. swojego systemu opodatkowania energii elektrycznej do wymogw przepisw unijnych RP uchybia zobowizaniom cicym na niej na mocy tej dyrektywy. Przepisy prawa krajowego implementujce przepisy UE w zakresie opodatkowania akcyz energii elektrycznej weszy w ycie 1 marca 2009 r., tj. po upywie trzech lat i 2 miesicy od terminw przewidzianych dla Polski w przepisach unijnych. Nieprzeprowadzenie do 1 stycznia 2006 r. procesu legislacji majcego na celu implementacj dyrektywy energetycznej do ustawy o podatku akcyzowym umoliwio producentom energii elektrycznej skadanie wnioskw z daniem zwrotu podatku akcyzowego na kwot 6.933,4 mln z (wg stanu na 30 czerwca 2011 r.). Dopiero 22 czerwca 2011 r. Naczelny Sd Administracyjny w penym skadzie Izby Gospodarczej uchwali, e kwota podatku akcyzowego od energii elektrycznej nie jest nadpat w sytuacji, w ktrej ten, kto j uici, nie ponis z tego tytuu uszczerbku majtkowego. Powysza uchwaa oznacza, i organy podatkowe nie bd zobowizane do zwrotu podatku, gdy udowodni, e ciar podatku zosta przeniesiony przez podatnika w cenie wyrobu na nabywc kocowego. 2. Najwysza Izba Kontroli ocenia jako dziaanie nierzetelne opnienie w dostosowaniu przepisw ustawy o VAT do przepisw UE. Istniejce w polskim porzdku prawnym ograniczenia odliczania VAT przy zakupie samochodw osobowych poniej 3,5 tony, uywanych w dziaalnoci gospodarczej, oraz zakaz odliczania VAT od paliwa do tych samochodw byy niezgodne z prawem UE. W latach 20092010, w zwizku z nieprawidow implementacj przepisw prawa UE w tej kwestii, wypacono podatnikom 294,4 mln z, w tym 49 mln z stanowiy odsetki.

Synteza

Waniejsze wnioski
dostosowanie przepisw prawa podatkowego do przepisw unijnych w sposb zapewniajcy uniknicie zgaszania uzasadnionych roszcze ze strony podatnikw.

551

Finanse publiczne

Tytu kontroli
67. Prawidowo dziaa organw podatkowych z terenu wojewdztwa dzkiego w zakresie rozlicze podatku VAT przez wybranych podatnikw wykonujcych usugi transportowe

Cel
Ocena prawidowoci i terminowoci prowadzenia przez organy podatkowe postpowa kontrolnych, podatkowych i egzekucyjnych wobec wybranych firm wiadczcych usugi transportowe.

Zakres
Kontrol objto Izb Skarbow w odzi oraz Urzdy Skarbowe w Sieradzu i Zduskiej Woli.

W wyniku przeprowadzonej kontroli NIK uznaa, e skontrolowane urzdy skarbowe prawidowo i terminowo prowadziy postpowania kontrolne, podatkowe i egzekucyjne wobec firm wiadczcych usugi transportowe. Postpowania kontrolne, ktrych w latach objtych badaniem NIK 20082010 byo 141, zostay przeprowadzone zgodnie z wymogami ordynacji podatkowej i z uwzgldnieniem terminw przewidzianych prawem. Take decyzje wydane w tych postpowaniach byy poprawne zarwno od strony merytorycznej, jak i formalnoprawnej. Nie stwierdzono rwnie, aby istnia zwizek pomidzy wysokoci nagrd otrzymywanych przez pracownikw urzdw skarbowych uczestniczcych w kontrolach firm transportowych a ustaleniami tych kontroli. Wzrosa liczba rozpatrzonych i zaatwionych odwoa, co oznacza popraw efektywnoci urzdw. Stosunkowo niewiele decyzji jest uchylanych w postpowaniu sdowym, co wskazuje na popraw rzetelnoci orzekania. Jednake wystpoway przypadki przewlekego prowadzenia postpowa odwoawczych i opnie w zawiadamianiu stron o niezaatwieniu odwoa w ustawowym terminie. Najwiksze stwierdzone przez NIK opnienie w rozpatrzeniu odwoania wynioso 687 dni (w ju zakoczonych sprawach) i 921 w sprawach, ktre do zakoczenia kontroli NIK nie zostay jeszcze rozpatrzone. redni czas ich zaatwiania to 242 dni w 2011 roku. Naley tu wspomnie, e czas w wydua si z roku na rok. Urzdnicy tumaczyli brak terminowoci m.in. du iloci spraw, wieloaspektowym ich charakterem i potrzeb wszechstronnej analizy materiau dowodowego i przepisw prawnych. Kolejne zastrzeenie NIK dotyczy opnie w powiadamianiu stron postpowania o tym, e odwoanie nie zostanie zaatwione w wymaganym terminie. Wystpoway take przerwy w rozpatrywaniu odwoa maksymalnie do 13 miesicy. W okresie 20082011(do 31 maja) Wojewdzki Sd Administracyjny rozpatrzy 222 skargi w sprawach paliwowych, z tego 202 oddali, a w 20 uchyli decyzj Dyrektora Izby Skarbowej. Przyczyny uchylenia to przede wszystkim niezebranie i nierozpatrzenie w sposb wyczerpujcy caego materiau dowodowego. Z kolei na orzeczenia wydane przez WSA wniesiono do Naczelnego Sdu Administracyjnego 69 skarg kasacyjnych. NSA rozpozna 2 skargi wniesione przez Izb Skarbow (w obu przypadkach wyroku WSA uchylono) i 12 skarg podatnikw (w 5 wyrok uchylono, a w 1 stwierdzono niewano wyroku).

Synteza

Waniejsze wnioski
urzdy skarbowe powinny dotrzymywa ustawowych terminw prowadzenia postpowa odwoawczych oraz zawiadamia podatnikw o przyczynach niedotrzymania ustawowego terminu zaatwienia sprawy przed upywem tego terminu.

552

Finanse publiczne

Tytu kontroli
70. Prawidowo dziaa Suby Celnej i Ministra Finansw w zakresie wprowadzania na polski obszar celny przez kolejowe przejcie graniczne w Przemylu towarw zawierajcych alkohol etylowy w latach 20032007

Cel
Ocena prawidowoci dziaa organw celnych oraz Ministerstwa Finansw, zwizanych z importem do Polski alkoholu etylowego.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Finansw oraz Urzd Celny i Izb Celn w Przemylu.

W okresie od 1 maja 2004 r. do 23 listopada 2007 r. Urzd Celny w Przemylu nie pobiera podatku akcyzowego od importowanych z Ukrainy przez kolejowe przejcie graniczne w Przemylu towarw zawierajcych alkohol etylowy, deklarowanych jako koncentraty pynw do spryskiwaczy i usuwajcych oblodzenie, oznaczonych kodem CN 3820 00 00. Straty dla budetu wynike z niewpynicia nalenoci z tego tytuu wyniosy 2.720.313.760 z. W ocenie Izby nieprawidowe w tym wzgldzie dziaanie Suby Celnej w Przemylu wynikao ze stanowiska Ministerstwa Finansw. W pimie z sierpnia 2004 r. skierowanym do dyrektorw wszystkich izb celnych informowao ono, e od 1 maja 2004 r. rodki zapobiegajce zamarzaniu i pyny przeciwoblodzeniowe zawierajce alkohol i zakwalifikowane do kodu CN 3820 00 00 nie s oboone podatkiem akcyzowym. W ukraiskich dokumentach eksportowych pyn ten zaliczano do kodu CN 2207, ktry, zgodnie z Taryf Celn Ukrainy, oznacza alkohol etylowy nieskaony o objtociowej mocy alkoholu 80% lub wikszej; alkohol etylowy i pozostae destylaty alkoholowe oraz napoje alkoholowe, otrzymane w wyniku destylacji, skaone, o dowolnej mocy. Na polskiej granicy, stosownie do Wsplnotowego Kodeksu Celnego dokonywano bada laboratoryjnych cieczy. Laboratorium Celne w Przemylu podawao kadorazowo, e tosamo prbki towaru jest zgodna z deklaracj importera, a waciwym dla niego jest kod CN 3820 00 00. Pod tym kodem produkt ten polskie suby celne dopuszczay do obrotu na terenie Unii Europejskiej z zastosowaniem zerowej stawki akcyzy ustalonej dla niego rozporzdzeniem Ministra Finansw w sprawie obnienia stawek podatku akcyzowego. Nie sprawdzano jednak prawidowoci ostatecznego przeznaczenia sprowadzanego wyrobu. Zdaniem NIK zwolnienie z akcyzy tego towaru byo nieprawidowe. Minister Finansw by zwizany regulacjami dyrektywy Rady Unii Europejskiej z 1992 r. w sprawie zblienia stawek podatku akcyzowego dla alkoholu i napojw alkoholowych, wobec czego powinien zarzdzi stosowanie w tym przypadku stawki akcyzy ustalonej dla pozostaych napojw alkoholowych o zawartoci alkoholu powyej 1,2% objtoci bez wzgldu na kod CN. Wyroby oznaczone kodem CN 3820 00 00 zawierajce w swym skadzie alkohol etylowy, pozostaway zawsze alkoholem etylowym w rozumieniu polskiej ustawy o podatku akcyzowym. Tym samym przyjcie, e dla tego produktu mona stosowa zerow stawk akcyzy byo, w ocenie Izby, dziaaniem raco nieprawidowym. NIK reprezentuje pogld, e wprowadzenie na polski i wsplnotowy obszar celny towarw zakwalifikowanych do kodu CN 3820 00 00 bez uiszczenia akcyzy w cznej kwocie niemal 2,8 mld z moliwe byo wskutek dziaa funkcjonariuszy publicznych Urzdu i Izby Celnej w Przemylu oraz Ministerstwa Finansw. Bezporedni odpowiedzialno za te nieprawidowoci ponosi Naczelnik Urzdu Celnego w Przemylu, ktry ustawowo jest zobowizany do nadawania towarom przeznaczenia celnego oraz dokonywania wymiaru i poboru podatku akcyzowego. Dziaanie funkcjonariusza publicznego na szkod interesu publicznego stanowi przestpstwo okrelone w kodeksie karnym. Izba wskazaa te na powane zaniedbania kolejnych ministrw finansw w latach 20042007, dotyczce wykonywania nadzoru nad organami celnymi, co przyczynio si do powstania nieprawidowoci i wystpienia szkody wielkich rozmiarw. W zwizku z tym NIK skierowaa zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popenienia przestpstw przez funkcjonariuszy publicznych oraz Ministrw Finansw penicych t funkcj w okresie objtym kontrol.

Synteza

Waniejsze wnioski
weryfikacja wszystkich zgosze celnych towarw o kodzie CN 3820 00 00 dopuszczonych do obrotu w latach 20042007

i podjcie stosownych dziaa w celu usunicia stwierdzonych nieprawidowoci, intensyfikacja wnioskowanych dziaa celem niedopuszczenia do przedawnie zobowiza podatkowych,

okrelenie przez Ministra Finansw optymalnego sposobu usunicia stwierdzonych nieprawidowoci.

553

Gospodarka wodna

Tytu kontroli
81. Zapobieganie powodziom i usuwanie skutkw ich wystpienia w przeciwpowodziowej infrastrukturze technicznej w wojewdztwie lubelskim w 2010 r.

Cel
Ocena przygotowania organw administracji rzdowej i samorzdowej na wypadek wystpienia powodzi, a take dziaania tych organw w celu likwidacji skutkw powodzi powstaych w przeciwpowodziowej infrastrukturze technicznej.

Zakres
Kontrol objto pi jednostek: Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Warszawie, Wojewdzki Zarzd Melioracji i Urzdze Wodnych w Lublinie, jedno starostwo powiatowe i dwa urzdy gmin.

Pomimo stwierdzonych nieprawidowoci Lubelszczyzna w ocenie NIK jest coraz lepiej przygotowana do walki z powodzi. Samorzdy z gmin zagroonych powodziami na Wile opracoway procedury na wypadek zagroenia powodziowego, podejmoway niezwoczne dziaania ratunkowe i zabezpieczajce. Miay take wyposaone w odpowiedni sprzt magazyny przeciwpowodziowe. Wydatkowanie rodkw na ochron i usuwanie skutkw klsk ywioowych byo zgodne z przeznaczeniem. Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Warszawie podczas powodzi w maju 2010 r. prowadzi skuteczn koordynacj dziaa, a w celu likwidacji skutkw powodzi rozpocz prace inwestycyjne zabezpieczajce zniszczony prawy brzeg na Wile w gminie Ryki. Take realizacja przez Wojewdzki Zarzd Melioracji i Urzdze Wodnych w Lublinie zada w zakresie ewidencjonowania urzdze melioracji wodnych prowadzona bya rzetelnie, a wdraanie zmian w planach oraz usuwanie skutkw powodzi odbywao si niezwocznie. NIK stwierdzia pewne nieprawidowoci. Najwaniejsze z nich to: nieaktualizowanie planw ochrony przed powodzi oraz brak przegldw waw i urzdze po przejciu kadej fali powodziowej. W dwch skontrolowanych gminach (Annopol i Jzefw) nie aktualizowano w penym zakresie Planw operacyjnych ochrony przed powodzi (np. nie wyznaczono miejsc pobytu ewakuowanej ludnoci, poboru piasku do celw przeciwpowodziowych oraz nie zaznaczono nowych poziomw ostrzegawczych i alarmowych na Wile). Nieprawidowoci dotyczce planowania ochrony przed powodzi stwierdzono take w Regionalnym Zarzdzie Gospodarki Wodnej w Warszawie. Opracowa on co prawda Studium dla potrzeb planowania ochrony przeciwpowodziowej, ale nie okreli w nim kierunkw ochrony przed powodzi i nie dokona podziau obszarw na trzy kategorie: wymagajce ochrony przed zalaniem z uwagi na ich zagospodarowanie, warto gospodarcz lub kulturow, suce przepuszczeniu wd powodziowych (tzw. obszary bezporedniego zagroenia powodzi), oraz obszary potencjalnego zagroenia powodzi. Istotn nieprawidowoci byo nieopracowanie przez Dyrektora RZGW projektw planw ochrony przeciwpowodziowej dla regionu wodnego. Niewystarczajco w 2010 r. sprawdzany by przez RZGW stan techniczny urzdze sucych ochronie przeciwpowodziowej. Przeprowadzono w tym czasie na rzekach przepywajcych przez wojewdztwo lubelskie tylko dwie kontrole: jazu betonowego Turzyniec i wza wodnego w Tarnogrze na Wieprzu. Urzdzenia na Wile, mimo wystpienia powodzi, nie byy kontrolowane. Przegldw waw i urzdze ochrony przeciwpowodziowej za kadym razem po przejciu fali powodziowej nie przeprowadza take Wojewdzki Zarzd Melioracji i Urzdze Wodnych w Lublinie.

Synteza

Waniejsze wnioski
przestrzeganie uregulowa w zakresie przeprowadzania przegldw waw przeciwpowodziowych i urzdze ochrony przeciwpowodziowej za kadym razem po przejciu fali powodziowej,

sporzdzanie studium ochrony przeciwpowodziowej zgodnie z przepisami prawa wodnego (zawierajce kierunki ochrony przed powodzi), podjcie dziaa zmierzajcych do opracowania planw ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego.

554

Instytucje finansowe

Tytu kontroli
84. Wykonywanie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej obowizkw w zakresie przeciwdziaania praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu w latach 20082010

Cel
Ocena realizowania przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej zada wynikajcych z ustawy o przeciwdziaaniu praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu, w szczeglnoci za wykonywania obowizkw dotyczcych pozyskiwania i analizowania informacji o transakcjach finansowych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Finansw, Departamencie Informacji Finansowej.

Organami administracji rzdowej waciwymi w sprawach przeciwdziaania praniu pienidzy i finansowaniu terroryzmu s Minister Finansw oraz Generalny Inspektor Informacji Finansowej, wykonujcy swe zadania przy pomocy Departamentu Informacji Finansowej (DIF) jednostki organizacyjnej w strukturze Ministerstwa Finansw. Generalny Inspektor gromadzi, przetwarza i analizuje informacje od instytucji wsppracujcych, bada przebieg transakcji, ktre mog mie zwizek z praniem pienidzy lub wspieraniem terroryzmu. Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjy w 2005 r. dyrektyw dotyczc przeciwdziaania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pienidzy i finansowania terroryzmu, zobowizujc pastwa czonkowskie UE do wydania przepisw ustawowych i wykonawczych, niezbdnych do jej wykonania. W Polsce znowelizowana ustawa o przeciwdziaaniu praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu, uwzgldniajca postanowienia dyrektywy, wesza w ycie w padzierniku 2009 r. W okresie objtym kontrol NIK, GIIF zarejestrowa 5.130 powiadomie o transakcjach podejrzanych. Spord 1.295 informacji o przypuszczeniu dotyczcym prania pienidzy najwicej 792 wpyno od organw podatkowych, celnych i kontroli skarbowej, pozostae za m.in. z Agencji Nieruchomoci Rolnych i z Narodowego Banku Polskiego. Do systemu informatycznego GIIF wpyno rwnie okoo 39 tys. informacji o pojedynczych transakcjach podejrzanych, w przewaajcej wikszoci zwizanych z procederem prania pienidzy. 63 informacje dotyczyy transakcji mogcych mie zwizek z finansowaniem terroryzmu. Na podstawie zebranych danych wszczto 3.450 postpowa analitycznych, w tym 31 dotyczcych przeciwdziaania finansowaniu terroryzmu. Prokuraturze przekazano 514 zawiadomie o podejrzeniu popenienia przestpstwa polegajcego na wprowadzaniu do legalnego obrotu mienia pochodzcego z dziaalnoci nielegalnej lub przestpczej. Dla uniemoliwienia prania pienidzy GIIF zastosowa blokad 523 rachunkw. Zakwestionowano w ten sposb podejrzane operacje na sum 80,9 mln z. Po otrzymaniu zawiadomie prokuratorzy dokonali blokad 309 kont. W latach 20082009 i w I proczu 2010 r. sdy pierwszej instancji skazay za pranie pienidzy124 osoby, wyday take 26 orzecze o przepadku mienia i korzyci pochodzcych z przestpstwa. W opinii Izby, Generalny Inspektor Informacji Finansowej waciwie realizowa zadania, do ktrych by zobowizany ustaw o przeciwdziaaniu praniu pienidzy i finansowaniu terroryzmu. Stwierdzono jednak uchybienia i nieprawidowoci. NIK ocenia negatywnie zaniechanie Ministra Finansw dotyczce potrzeby wydania tzw. rozporzdzenia rejestrowego, majcego dostosowa do przepisw znowelizowanej ustawy sposb rejestrowania i przekazywania GIIF wymaganych informacji. W rezultacie, do czasu wejcia w ycie nowych przepisw wykonawczych, cz instytucji obowizanych zostaa de facto zwolniona z rejestrowania transakcji ponadprogowych i przekazywania informacji na ich temat. Oznacza to take, i Polska nie w peni zaimplementowaa przepisy dyrektywy z 2005 r. W nastpstwie zaniecha DIF Ministerstwa Finansw nie modernizowano systemu informatycznego GIIF sucego rejestrowaniu i analizowaniu informacji o transakcjach finansowych. Nie zbudowano take systemu bezpiecznej komunikacji pomidzy GIIF a jednostkami wsppracujcymi. Wrd sygnaw o transakcjach podejrzanych otrzymywanych przez GIIF pojawiay si informacje niepene lub zawierajce bdy. Czynnoci podejmowane w celu ich uzupenienia bd wyjanienia nie byy w peni skuteczne, a 5,4% informacji o transakcjach ponadprogowych pozostawiono bez wyjanienia. Generalny Inspektor nie mia penego rozeznania, czy wszystkie instytucje obowizane do wsppracy byy prawidowo przygotowane do przeciwdziaania praniu brudnych pienidzy i finansowaniu terroryzmu. Wynikao to m.in. z ograniczenia o 1/3 liczby kontroli, a take nieuzasadnionego wyczenia z kontroli niektrych rodzajw instytucji obowizanych. Wydzia Kontroli DIF stan ten tumaczy nadmiarem zada niekontrolnych.

Synteza

Waniejsze wnioski
wydanie rozporzdzenia rejestrowego i dostosowanie do wymogw ustawy o przeciwdziaaniu zasad przekazywania

GIIF informacji o transakcjach podejrzanych, zapewnienie skutecznej weryfikacji bdnych lub niepenych informacji o transakcjach ponadprogowych,

sprawowanie przez GIIF skutecznej kontroli, umoliwiajcej zweryfikowanie prawidowoci postpowania instytucji obowizanych.

555

Czonkostwo RP w UE

Tytu kontroli
87. Realizacja zada Zarzdu Wojewdztwa Lubuskiego jako Instytucji Zarzdzajcej w ramach konkursu nr LRPO 2.2/1/2009 dla Dziaania 2.2 Poprawa konkurencyjnoci maych i rednich przedsibiorstw poprzez inwestycje Priorytet II Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsibiorstwach i wzmocnienie potencjau innowacyjnego Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 20072013

Cel
Ocena wykonania przez Instytucj Zarzdzajc Lubuskim Regionalnym Programem Operacyjnym wybranych zada, w szczeglnoci wyboru projektw, ktre zostay wskazane do dofinansowania w wyniku przeprowadzenia konkursu nr LRPO 2.2/1/2009 dla Dziaania 2.2 Poprawa konkurencyjnoci maych i rednich przedsibiorstw poprzez inwestycje.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Lubuskiego w Zielonej Grze.

Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wskazany konkurs. Jednake zastrzeenia Izby budzi niezapewnienie mechanizmw dajcych rkojmi rzetelnej oceny merytorycznej wnioskw przez asesorw. Asesorzy przeznaczali zbyt mao czasu na analiz i ocen pojedynczego wniosku. W skrajnych przypadkach byo to ok. 40 minut na dokument, co w efekcie prowadzio do zaatwienia nawet 13 wnioskw dziennie. Ustalono, e w cigu trzech dni, w cznym czasie 22 godzin, 51 asesorw dokonao 304 ocen projektw. Byo to wynikiem umoliwienia przez Urzd oceniania ilociowo nieograniczonej liczby projektw dziennie. Istniao ryzyko, ktre zreszt zmaterializowao si w pniejszym etapie, e asesorzy analizujcy i oceniajcy merytorycznie wnioski uczyni to pobienie i nierzetelnie. Konsekwencj opisanego sposobu organizacji etapu oceny merytorycznej wnioskw bya dua liczba odwoa od ocen oraz dua liczba odwoa pozytywnie rozpatrzonych. Na 152 oceniane wnioski do 90 ocen zgoszono protesty, z ktrych pozytywnie rozpatrzono a 68 (75,5%). Za powtrne rozpoznanie wnioskw Instytucja Zarzdzajca wypacia asesorom tytuem nalenego im wynagrodzenia 40.800 z. Wyniki procedury odwoawczej miay istotne znaczenie z punktu widzenia indywidualnego beneficjenta, bowiem w grupie kolejnych 33 projektw wskazanych przez Zarzd do dofinansowania, a 13 (39,4%) nie znalazoby si na miejscach gwarantujcych dofinansowanie, gdyby protestw nie wniesiono, a dofinansowanie w kwocie ok. 12,5 mln z uzyskaoby 11 innych beneficjentw. Uwagi NIK dotyczyy take weryfikacji pracy asesorw, w szczeglnoci przyjtych kryteriw oceny i ich stosowania.

Synteza

Waniejsze wnioski
konieczne jest zapewnienie mechanizmw dajcych rkojmi rzetelnej oceny wnioskw przez asesorw w toku weryfikacji merytorycznej projektw.

556

Czonkostwo RP w UE

Tytu kontroli
88. Realizacja zada w ramach przygotowa organw administracji rzdowej do sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej

Cel
Ocena prawidowoci dziaa organw administracji rzdowej zwizanych z przygotowaniem do sprawowania przez Polsk przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Kancelarii Prezesa Rady Ministrw, Ministerstwie Spraw Wewntrznych i Administracji, Ministerstwie Finansw oraz Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

Objcie przez Polsk 1 lipca 2011 r. przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej poprzedziy liczne przygotowania administracji rzdowej do tego, aby nasz kraj mg przez kolejne sze miesicy z powodzeniem inicjowa i koordynowa prace Rady, reprezentowa j w stosunkach z innymi instytucjami unijnymi, zwaszcza z Komisj Europejsk i Parlamentem Europejskim. Pomimo braku wczeniejszych dowiadcze administracja rzdowa waciwie zaplanowaa i przeprowadzia przygotowania do realizacji zada pastwa sprawujcego prezydencj w Radzie UE, wykazane uchybienia nie powinny za wpywa na pozytywn ocen podjtych przedsiwzi stwierdzia Najwysza Izba Kontroli. NIK ustalia, e Penomocnik Rzdu ds. Przygotowania Organw Administracji Rzdowej i Sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej z opnieniem podj prace nad stworzeniem systemu komputerowego tzw. fiszek programowych, majcego umoliwi szybkie i sprawne uzyskanie najwaniejszych informacji na temat konkretnej sprawy i stanowiska polskiej prezydencji w odniesieniu do niej. Penomocnik nie wywiza si take w planowanych terminach z obowizku przekazywania Radzie Ministrw kwartalnych sprawozda ze swojej dziaalnoci, podpisania umw najmu obiektw konferencyjnych, wyboru firmy zarzdzajcej flot transportow oraz jednostki zapewniajcej kompleksow obsug spotka. Nie wypracowa te zasad i trybu wykorzystania rodkw finansowych na dodatki motywacyjne dla osb uczestniczcych w procesie przygotowa, co mogo spowodowa ich rezygnacj z pracy, a w konsekwencji utrudni wykonywanie przewidzianych zada. Kontrola wykazaa m.in. niewywizywanie si Kancelarii Prezesa Rady Ministrw, resortw spraw wewntrznych oraz finansw z powinnoci informowania Penomocnika Rzdu o stanie przygotowa do objcia przez Polsk przewodnictwa w Radzie UE, nieterminowe przekazywanie mu wstpnych projektw priorytetw polskiej prezydencji lecych w kompetencji Ministerstwa Finansw, a take pilotaowych wersji fiszek komputerowych. Objte badaniem ministerstwa nie przestrzegay obowizujcych zasad opisywania dokumentw ksigowych dotyczcych wydatkw poniesionych na realizacj zada w ramach przygotowa do objcia przez Polsk przewodnictwa w Radzie UE. Czci pracownikw Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych nie zostay powierzone w formie pisemnej obowizki zwizane z przygotowaniem naszego kraju do prezydencji. Kontrolujcy stwierdzili, e mimo przedstawienia przez Penomocnika Rzdu w marcu 2010 r. Rekomendacji dla ministrw dotyczcych wsppracy z Parlamentem Europejskim w okresie przygotowa oraz sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk Przewodnictwa w Radzie, jeszcze w padzierniku 2010 r. niektre ministerstwa nie stosoway si do wytycznych zawartych w tym dokumencie. NIK zwrcia te uwag na zagroenia wynikajce z niewielkiego zaangaowania rodkw finansowych po trzech kwartaach 2010 r. Izba zwrcia uwag na potrzeb jednoznacznego okrelenia pozycji premiera. Wedug Kancelarii Prezesa Rady Ministrw w wietle regulacji traktatu z Lizbony rola szefa rzdu pastwa sprawujcego prezydencj miaa by w duym stopniu uzaleniona od biecej sytuacji politycznej i w zwizku z tym nie moga by w peni ustalona proceduralnie. Kwestia ta pozostawaa przedmiotem rozmw pomidzy szefem KPRM a Penomocnikiem Rzdu.

Synteza

Waniejsze wnioski
pene wdroenie komputerowego systemu fiszek, przekazywanie Penomocnikowi Rzdu przez jednostki zobowizane do sprawozda ze swojej dziaalnoci,

okrelenie roli Prezesa Rady Ministrw w trakcie sprawowania przez Polsk przewodnictwa w Radzie UE.

557

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

Tytu kontroli
92. Organizowanie przez Biaostocki Orodek Kultury koncertw miejskich, w tym koncertw finaowych Wielkiej Orkiestry witecznej Pomocy

Cel
Ocena prawidowoci dziaa Biaostockiego Orodka Kultury w zakresie przestrzegania przepisw o udzielaniu zamwie publicznych oraz prawidowoci wykonywania umw i porozumie zawartych ze wsporganizatorami koncertw finaowych WOP.

Zakres
Kontrol objto Biaostocki Orodek Kultury.

Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie dziaania BOK w zakresie organizacji koncertw miejskich. Negatywn ocen otrzymao natomiast udzielanie zamwie na ich realizacj. Ocena negatywna wynikaa po pierwsze z faktu niestosowania przepisw ustawy prawo zamwie publicznych przy udzielaniu zamwie na obsug techniczn dwch z czterech analizowanych przez NIK koncertw miejskich, po drugie z brakw w dokumentacji przetargu ograniczonego na zabezpieczenie techniczne sylwestra miejskiego 2010/2011, a take z powodu niezamieszczenia w Biuletynie Zamwie Publicznych ogoszenia o udzieleniu tego zamwienia. Nie sporzdzono take protokow postpowania z udzielenia zamwie publicznych w trybie z wolnej rki. Ponadto nie ustanowiono adekwatnego, skutecznego i efektywnego systemu kontroli zarzdczej w obszarze zamwie publicznych. W kontroli stwierdzono finansowe rezultaty na cznie 139,5 tys. z byy to kwoty wydatkowane z naruszeniem prawa. Wynikay z dokonania wyboru podmiotw wiadczcych usugi w zakresie zabezpieczenia technicznego dwch imprez Dni Miasta Biaegostoku w 2009 i 2010 roku bez stosowania prawa zamwie publicznych.

Synteza

Waniejsze wnioski
udzielanie zamwie dotyczcych zabezpieczenia technicznego organizowanych imprez o wartoci wyszej ni rwnowarto 14 tys. EUR z zastosowaniem

przepisw prawa zamwie publicznych, ustanowienie i wdroenie adekwatnego, skutecznego i efektywnego systemu kontroli zarzdczej.

558

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego/ Skarb Pastwa

Tytu kontroli
94. Realizacja zada nadawcy publicznego oraz gospodarowanie mieniem przez Telewizje Polsk SA

Cel
Ocena wykorzystania przez Zarzd TVP SA uwag oraz realizacji wnioskw pokontrolnych zawartych w wystpieniu pokontrolnym z dnia 15.10.2009 r. i informacji o wynikach kontroli Gospodarowanie mieniem oraz realizacja zada nadawcy publicznego przez Telewizj Polsk SA

Zakres
Kontrol objto Zakad Gwny Telewizji Polskiej SA w Warszawie.

Skontrolowana dziaalno TVP SA zostaa oceniona negatywnie ze wzgldu na niezrealizowanie siedmiu z dziewiciu wnioskw pokontrolnych sformuowanych w wystpieniu pokontrolnym NIK w 2009 r., a take stwierdzenie innych nieprawidowoci polegajcych na m.in.: nieujmowaniu w ksigach rachunkowych wartoci zdarze gospodarczych majcych wpyw na rzetelno rocznych sprawozda finansowych, nieegzekwowaniu od jednostek organizacyjnych Spki opracowania planw wieloletnich, przypadkach nieuzasadnionych wypat ekwiwalentu za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe, nieuzasadnionym korzystaniu z niektrych wiadcze przez zawieszonych w czynnociach czonkw zarzdu, niesporzdzeniu planu zamwie publicznych na 2009 r. i 2010 r. Zarzd TVP SA nie przyj strategicznych planw wieloletnich Spki, uwzgldniajcych m.in. realizacj misji publicznej, rda przychodw i kierunki wydatkw, polityk inwestycyjn oraz struktur i wielko zatrudnienia, o co m.in. wnioskowaa NIK w wystpieniu pokontrolnym z 2009 r. W TVP SA opracowywano dokumenty zwizane z okreleniem strategicznych kierunkw rozwoju Spki oraz wieloletniej polityki w podstawowych obszarach jej dziaalnoci, np.: Kluczowe zaoenia w zakresie strategii Spki na 2010 r.; Strategia rozwoju Telewizji Polskiej SA do roku 2013; Strategia Rozwoju TVP SA na lata 20112013. Jednak aden z ww. dokumentw nie zosta przyjty przez Zarzd TVP SA. Brak wieloletnich planw strategicznych TVP SA by jedn z przesanek nieudzielania absolutorium przez Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Spki dwm czonkom zarzdu z wykonania przez nich obowizkw w roku obrotowym 2010. W wystpieniu z 2009 r. NIK wnioskowaa rwnie o podjcie skutecznych dziaa zapewniajcych popraw efektywnoci ekonomicznej i finansowej Spki (m.in. poprzez dostosowanie kosztw dziaalnoci biecej i inwestycyjnej do moliwoci finansowych Spki oraz ksztatowanie poziomu kosztw wynagrodze pracownikw Spki wedug obowizujcych zasad w tym zakresie). W odpowiedzi na wystpienie pokontrolne, p.o. prezesa Zarzdu Spki poinformowa NIK, e celem poprawy efektywnoci ekonomicznej i finansowej podjto dziaania polegajce na zmniejszeniu inwestycji i zakupw licencyjnych, przyjciu restrykcyjnego planu zatrudnienia oraz zmniejszeniu dziaalnoci kanaw tematycznych. W celu poprawy pynnoci finansowej rozpoczto take starania o kredyt w wys. 100 mln z. W trakcie kontroli ustalono, e dziaania Spki na rzecz zachowania pynnoci finansowej oraz zapewnienia rentownoci polegay przede wszystkim na: maksymalizacji wykorzystania posiadanych zasobw, zmianie struktury kosztw staych, pozbyciu si zbdnego majtku oraz redukcji zatrudnienia. Dziaania te nie przyniosy oczekiwanych zmian w zakresie wnioskowanym przez NIK w 2009 r.

Synteza

Waniejsze wnioski
przyjcie strategicznych planw wieloletnich Spki, uwzgldniajcych m.in. realizacj misji publicznej, rda przychodw i kierunki wydatkw, polityk inwestycyjn oraz struktur i wielko zatrudnienia oraz

docelow polityk w zakresie funkcjonowania Oddziaw Terenowych TVP SA, podjcie skutecznych dziaa w celu poprawy sytuacji finansowej i ekonomicznej Spki, przestrzeganie obowizujcych w Spce uregulowa dotyczcych zatrudniania i zwalniania pracownikw,

zintensyfikowanie prac nad stworzeniem Biblioteki Praw, zawierajcej pene dane o prawach do audycji zakupionych lub wyprodukowanych przez TVP SA.

559

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego/ Skarb Pastwa

Tytu kontroli
95. Gospodarowanie mieniem oraz wykonywanie zada nadawcy publicznego przez Polskie Radio SA

Cel
Ocena gospodarowania mieniem przez Polskie Radio SA oraz wypenianie przez nie zada nadawcy publicznego. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Polskim Radiu SA.

Polskie Radio jest jednoosobow spk akcyjn Skarbu Pastwa, ktra w myl ustawy o radiofonii i telewizji ma obowizek realizowania misji publicznej tworzenia i rozpowszechniania zrnicowanych programw dla odbiorcw w kraju, dla suchaczy za granic w jzyku polskim oraz w innych jzykach. Oceniajc pozytywnie, mimo uchybie, jego dziaalno na tym polu, Najwysza Izba Kontroli zgoa odmienn not wystawia nadawcy z tytuu gospodarowania mieniem, albowiem w latach 20072009 znacznie pogorszyy si warunki ekonomiczne spki. W 2009 r. z piciu programw Polskiego Radia dodatni wynik finansowy osigny tylko dwa. Sytuacja taka bya m.in. nastpstwem spadku przychodw z opat za abonament radiowo-telewizyjny, ktrego nie zrwnoway wzrost zyskw z innych rde. Spka nie posiadaa jednolitego dokumentu okrelajcego jej dziaania w obliczu pogarszajcej si kondycji finansowej, gdy spenienie zaoe przyjtych w Strategii rozwoju Polskiego Radia SA w latach 20082012 okazao si nierealne. Podjte przez ni przedsiwzicia polegay m.in. na zmianie struktury organizacyjnej, zmniejszeniu wydatkw i planowanych w 2010 r. zwolnieniach grupowych, w rezultacie ktrych zakadano zmniejszenie zatrudnienia z 1300 do 800-900 osb. Wiele do yczenia pozostawiao zarzdzanie kadrami. W wyniku zwolnie grupowych rozwizano w 2007 r. stosunek pracy z 265 osobami, po czym zatrudniono 399 pracownikw, w tym 16 spord tych, z ktrymi rozwizano umow o prac w ramach zwolnie grupowych. W ocenie NIK, zatrudnianie u schyku 2009 r. wikszej liczby osb ni zostay zwolnionych, a take dokonywanie niekorzystnych dla Polskiego Radia zmian w umowach o prac osb penicych funkcje kierownicze oraz doradcw zarzdu spki byo dziaaniem niegospodarnym. Chodzio m.in. o wyduenie okresw wypowiedzenia, jak rwnie o ustalanie przez rad nadzorcz spki odszkodowania z tytuu powstrzymania si przez czonkw zarzdu od prowadzenia dziaalnoci konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy. Spka nie opracowaa wieloletniej strategii inwestycyjnej, bazujc na rocznych planach inwestycyjnych, ktre nie zostay w peni zrealizowane. Zlecaa opracowanie koncepcji i dokumentacji przebudowy oraz modernizacji swoich obiektw bez wczeniejszego rozpoznania moliwoci realizacji inwestycji bdcych przedmiotem opracowa, za ktre zapacia 124,24 tys. z. Zaniechaa obcienia wykonawcy kar umown w kwocie 31,7 tys. z oraz odstpia od naliczenia takiej kary w wysokoci 555,12 tys. z. W latach 20072009 spka udzielia 105 zamwie publicznych o wartoci 139.726,3 tys. z. W 17 z nich stwierdzono dziaania z niezgodne z przepisami, np. zastosowanie trybu z wolnej rki, mimo i nie byo ku temu podstaw. Badania wykazay, e spka oddawaa skadniki majtku trwaego o wartoci powyej 50 tys. euro, m.in. orodki wypoczynkowe oraz lokale uytkowe, do korzystania innym podmiotom na podstawie umw prawa cywilnego, bez zgody Ministra Skarbu Pastwa, pozbawiajc go ustawowych uprawnie zwizanych z nadzorem wacicielskim. Kontrolujcy zwrcili uwag na nieokrelenie zasad realizacji misji publicznej. W ocenie NIK, uregulowania dotyczce tej tematyki, zawarte w zasadach etyki zawodowej w Polskim Radiu SA, byy niewystarczajce do oceny prawidowego wywizywania si spki z naoonych na ni ustawowych obowizkw.

Synteza

Waniejsze wnioski
przyjcie strategii rozwoju spki, okrelajcej m.in. wieloletni polityk inwesty-

cyjn, struktur i wielko zatrudnienia, rda przychodw i kierunkw wydatkw, uwzgldniajcej rzeczywiste uwarunkowania ekonomiczno-finansowe, racjonalne zarzdzanie kadrami, unie-

moliwiajce dokonywanie w umowach o prac zmian majcych negatywne konsekwencje finansowe dla spki, przestrzeganie zasad i procedur udzielania zamwie publicznych.

560

Kultura fizyczna

Tytu kontroli
97. Wykorzystanie rodkw publicznych z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej przekazanych w 2010 r. na szkolenie modziey uzdolnionej sportowo w akademickich centrach szkolenia sportowego

Cel
Ocena prawidowoci wykorzystania dotacji z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (FRKF) przekazanych przez Ministerstwo Sportu i Turystyki na zadania z zakresu szkolenia modziey uzdolnionej sportowo w akademickich centrach szkolenia sportowego (ACSS).

Zakres
Kontrol objto dwa podmioty kluby sportowe AZS AWF Krakw oraz AZS AWF Katowice.

Oba kluby sportowe AZS AWF z Krakowa i Katowic byy w 2010 r. beneficjentami rodkw z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej. Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia wykorzystanie przez skontrolowane kluby w 2010 r. rodkw publicznych z Funduszu przeznaczonych na szkolenie modziey uzdolnionej sportowo w akademickich centrach szkolenia sportowego. Naley zwrci uwag, i pomimo stwierdzonych nieprawidowoci zasadniczy cel powierzonego przez Ministerstwo Sportu i Turystyki zadania zosta zrealizowany. Stwierdzone nieprawidowoci dotyczyy naruszenia postanowie umowy o dofinansowanie, w tym przypadkw rozliczania wydatkw bez zachowania niektrych zasad wynikajcych z Programu szkolenia i wspzawodnictwa sportowego modziey uzdolnionej w 2010 r. W toku kontroli Klubu Sportowego AZS AWF w Katowicach stwierdzono rwnie przypadki przedkadania do Ministerstwa Sportu i Turystyki nieprawdziwych informacji w zakresie rozliczonych rodkw dotacji.

Synteza

Waniejsze wnioski
skorygowanie sprawozda z realizacji kontrolowanych zada i rzetelne prowadzenie dokumentacji dotowanych zada, zapewnienie odpowiedniego nadzoru i obsugi postpowa o udzielenie zamwienia publicznego.

Z kolei w wystpieniu skierowanym do Ministra Sportu i Turystyki wnioskowano o: dokonanie weryfikacji sprawozda przedoonych przez Kluby za 2010 r. , zwikszenie nadzoru nad realizacj przez kluby sportowe postanowie umw o dofinansowanie zada w ramach ACSS.

561

Kultura fizyczna

Tytu kontroli
101. Przygotowanie przez Ministerstwo Sportu i Turystyki programu rzdowego Moje boisko Orlik 2012 oraz okrelenie warunkw technicznych budowy boisk w ramach tego programu

Cel
Zbadanie: skarg wpywajcych do NIK w zwizku z realizacj rzdowego programu Moje boisko Orlik 2012, zasad i trybu ustalenia przez Ministerstwo Sportu i Turystyki warunkw technicznych boisk okrelonych w Specyfikacji Istotnych Warunkw Zamwienia oraz uzasadnienie do zastosowanych parametrw.

Zakres
Kontrol objto Ministerstwo Sportu i Turystyki.

NIK ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidowoci, przygotowanie programu przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. Przyjmujc ocen pozytywn, Izba uwzgldnia dziaania Ministerstwa na rzecz rozwoju i poprawy infrastruktury sportowej polegajce na przygotowaniu programu oraz zaawansowaniu jego realizacji. Stwierdzone nieprawidowoci polegay na naruszeniu przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych przy zawarciu umw o przeniesienie autorskich praw majtkowych z wykonawc dwch projektw budowlanych, tj. boiska pikarskiego i boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 19,1 m x 32,1 m oraz budynku sanitarno-szatniowego, a take na rozporzdzaniu projektem boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 30 m x 50 m bez nabycia autorskich praw majtkowych do tego projektu. Minister Sportu i Turystyki zawar w marcu 2008 r. dwie umowy z firm Kulczyski Architekt sp. z o.o. w Warszawie o przeniesienie autorskich praw majtkowych do dwch projektw budowlanych, tj. boiska pikarskiego i boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 19,1 m x 32,1 m oraz budynku sanitarno-szatniowego bez przeprowadzenia postpowania o udzielenie zamwienia publicznego, chocia czna warto zamwie publicznych przekraczaa granic 14 tys. euro okrelon w przepisach. W kadej z dwch umw okrelono bowiem wynagrodzenie w wysokoci 53 tys. z + VAT, co zgodnie z obowizujcym wwczas prawem stanowio cznie rwnowarto 27.400 euro. Zdaniem NIK niezastosowanie w tym przypadku postpowania o udzielenie zamwienia publicznego byo niezgodne z ustaw Prawo zamwie publicznych stanowic, e zamawiajcy nie moe w celu uniknicia stosowania przepisw ustawy dzieli zamwienia na czci lub zania jego wartoci. Majc na wzgldzie zakres praw przeniesionych ww. umowami (dotycz przeniesienia autorskich praw majtkowych), tosamo wykonawcy (firma Kulczyski Architekt sp. z o.o.) oraz cel i zwizek funkcjonalny obu projektw (skaday si na jeden kompleks rekreacyjno-sportowy), w ocenie NIK powinna zosta przyjta przez Ministerstwo czna warto obu czci zamwienia. Ponadto stwierdzono, e Ministerstwo rozporzdzao projektem boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 30 m x 50 m, ktry by nastpnie wykorzystywany przez jednostki samorzdu terytorialnego we wszystkich trzech edycjach programu, pomimo e nie nabyo autorskich praw majtkowych do tego projektu. Autorskie prawa majtkowe do ww. projektu posiadaa firma Archisport sp. z o.o. we Wrocawiu. Projekt boiska wielofunkcyjnego o wymiarach 30 m x 50 m by w 2008 r. przekazywany w wersji elektronicznej (na pytach CD) jednostkom samorzdu zainteresowanym uczestnictwem w programie oraz zosta zamieszczony na stronie internetowej www.orlik2012.pl, na ktrej znajdowa si do 3 grudnia 2010 r.

Synteza

Waniejsze wnioski
zapewnienie przestrzegania w Ministerstwie Sportu i Turystyki ustawy Prawo zamwie publicznych, zapewnienie przestrzegania przepisw prawnych przy rozporzdzaniu utworami bdcymi przedmiotem praw autorskich.

562

Praca

Tytu kontroli
117. Realizacja wybranych zagadnie ustawowej dziaalnoci Powiatowego Urzdu Pracy w Kielcach oraz przestrzegania praw pracowniczych

Cel
Ocena przestrzegania przez Powiatowy Urzd Pracy w Kielcach ustawowych zada i wewntrznych procedur w sprawie naboru na wolne stanowiska urzdnicze, funkcjonowania zakadowego funduszu wiadcze socjalnych oraz organizacji szkole pracownikw, w tym midzynarodowych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Powiatowym Urzdzie Pracy w Kielcach.

Powiatowy Urzd Pracy w Kielcach zosta przez NIK oceniony negatywnie w zakresie objtym kontrol. Stwierdzone zostay w trakcie kontroli m.in. takie nieprawidowoci, jak: nieterminowe sporzdzanie pracowniczych ocen okresowych, kierowanie na szkolenia pracownikw, ktrych zakresy wykonywanych obowizkw nie miay zwizku z tematyk szkole, prowadzenie przez pracownikw Urzdu w czasie pracy dziaalnoci szkoleniowej na rzecz podmiotw zewntrznych. I tak NIK odkrya m.in., e oceny okresowe dwch pracownic zostay sporzdzone w dwa miesice po terminie przez dyrektora Urzdu, ktry nie by ich bezporednim przeoonym. Orygina oceny okresowej, bdcy w posiadaniu jednej z ocenianych pracownic, nie zawiera wpisanej oceny, natomiast na egzemplarzu znajdujcym si w jej aktach osobowych, wpisana bya ocena negatywna. W jednym przypadku osoba oceniana zastpca dyrektora PUP nie zostaa zapoznana z ocen. Stwierdzono take, i w aktach osobowych czterech pracownikw brak byo arkuszy ocen okresowych. Powysze nieprawidowoci wiadcz o braku naleytego nadzoru ze strony dyrektor Urzdu oraz kierownika Wydziau Organizacji i Kadr. W urzdzie nie opracowano pisemnej procedury kierowania pracownikw na szkolenia. Kierowanie pracownikw na szkolenia odbywao si na wniosek ich przeoonych po wczeniejszym uzyskaniu akceptacji kierownika Wydziau Organizacji i Kadr. Udzia dyrektora Urzdu w zorganizowanym w 2009 r. w Hiszpanii szkoleniu Aktywna polityka rynku pracy dobre praktyki i dowiadczenia hiszpaskie w wykorzystaniu funduszy dla rozwoju lokalnego rynku pracy by dziaaniem niegospodarnym, bo trzy miesice po zakoczeniu szkolenia dyrektor przeszed na emerytur. Ponadto kolejnymi niegospodarnymi dziaaniami byy: skierowanie do udziau w zorganizowanych w 2009 r. szkoleniach w Paryu i Nicei dwch pracownikw Wydziau Organizacji i Kadr Urzdu oraz skierowanie na szkolenie w Monachium trzech pracownikw zatrudnionych w Wydziale Finansowo-Ksigowym Urzdu. Niegospodarno tych dziaa wynika z faktu, e zakresy obowizkw tych pracownikw nie pokryway si z tematyk szkole. Brak waciwego nadzoru nad podlegymi pracownikami ze strony dyrektora Urzdu spowodowa, e dwie pracownice Urzdu prowadziy szkolenia na rzecz podmiotw zewntrznych, podpisujc jednoczenie list obecnoci w zakadzie pracy. Jedna z pracownic prowadzia szkolenia przez ogem 168 dni, przy czym w 51 przypadkach szkolenia wykonywane byy w czasie zwolnienia lekarskiego lub wtedy, kiedy pracownica bya podpisana na licie obecnoci w Urzdzie. Druga z pracownic wiadczya w tym samym okresie usugi szkoleniowe cznie przez 152 dni, przy czym w 44 przypadkach korzystaa w tym czasie ze zwolnie lekarskich lub byy to dni, w ktrych bya podpisana na licie obecnoci w Urzdzie.

Synteza

Waniejsze wnioski
sporzdzanie okresowych ocen pracownikw w sposb zgodny z przepisami ustawy o pracownikach samorzdowych oraz wewntrznymi regulacjami w tym zakresie, uwzgldnienie w systemie kontroli zarzdczej procedur, ktre zapewni

terminowe sporzdzanie i przekazywanie okresowych ocen przez bezporednich przeoonych pracownikom i dyrektorowi Urzdu, zaniechanie przez pracownikw prowadzenia dziaalnoci szkoleniowej w trakcie wiadczenia pracy na rzecz Urzdu.

563

Praca/Zabezpieczenie spoeczne

Tytu kontroli
122. Realizacja umowy o dofinansowanie projektu Przeciw Wykluczeniu Funkcjonowanie Centrum Integracji Spoecznej w Strzelcach Opolskich w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwj Zasobw Ludzkich 20042006 przez Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej BARKA w Strzelcach Opolskich w latach 20072008

Cel
Ocena realizacji przez Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej BARKA w Strzelcach Opolskich umowy o dofinansowanie projektu Przeciw wykluczeniu, wspfinansowanego ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego.

Zakres
Kontrol objto Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej BARKA w Strzelcach Opolskich.

NIK pozytywnie ocenia podjcie przez stowarzyszenie dziaa majcych na celu ograniczenia zjawiska wykluczenia spoecznego poprzez realizacj ww. projektu. Jednake kontrola wykazaa, e nie zostay osignite zakadane we wniosku rezultaty. Nie udao si zakadane uzyskanie zatrudnienia przez 40 osb pomimo wydatkowania na ten cel zaplanowanych rodkw. Jak ustalono spord grupy objtej badaniem 29 uczestnikw warsztatw jedynie 8 uzyskao prac po zakoczeniu udziau w projekcie, a tylko jedna uzyskaa zatrudnienie dofinansowane przez Powiatowy Urzd Pracy. Nikt nie rozpocz te dziaalnoci gospodarczej oraz nie zaoono adnej spdzielni socjalnej. Stowarzyszenie, wskutek braku w umowach zapisu uzaleniajcego wysoko wynagrodzenia za przeprowadzenie kursu od faktycznej liczby jego uczestnikw, ponioso pene koszty szkolenia pomimo nieuczestniczenia w tych kursach wszystkich wytypowanych do tego osb. Koszty te wyniosy 24 230 z, np. za kursy jzyka angielskiego lub niemieckiego zapacono 36 000 z (40 osb), a jeeli uwzgldniono by faktyczn liczb uczestnikw kursu (28 osb), wynagrodzenie byoby o 10 800 z nisze. Stowarzyszenie wypacio te 25 uczestnikom Centrum Integracji Spoecznej zasiki integracyjne w kwocie 11 544 z, pomimo e nieobecno tych osb na zajciach nie bya usprawiedliwiona lub byy one niezdolne do uczestnictwa w zajciach, co stanowio naruszenie ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Stwierdzone ponadto nieprawidowoci dotyczyy zamieszczenia we wniosku o dofinansowanie projektu nierzetelnych danych dotyczcych liczby osb dugotrwale bezrobotnych w powiecie strzeleckim. Nie przeprowadzono rwnie badania poziomu zadowolenia beneficjentw ostatecznych i stopnia ich aktywnoci, pomimo e we wniosku takie badanie przewidziano. W wyniku kontroli Stowarzyszenie BARKA uzyskao zwrot kwoty 14,1 tys. z, z tytuu nienalenie wpaconej kwoty za organizacj kursw, prowadzone jest te postpowanie w celu odzyskania kwoty 10,8 tys. z stanowicej wynagrodzenie wypacone za organizacj kursw jzykowych, w ktrych osoby objte programem nie uczestniczyy.

Synteza

Waniejsze wnioski
dokonanie rzetelnej weryfikacji, pod wzgldem rzeczowym i finansowym, zada zrealizowanych w ramach projektu oraz dokonanie ponownego rozliczenia projektu z instytucj wdraajc i Powiatowym Urzdem Pracy.

564

Rolnictwo

Tytu kontroli
125. Realizacja programw zwalczania niektrych serotypw salmonelli w hodowlanych stadach kur i w stadach towarowych kur niosek

Cel
Ocena realizacji zada wynikajcych z programu zwalczania salmonelli, wykorzystanie rodkw oraz systemu nadzoru nad realizacj programu.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Wojewdzkim Inspektoracie Weterynarii w Katowicach oraz w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii w Czstochowie.

NIK ocenia pozytywnie realizacj programw zwalczania niektrych serotypw salmonelli w hodowlanych stadach kur i w stadach towarowych kur niosek w skontrolowanym zakresie. W wojewdztwie lskim w okresie objtym kontrol badania na obecno paeczek salmonelli przeprowadzono w 487 stadach hodowlanych kur i 958 stadach towarowych kur niosek. Zakaenia salmonell stwierdzono odpowiednio w 15 i 42 stadach. Zgodnie z postanowieniami programw stada te zostay zlikwidowane. W latach 20072010 zmniejsza si odsetek stad hodowlanych kur zakaonych salmonell i wynis odpowiednio 7,4%, 2,4%, 1,3% i 4,3%, a w trzech kwartaach roku 2011 0,8%. Odsetek zakaonych salmonell stad towarowych kur niosek take zmniejsza si i wynis w 2008 r. 10,9%, w 2009 4,9%, w 2010 roku 2,3%, a w trzech kwartaach roku 2011 1,5%. Koszt realizacji programw zwalczania niektrych serotypw salmonelli do 30 wrzenia 2011 r. wynis cznie 7.543,2 tys. z, w tym 2.467,4 tys. z (33%) w stadach hodowlanych i 5.075,8 tys. z (67%) w stadach towarowych kur niosek. Wysoko rodkw zakwalifikowanych i zgoszonych do refundacji ze rodkw europejskich wyniosa 5.818,2 tys. z. Na odszkodowania za zlikwidowane stada kur wypacono cznie 6.034,0 tys. z. Jednake na terenie 11 powiatw wojewdztwa lskiego NIK stwierdzia, e 20 podmiotw utrzymujcych cznie 14 stad kur niosek, 2 stada hodowlane i 4 zakady odchowu drobiu dziaao bez wymaganego zgoszenia powiatowym lekarzom weterynarii. Dlatego te hodowcy ci nie byli uwzgldnieni w rejestrach podmiotw prowadzcych dziaalno podlegajc nadzorowi. Niezgoszenie 16 stad o wielkoci od 700 do 20 000 sztuk drobiu spowodowao, e kury te nie zostay uwzgldnione w realizacji programw. A s nimi objte stada hodowlane, w ktrych jest utrzymywane wicej ni 250 kur, i towarowe w ktrych wielko sprzeday przekracza 2 450 sztuk jaj na tydzie. W wyniku zalece pokontrolnych NIK powiatowi lekarze weterynarii uaktualnili rejestry i skontrolowali dotychczas nieobjte kontrola podmioty i objli programami zwalczania salmonelli wszystkie stada, ktre powinny si w takim projekcie znale.

Synteza

Waniejsze wnioski
zwikszenie nadzoru i aktualizacja rejestrw dziaalnoci nadzorowanej, uwzgldniajcej stada hodowlane kur i stada towarowe kur niosek, spowodowanie podjcia przez powiatowych lekarzy weterynarii kontroli stad, w ktrych nie przeprowadzono czynnoci objtych programem.

565

Rolnictwo

Tytu kontroli
126. Sprawowanie nadzoru przez inspekcje pastwowe nad funkcjonowaniem ferm zwierzt futerkowych w wojewdztwie wielkopolskim

Cel
Ocena sprawowania nadzoru weterynaryjnego i ochrony rodowiska nad funkcjonowaniem ferm zwierzt futerkowych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Wojewdzkim Inspektoracie Ochrony rodowiska w Poznaniu oraz w powiatowych inspektoratach weterynarii w Poznaniu, Gnienie, Grodzisku Wielkopolskim, Ostrowie Wielkopolskim, Wrzeni i Krotoszynie.

W 2010 r. w Polsce wyprodukowano np. 4,4 mln skr zwierzt futerkowych. W opinii Izby nadzr weterynaryjny nad fermami tych zwierzt sprawowany by nierzetelnie, a kontrole nadzoru budowlanego i ochrony rodowiska nie zapewniay respektowania przez hodowcw ustalonych wymaga. Zadania inspekcji weterynaryjnej pod wzgldem dobrostanu zwierzt okreli Gwny Lekarz Weterynarii, wydajc instrukcje obligujce do corocznej kontroli na terenie powiatu 5% gospodarstw utrzymujcych poszczeglne gatunki zwierzt. W latach 20092010 czstotliwo ta zostaa zapewniona przez poddane badaniom NIK organa weterynaryjne. Instrukcje nakazyway te powiatowym lekarzom weterynarii coroczne przeprowadzanie kontroli ferm w oparciu o tzw. list kontroln SPIWET celem dokumentowania niezgodnoci z wymogami ustaw o ochronie zwierzt, o zwalczaniu chorb zakanych zwierzt i z przepisami rozporzdze w sprawie minimalnych warunkw utrzymania zwierzt gospodarskich, szczegowych warunkw weterynaryjnych dla gospodarstw, zakresu ewidencji leczenia i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej. Zakres przeprowadzonych wedug tego schematu kontroli w wikszoci powiatw nie odpowiada w peni obowizujcym wymogom. W czci powiatw ograniczay si one tylko do sprawdzenia przestrzegania minimalnych warunkw utrzymywania zwierzt futerkowych. Nie sprawdzano natomiast warunkw weterynaryjnych chowu i prowadzenia dokumentacji weterynaryjnej. Warunki zdrowotne panujce na fermach dokumentowano notatkami subowymi, zamiast obowizkowymi protokoami. Kontrola NIK ujawnia niecisoci midzy danymi zawartymi w zoonych przez lekarzy powiatowych raportach dotyczcych liczby przeprowadzonych kontroli ferm a stanem faktycznym. Powiatowy Lekarz Weterynarii z Poznania za lata 20092010 wykaza 13 kontroli, faktycznie odbyy si 3, lekarz we Wrzeni raportowa o 12 kontrolach, tymczasem z protokow wynika, e w wymaganym zakresie przeprowadzone zostay tylko 2 kontrole dobrostanu. Podawanie nieprawdziwych danych w raportach tumaczone byo pomykami. Gwny Lekarz Weterynarii wrd obowizkw lekarzy powiatowych wymieni te okresowe kontrole podmiotw prowadzcych fermy zwierzt futerkowych pod wzgldem zagospodarowania ubocznych produktw pochodzenia zwierzcego. Spord 6 badanych przez NIK inspekcji weterynaryjnych tylko 1 rzetelnie podesza do tego obowizku i w cigu roku skontrolowaa pod tym ktem wszystkie gospodarstwa. W pozostaych powiatach skontrolowano 67%77% ferm. W opinii NIK niewykonania obowizkw w tym zakresie nie mona tumaczy problemami kadrowymi. Inspekcja Ochrony rodowiska w Poznaniu w latach 2009-2010 przeprowadzia kontrole szeciu spord 129 ferm zwierzt futerkowych funkcjonujcych w np. wielkopolskim. Wykazay one np. nieprawidowoci zwizane z gospodark odpadami oraz prowadzenie hodowli w obiektach wybudowanych bez pozwole bd eksploatowanych z ich naruszeniem. Proporcja ferm kontrolowanych do pracujcych odpowiadaa, co prawda, wytycznym gwnego inspektora, ale ze wzgldu na wag ujawnionych nieprawidowoci wskazane byoby, w ocenie Izby, zwikszenie zasigu prowadzonych bada. Zgodnie z ustaw o NIK, Delegatura w Poznaniu zlecia organom nadzoru weterynaryjnego i budowlanego oraz inspekcji ochrony rodowiska przeprowadzenie kontroli 23 ferm zwierzt futerkowych na terenie np. wielkopolskiego. Ujawniy one np., e 87% badanych podmiotw nie przestrzegao wymogw rodowiskowych prowadzc nielegalny odzysk odchodw zwierzt i odprowadzajc do kanalizacji cieki zawierajce substancje szkodliwe dla rodowiska wodnego. Niemal poowa ferm prowadzona bya w obiektach wybudowanych nielegalnie lub w sposb istotnie odbiegajcy od warunkw pozwole.

Synteza

Waniejsze wnioski

rzetelne przeprowadzanie i dokumentowanie weterynaryjnych kontroli ferm i prowadzenie poprawnej sprawozdawczoci w tym zakresie, obejmowanie corocznymi kontrolami inspekcji ochrony rodowiska wikszej liczby ferm ni dotychczas,

sprawdzenie legalnoci wybudowania i uytkowania obiektw przez wszystkie podmioty prowadzce fermy zwierzt futerkowych.

566

Szkolnictwo wysze/ Skarb Pastwa

Tytu kontroli
148. Gospodarowanie majtkiem przez Akademi Pomorsk w Supsku

Cel
Zbadanie i dokonanie oceny prawidowoci gospodarowania majtkiem przez Akademi Pomorsk w Supsku.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Akademii Pomorskiej w Supsku.

Najwysza Izba Kontroli negatywnie ocenia sposb gospodarowania majtkiem przez Akademi w zakresie zawierania umw na ochron, dozr i sprztanie nieruchomoci, jak rwnie sposb realizacji postanowie wynikajcych z badanych umw najmu pomieszcze na cele komercyjne. Stwierdzono np., e w postpowaniu o udzielenie zamwienia na wykonanie usugi ochrona i dozr budynkw, prowadzonym w lutym 2007 r., pomimo e wszystkie oferty wykonawcw zawieray bd w obliczeniu ceny (niewaciwa stawka VAT na usugi pielgnacji terenw zielonych), to odrzucona zostaa tylko jedna oferta, a w efekcie wykluczono z postpowania jednego wykonawc, chocia postpowanie powinno zosta uniewanione. Ponadto niestarannie przygotowywano dokumentacj zwizan z udzielaniem kolejnych zamwie publicznych na te same usugi (np.: powtarzanie bdw w zapisach specyfikacji i warunkw zamwienia, ktre we wczeniejszych postpowaniach zostay oprotestowane, jak na przykad danie wykazania si przez wykonawc niewaciwym wskanikiem rentownoci, objcie usug sprztania zewntrznego take powierzchni pod budynkami, co nie byo moliwe do wykonania). Najwysza Izba Kontroli stwierdzia take nieprawidowoci przy zawieraniu umw wynajmu lokali i wydzierawiania powierzchni na cele komercyjne oraz w zakresie gospodarowania komputerami przenonymi przekazanymi do uytkowania pracownikom Akademii. W trakcie kontroli stwierdzono rwnie nieprawidowoci zwizane z realizacj umw wynajmu lokali i wydzierawiania powierzchni. Polegay one na niezgodnym z postanowieniami ww. umw stosowaniu czciowego zwolnienia dzierawcw i najemcw z opat z tytuu czynszu na kwot ogem 22,3 tys. z. Zdaniem NIK jedn z przyczyn ustalonych nieprawidowoci w zakresie realizacji umw najmu i dzierawy by brak jednolitych zasad regulujcych ten obszar dziaalnoci Akademii, bdcej jednostk sektora finansw publicznych. NIK pozytywnie ocenia dziaania Akademii majce na celu pozyskanie dodatkowych przychodw w zwizku z wynajmowaniem lokali i wydzierawianiem powierzchni. W okresie od 2008 r. do 31 marca 2011 r. z ww. tytuu Akademia uzyskaa przychody ogem w kwocie 637,9 tys. z.

Synteza

Waniejsze wnioski
wprowadzenie jednolitych zasad najmu pomieszcze usugowych i dzieraw gruntw, wprowadzenie mechanizmw kontrolnych ograniczajcych ryzyko nierzetelnego

rozliczania prac wykonywanych w ramach umw zawartych o wykonanie usug na ochron i dozr budynkw, odzyskanie kwot wypaconych na podstawie umowy na usugi sprztania i dozoru z 2007 r., za niewykonane sprztania terenw zewntrznych w okresie 20072011,

renegocjacja umowy o usugi sprztania i dozoru zawartej w 2011 r. dostosowujca jej przedmiot do rozmiaru faktycznie wykonywanych usug.

567

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Transport

Tytu kontroli
152. Dziaalno jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie przeprowadzania kontroli prdkoci pojazdw uczestniczcych w ruchu drogowym

Cel
Ocena dziaalnoci jednostek organizacyjnych gmin rejestrujcych za pomoc urzdze samoczynnych wykroczenia przekraczania przez pojazdy dopuszczalnej prdkoci.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w 11 urzdach miast i gmin: Daleszyce, Guchoazy, Grudzidz, Kobylnica, Krzymw, agw, Nowy Korczyn, Nysa, Pelplin, Stara Kiszewa i Tarczyn.

Do zada stranikw gminnych i miejskich naley m.in. czuwanie nad porzdkiem i kontrola ruchu drogowego, zgodnie z uprawnieniami wynikajcymi z prawa o ruchu drogowym. S oni upowanieni m.in. do uywania urzdze samoczynnie ujawniajcych i rejestrujcych naruszenia przepisw ruchu drogowego. W przypadku stwierdzenia z pomoc fotoradaru popenienia wykroczenia maj oni prawo ukarania sprawcy mandatem. Od koca 2010 r. posiadaj te uprawnienie do dania od waciciela pojazdu wskazania, kto nim kierowa w oznaczonym czasie. Badanie NIK potwierdzio, e stranicy gminni kontrolujcy ruch drogowy oraz prowadzcy w zwizku z tym czynnoci wyjaniajce i nakadajcy mandaty posiadali do tego odpowiednie upowanienia, udzielane przez waciwych komendantw powiatowych policji oraz wjtw i burmistrzw. W jednej z 11 kontrolowanych jednostek wystpoway przypadki uycia przez stranikw fotoradaru bez wczeniejszego uzgodnienia z policj miejsca i czasu przeprowadzenia tej akcji, a wic wbrew postanowieniom prawa o ruchu drogowym. Kontrolerzy zwrcili uwag na nieprawidowoci towarzyszce w wielu przypadkach postpowaniom mandatowym wykonywanym przez strae gminne i miejskie. Funkcjonariusze nakadali grzywny w drodze mandatw karnych za wykroczenia drogowe mimo upywu 30 dni od ich ujawnienia, a wic nie przestrzegajc wymogw kodeksu postpowania w sprawach o wykroczenia, ktry nakazuje po tym czasie przekazywa sprawy sdom. Pewne wiato na podoe tych praktyk rzuca okoliczno, e wpywy z mandatw zasilaj lokaln kas, a z grzywien zasdzanych przez sdy budet pastwa. Izba zwrcia uwag na niedopuszczalne postpowanie niektrych samorzdw traktujcych kontrol ruchu drogowego jako sposb na zwikszanie dochodw wasnych gmin. Z tych samych zapewne powodw wjtowie i burmistrzowie nie wystpowali do sdw z wnioskami o ukaranie sprawcw wykrocze mimo niezapacenia przez nich w terminie grzywien nakadanych mandatami zaocznymi. Po jego upywie, wbrew nie skadali oni wnioskw o ukaranie, lecz raczej liczyli na wpaty do gminnych kas mimo i mandaty kpw, wygasy jako nieopacone w terminie. Praktyka ta powodowaa uszczuplenie dochodw budetu pastwa. Gminy zaliczay do swoich dochodw wiadczenia nienalene, czyli wpaty od osb ukaranych mandatami, ktre zdecydoway si uici grzywn ju po wyganiciu mandatu. Mandat nieopacony w terminie nie moe by podstaw do przyjmowania jakiejkolwiek nalenoci. Izba zwrcia te uwag, e uprawnienie do domagania si od waciciela pojazdu podania danych osoby kierujcej autem w chwili popenienia wykroczenia przysuguje stranikom dopiero od 31 grudnia 2010 r. Tymczasem take przed t dat nakadane byy przez funkcjonariuszy na wacicieli pojazdw grzywny za odmow udzielenia takiej informacji. NIK stwierdzia jednoczenie, e po naoeniu tej grzywny strae z reguy odstpoway od ustalenia sprawcy wykroczenia zarejestrowanego przez fotoradar, a polegajcego na przekroczeniu dozwolonej prdkoci.

Synteza

Waniejsze wnioski
ukrcenie praktyk nakadania mandatw karnych po upywie ustawowego terminu, wystpowanie do sdw z wnioskami

o ukaranie w kadym przypadku wyganicia mandatu zaocznego, zaprzestanie przez gminy zaliczania do swych dochodw wiadcze nienalenych.

568

Transport

Tytu kontroli
164. Prawidowo rozliczania opat za przejazd po drogach krajowych

Cel
Ocena prawidowoci rozlicze wpyww uzyskiwanych z opat za przejazd po drogach krajowych.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Generalnej Dyrekcji Drg Krajowych i Autostrad, Biurze Obsugi Transportu Midzynarodowego oraz u trzech dystrybutorw kart opaty drogowej w Stowarzyszeniu Prywatnych Przewonikw Midzynarodowych, Maopolskim Zrzeszeniu Midzynarodowych Przewonikw Drogowych Stary Scz i Stowarzyszeniu Przewonikw Krajowych i Midzynarodowych oraz Spedytorw Ziemi Ostrowskiej.

W objtych kontrol Izby latach 20042009 podmioty wykonujce przewozy na terytorium Polski zobowizane byy przepisami ustawy o transporcie drogowym do uiszczania opat za przejazdy samochodw po drogach krajowych. Odbywao si to poprzez kupno winiet rozprowadzanych m.in. za porednictwem organizacji zrzeszajcych przewonikw drogowych o zasigu oglnokrajowym. Stowarzyszenia przewonikw podejmujce si dystrybucji winiet miay obowizek zawarcia stosownych porozumie z Biurem Obsugi Transportu Midzynarodowego. Na ich podstawie otrzymyway od BOTM karty opaty drogowej, z ktrych pniej miay si rozlicza. Nie ustalono jednak adnych form zabezpieczenia patnoci za pobierane winiety. Organizacje przewonikw nie miay obowizku wnoszenia kaucji ani te przedkadania gwarancji bankowych na kwot rwn wartoci uzyskanych winiet. Pobieray one karty nieodpatnie wedug uzasadnionych potrzeb. Izba stwierdzia ponadto, e dystrybutorzy kart nie mieli obowizku okresowej ich inwentaryzacji, a BOTM w okresie objtym badaniem NIK nie przeprowadzio w organizacjach rozprowadzajcych winiety kontroli i weryfikacji rzetelnoci miesicznych sprawozda dotyczcych faktycznej liczby kart pozostajcych w ich dyspozycji. Okolicznoci te upowaniy Izb do stwierdzenia, e w porozumieniach stowarzysze z BOTM interes Skarbu Pastwa nie by waciwie zabezpieczony. Trzy kontrolowane przez NIK organizacje przewonikw na koniec lipca 2010 r. z tytuu nierozliczonych kart zalegay z patnociami na rzecz GDDKiA na sum 4.583 tys. z., z ktrych wierzytelnoci na 4.266 tys. z zdyy si ju przedawni. Sytuacja ta bya m.in. wynikiem nierzetelnego wywizywania si przez Generalnego Dyrektora ze sprawowania nadzoru nad realizacj wpyww z winiet. W GDDKiA zaniechano ksigowania nalenoci z tytuu pobranych opat, nie analizowano sprzeday winiet, a sprawozdania dystrybutorw nie byy weryfikowane nie sprawdzano zgodnoci zawartych w nich danych z kwotami faktycznie pobranych opat. Dwie spord trzech kontrolowanych przez NIK organizacji przewonikw rozprowadzajcych winiety nierzetelnie wywizyway si ze swych zobowiza sprawozdawczych i finansowych, m.in. nie prowadziy ksig rachunkowych, wydaway karty bez wczeniejszego otrzymania za nie opaty co byo dziaaniem nielegalnym i nie prowadziy windykacji swych nalenoci. Izba uznaa to za niegospodarno. W zwizku z ujawnieniem czynw wyczerpujcych znamiona przestpstw lub wykrocze NIK skierowaa 6 zawiadomie do organw cigania. Dotyczyy one osb sprawujcych funkcje Generalnego Dyrektora Drg Krajowych i Autostrad, gwnego ksigowego w GDDKiA, czonkw Zarzdu i dyrektora Biura SPPM i czonkw Zarzdu MZMPD.

Synteza

Waniejsze wnioski

objcie przez Ministra Infrastruktury nadzorem dziaa Generalnego Dyrektora Drg Krajowych i Autostrad dotyczcych kocowego rozliczania wszystkich dystrybutorw winiet; zweryfikowanie przez Generalnego Dyrektora Drg Krajowych i Autostrad

prawidowoci rozlicze za pobrane winiety przedstawianych przez wszystkich dystrybutorw; zabezpieczenie interesw Skarbu Pastwa poprzez ustalenie obowizku wnoszenia zabezpieczenia finansowego za pobrane winiety.

569

Finanse publiczne i instytucje finansowe

Transport

Tytu kontroli
166. Wywizywanie si przez gminy z obowizku kontroli stanu technicznego drg publicznych

Cel
Ocena wykonywania przez jednostki samorzdu terytorialnego zada w zakresie przeprowadzania okresowych kontroli stanu technicznego drg publicznych oraz prowadzenia wymaganej dokumentacji dotyczcej uytkowania tych drg.

Zakres
Kontrol objte zostay podmioty wykonujce funkcj zarzdcy drg oraz waciwe urzdy miast i gmin w zakresie nadzoru nad realizacj tych zada, ogem 41 podmiotw.

NIK ocenia negatywnie wywizywanie si zarzdcw drg z obowizku kontroli stanu technicznego drg i obiektw mostowych oraz prowadzenia dokumentacji ewidencyjnej dla zarzdzanych obiektw infrastruktury drogowej. Ustalenia kontroli wskazay, e w skontrolowanych miastach i gminach nie przeprowadzano okresowych kontroli stanu technicznego drg i obiektw mostowych lub byy one wykonywane przez osoby nieposiadajce wymaganych kwalifikacji. Nie dokumentowano przegldw stanu drg i obiektw mostowych ani nie prowadzono lub prowadzono nierzetelnie ksiki drg i obiektw mostowych. Na 41 skontrolowanych jednostek 37 (90,2 %) NIK ocenia negatywnie, a 4 pozytywnie pomimo stwierdzonych nieprawidowoci. Brak okresowych kontroli i przegldw drg i mostw oraz zaniechania w dokumentowaniu tych czynnoci pozbawiay samorzdy usystematyzowanej wiedzy o stanie technicznym drg i obiektw inynierii drogowej, co utrudniao racjonalne planowanie niezbdnych remontw i innych robt. Powysze rzutowao rwnie negatywnie na bezpieczestwo ruchu drogowego, nie pozwalao bowiem na podejmowanie niezbdnych dziaa naprawczych w razie dewastacji elementw drg, a zwaszcza mostw, kluczowych z punktu widzenia bezpiecznego przemieszczania si. Ponadto NIK ocenia negatywnie planowanie i wydatkowanie przez gminy rodkw finansowych na remonty i modernizacje drg. W badanym okresie gminy wykorzystay na ten cel jedynie ok. 74 % rodkw zaplanowanych.

Synteza

Waniejsze wnioski
Do zarzdcw drg gminnych o: pene wykorzystywanie planowanych rodkw finansowych na remonty i modernizacje drg, przeprowadzanie okresowych kontroli (rocznych i co najmniej raz na 5

lat) na wszystkich drogach publicznych i obiektach inynierii drogowej przez osoby posiadajce stosowne kwalifikacje, zaoenie dokumentacji ewidencyjnej obejmujcej: ksik drogi, ksik obiektu mostowego i wykaz obiektw mostowych oraz dziennik objazdu drg, dokumentowanie okresowych kontroli stanu drg i obiektw mostowych.

570

rodowisko

Tytu kontroli
172. Lokalizacja inwestycji na obszarach objtych ochron przyrody w gminie Nowinka

Cel
Celem kontroli bya ocena prawidowoci planowania przestrzennego oraz wydawania decyzji o warunkach zabudowy i o pozwoleniu na budow na obszarach objtych ochron przyrody w gminie Nowinka.

Zakres
Kontrol objto Urzd Gminy Nowinka (w zwizku ze skarg na dziaalno organw gminy w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego) oraz Starostwo Powiatowe w Augustowie.

Ustalenia kontroli day podstaw do negatywnej oceny dziaalnoci organw gminy Nowinka w zakresie planowania przestrzennego i wydawania decyzji o warunkach zabudowy na obszarach objtych ochron przyrody. We wszystkich skontrolowanych decyzjach o warunkach zabudowy stwierdzono naruszenie przepisw ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, normujcych zasady i tryb wydawania takich decyzji (w tym dotyczcych obowizkw przygotowania projektw decyzji przez urbanist lub architekta oraz uzgodnienia tych projektw z organem waciwym do spraw ochrony przyrody). A 1/3 z kontrolowanych decyzji wydano z naruszeniem postanowie zakazw zabudowy na obszarach objtych ochron przyrody, w tym Natura 2000. Ponadto stwierdzono naruszenie przepisw dotyczcych wyczenia organu. Kontrola w Starostwie Powiatowym w Augustowie wykazaa przypadki niezgodnoci decyzji o zatwierdzeniu projektu i wydania pozwolenia na budow z postanowieniami przepisw wprowadzajcych zakazy zabudowy na obszarach objtych takim zakazem oraz niezgodno tych pozwole z decyzjami o warunkach zabudowy. Ujawniono te, e w obiegu prawnym funkcjonoway rnice si co do treci decyzje o warunkach zabudowy o tych samych numerach i datach, przy czym decyzje znajdujce si w aktach Starostwa byy zgodne (co do okrelenia lokalizacji i parametrw technicznych) z wydanymi pozwoleniami na budow. Pozwolenia na budow nie byy natomiast zgodne z decyzjami o warunkach zabudowy znajdujcymi si w aktach Urzdu Gminy. Rodzi to uzasadnione podejrzenie popenienia przestpstwa sfaszowania dokumentw urzdowych. O tak istotnych naruszeniach prawa NIK poinformowaa Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Suwakach oraz prokuratur.1 W niniejszej kontroli ujawniono mechanizmy korupcyjne wynikajce z nadmiernej uznaniowoci urzdnikw przy wydawaniu warunkw zabudowy przy braku miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego oraz nieskuteczne mechanizmy kontroli decyzji administracyjnych wydawanych przez organy gminy w sprawach wasnych. Decyzje takie s bowiem poddawane kontroli samorzdowych kolegiw odwoawczych, tylko wtedy, gdy naruszaj interesy stron, najczciej ssiadw. Natomiast kiedy interesw stron nie naruszaj, a mog spowodowa szkody dla interesu publicznego (na przykad lokalizacja budynkw na obszarach objtych ochron przyrody) decyzje takie nie s praktycznie poddawane kontroli, a ich funkcjonowanie w obrocie prawnym moe wywoywa niepodane skutki np. w postaci zabudowy obszarw chronionych.

Synteza

Prokuratura Okrgowa w Suwakach wszcza postpowanie na podstawie skierowanych przez NIK dwch zawiadomie.

Waniejsze wnioski

przypieszenie prac nad opracowaniem miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, przestrzeganie zakazw zabudowy na obszarach objtych ochron przyrody,

sprawdzanie, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, zgodnoci projektw budowlanych z przepisami, w tym dotyczcymi ochrony przyrody.

571

Finanse publiczne i instytucje finansowe

rodowisko

Tytu kontroli
180. Wykonywanie zada z zakresu utrzymania czystoci i porzdku w wybranych gminach wojewdztwa maopolskiego

Cel
Ocena realizacji wnioskw pokontrolnych sformuowanych w 2006 r. przez Najwysz Izb Kontroli pod adresem badanych gmin oraz ocena utrzymania porzdku i czystoci w gminach niekontrolowanych pod tym wzgldem.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w urzdach gmin: Grdek nad Dunajcem, Raciechowice, Rytro, Zawoja, Plena, Rzepiennik Strzyewski oraz w Urzdzie Miejskim w Nowym Winiczu.

Powtrne badania przeprowadzone w 2010 r. w piciu z omiu gmin objtych kontrol w 2006 r. wykazay znaczn popraw w utrzymaniu czystoci i porzdku oraz w gospodarowaniu odpadami komunalnymi zbieraniu, odzysku i ich unieszkodliwianiu. Gminy zapewniay mieszkacom odbir nieczystoci pynnych oraz odpadw, a take warunki do ich segregacji w miejscu powstawania. Odpady ulegajce biodegradacji byy kompostowane i uywane do wzbogacania gruntw rolnych. O zrozumieniu potrzeby ochrony rodowiska wiadczy fakt, i w porwnaniu z poprzedni kontrola przeprowadzona w 2010 r. nie stwierdzia istnienia tzw. dzikich wysypisk. Powanym problemem bya, i pozostaje nadal, ochrona rodowiska przed zanieczyszczonymi ciekami z gospodarstw domowych. Wprawdzie gminy wprowadzay wewntrzne regulacje zwizane ze sposobem odbioru odpadw i nieczystoci ciekych, zaprowadziy ewidencj zbiornikw bezodpywowych, jednak nie kontroloway czstotliwoci ich oprniania, o co Najwysza Izba Kontroli wystpowaa jeszcze w 2006 r. Dziaania samorzdw ograniczay si do sprawdzania szczelnoci szamb, na og w wyniku skarg mieszkacw. Urzdy nie porwnyway normatywnego zuycia wody w gospodarstwach domowych z iloci nieczystoci pynnych przekazanych odbiorcy, mimo i nie miay rozeznania, co stao si z 60% nieczystoci ciekych, a take poza Urzdem Miasta i Gminy w Nowym Winiczu nie day udokumentowania, jak czsto oprniano zbiorniki. Zdaniem NIK takie postpowanie wiadczyo o niedostatecznym wypenianiu przez jednostki samorzdu terytorialnego swoich powinnoci. Gminy opracowyway wasne plany gospodarki odpadami. Byy one zgodne z wymogami ustawy o odpadach, ale zakres wykazanych w nich zada nie odpowiada zarwno potrzebom, jak i moliwociom finansowym podmiotw. W rezultacie wikszo koncepcji pozostawaa jedynie na papierze, bez praktycznych moliwoci ich urzeczywistnienia. W jednej z gmin z 17 projektw sprecyzowanych w planach w okrelonym czasie zrealizowano tylko sze, gdy na pozostae zabrako rodkw finansowych. NIK zwrcia uwag, e mimo upywu czterech lat od uchwalenia gminnych planw gospodarki odpadami, a take niezrealizowania czci przedsiwzi, adna gmina nie dokonaa aktualizacji planw, do czego zobowizuje je art. 14 ust. 14 ustawy o odpadach. Cz jednostek nie wywizaa si take z powinnoci sporzdzenia sprawozda z realizacji planw gospodarowania odpadami. W kocu 2009 r. objte kontrol gminy eksploatoway 75 km sieci kanalizacyjnej, tj. wielokrotnie mniej ni wynosia dugo wodocigw. Sieci kanalizacyjne funkcjonoway jedynie na terenach o zwartej lub mao rozproszonej zabudowie, na pozostaych preferowano budow oczyszczalni przysikowych lub przydomowych, a take zbiornikw bezodpywowych. Biorc pod uwag dane o zuyciu wody i odprowadzaniu ciekw, NIK stwierdzia, e wikszo nieczystoci ciekych wobec nieudokumentowania ich odbioru moga trafi do gruntu i naturalnych ciekw wodnych, co byo dziaaniem nielegalnym i szkodliwym dla rodowiska. W 2009 r. w badanych gminach odebrano i przekazano do unieszkodliwienia ok. 610 tys. m nieczystoci pynnych, czyli tylko 41% szacowanej iloci wytworzonych ciekw, bez uwzgldnienia ich rolniczego wykorzystania.

Synteza

Waniejsze wnioski

zapobieganie przedostawaniu si do rodowiska naturalnego nieczystoci pynnych, m.in. drog kontroli czstotliwoci oprniania szamb oraz rozbudowy sieci kanalizacyjnej, biece prowadzenie ewidencji zbior-

nikw bezodpywowych, oczyszczalni ciekw i umw na odbieranie odpadw komunalnych, zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o utrzymaniu czystoci i porzdku w gminach.

572

rodowisko

Tytu kontroli
184. Wypenianie przez gminy zada dotyczcych gospodarki ciekami bytowymi, ktre nie s odprowadzane zbiorczym systemem kanalizacyjnym

Cel
Ocena realizacji przez gminy wojewdztwa wielkopolskiego zada wasnych w zakresie gospodarowania ciekami bytowymi na obszarach nieobjtych systemem kanalizacji zbiorczej w latach 20092011 (do 31 marca).

Zakres
Kontrol przeprowadzono w szeciu jednostkach samorzdu terytorialnego wojewdztwa wielkopolskiego, w tym w dwch urzdach miast i gmin oraz czterech urzdach gmin.

Z eksploatacj zbiornikw bezodpywowych wie si istotne ryzyko sanitarne i ekologiczne zwizane gwnie z ich stanem technicznym (szczelno). Zachodzi take podejrzenie, e na skutek niezgodnych z prawem dziaa wacicieli nieruchomoci znaczna ilo nieoczyszczonych ciekw trafia wprost do rodowiska naturalnego. Na wystpowanie takich sytuacji na obszarze skontrolowanych gmin wskazuj ustalenia niniejszej kontroli. Przepisy nakadaj na gminy, wacicieli nieruchomoci oraz na przedsibiorcw zajmujcych si oprnianiem zbiornikw bezodpywowych i transportem nieczystoci pynnych szereg obowizkw tworzcych logiczny i spjny system monitorowania i nadzoru nad gospodark ciekami. Efektywno funkcjonowania sytemu jest uzaleniona od prawidowej realizacji przez gminy cicych na nich obowizkw ustawowych. Z ustale kontroli wynika, e zagroenia zwizane z eksploatacj zbiornikw bezodpywowych byy przez gminy lekcewaone, a zadania z tego zakresu byy wykonywane w sposb nierzetelny. Skontrolowane gminy le wywizuj si ze swoich obowizkw w dziedzinie gospodarowania ciekami bytowymi na obszarach nieobjtych systemem kanalizacji zbiorczej. Ewidencje szamb w skontrolowanych urzdach byy nierzetelne, co przy jednoczesnym braku biecych informacji od przedsibiorcw co do zawartych umw na oprnianie zbiornikw bezodpywowych praktycznie uniemoliwia monitorowanie przestrzegania przez uytkownikw zasad eksploatacji tego rodzaju urzdze sanitarnych. Co prawda wszystkie sze skontrolowanych gmin uchwalio regulaminy utrzymania czystoci i porzdku, jednak dwie z nich nie okreliy wbrew przepisom prawa wymogw, jakie powinien speni przedsibiorca ubiegajcy si o zezwolenie na wiadczenie usug oprniania bezodpywowych zbiornikw na cieki. A a cztery nie okreliy grnych stawek opat za tego typu usugi. Nie byo skutecznej kontroli i nadzoru nad uytkowaniem szamb. Planowe kontrole wrd uytkownikw przeprowadzaa tylko jedna gmina. W pozostaych kontroli takich nie byo lub byy sporadyczne, najczciej na skutek skarg ssiadw. Zezwolenia na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej dotyczcej odbioru i transportu nieczystoci pynnych byy czsto wydawane w oparciu o niekompletne wnioski. W wydawanych zezwoleniach nie okrelano dostatecznie rzetelnie obowizkw przedsibiorcw. Wjtowie i burmistrzowie nie egzekwowali od przedsibiorcw wykonania obowizku sporzdzenia i przekazania gminie wykazu zawartych umw na oprnianie szamb oraz informacji o odebranych ciekach. Ponadto tylko sporadycznie korzystali z moliwoci kontroli zgodnoci dziaalnoci przedsibiorcw zajmujcych si oprnianiem bezodpywowych zbiornikw na nieczystoci z postanowieniami wydanego zezwolenia.

Synteza

Waniejsze wnioski

uaktualnienie i rzetelne prowadzenie ewidencji zbiornikw bezodpywowych, rzetelne wykonywanie zada w zakresie kontroli prawidowoci eksploatacji zbiornikw bezodpywowych przez wacicieli nieruchomoci,

objcie kontrol przedsibiorcw zajmujcych si oprnianiem i transportem nieczystoci pynnych w zakresie zgodnoci dziaa z wydanym zezwoleniem dziaalnoci.

573

rodowisko

Tytu kontroli
187. Zamiana lasw chronionych przez Regionaln Dyrekcj Lasw Pastwowych w Kronie i Nadlenictwo w Baligrodzie

Cel
Ocena procesu zamiany wybranych dziaek upraw lenych pooonych na terenie Nadlenictwa Baligrd.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Regionalnej Dyrekcji Lasw Pastwowych w Kronie, Nadlenictwie Baligrd oraz w Starostwie Powiatowym w Lesku.

Byy nadleniczy Nadlenictwa Baligrd nie dopeni obowizkw w zakresie waciwego nadzoru nad gospodark len i przekroczy swoje uprawnienia. Dokonano zamiany gruntw i Lasy Pastwowe, w zamian za oddanie zwartego kompleksu lasw nad Zalewem Soliskim osobom prywatnym, uzyskay pastwiska i nieuytki rolne. Opinia stanowisko nadleniczego w sprawie zamiany gruntw, bdca podstaw do wydania decyzji, bya bowiem nierzetelna i wyraaa stanowisko samego zainteresowanego t zamian. Z kolei wydajcy decyzj funkcjonariusz publiczny nie dopeni obowizkw subowych w zakresie weryfikacji faktycznych podstaw dla jej wydania, czym dziaa na szkod interesu publicznego. W wyniku stwierdzonych nieprawidowoci zoono zawiadomienia o popenieniu przestpstwa przez byego Nadleniczego Nadlenictwa Baligrd, byego Starosty Powiatu Leskiego, wczesnego Kierownika Wydziau Ochrony rodowiska w Starostwie oraz wczesnego zastpcy dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasw Pastwowych w Kronie. Zastpca dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasw Pastwowych w Kronie nie dopeni obowizkw w zakresie reprezentowania Skarbu Pastwa i nadzoru nad dziaalnoci nadleniczych. NIK negatywnie ocenia te nadzr Dyrektora RDLP w Kronie nad Nadleniczym Nadlenictwa Baligrd, w zakresie zarzdzania przez niego gruntami Skarbu Pastwa, pozostajcymi w zarzdzie Lasw Pastwowych. Ponadto negatywnie oceniono nadzr Starostwa Powiatowego w Lesku nad lasami bdcymi wasnoci prywatn, w wyniku zamiany dokonanej z Nadlenictwem Baligrd w lipcu 2005 r. W kontroli ustalono, e Starosta Powiatu Leskiego nie zleci opracowania planu urzdzenia lasu dla nieruchomoci przejtych w drodze zamiany. W wyniku tego Starostwo nie nadzorowao gospodarki lenej na tych terenach w sposb prawidowy. Na dziakach doszo do wycinek. Starosta, pomimo e ze zoonego wniosku o ocechowanie pozyskanego drewna dowiedzia si o prowadzonej wycince lasu (nielegalnej, wobec braku planu urzdzenia lasu) nie podj czynnoci, ktre pozwoliyby ustali zakres i rozmiar szkody w drzewostanie, a nastpnie wyda decyzj nakazujc zalesienia. Decyzja o zalesieniu dziaek zostaa wydana duo pniej. Zamian gruntw Najwysza Izba Kontroli ocenia negatywnie rwnie ze wzgldu na prawn ochron lasw, przekazywanych osobom fizycznym. NIK wskazuje, e lasy przekazane przez Nadleniczego Nadlenictwa Baligrd miay nadan klauzul lasw ochronnych w kategorii wodochronnych i glebochronnych. Wykazane w kontroli nieprawidowoci oraz przyczyny i okolicznoci ich powstania wskazyway na dziaanie mechanizmw korupcyjnych powstaych na styku interesu Skarbu Pastwa i interesu osb funkcjonujcych w miejscowych rodowiskach.

Synteza

Waniejsze wnioski
konieczno niezwocznego podjcia w trybie nadzoru dziaa zmierzajcych do uniewanienia przez Nadlenictwo Baligrd umw zamiany i dzierawy grun-

tw, co do ktrych stwierdzono powane nieprawidowoci i zaistniao podejrzenie przestpstwa konieczno szczeglnego nadzoru nad realizacj wskazanej przez NIK decyzji o zalesieniu gruntw potrzeba rzetelnego sprawowania nad-

zoru nad gospodark len w lasach niestanowicych wasnoci Skarbu Pastwa, w szczeglnoci poprzez niezwoczne zlecanie opracowania planw urzdzenia lasu i prawidow realizacj zada zwizanych z cechowaniem drewna pozyskiwanego w tych lasach.

574

rodowisko

Tytu kontroli
193. Funkcjonowanie Schroniska dla Bezdomnych Zwierzt w Korabiewicach w latach 20082011 (do 31 stycznia)

Cel
Ocena prawidowoci wykonywania zada przez Fundacj Niedwied, dotyczcych prowadzenia schroniska dla zwierzt w zakresie przestrzegania przepisw ustawy o ochronie zwierzt oraz prawidowoci wykorzystania rodkw publicznych na prowadzenie tego schroniska.

Zakres
Kontrol objto Fundacj Niedwied prowadzc schronisko dla bezdomnych zwierzt w Korabiewicach.

NIK ocenia negatywnie dziaalno Fundacji w zakresie prowadzenia schroniska dla bezdomnych zwierzt w Korabiewicach. Od 20 lutego 2008 roku. Zarzd Fundacji by jednoosobowy, co byo niezgodne ze Statutem Fundacji. W trakcie kontroli NIK prezes Fundacji nie przedstawi adnych dokumentw wiadczcych o pracy Zarzdu w latach objtych kontrol. Stwierdzono, e schronisko nie speniao wymogw okrelonych w rozporzdzeniu w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt. Mianowicie: byo zlokalizowane w bezporednim ssiedztwie siedzib ludzkich, a jego teren nie by utwardzony. Nie byo pomieszczenia przeznaczonego do wydawania zwierzt do adopcji. Nie wyodrbniono take pomieszcze lub boksw przeznaczonych na kwarantann i do izolowania zwierzt chorych lub podejrzanych o chorob. Brakowao osobnych pomieszcze i wybiegw dla samic z oseskami. Schronisko nie byo wyposaone w chodni do czasowego przetrzymywania zwok zwierzt. Ponadto stwierdzono: uszkodzenia w ogrodzeniu schroniska i brak oznaczenia numeracji czci wybiegw dla psw. Zwierzta nie miay staego dostpu do wody w okresie zimowym (woda w kranach i miskach bya zamarznita). Niewaciwy by rwnie stan techniczny i higieniczno-sanitarny wybiegw. NIK negatywnie ocenia sposb prowadzenia wykazu zwierzt przebywajcych w schronisku. W latach objtych kontrol Fundacja prowadzia tylko rejestr psw, podczas gdy w trakcie ogldzin stwierdzono, e w schronisku przebyway take inne zwierzta, m.in.: koty, konie, kuce, kozy, winki wietnamskie, niedwiedzie. NIK ocenia negatywnie postpowanie z padymi zwierztami. Ustalono, e do zbiornicy padych zwierzt w Mszczonowie nie dostarczono adnych zwok, natomiast grzebano je na terenie schroniska. Fundacja w sposb racy naruszya ustaw o rachunkowoci, poniewa: nie posiadaa dokumentacji opisujcej przyjte przez ni zasady rachunkowoci, nie przeprowadzaa inwentaryzacji rodkw trwaych od daty jej zaoenia. adna ze skontrolowanych faktur o cznej wartoci 1 200 006,37 z ujtych w ksigach rachunkowych w latach 20082011 (do 31 stycznia) nie zawieraa adnotacji o ich sprawdzeniu i zakwalifikowaniu do ujcia w ksigach rachunkowych (dekretacji) ani podpisu osoby odpowiedzialnej za te wskazania. Ponadto nie dokonywano zapisw zdarze gospodarczych w ksigach rachunkowych na podstawie dowodw rdowych (faktur), lecz na podstawie wycigw bankowych. Ksigi rachunkowe prowadzone byy nierzetelnie, gdy dokonane w nich zapisy nie odzwierciedlay stanu rzeczywistego i nie byy prowadzone na bieco. Ustalono rwnie, e Prezes Fundacji posiada nierozliczone zobowizanie wobec Fundacji w kwocie 143 508,50 z, ktre powstao m.in. z powodu wypacania wynagrodze osobom zatrudnionym w schronisku bez umw o prac i nie zostao ujte w ewidencji ksigowej po stronie wydatkw. NIK skierowaa 2 zawiadomienia do organw cigania: do prokuratury w sprawie podejrzenia popenienia przestpstwa polegajcego na skadowaniu na terenie schroniska odpadw w postaci padych zwierzt, do urzdu skarbowego w sprawie narusze przepisw ustawy o rachunkowoci.

Synteza

Waniejsze wnioski
Wjt Gminy Puszcza Mariaska, w zwizku z nie przestrzeganiem warunkw okrelonych w zezwoleniu na prowadzenie schroniska dla bezdomnych zwierzt

w Korabiewicach, cofn zezwolenie na prowadzenie ww. schroniska. W zwizku z cofniciem tej decyzji, NIK nie sformuowaa wnioskw w zakresie prowadzenia schroniska dla bezdomnych zwierzt w Korabiewicach. Natomiast wniosa m.in.

o: opracowanie dokumentacji opisujcej przyjte zasady rachunkowoci, rzetelne i biece prowadzenie ewidencji ksigowej oraz przeprowadzanie inwentaryzacji rodkw trwaych.

575

rodowisko

Tytu kontroli
194. Gromadzenie, redystrybucja i nadzr nad wydatkowaniem rodkw z tytuu opat za korzystanie ze rodowiska w wojewdztwie mazowieckim w latach 20082010

Cel
Ocena prawidowoci realizacji zada dotyczcych ochrony rodowiska oraz efektywnoci gospodarowania rodkami finansowymi przeznaczonymi na te cele.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Mazowieckiego oraz w gminach: Nieport, Jabonna, Gielniw, Leszno, Suchoebry, Stare Babice, Mszczonw, Marki, Raszyn, Zakroczym, omianki, Klembw, Bonie, Sobienie Jeziory i Podkowa Lena.

W czasie trwania kontroli NIK, zmieniy si przepisy dotyczce gospodarowania rodkami z opat za korzystanie ze rodowiska i pobieranych z tego tytuu administracyjnych kar pieninych. Obowizujce od 2001 r. prawo ochrony rodowiska zostao 1 stycznia 2010 r. znowelizowane. Do koca 2009 r. wpywy te byy przychodami funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej narodowego, wojewdzkich, powiatowych i gminnych. Nowelizacja zniosa fundusze powiatowe i gminne, a rodki pienine, nalenoci i zobowizania zostay wczone do budetw powiatw i gmin. Gwnym rdem przychodw gminnych funduszy ochrony rodowiska w latach 20072009 byy rodki przekazywane z urzdu marszakowskiego, pochodzce z opat naliczanych za korzystanie ze rodowiska, wnoszonych przez podmioty dziaajce na terenie gminy. W 9 gminach na 15 badanych stanowiy one od 80% do 100% budetu funduszu. Cz gmin czerpaa dochody take z opat i kar za usuwanie drzew i krzeww. W ocenie Izby rodki zgromadzone na gminnych kontach funduszy byy wykorzystywane w stopniu dalece niewystarczajcym. Na finansowanie zada dotyczcych ochrony rodowiska, kontrolowane gminy wyday w latach 20072009 z tego rda cznie 4,8 mln z, co stanowio 56,4% planu. Gminy nie opracowyway planw przychodw i wydatkw funduszu na poszczeglne lata w ukadzie zadaniowym. Zestawienie przychodw i wydatkw byo corocznie sporzdzane w formie zacznika do uchway budetowej, w podziale na przychody, na ktre skaday si wpywy z rnych opat oraz na wydatki biece i majtkowe. Wikszo badanych gmin prawidowo realizowaa przychody i wydatki. Stwierdzono jednak opnienia w windykacji nalenoci gminnych funduszy z tytuu opat i kar oraz zaniechania egzekwowania odsetek za nalenoci przeterminowane. Gminy czsto nie podejmoway te postpowa administracyjnych w sprawach nielegalnej wycinki drzew, porednio wic pozbawiay si dochodw. Cz gmin nie dysponowaa aktualnymi programami ochrony rodowiska zaopiniowanymi przez zarzdy powiatw. Nadto, niektre samorzdy wydaway pienidze z GFOiGW na zadania nie zawarte w katalogu prawa ochrony rodowiska, takie jak budowa stacji wodocigowej, samochd ratowniczo-ganiczy dla OSP oraz wyapywanie bezdomnych psw i kotw ich leczenie i utrzymywanie w schroniskach. Kontrola NIK odnotowaa te przypadki naruszania w gminach prawa zamwie publicznych przy rozporzdzaniu funduszowym groszem. W pierwszym kwartale 2010 r., ze wzgldu na likwidacj gminnych funduszw, rady wszystkich kontrolowanych jednostek zmieniy swe budety na ten rok. Urzdy gmin wystpiy do bankw z odpowiednimi dyspozycjami, niewykorzystane rodki z kont GFOiGW zostay przeniesione na konta dochodw biecych urzdw i zewidencjonowane w rozdziale 900 19 klasyfikacji budetowej. Mogy by one wykorzystywane zgodnie z PO na finansowanie ochrony rodowiska i gospodarki wodnej w wysokoci wpyww z opat i kar, pomniejszonych o nadwyk z tych dochodw przekazywan do funduszy wojewdzkich. Izba nie stwierdzia nieprawidowoci w procesie likwidacji GFOiGW. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Mazowieckiego w latach 20082010 zgromadzi i redystrybuowa midzy poszczeglne fundusze 682,6 mln z zgodnie z zasadami przyjtymi w PO. W opinii Izby urzd nie w peni wywizywa si z obowizku systematycznej kontroli terminowoci zobowiza pieninych. Nie byy dotrzymywane daty wnoszenia opat za korzystanie ze rodowiska najwiksza zalego signa 431 dni. Nie wszystkie podmioty przedkaday te informacje i dane niezbdne do ustalenia wysokoci opat, tu opnienia wahay si w granicach 116 dni, ale znalaz si te przypadek jednorocznej zwoki.

Synteza

Waniejsze wnioski
pene wykorzystywanie rodkw pozyskiwanych z opat za korzystanie ze rodowiska, uchwalenie programw ochrony rodo-

wiska w gminach, ktre tego obowizku zaniedbay, prowadzenie, bez zbdnej zwoki, windykacji wobec podmiotw zalegajcych z wnoszeniem opat za korzystanie ze rodowiska.

576

rodowisko

Tytu kontroli
196. Zagospodarowanie spalarni odpadw niebezpiecznych zakupionej w ramach Projektu PHARE PL 9608.02.01

Cel
Ocena prawidowoci dziaa zwizanych z zagospodarowaniem spalarni odpadw w trakcie realizacji Projektu PHARE PL 9608.02.01 oraz po jego zakoczeniu oraz ocena skutkw nieuruchomienia instalacji przez 10 lat.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie rodowiska, Instytucie Ochrony Rolin w Poznaniu, Narodowym Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej oraz w Wojewdzkim Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie i Zakadach Azotowych TarnowieMocicach SA.

Zakupiona ze rodkw Unii Europejskiej w ramach projektu PHARE spalarnia niebezpiecznych odpadw od grudnia 2000 r. bezuytecznie zalega magazyny w Gliwicach. Wskutek nieosignicia celw projektu zainstalowania i uruchomienia spalarni Komisja Europejska nakazaa Polsce zwrci 1.665 tys. euro (6.352.141 z), co nastpio w kwietniu 2007 r. i byo rwnoznaczne z zakoczeniem realizacji projektu. Przechowywana przez dugie lata w niewaciwych warunkach spalarnia stracia ju 50% swojej wartoci, ktr rzeczoznawcy oszacowali teraz na 3,63,7 mln z. Instalacja w dalszym cigu nadaje si do termicznego przeksztacania odpadw i moe by wykorzystywana zgodnie ze swoim przeznaczeniem, ale w momencie jej uruchamiania niezbdna bdzie wymiana niektrych elementw, ktre utraciy swoje pierwotne walory techniczne. Spalarnia miaa suy do niszczenia nieprzydatnych rodkw ochrony rolin odpadw pestycydowych, skadowanych w tzw. mogilnikach. Przewidywano, e w cigu 4 lat zostan zlikwidowane 272 takie skadowiska. Ze wzgldu na ich rozproszenie w kraju urzdzenie miao by mobilne i przemieszczane w miar oczyszczania poszczeglnych regionw. Prowadzenie projektu zostao powierzone Narodowemu Funduszowi Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. Fundusz nie rozpropagowa dostatecznie informacji o spalarni, co znacznie ograniczyo krg zainteresowanych jej eksploatacj. Ponadto podmioty, ktre byy chtne przystpi do programu, nie byy do tego waciwie przygotowane ani pod wzgldem organizacyjnym, ani finansowym. Pierwszym beneficjentem projektu zosta Instytut Ochrony Rolin w Poznaniu. Jednak przez cztery lata, po rozpatrzeniu 26 lokalizacji, nie znalaz odpowiedniego miejsca pod budow instalacji, gwnie z powodu braku akceptacji lokalnej spoecznoci dla tego rodzaju urzdze. Nie by te przygotowany finansowo do rozpoczcia prac. Ponadto, podpisujc umow z Narodowym Funduszem Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Instytut nie posiada uprawnie do likwidacji odpadw niebezpiecznych. Kolejnym beneficjentem zostay Zakady Azotowe w Tarnowie-Mocicach SA, ktre wprawdzie posiaday wymagane decyzje do zlokalizowania i budowy spalarni, ale nie majc wystarczajcych rodkw finansowych nie doprowadziy do jej uruchomienia. Zdaniem Izby spka od pocztku doskonale wiedziaa, e jej wczesna sytuacja finansowa nie pozwoli na pokrycie wydatkw, dlatego takie postpowanie NIK uznaa za nierzetelne. Take nastpne podmioty Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie oraz firma, w ktrej Fundusz mia udziay zainteresowane wykorzystaniem spalarni, nie miay uzgodnionego miejsca lokalizacji inwestycji. Po kilku latach stara adnej z czterech instytucji nie udao si zainstalowa i uruchomi instalacji do niszczenia zbdnych i niebezpiecznych odpadw. W ocenie NIK Minister rodowiska po zakoczeniu projektu nie dooy waciwej starannoci, aby spalarnia moga by wykorzystywana zgodnie z przeznaczeniem. Nie przej od NFOiGW jej dokumentacji, nie doprowadzi do protokolarnego przejcia spalarni, nie uj jej w ewidencji ksigowej Skarbu Pastwa. Minister nie zapewni te zawarcia umowy skadu z firm, na terenie ktrej spalarnia bya bezumownie magazynowana, ani kontynuacji ubezpieczenia bezumownie skadowanej spalarni. Umowa na jej przechowywanie zostaa bowiem wypowiedziana w 2005 r.

Synteza

Waniejsze wnioski
kontynuowanie dziaa w celu jak najszybszego uruchomienia spalarni, niepodejmowanie realizacji przedsiwzi inwestycyjnych, zwizanych z zago-

spodarowaniem majtku Skarbu Pastwa, bez oszacowania kosztw i zapewnienia odpowiednich rodkw finansowych, zapewniajcych urzeczywistnienie projektu, nadzr nad przechowywaniem spalarni i uregulowanie stanu formalnoprawnego jej magazynowania.

577

rodowisko

Tytu kontroli
198. Realizacja ustawowych zada w parkach krajobrazowych wojewdztwa zachodniopomorskiego z uwzgldnieniem obszarw Natura 2000 pooonych na ich terenie

Cel
Ocena organizacji dziaalnoci parkw krajobrazowych na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego i realizacji przez nie ustawowych obowizkw.

Zakres
Kontrol objto Regionaln Dyrekcj Ochrony rodowiska w Szczecinie i Urzd Marszakowski Wojewdztwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie.

Na skutek dziaa podjtych na podstawie przepisw ustawy o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz ocenach oddziaywania na rodowisko z pocztkiem 2009 r. przestay funkcjonowa struktury organizacyjne parkw krajobrazowych w Zachodniopomorskiem. Wszyscy pracownicy, w tym dyrektorzy Zespow Parkw Krajobrazowych, stali si wtedy pracownikami Regionalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska w Szczecinie. Take mienie, bdce w dyspozycji tych jednostek, stao si mieniem RDO. NIK negatywnie ocenia przebieg procesu organizacji RDO, zwracajc uwag, i Regionalny Dyrektor niezgodnie z prawem przej 4 pracownikw Zespow Parkw Krajobrazowych, a take mienie i 7 pracownikw Orodka Dydaktyczno-Muzealnego widwie, ktry nie funkcjonowa w strukturze parkw krajobrazowych. Z dniem 1 sierpnia 2009 r. Samorzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego przej od administracji rzdowej kompetencje w zakresie ochrony przyrody, m.in. dotyczce parkw krajobrazowych. Przejciu temu nie towarzyszyo przejcie struktur organizacyjnych tych parkw wraz z ich pracownikami i mieniem niezbdnym do wykonywania zada. Ponadto pomimo odpowiednich regulacji prawnych Zarzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego nie otrzyma w latach 20092011 r. dotacji z budetu pastwa na realizacj zada w parkach krajobrazowych. Zarzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego nie podejmowa dziaa zmierzajcych do nadania przez Sejmik Wojewdztwa Zachodniopomorskiego parkom lub zespoowi parkw krajobrazowych statutu, ktry okreliby ich struktur organizacyjn. Nie powoa czonkw rady parkw krajobrazowych lub zespou tych parkw ani dyrektorw tych placwek. NIK zwrcia uwag, i Zarzd Wojewdztwa nie wystpi z odpowiednim wnioskiem o dotacje na dziaalno parkw krajobrazowych na 2010 r., przyjmujc bdne zaoenie, e zadania te winny by realizowane przez Regionaln Dyrekcj Ochrony rodowiska w Szczecinie. Z wnioskami o dotacj Zarzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego zwrci si do Wojewody Zachodniopomorskiego dopiero na lata 2011 i 2012. W 2011 r. nie uzyskano dotacji, a na 2012 r. z wnioskowanej kwoty dotacji, w wysokoci 1.661 tys. z, zostao przyznane 300 tys. z. Kontrola wykazaa, e kwoty dotacji wymienione we wnioskach, byy szacunkowe. NIK ustalia, e tylko dwa z szeciu parkw krajobrazowych, w odniesieniu do ktrych kompetencje i zadania przej Samorzd Wojewdztwa Zachodniopomorskiego, posiaday plany ochrony. Kontrolujcy odnotowali take nieprawidowoci w oznakowaniu parkw. W wyniku ogldzin stwierdzono, e na 60 zlustrowanych przeci granic parkw z gwnymi szlakami komunikacyjnymi, w 38 przypadkach brak byo tablic informujcych o nazwie parku. W piciu z szeciu parkw nie byo te adnych tablic informujcych o zakazach obowizujcych na ich terenie. Kontrolerzy NIK stwierdzili rwnie, i w RDO, wykonujc zadania na terenie obszarw Natura 2000, realizowano szereg zada take w odniesieniu do terenw parkw krajobrazowych, pooonych w obrbie tych obszarw. Dziaania te w znacznym zakresie pokryway si z zadaniami okrelonymi w ustawie o ochronie przyrody i wobec braku w wojewdztwie zachodniopomorskim Suby Parkw Krajobrazowych stanowiy podstaw ochrony terenu parkw.

Synteza

Waniejsze wnioski

pilne podjcie dziaa w celu utworzenia struktur organizacyjnych parkw krajobrazowych i zapewnienia przez nie realizacji ustawowych zada,

dokonanie kalkulacji rzeczywistych kosztw realizacji zada w parkach krajobrazowych i sporzdzanie wnioskw o dotacje celowe na ich podstawie.

578

rodowisko/ Zdrowie

Tytu kontroli
202. Realizacja zada przez Pastwow Inspekcj Sanitarn na terenach dotknitych powodzi

Cel
Ocena realizacji przez organy administracji rzdowej oraz rzdowej administracji zespolonej w wojewdztwach i powiatach zada zwizanych z ochron zdrowia ludzkiego przed zagroeniami sanitarno-epidemiologicznymi na obszarach objtych powodzi w 2010 r. .

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Zdrowia, Gwnym Inspektoracie Sanitarnym, urzdach wojewdzkich w Katowicach, Kielcach, Krakowie i Lublinie oraz w czterech wojewdzkich i siedmiu powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych.

W wojewdztwach, w ktrych wystpia powd badane organy Pastwowej Inspekcji Sanitarnej na og prawidowo wywizyway si z ustawowych obowizkw ochrony przed zagroeniem epidemicznym. Stacje sanitarno-epidemiologiczne zwikszyy liczb kontroli i ogldzin uj wody, wodocigw, sprztu dowocego wod pitn dla powodzian i na potrzeby gospodarcze, rozpowszechniay informacje o postpowaniu przy odkaaniu studni, podejmoway stosowne interwencje w razie zalania cmentarzy. Zabezpieczono wystarczajc ilo szczepionek przeciwko tcowi i zapewniono ich sprawn dystrybucj. Urzdy wojewdzkie na wypadek wystpienia epidemii opracoway naleyte plany, ale niektre z nich nie zawieray wszystkich ustawowych elementw, m.in. analizy ryzyka wystpienia zakae i chorb zakanych, nie byy te aktualizowane. Cz powiatowych stacji nie przestrzegaa rozporzdzenia Ministra Zdrowia w sprawie jakoci wody przeznaczonej do spoycia przez ludzi, zobowizujcego do kontroli waciwoci wody z niektrych uj na terenach objtych powodzi, nie informowaa o zagroeniach zdrowotnych. Ponadto nie sporzdzaa ocen obszarowych jakoci wody, nie oszacowaa ryzyka zdrowotnego konsumentw ani nie wydawaa ocen okresowych jakoci wody. W porwnaniu do lat poprzednich suba zdrowia nie zdiagnozowaa na terenach dotknitych ywioem wikszej liczby pacjentw z chorobami zakanymi, mimo i niektre stacje sanitarno-epidemiologiczne nie przestrzegay terminw i czstotliwoci bada wody do spoycia ani kontroli stanu sanitarnego kpielisk. Stacje te nie przekazyway do publicznej wiadomoci informacji o przekroczeniach dopuszczalnych parametrw jakoci wody i zwizanych z nimi zagroeniach zdrowotnych. Jedna z nich po stwierdzeniu, i woda nie spenia wymaganych warunkw, nie wydawaa decyzji o zakazie kpieli i nie powiadamiaa o tym fakcie miejscowej ludnoci w sposb zwyczajowo przyjty w danej miejscowoci, do czego zobowizywa j art. 163 ust. 1 ustawy Prawo wodne. Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli Gwny Inspektor Sanitarny pomimo braku podstaw prawnych podj suszn decyzj o objciu badaniami indywidualnych uj (studnie przydomowe), bdcych jedynym rdem wody do picia na terenach powodziowych, duych podtopie i osuwisk, wykonywanymi przez stacje sanitarno-epidemiologiczne po wypompowaniu wody ze studni, ich oczyszczeniu i dezynfekcji. Wedug danych Gwnego Inspektora Sanitarnego podczas powodzi w 2010 r. zalanych zostao 19,5 tys. takich studni, w tym 9 tys. bdcych wycznym miejscem poboru wody do spoycia przez ludzi. Nieustalenie zasad finansowania bada indywidualnych uj wody spowodowao, i rodki na ich przeprowadzenie obciay m.in. wydatki biece stacji lub pochodziy z ich dochodw oraz funduszy jednostek samorzdowych, ktre zlecay stacjom wykonanie usugi. Organy administracji rzdowej powoay zespoy zarzdzania kryzysowego, przydzieliy zadania odpowiednim komrkom w urzdach oraz zapewniy penienie caodobowych dyurw w celu przepywu informacji dla waciwych sub. Nie wywizay si natomiast z obowizku opracowania i aktualizowania w ustawowych terminach planu reagowania lub zarzdzania kryzysowego. Nieprawidowociom tym sprzyjaa niespjno przepisw i brak jednoznacznie okrelonych terminw wykonania dokumentw planistycznych.

Synteza

Waniejsze wnioski

objcie monitoringiem jakoci wody pochodzcej z indywidualnych uj, bdcych jedynym rdem wody do picia przez ludzi, przeprowadzanie kontroli sanitarnotechnicznej kpielisk z uwzgldnieniem przepisw obowizujcych w tym zakresie,

okrelenie w ustawie o zarzdzaniu kryzysowym realnych i spjnych terminw opracowania planw zarzdzania kryzysowego.

579

Sprawy wewntrzne

Tytu kontroli
210. Organizacja wyjazdw i zapewnienia bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP w latach 20052010

Cel
Zidentyfikowanie i wskazanie ewentualnych nieprawidowoci w funkcjonownaniu systemu organizacji i zabezpieczenia wizyt pastwowych. Celem tej kontroli nie byo wyjanienie bezporednich przyczyn katastrofy lotniczej z 10 kwietnia 2010 r.

Zakres
Kontrola trwaa od grudnia 2010 r. do grudnia 2011 r. i objto ni Kancelari Prezesa Rady Ministrw, Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji, Dowdztwo Si Powietrznych, 36. Specjalny Puk Lotnictwa Transportowego oraz Biuro Ochrony Rzdu. Zasigano te informacji w Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Szefostwie Ruchu Lotniczego Si Zbrojnych RP i Polskiej Agencji eglugi Powietrznej.

Najwysza Izba Kontroli nie przeprowadzaa dotychczas kontroli wykonywania zada dotyczcych organizacji wyjazdw i zapewnienia bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z wojskowego lotnictwa transportowego. Kontrola zostaa zrealizowana w formie projektowej, a jej przebiegiem kierowa Komitet Sterujcy, na ktrego czele sta Prezes NIK. Wybr tej formy kontroli by podyktowany zakresem niezbdnych do zbadania zagadnie, ktre mieciy si we waciwoci kilku departamentw NIK, potrzeb zapewnienia waciwej koordynacji prowadzonych w poszczeglnych jednostkach bada oraz koniecznoci zapewnienia penego zobiektywizowania jej wynikw. Wszystkie zastrzeenia do wystpie pokontrolnych byy rozpatrywane przez Kolegium NIK. Kontrola miaa charakter krzyowy, co oznacza, e informacje i wyjanienia uzyskane w jednej jednostce, byy weryfikowane w innych podmiotach objtych badaniami. Podstawowymi dokumentami odnoszcymi si bezporednio do organizacji lotw VIP-w byy: Porozumienie w sprawie wojskowego specjalnego transportu lotniczego, zawarte 15 grudnia 2004 r. pomidzy szefami kancelarii prezydenta RP, premiera, Sejmu, Senatu KPRM i ministrem obrony narodowej oraz wprowadzona w 2009 r. decyzja 184/MON Instrukcja organizacji lotw statkw powietrznych o statusie HEAD. Dotyczyy one obsugi pasaerskiej Prezydenta RP, Marszaka Sejmu, Marszaka Senatu i Prezesa Rady Ministrw, ktrzy mogli take, w ramach przyznanych limitw, upowania inne osoby zajmujce stanowiska pastwowe do korzystania z takich przelotw. Koordynatorem porozumienia by Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrw. Naleao do niego m.in. dysponowanie na podstawie skadanych przez waciwe kancelarie zamwie u Dowdcy Si Powietrznych samolotami na podre dostojnikw. Za zapewnienie moliwoci realizacji lotw odpowiada Dowdca Si Powietrznych, ktry wyznaczy do tych zada 36. puk. Gwn rol w organizacji kadej wizyty odgrywaa kancelaria osoby udajcej si z wizyt z wykorzystaniem lotnictwa wojskowego oraz Kancelaria Prezesa Rady Ministrw, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Dowdztwo Si Powietrznych i 36. puk oraz Biuro Ochrony Rzdu. W ocenie Izby nie stworzono spjnego systemu procedur i zasad postpowania, ktry minimalizowaby ryzyko wystpienia sytuacji mogcych mie negatywny wpyw na bezpieczestwo najwaniejszych osb w pastwie. Przepisy dotyczce tych kwestii byy rozproszone w szeregu aktw prawnych o rnej randze i zakresie obowizywania, co znacznie utrudniao organizacj wizyt najwyszych funkcjonariuszy pastwowych. Brak precyzyjnych uregulowa dawa moliwo swobodnej interpretacji zakresu kompetencji poszczeglnych uczestnikw procesu organizacyjnego i decyzyjnego dotyczcego lotw. W rezultacie cz wymaganych dziaa w ogle nie bya realizowana.

Synteza

Waniejsze wnioski
opracowanie docelowej koncepcji zapewnienia sprawnego i bezpiecznego transportu lotniczego najwaniejszych osb w pastwie,

stworzenie systemu norm i procedur najlepiej rangi ustawowej okrelajcych zasady transportu najwaniejszych osb w pastwie, uregulowanie i rozgraniczenie kompetencji poszczeglnych podmiotw oraz

wskazanie instytucji odpowiedzialnej za nadzr i koordynacj dziaa w ramach systemu transportu najwaniejszych osb w pastwie.

580

Zabezpieczenie spoeczne

Tytu kontroli
218. Przygotowanie jednostek samorzdu terytorialnego do udzielenia pomocy osobom bezdomnym w okresie jesiezima 2011/12

Cel
Ocena stanu przygotowa do udzielania pomocy i wsparcia osobom bezdomnym przed zim 2011/2012, m.in. rozpoznanie skali zjawiska, skuteczno dziaa osonowych, wsppraca z policj i stra miejsk, realizacja programw dotyczcych bezdomnoci.

Zakres
Kontrol objto orodki pomocy spoecznej w Grodzisku Mazowieckim, Nowym Dworze Mazowieckim i yrardowie.

Dziaalno orodkw pomocy spoecznej w badanym zakresie oceniono generalnie pozytywnie mimo stwierdzonych uchybie: niewystarczajcej wiedzy o bezdomnych przebywajcych na terenie gminy i niepodejmowania niektrych dziaa w celu rozpoznania potrzeb i udzielenia pomocy. Jeden OPS nie zatrudnia take odpowiedniej liczby pracownikw socjalnych. Nie byo pisemnych porozumie ze stowarzyszeniami dysponujcymi miejscami noclegowymi, a prawo bezdomnych do pomocy w postaci jednego ciepego posiku dziennie nie byo realizowane w penym zakresie. Z ustale kontroli wynika, e orodki pomocy spoecznej byy organizacyjnie przygotowane do wiadczenia pomocy bezdomnym. Nie miay jednak penej wiedzy o skali zjawiska. Nie przeprowadzay te akcji w celu moliwie dokadnego ustalenia liczby tych osb. Zdaniem NIK zwikszao to ryzyko niezapewnienia wszystkim potrzebujcym pomocy w stopniu adekwatnym do wystpujcych zagroe, szczeglnie w okresie jesienno-zimowym. Orodki pomocy spoecznej realizoway obowizki polegajce na zapewnieniu bezdomnym m.in. schronienia, niezbdnego ubrania i posiku. Pomoc ta miaa gwnie charakter interwencyjny i dorany polegaa na kierowaniu bezdomnych do noclegowni i przyznawaniu pomocy finansowej. wiadczona bya w wypadku bezporedniego zgoszenia si bezdomnego lub uzyskaniu przez pracownika socjalnego informacji o takiej osobie. OPS wywizyway si te z obowizku udzielania pomocy w postaci zasikw. Opacay take skadk zdrowotn za bezdomnych. Dwa orodki nie wywizyway si natomiast w peni z obowizku wiadczenia pomocy w postaci jednego gorcego posiku dziennie osobom, ktre nie mogy go sobie zapewni wasnym staraniem (nie zapewniono ich wydawania w dni wolne od pracy). Uwag nie nasuwaa natomiast organizacja wsparcia w formie pomocy prawnej i poradnictwa: przy rejestracji w urzdzie pracy, wyrobieniu dokumentw tosamoci, podjciu leczenia, w tym terapii uzalenie. Kierujc si rachunkiem ekonomicznym, gminy zrezygnoway z prowadzenia obiektw na potrzeby osb bezdomnych. Obowizek zapewnienia takim osobom schronienia realizowano przez kierowanie ich do noclegowni prowadzonych przez organizacje pozarzdowe. Zlecenie usugi nastpio w drodze umowy na realizacj zadania z zakresu pomocy spoecznej. Jednak umowa miaa szereg wad, ktre - zdaniem NIK sprawiy, e niewystarczajco zabezpieczaa ona interesy gminy przy zleceniu zadania. Podejmowane byy te inne dziaania na rzecz wyjcia z bezdomnoci, zmniejszajce ryzyko dla zdrowia i ycia powodowane warunkami atmosferycznymi w okresie zimowym. W ich rezultacie niektre osoby znalazy stae miejsca zamieszkania, rwnie w lokalach gminnych. Skuteczno tych dziaa obniao jednak niestosowanie zindywidualizowanych rozwiza wobec poszczeglnych osb. Ani jednej osoby nie objto indywidualnym programem wychodzenia z bezdomnoci.

Synteza

Waniejsze wnioski

skuteczne identyfikowanie wszystkich osb bezdomnych i rozpoznawanie ich sytuacji materialno-bytowej, zwikszenie skutecznoci przeciwdziaania wykluczeniu spoecznemu, minimalizowanie ryzyka niegospodarnego wydatkowania rodkw publicznych

przy zleceniu zada zwizanych ze wiadczeniem pomocy osobom bezdomnym, przeprowadzanie systematycznych kontroli sposobu realizacji przez organizacje pozarzdowe zleconych im zada z zakresu pomocy spoecznej.

581

Zabezpieczenie spoeczne

Tytu kontroli
220. Prawidowo funkcjonowania warsztatu terapii zajciowej przy Domu Pomocy Spoecznej w Zochcinku

Cel
Ocena funkcjonowania i prawidowoci sprawowania nadzoru nad dziaalnoci warsztatu terapii zajciowej przy DPS w Zochcinku.

Zakres
Kontrol przeprowadzono w Domu Pomocy Spoecznej oraz w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Opatowie.

W zakresie objtym kontrol warsztat terapii zajciowej zosta oceniony przez NIK negatywnie. Nie przestrzegano wymogu, aby na jednego instruktora terapii zajciowej pracujcego z uczestnikami warsztatu w pracowniach terapeutycznych przypadao maksymalnie piciu uczestnikw. Instruktorzy odpowiedzialni za prowadzenie zaj terapeutycznych nierzetelnie dokumentowali ich przebieg. W dziennikach z zaj nie dokonywano wpisw dotyczcych nieobecnoci uczestnikw na zajciach. Mimo nieobecnoci instruktorw na zajciach (pobyt subowy poza warsztatem), w dziennikach zapisywano, e zajcia terapeutyczne przebiegay zgodnie z planem. Rada Programowa warsztatu nie opracowywaa rocznych programw rehabilitacji i terapii dla kadego uczestnika, nie wskazaa osb odpowiedzialnych za realizacj tych programw, nie dokonaa kompleksowej oceny realizacji indywidualnego programu rehabilitacji i terapii uczestnikw. Ocen indywidualnych efektw rehabilitacji dokonywano bez udziau danego uczestnika warsztatu. Ponadto, Rada Programowa nie wypracowaa modelu wsppracy z rodzinami i prawnymi opiekunami uczestnikw warsztatu w celu realizacji terapii na podstawie indywidualnego programu rehabilitacji. Posiadane przez instruktorw wyksztacenie wskazywao, e przy podejmowaniu decyzji o ich zatrudnieniu nie uwzgldniano zalecenia Penomocnika Rzdu ds. Osb Niepenosprawnych, aby instruktorzy posiadali wyksztacenie policealne w kierunku terapii zajciowej, lub wysze o kierunkach psychologia lub pedagogika specjalna. Do czasu kontroli dyrektor DPS nie ustali w formie pisemnej zasad rachunkowoci w zakresie dotyczcym warsztatu. Ewidencj ksigow prowadzono nierzetelnie, gdy nie ujmowano w niej zarwno rodkw finansowych wypacanych uczestnikom na prowadzenie treningu ekonomicznego w ramach procesu terapeutycznego, jak i rodkw pobieranych od uczestnikw na organizacj m.in. wyjazdw turystycznych oraz okazjonalnych uroczystoci. W umowach o dofinansowanie kosztw dziaalnoci Warsztatu, podpisanych pomidzy dyrektorem DPS i starost powiatu opatowskiego, nie okrelono wymaga co do posiadania odpowiednich kwalifikacji przez pracownikw warsztatu oraz nie uwzgldniono psychologa w wykazie stanowisk. Spowodowao to dowolno w podejmowaniu przez dyrektora DPS decyzji o zatrudnianiu pracownikw warsztatu. Kontrole przeprowadzone w Starostwie Powiatowym i w Centrum Pomocy Rodzinie wykazay, e nie zapewniono funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarzdczej, w tym dotyczcej waciwego nadzoru nad dziaalnoci Centrum oraz Domu Pomocy Spoecznej.

Synteza

Waniejsze wnioski
Rada Programowa powinna opracowywa coroczne indywidualne programy rehabilitacji dla kadego uczestnika warsztatu oraz wyznacza osoby odpowiedzialne za realizacj indywidualnych programw terapeutycznych;

przestrzeganie obowizku prowadzenia zaj w grupach nie wikszych ni piciu uczestnikw; ewidencjonowanie zdarze ekonomicznych wedug kolejnoci ich powstawania.

582

Zabezpieczenie spoeczne/ Zdrowie

Tytu kontroli
227. Zapewnienie dostpu do wiadcze zdrowotnych pensjonariuszom domw pomocy spoecznej w wojewdztwie wielkopolskim

Cel
Ocena zapewnienia osobom przebywajcym w domach pomocy spoecznej dostpu do wiadcze podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, w szczeglnoci dostpu do usug pielgniarskich i rehabilitacyjnych

Zakres
Kontrol objto 14 domw pomocy spoecznej.

W 14 domach pomocy spoecznej badaniom kontrolnym i ocenie poddano m.in.: sposb, w jaki zorganizowano mieszkacom moliwo korzystania ze wiadcze zdrowotnych udzielanych przez lekarzy, w szczeglnoci lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego. NIK ocenia take stopie zapewnienia mieszkacom domw dostpu do wiadcze pielgnacyjnych oraz umoliwianie mieszkacom udziau w terapii zajciowej i innych formach podnoszenia ich sprawnoci. Ponadto Izba zbadaa poziom realizacji usug opiekuczych i wspomagajcych, w tym i w zakresie przestrzegania wskanikw zatrudnienia. Najwysza Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu pozytywnie ocenia zapewnienie mieszkacom skontrolowanych domw pomocy spoecznej dostpu do wiadcze zdrowotnych, w szczeglnoci do wiadcze pielgnacyjnych i rehabilitacyjnych. We wszystkich skontrolowanych dps zorganizowano i umoliwiono pensjonariuszom w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego dostp do wiadcze zdrowotnych w zakresie podstawowej i specjalistycznej opieki lekarskiej. Zapewniono take wiadczenia pielgnacyjne, ktre w wikszoci DPS wspfinansowane byy ze rodkw NFZ, a take zajcia majce na celu podniesienie sprawnoci i aktywizowanie mieszkacw w tym wiadczenia rehabilitacyjne. Pozytywnie, pomimo stwierdzonych uchybie, oceniono zapewnienie w kontrolowanych domach pomocy spoecznej warunkw do efektywnej realizacji usug opiekuczych i wspomagajcych. Wskaza jednak naley, e wikszo dps nie speniaa jednoczenie wszystkich czterech warunkw efektywnej realizacji usug opiekuczych i wspomagajcych, w szczeglnoci odstpujc od zatrudnienia wymaganej liczby pracownikw oraz ich przeszkolenia w wymaganym zakresie.

Synteza

Waniejsze wnioski
Dyrektorzy domw pomocy spoecznej powinni: kontynuowa dziaania majce na celu zorganizowanie dostpu do wiadcze zdrowotnych w oparciu o zasady okrelone w ustawie o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych,

zapewni niezbdne warunki efektywnej realizacji usug opiekuczych i wspomagajcych w zakresie zatrudnienia pracownikw socjalnych oraz pracownikw zespow terapeutyczno-opiekuczych oraz przestrzega obowizku ich uczestnictwa raz na dwa lata w stosownych szkoleniach.

583

Zdrowie

Tytu kontroli
231. Prawidowo udzielania zamwie publicznych przez szpitale publiczne

Cel
Ocena prawidowoci udzielania zamwie publicznych przez wybrane publiczne zakady opieki zdrowotnej bdce szpitalami.

Zakres
Kontrol objto cztery samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej z terenu wojewdztwa podlaskiego.

Wrd objtych kontrol czterech zakadw opieki zdrowotnej nieprawidowoci wystpiy w trzech, gwnie w Samodzielnym Publicznym ZOZ Wojewdzkim Szpitalu Zespolonym w Biaymstoku. Ustalenia dokonane w tej jednostce day podstaw do negatywnej oceny udzielania zamwie. Stwierdzono bowiem, e szpital udzieli zamwie o wartoci 8.248,1 tys. z (47,5% wartoci zbadanych zamwie) z naruszeniem postanowie Prawa zamwie publicznych, w tym o wartoci 3.075,4 tys. z w ogle bez stosowania tej ustawy. Udzielono zamwienia o wartoci 2.290,9 tys. z na dostaw sprztu dla Oddziau Anestezjologii i Intensywnej Terapii, chocia sposb ustalenia warunkw zamwienia i okolicznoci dostawy czci urzdze wskazuj na moliwo przeprowadzenia przetargu nieograniczonego z naruszeniem zasady uczciwej konkurencji. W wymaganiach nabywanego wyposaenia, opracowanych przez ordynatora Oddziau, a nastpnie w specyfikacji istotnych warunkw zamwienia ustalono, e zamwienie obejmowa bdzie: aparatur medyczn kompatybiln z urzdzeniami bdcymi ju na stanie oddziau, ka do intensywnej terapii, materac do przemieszczania pacjenta, system ogrzewania pacjenta oraz podgrzewacze pynw. Taki sposb ustalenia przedmiotu i warunkw zamwienia ogranicza krg potencjalnych dostawcw do podmiotw dysponujcych aparatur kompatybiln z urzdzeniami oddziau, w znacznej czci wyprodukowanymi przez jedn z firm, ktra cz zamawianych urzdze dostarczya do szpitala jeszcze przed rozstrzygniciem przetargu. Z kolei wymogi dotyczce aparatury i sprztu planowanego do nabycia w ramach projektu Rozbudowa Infrastruktury Blokw Operacyjnych Szpitali Wojewdzkich w Biaymstoku i omy w celu podniesienia standardw wiadczonych usug, o wartoci 17.468,7 tys. z, zostay sporzdzone przy udziale przedstawiciela firmy produkujcej aparatur. W przypadku udzielenia zamwienia w oparciu o tak przygotowan dokumentacj doj moe do naruszenia zasad uczciwej konkurencji i rwnego traktowania wykonawcw oraz wymogu przygotowywania i prowadzenia postpowania przez osoby zapewniajce bezstronno i obiektywizm.

Synteza

Waniejsze wnioski
Konieczno wyeliminowania przypadkw ustalania specyfikacji i wymogw planowanego do zakupu wyposaenia w okolicznociach mogcych budzi wtpliwoci co do bezstronnoci osb uczestniczcych w tych czynnociach oraz co do rwnego traktowania dostawcw.

584

Wykaz wnioskw de lege ferenda Najwyszej Izby Kontroli przedstawionych w informacjach o wynikach kontroli w 2011 r.

Zacznik nr 6
do Sprawozdania z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli

585

Wykaz wnioskw de lege ferenda Najwyszej Izby Kontroli przedstawionych w informacjach o wynikach kontroli w 2011 r.1/
Lp. 1 1. Tytu kontroli (dzia administracji rzdowej) 2 Realizacja przez zarzdy wojewdztw wybranych zada instytucji zarzdzajcych Regionalnymi Programami Operacyjnymi (dzia: rozwj regionalny) Akt prawny lub problem, ktry naley uj w akcie prawnym 3 Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 ze zm.) Tre wniosku de lege ferenda 4 Rozwaenie moliwoci wprowadzenia w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju zmian, polegajcych na doprecyzowaniu przepisw, w celu umoliwienia skadania protestw rwnie w przypadku umieszczenia projektu na licie rezerwowej. Stan realizacji wniosku 5 Niezrealizowany

Uwagi
6 Z przepisu art. 30b ust. 1 ustawy wynika, e w przypadku negatywnej oceny wnioskodawca moe wnie protest w trybie przewidzianym w systemie realizacji programu operacyjnego. 40% kontrolowanych zarzdw nie zapewnio wnioskodawcom moliwoci skadania protestw w przypadku umieszczenia ich projektw na listach rezerwowych uznajc, e umieszczenie projektu na licie rezerwowej nie oznacza jego negatywnej oceny i umoliwia jego dofinansowanie w przypadku uwolnienia rodkw. Jednak z orzecznictwa Naczelnego Sdu Administracyjnego wynika, e umieszczenie projektu na licie rezerwowej, gdy nie zostaa wyczerpana alokacja rodkw przewidziana w danym priorytecie lub dziaaniu, w ramach ktrego skadany by wniosek, naley uzna za jego negatywn ocen. Zob. 4 ust. 2 pkt 3 lit. l rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie dokumentacji geologicznej zoa kopaliny (Dz. U. Nr 291, poz. 1712).

2.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie dokumentacji geologicznej zoa kopaliny (Dz. U. Nr 291, poz. 1712) uchylio rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 6 lipca 2005 r. w sprawie szczegowych wymaga, jakim powinny odpowiada dokumentacje geologiczne z kopalin (Dz. U. Nr 136, poz. 1151 ze zm.) Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegowych wymaga, jakim powinny odpowiada projekty zagospodarowania z (Dz. U. Nr 128, poz. 1075 ze zm.)

Doprecyzowanie przez Ministra rodowiska, w drodze stosownej zmiany, obecnej treci 3 ust. 3 pkt 3 lit. h rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 6 lipca 2005 r. w sprawie szczegowych wymaga, jakim powinny odpowiada dokumentacje geologiczne z kopalin, zakresu ustalanych w tych dokumentacjach warunkw (wymaga) dotyczcych ochrony zoa.

Zrealizowany

3.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Nowelizacja rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegowych wymaga, jakim powinny odpowiada projekty zagospodarowania z, poprzez wprowadzenie przepisw zobowizujcych do podawania w projektach (dodatkach) cakowitego i skwantyfikowanego rozliczenia rnic w zasobach zoa wraz z ich uzasadnieniem.

Niezrealizowany

W 12 spord 27 skontrolowanych projektw zagospodarowania z (dodatkach) nie rozliczono rnic w wysokoci zasobw w stosunku do poprzednich opracowa (nawet nie zamieszczono porwnania tych zasobw). W pozostaych 15 projektach zagospodarowania z (dodatkach) dokonano czciowego rozliczenia rnic albo przynajmniej okrelono ich wysoko. Praktyka ta, sankcjonowana brakiem prawnego obowizku, nie pozwala na okrelenie skwantyfikowanych przyczyn zmian w zasobach i utrudnia analiz ich dynamiki, co osabia ochron zasobw.

4.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegowych wymaga, jakim powinny odpowiada projekty zagospodarowania z (Dz. U. Nr 128, poz. 1075 ze zm.)

Skonkretyzowanie i sprecyzowanie przez Ministra rodowiska, w drodze stosownej zmiany obecnej treci 2 ust. 2 pkt 10 rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegowych wymaga, jakim powinny odpowiada projekty zagospodarowania z,

Niezrealizowany

586

1/

Stan prawny na dzie 2 lutego 2012 r.

4 zakresu obowizku okrelania w projektach zagospodarowania z szczegowych zasad, sposobu i zakresu ochrony zasobw nieprzemysowych.

5.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Art. 32 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.)

Podjcie przez Ministra rodowiska stosownych dziaa w celu wniesienia przez Rad Ministrw, w trakcie prac nad projektem nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze, autopoprawek zmierzajcych do obligatoryjnego okrelania w koncesjach na wydobywanie kopalin minimalnego stopnia wykorzystania zasobw przemysowych, poniej ktrego eksploatacja zoa nie byaby dopuszczalna.

Niezrealizowany

W ocenie NIK niecelowe byo przyjcie przez Ministra rodowiska propozycji Ministra Gospodarki, aby zlikwidowa dotychczasowy obowizek okrelania przez Ministra rodowiska w koncesji na wydobywanie kopaliny minimalnego stopnia wykorzystania zasobw zoa oraz przedsiwzi niezbdnych w zakresie racjonalnej gospodarki zoem. Dotychczasowy obowizek zosta zastpiony przepisem fakultatywnym, zgodnie z ktrym koncesja na wydobywanie kopaliny ze zoa moe okrela minimalny stopie wykorzystania zasobw zoa oraz przedsiwzicia niezbdne w zakresie racjonalnej gospodarki zoem (art. 32 ust. 4 pkt 1 nowej ustawy). NIK nie podziela argumentacji uzasadniajcej t propozycj, zgodnie z ktr w przypadku z o skomplikowanej budowie geologicznej ustalenie stopnia wykorzystania zasobw na etapie tworzenia dokumentacji geologicznej i projektu zagospodarowania zoa nie zawsze jest moliwe z wymagan dokadnoci. Zacznikiem do wniosku o przyznanie koncesji na wydobywanie kopaliny jest bowiem projekt zagospodarowania zoa. Powinien on w ocenie NIK obejmowa na tyle rozpoznane zoe, niezalenie od stopnia skomplikowania jego budowy geologicznej, aby mona byo okreli co najmniej minimalny stopie wykorzystania zasobw, ktry jest jednoczenie maksymalnym (dopuszczalnym) poziomem strat. Oznacza to konieczno lepszego rozpoznawania z. W nowej ustawie zrezygnowano z obowizku okrelania jednakowych dla wszystkich przedsibiorcw kryteriw bilansowoci. W ocenie Ministra rodowiska, powysza rezygnacja ma suy uproszczeniu procedur i procesu dokumentowania z kopalin. NIK wprawdzie podziela pogld o potrzebie upraszczania i liberalizacji przepisw, ale tylko w wymagajcych tego sytuacjach. W tym przypadku liberalizacja zasad grniczej dziaalnoci gospodarczej stworzy warunki do dalszego zmniejszania ochrony zasobw kopalin (nie tylko wgla kamiennego) wskutek uprawnienia przedsibiorcw do samodzielnego okrelania kryteriw bilansowoci. Moe nastpi wiksze ni obecnie podporzdkowanie kwalifikowania zasobw do bilansowych lub pozabilansowych w deniu do uzyskania biecej rentownoci.

6.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.)

Podjcie przez Ministra rodowiska stosownych dziaa w celu wniesienia przez Rad Ministrw, w trakcie prac nad projektem nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze, autopoprawek zmierzajcych do upowanienia ministra waciwego do spraw rodowiska do okrelenia kryteriw bilansowoci, w drodze rozporzdzenia (stosownie do przepisw Prawa geologicznego i grniczego z 1994 r. , art. 50 ust. 1 pkt 3).

Niezrealizowany

587

1 7.

2 Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

3 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.)

4 Podjcie przez Ministra rodowiska stosownych dziaa w celu wniesienia przez Rad Ministrw, w trakcie prac nad projektem nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze, autopoprawek zmierzajcych do umoliwienia legalnego uwzgldnienia w operatach ewidencyjnych take tych czynnikw wpywajcych na zmiany w zasobach, ktre nie zostay uwzgldnione w art. 72 ust. 2 Prawa geologicznego i grniczego z 1994 r. Podjcie przez Ministra rodowiska stosownych dziaa w celu wniesienia przez Rad Ministrw, w trakcie prac nad projektem nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze, autopoprawek zmierzajcych do zapewnienia ujmowania w operatach ewidencyjnych tylko zasobw znajdujcych si w obszarze grniczym, zamiast w zou, jak przewidyway to przepisy ustawy Prawo geologiczne i grnicze z 1994 r. Podjcie przez Ministra rodowiska stosownych dziaa w celu wniesienia przez Rad Ministrw, w trakcie prac nad projektem nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze, autopoprawek zmierzajcych do wprowadzenia zakazu skrelania zasobw z ewidencji i zaniechania dokumentowania zasobw. Podjcie przez Ministra rodowiska stosownych dziaa w celu wniesienia przez Rad Ministrw, w trakcie prac nad projektem nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze, autopoprawek zmierzajcych do zobowizania organw nadzoru grniczego do opiniowania wnioskw o przekwalifikowanie zasobw wgla kamiennego, skadanych przez przedsibiorcw do Ministra rodowiska. Podjcie przez Ministra rodowiska stosownych dziaa w celu wniesienia przez Rad Ministrw, w trakcie prac nad projektem nowej ustawy Prawo geologiczne i grnicze, autopoprawek zmierzajcych do rozpatrzenia celowoci powierzenia obowizku zatwierdzania operatw ewidencyjnych waciwym podmiotom, to jest organom nadzoru grniczego lub Pastwowemu Instytutowi Geologicznemu.

5 Niezrealizowany

8.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Art. 101 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.)

Niezrealizowany

W ocenie NIK niecelowe i nieracjonalne jest opracowywanie przez uytkownika jednego z obszarw grniczych operatw i sprawozda statystycznych dla caego zoa, w tym dla obszarw grniczych uytkowanych przez inne kopalnie.

9.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.)

Niezrealizowany

10.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.)

Niezrealizowany

11.

Kontrola bezpieczestwa zaopatrzenia Polski w wgiel kamienny (ze z krajowych) (dzia: rodowisko)

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.)

Niezrealizowany

Pastwowy Instytut Grniczy mgby dokonywa szczegowej weryfikacji sprawozda, gdyby obligatoryjnie otrzymywa operaty ewidencyjne. Alternatywnym rozwizaniem mogoby by ustawowe powierzenie obowizku zatwierdzania operatw ewidencyjnych Okrgowym Urzdom Grniczym, ze wzgldu na posiadane kompetencje i znajomo kopal.

588

1 12.

2 Przygotowanie jednostek krajowego systemu ratowniczoganiczego do prowadzenia czynnoci ratowniczych na wysokoci (dzia: sprawy wewntrzne)

3 Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 31 sierpnia 1998 r. w sprawie przepisw techniczno - budowlanych dla lotnisk cywilnych (Dz.U. Nr 130, poz. 859 ze zm.)

4 Rozwaenie koniecznoci podjcia dziaa legislacyjnych w celu regulacji funkcjonowania w aglomeracjach miejskich ldowisk dla migowcw ratowniczych.

5 Niezrealizowany

6 W obecnie obowizujcym rozporzdzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie przepisw techniczno-budowlanych dla lotnisk cywilnych, brak jest uregulowa dot. ldowisk dla migowcw ratowniczych, w tym rwnie katalogu obiektw zobligowanych do posiadania lotnisk dla migowcw usytuowanych nad poziomem gruntu.

13.

Wykonywanie funkcji zarzdcy drg przez organy samorzdu terytorialnego (dzia: transport)

Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczeglnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie drg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194 ze zm.)

Wprowadzenie do ustawy o szczeglnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie drg publicznych przepisw okrelajcych, e decyzja o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej dla danej inwestycji obejmuje wszystkie roboty budowlane, niekoniecznie zwizane z sam drog publiczn - ktre s jednak konieczne do realizacji planowanej inwestycji.

Niezrealizowany

Z ustale kontroli wynika, e nie zostay zlikwidowane wszystkie bariery prawne w procesie przygotowania inwestycji drogowych. Dotyczy to w szczeglnoci przypadkw, w ktrych zachodzi konieczno wydania decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej (decyzji ZRID) dla skrzyowania drg rnej kategorii lub w przypadku przebudowy urzdze obcych, zlokalizowanych poza korytarzem komunikacyjnym. Usunicie wtpliwoci w tym zakresie byoby moliwe poprzez wprowadzenie do przywoanej ustawy przepisw okrelajcych, e decyzja ZRID dla danej inwestycji obejmuje wszystkie roboty budowlane, niekoniecznie zwizane z sam drog publiczn - ktre jednak s konieczne do realizacji planowanej inwestycji.

14.

Wykonywanie funkcji zarzdcy drg przez organy samorzdu terytorialnego (dzia: transport)

Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczeglnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie drg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194 ze zm.)

Rozszerzenie przepisw art. 11a ust. 1 ustawy o szczeglnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie drg publicznych o moliwo wystpowania z wnioskiem o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej, rwnie przez zarzd drogi, w sytuacjach gdy zosta on powoany.

Niezrealizowany

15.

Dziaalno samorzdowych kolegiw odwoawczych (dzia: administracja publiczna)

Ustawa z dnia 12 padziernika 1994 r. o samorzdowych kolegiach odwoawczych (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 856 ze zm.)

Stworzenie moliwoci odwoania czonkw SKO, w przypadku stwierdzenia racych nieprawidowoci w procesie ich wyboru.

Niezrealizowany

W dniu 1 stycznia 2012 r. wesza w ycie nowelizacja ustawy o samorzdowych kolegiach odwoawczych, opublikowana w Dz. U. z 2011 r. Nr 185, poz. 1092, dotyczca sprawowania nadzoru nad dziaalnoci administracyjn SKO. Zmiana ta nie uwzgldnia wniosku NIK.

16.

Wykonywanie zada przez samorzdy terytorialne w zakresie organizowania regionalnych przewozw autobusowych (dzia: transport)

Art. 83 ust. 3 ustawy z dnia 6 wrzenia 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 ze zm.)

Wprowadzenie zmian w art. 83 ust. 3 ustawy o transporcie drogowym, majcych na celu szczegowe i jednoznaczne okrelenie zakresu i sposobu realizacji obowizku informacyjnego organw samorzdowych, odnoszcego si do przedstawiania ministrowi waciwemu do spraw transportu informacji dotyczcych liczby i zakresu udzielonych licencji i zezwole oraz liczby wypisw z tych dokumentw.

Niezrealizowany

589

1 17.

2 Wykonywanie zada przez samorzdy terytorialne w zakresie organizowania regionalnych przewozw autobusowych (dzia: transport)

3 Ustawa z dnia 6 wrzenia 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 ze zm.)

4 Wprowadzenie w ustawie o transporcie drogowym przepisu dotyczcego kontroli organw samorzdowych, w zakresie wykonywania obowizku informacyjnego okrelonego w art. 83 ust. 3 tej ustawy.

5 Niezrealizowany

6 Sprawdzenia realizacji tego obowizku mgby dokonywa po wprowadzeniu odpowiedniego uregulowania ustawowego wojewdzki inspektor transportu drogowego, w ramach nadzoru sprawowanego nad wydawaniem licencji i zezwole. Podkreli naley, e dane o liczbie udzielonych licencji i wydanych zezwoleniach, publikowane przez Ministerstwo Infrastruktury, s jedynym rdem podstawowych informacji o rynku przewozw osb i rzeczy w krajowym transporcie drogowym.

18.

Wykonanie w 2010 roku budetu pastwa w czci 36 - Skarb Pastwa, przychodw z prywatyzacji majtku Skarbu Pastwa w 2010 r., a take wykonania planw finansowych Funduszu Reprywatyzacji, Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw, Funduszu Skarbu Pastwa (dzia: finanse publiczne) Wykonanie w 2010 roku budetu pastwa w czci 22 - Gospodarka wodna i w czci 41 - rodowisko (dzia: rodowisko)

Rozporzdzenie Ministra Skarbu Pastwa z dnia 29 czerwca 2007 r. w sprawie szczegowego trybu przyznawania i rozliczania dotacji podmiotowej z budetu pastwa dla Polskiej Agencji Prasowej Spka Akcyjna (Dz. U. Nr 138, poz. 971 ze zm.)

W ocenie NIK, Minister Skarbu Pastwa powinien podj dziaania legislacyjne w celu zmiany rozporzdzenia Ministra Skarbu Pastwa z dnia 29 czerwca 2007 r. w sprawie szczegowego trybu przyznawania i rozliczania dotacji podmiotowej z budetu pastwa dla Polskiej Agencji Prasowej Spka Akcyjna, w wyniku ktrych nastpi faktyczne uwzgldnienie koniecznych i rzeczywistych kosztw ponoszonych przez PAP SA na cele okrelone w art. 1 ustawy z dnia 15 wrzenia 1997 r. o Polskiej Agencji Prasowej. Rozwaenie zmian w ustawie - Prawo geologiczne i grnicze, w celu jednoznacznego brzmienia przepisw w zakresie okrelania wysokoci opat w przypadku aneksowania umw, m.in. w zakresie zmian okresu poszczeglnych etapw. Rozwaenie zmian w ustawie - Prawo geologiczne i grnicze, w celu jednoznacznego brzmienia przepisw w zakresie ustalania ponownych opat z tytuu poszukiwania lub rozpoznawania z kopalin w przypadku zmiany okresw poszczeglnych etapw. Doprowadzenie do zmian w obowizujcych przepisach prawnych, majcych na celu umoliwienie wojewdzkim inspektorom ochrony rodowiska dokonywania, na podstawie wynikw wasnych pomiarw i analiz, oceny speniania warunkw odprowadzania ciekw do wd lub do ziemi oraz wymierzania w oparciu o wyniki tych pomiarw i analiz - administracyjnych kar pieninych, poprzez skorelowanie przepisw ustawy - Prawo ochrony rodowiska oraz rozporzdzenia Ministra rodowiska w sprawie warunkw, jakie naley speni przy wprowadzaniu ciekw do wd lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego.

Niezrealizowany

19.

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.) Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981), ktra uchylia z dniem 1 stycznia 2012 r. ustaw z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947 ze zm.) Art. 314 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) oraz rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunkw, jakie naley speni przy wprowadzaniu ciekw do wd lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984 ze zm.)

Minister rodowiska, po rozwaeniu wniosku, nie uzna za zasadne wprowadzenia tych zmain do ustawy - Prawo geologiczne i grnicze, a jedynie dokona odpowiednich zmian w Zasadach ustalania wynagrodzenia z tytuu uytkowania grniczego.

20.

Wykonanie budetu pastwa w 2010 r. w czci 22 Gospodarka wodna i w czci 41 rodowisko (dzia: rodowisko)

Niezrealizowany

W sytuacji zmiany ostatecznych decyzji o udzieleniu koncesji, polegajcych jedynie na zmianie harmonogramu czasu trwania poszczeglnych faz, bez wyduenia cznego czasu obowizywania koncesji, z przepisw ustawy Pgig nie wynikaa wprost moliwo ustalenia ponownej opaty za prowadzon dziaalno poszukiwawczo-rozpoznawcz na tych samych obszarach koncesyjnych. Najwysza Izba Kontroli zwraca uwag na niespjno przepisw prawnych, uniemoliwiajc wojewdzkim inspektorom ochrony rodowiska dokonywanie - na podstawie pomiarw wasnych oceny speniania przez podmioty warunkw odprowadzania ciekw do wd lub do ziemi, okrelonych w pozwoleniach wodnoprawnych oraz wymierzanie administracyjnych kar pieninych w oparciu o wyniki tych pomiarw.

21.

Wymierzanie przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowanie (dzia: rodowisko)

Niezrealizowany

590

1 22.

2 Wymierzanie przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowanie (dzia: rodowisko)

3 Art. 319 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) oraz rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie wysokoci jednostkowych stawek kar za przekroczenia warunkw wprowadzania ciekw do wd lub do ziemi (Dz. U. Nr 260, poz. 2177 ze zm.)

4 Doprowadzenie do zmian w obowizujcych przepisach prawnych, majcych na celu umoliwienie zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieninych podmiotom, ktre usuny przyczyn ponoszenia tych kar przed wydaniem przez wojewdzkich inspektorw ochrony rodowiska decyzji ustalajcych wymiar kary biegncej, albo wymierzajcych administracyjne kary pienine, poprzez zmian przepisu art. 319 ust. 1, 3 i 3a Prawa ochrony rodowiska.

5 Niezrealizowany

6 Kontrola ujawnia przypadki odraczania terminu patnoci, a nawet zmniejszania i umarzania administracyjnych kar pieninych, w sytuacjach gdy przedsiwzicie, ktre usuno przyczyn ich ponoszenia, zostao zrealizowane przed wydaniem decyzji odraczajcej. NIK ocenia odraczanie terminu patnoci administracyjnych kar pieninych, w sytuacji gdy przedsiwzicie, ktre usuno przyczyn ich ponoszenia, zostao zrealizowane przed wydaniem decyzji wymierzajcej t kar, oraz niezawierajcych odpowiednich harmonogramw realizacji przedsiwzi, jako naruszajce dyspozycj art. 317 ust. 1 oraz 318 ust. 5 pkt 3 Po, a orzekanie o zmniejszeniu lub umorzeniu kary bez uprzedniego odroczenia terminu jej patnoci jako naruszenie dyspozycji art. 319 ust. 1, 3 i 3a Po. W wyjanieniach udzielonych kontrolerom NIK, jako przyczyn powyszego postpowania, podawano m.in. niedoskonao przepisw art. 317 i 318 Po, w ktrych nie przewidziano sytuacji, gdy korzystajcy ze rodowiska, wiadomy powodowania nadmiernych emisji i czekajcych go konsekwencji, przystpuje do dziaania nie czekajc a zostanie mu wymierzona kara, co jest zachowaniem waciwym z punktu widzenia ochrony rodowiska, a tym samym jest zgodne z interesem spoecznym. Ponadto w trakcie kontroli wskazywano na tre pisma Zastpcy Gwnego Inspektora Ochrony rodowiska z dnia 29 kwietnia 1998 r., w ktrym dopuszcza si moliwo odraczania terminu patnoci kar pieninych w zwizku z realizacj inwestycji ju zakoczonej oraz wyrok Sdu Najwyszego z dnia 7 padziernika 1997 r., sygn. akt III RN51/97, w ktrym wyraono pogld, e zakad, ktry z naleyt sprawnoci zrealizowa odpowiednie inwestycje i usun w ten sposb przyczyny wymierzenia mu kary nie moe by z tego powodu gorzej traktowany od zakadu, ktry powstrzymywa si od realizacji odpowiednich inwestycji a do wymierzenia mu kary. NIK wyraa pogld o celowoci dokonania zmian w prawie, umoliwiajcych zmniejszanie lub umarzanie administracyjnych kar pieninych, gdy przyczyn ich ponoszenia usunito przed wydaniem decyzji wymierzajcej tak kar. Wyniki kontroli w WIO w Biaymstoku i w WIO w Zielonej Grze wykazay przypadki akceptowania - zgodnie z pismem Gwnego Inspektora Ochrony rodowiska z dnia 20 sierpnia 2010 r. - wynikw pomiarw wasnych podmiotw, wykonanych przez akredytowane laboratoria, na podstawie prbek do bada pobranych przez zainteresowane podmioty, co moe podwaa wiarygodno wynikw tych analiz. Spowodowane jest to nieprecyzyjnym, zdaniem NIK,

23.

Wymierzanie przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowanie (dzia: rodowisko)

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.)

Doprowadzenie do zmian w obowizujcych przepisach prawnych, majcych na celu rozszerzenie obowizku zapewnienia wykonywania pomiarw wielkoci emisji lub innych warunkw korzystania ze rodowiska przez akredytowane laboratoria, o ktrych mowa w art. 147a ust. 1 Po, o obowizek pobierania przez nie take prbek do bada.

Niezrealizowany

591

6 zapisem art. 147a Po, zgodnie z ktrym prowadzcy instalacj oraz uytkownik urzdzenia s obowizani zapewni wykonanie pomiarw wielkoci emisji lub innych warunkw korzystania ze rodowiska przez akredytowane laboratorium w zakresie bada, do ktrych wykonywania s obowizani, natomiast nie daje jednoznacznych podstaw do stwierdzenia, e obowizek przewidywany w tym przepisie odnosi si rwnie do pobierania prbek do bada przez takie laboratorium. W dniu 7 maja 2010 r. Gwny Inspektor Ochrony rodowiska wystpi do Ministra rodowiska z propozycj zmiany art. 147a ust. 1 Po, polegajcej na wprowadzeniu zapisu o obowizku pobierania prbek do analiz przez akredytowane laboratoria.

24.

Realizacja zada w zakresie midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju (dzia: sprawy zagraniczne)

Ustawa z dnia 16 wrzenia 2011 r. o wsppracy rozwojowej (Dz. U. Nr 234, poz. 1386)

Przyspieszenie dziaa w celu utworzenia ram strategicznych i legislacyjnych w zakresie wsppracy rozwojowej, ktre zapewni wdroenie systemu kompleksowego planowania, koordynacji i ewaluacji polskiej pomocy zagranicznej spjnego z systemem planowania i realizacji budetu pastwa. Wprowadzenia we wszystkich dziaach klasyfikacji budetowej wydatkw rozdziau Pomoc zagraniczna, w celu identyfikacji wszelkich wydatkw zwizanych z pomoc na rzecz rozwoju.

Zrealizowany

W dniu 16 wrzenia 2011 r. Sejm uchwali ustaw o wsppracy rozwojowej (Dz. U. Nr 234, poz. 1386), w ktrej okrelono formy i zasady wsppracy rozwojowej oraz zadania ministra waciwego do spraw zagranicznych w zakresie wsppracy rozwojowej.

25.

Realizacja zada w zakresie midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju (dzia: sprawy zagraniczne)

Rozporzdzenie Ministra Finansw z dnia 29 sierpnia 2011 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie szczegowej klasyfikacji dochodw, wydatkw, przychodw i rozchodw oraz rodkw pochodzcych ze rde zagranicznych (Dz. U. Nr 185, poz. 1098)

Zrealizowany

Rozporzdzeniem Ministra Finansw z dnia 29 sierpnia 2011 r., ktre zmienio rozporzdzenie w sprawie szczegowej klasyfikacji dochodw, wydatkw, przychodw i rozchodw oraz rodkw pochodzcych ze rde zagranicznych (Dz. U. Nr 185, poz. 1098), w zaczniku nr 2 do rozporzdzenia - Klasyfikacja rozdziaw: w dziaach: 010, 020, 050, 100, 150, 400, 500, 550, 600, 630, 700, 710, 720, 730, 750, 751, 752, 753, 754, 755, 801, 803, 851, 852, 853, 854, 900, 921, 925 i 926, dodano rozdzia: Pomoc zagraniczna, ktry obejmuje wydatki na pomoc zagraniczn, w szczeglnoci dla pastw rozwijajcych si, oraz pomoc humanitarn. Przepis art. 4 ust. 1 ustawy o wynagradzaniu osb kierujcych niektrymi podmiotami prawnymi, ogranicza moliwo zajmowania stanowiska czonka rady nadzorczej spki, m.in. z cakowitym lub ponad 50% udziaem SP przez jedn osob, tylko do jednej takiej spki. Art. 6 ust. 1 ustawy o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne dopuszcza natomiast osoby zajmujce stanowiska kierownicze w administracji publicznej (lub rwnorzdne pod wzgldem pacowym) do czonkostwa w organach (w tym radach nadzorczych) maksymalnie dwch spek. W MSP jest stosowana norma art. 6 ust. 1 ustawy o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej

26.

Restrukturyzacja sektora przemysu maszynowego (dzia: gospodarka)

Art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 ze zm.) oraz art. 4 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osb kierujcych niektrymi podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306 ze zm.)

W ocenie NIK, istniejca rozbieno pomidzy przepisami ustawy o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne oraz ustawy o wynagradzaniu osb kierujcych niektrymi podmiotami prawnymi, w zakresie moliwoci zasiadania tej samej osoby w radach nadzorczych wicej ni jednej spki z wikszociowym udziaem Skarbu Pastwa lub jednostki samorzdu terytorialnego uzasadnia potrzeb podjcia przez Ministra Skarbu Pastwa inicjatywy legislacyjnej majcej na celu stosowanie wycznie jednej normy prawnej.

Niezrealizowany

592

6 przez osoby penice funkcje publiczne i niektrzy pracownicy Ministerstwa, zajmujcy stanowiska kierownicze lub rwnorzdne pod wzgldem pacowym, zasiadaj rwnoczenie w radach nadzorczych dwch spek z cakowitym lub wikszociowym (ponad 50%) udziaem Skarbu Pastwa.

27.

Przestrzeganie praw zwierzt (dzia: rolnictwo)

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierzt oraz zwalczaniu chorb zakanych zwierzt (Dz.U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342 ze zm.)

NIK wskazuje na potrzeb rozwaenia podjcia przez ministra waciwego ds. rolnictwa, dziaa w celu zmiany ustawy o ochronie zdrowia zwierzt oraz zwalczaniu chorb zakanych zwierzt, przez poddanie nadzorowi weterynaryjnemu (uznanie za dziaalno nadzorowan) dziaalnoci polegajcej na ochronie przed bezdomnymi zwierztami (gwnie w zakresie wyapywania zwierzt), a take upowanienie ministra waciwego ds. rolnictwa do okrelenia, w drodze rozporzdzenia, wymaga dla prowadzenia tego rodzaju dziaalnoci. NIK wskazuje na potrzeb rozwaenia podjcia przez ministra waciwego ds. rolnictwa, dziaa w celu zmiany rozporzdzenia w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt, przez doprecyzowanie standardw jakoci opieki sprawowanej nad zwierztami w schroniskach, a dotyczcych m.in. norm powierzchniowych. Podjcie przez Ministra Gospodarki dziaa majcych na celu dokonanie zmian przepisw dotyczcych zasad tworzenia i gromadzenia rodkw funduszu likwidacji zakadu grniczego, w oparciu o procentow stawk obliczonej w danym roku obrotowym amortyzacji rodkw trwaych zakadu grniczego.

Niezrealizowany

28.

Przestrzeganie praw zwierzt (dzia: rolnictwo)

Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt (Dz. U. Nr 158, poz. 1657)

Niezrealizowany

Obowizujce rozporzdzenie nie okrela norm/wartoci, ktre identyfikowayby podstawowe potrzeby bytowe dla poszczeglnych gatunkw i ras zwierzt.

29.

Tworzenie funduszy likwidacji kopal i zakadw grniczych oraz gospodarowanie ich rodkami przez spki grnictwa wgla kamiennego (dzia: gospodarka)

Dzia VI, rozdzia V, ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981)

Niezrealizowany

W ocenie NIK przepisy nakazujce tworzenie funduszu likwidacji zakadu grniczego w oparciu o odpisy ustalane na bazie amortyzacji rodkw trwaych zakadu grniczego, nie gwarantuj realizacji celu utworzenia tego funduszu, z uwagi na fakt, e nie ma bezporedniej zalenoci pomidzy wielkoci amortyzacji, a przyszymi kosztami likwidacji zakadu grniczego. W raz z upywem czasu i coraz bliszym terminem likwidacji dochodzi do cakowitego zamortyzowania czci rodkw trwaych, co pomniejsza kwot amortyzacji, a tym samym wielko odpisu na fundusz likwidacji. Powysze potwierdzaj ustalenia kontroli, z ktrych jednoznacznie wynika, e przez 10 lat funkcjonowania obecnych rozwiza prawnych adna z kontrolowanych spek nie zgromadzia na funduszu danego zakadu grniczego kwoty wystarczajcej na jego likwidacj, za spki, ktre zgromadziy najwicej rodkw finansowych (np. Kompania Wglowa SA - 15 zakadw grniczych i Jastrzbska Spka Wglowa SA - 6 zakadw grniczych) mog wprawdzie zlikwidowa po jednym z posiadanych zakadw grniczych, lecz musz t

593

6 likwidacj sfinansowa z wpat dokonywanych na bazie amortyzacji pozostaych zakadw grniczych. W przedstawionym stanowisku do informacji o wynikach kontroli Minister Gospodarki poda: (...)Funkcjonujcy system tworzenia funduszu na podstawie wysokoci odpisw amortyzacyjnych dziaa zadowalajco. Zmiana sposobu tworzenia funduszu jest moliwa, jednake Ministerstwo Gospodarki nie widzi aktualnie innego sposobu jego tworzenia. Ewentualna zmiana mechanizmu tworzenia funduszu wymagaaby przeprowadzenia szczegowej analizy.

30.

Tworzenie funduszy likwidacji kopal i zakadw grniczych oraz gospodarowanie ich rodkami przez spki grnictwa wgla kamiennego (dzia: gospodarka)

Dzia VI, rozdzia V, ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i grnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981) oraz ustawa z dnia 7 wrzenia 2007 r. o funkcjonowaniu grnictwa wgla kamiennego w latach 2008-2015 (Dz. U. Nr 192, poz. 1379 ze zm.)

Podjcie przez Ministra Gospodarki dziaa majcych na celu dokonanie zmian przepisw dotyczcych moliwoci wykorzystywania rodkw funduszu na potrzeby biecej dziaalnoci.

Niezrealizowany

Utworzenie funduszu miao na celu zabezpieczenie rodkw finansowych na przysz likwidacj zakadu grniczego, a tym samym odcienie budetu pastwa od ponoszenia kosztw likwidacji. Wprowadzony od stycznia 2008 r., ustaw z dnia 7 wrzenia 2007 r. o funkcjonowaniu grnictwa wgla kamiennego w latach 2008 2015, przepis umoliwiajcy wykorzystywanie rodkw tego funduszu na biec likwidacj obiektw, urzdze lub wyrobisk grniczych, zdaniem NIK, pozostaje w sprzecznoci z pierwotnym celem utworzenia tego funduszu, tj. zapewnieniem rodkw finansowych na kocow likwidacj zakadu grniczego. (W wyniku niniejszej kontroli stwierdzono, e KHW SA w 2010 r. na likwidacj cian i wyrobisk przycianowych wydatkowa z funduszu likwidacji 30,5 mln z, co stanowio 42% cznych wpat dokonanych przez t Spk na fundusze w latach 20002009). Nadmieni naley, e w nowej ustawie - Prawo geologiczne i grnicze zachowano koncepcj moliwoci wykorzystywania rodkw funduszu na biec dziaalno (np. likwidacja urzdze zbdnych ze wzgldw technicznych i technologicznych). W stanowisku do informacji Minister Gospodarki poda: (...) w ruchu zakadu grniczego prowadzi si biec likwidacj wyrobisk, pomimo i eksploatacja ich nie zostaa zakoczona. Ze wzgldw bezpieczestwa ludzi i ruchu zakadu grniczego, take bezpieczestwa publicznego pewne wyrobiska oraz wyeksploatowane partie z likwiduje si wczeniej, ni po zakoczeniu ruchu zakadu grniczego. Ponadto, jedn z metod likwidacji kopal, jest ich czenie, a nastpnie likwidacja tej czci poczonej kopalni, ktra nie prowadzi ju wydobycia. W zwizku z faktem, e rodki na likwidacj kopal mog zosta wykorzystane tylko na ten cel, a ze wzgldw techniki wydobycia konieczna jest wczeniejsza likwidacja czci wyrobisk, wniosek budzi wtpliwoci..

594

1 31.

2 Gospodarowanie mieniem przez zwizki midzygminne (dzia: administracja publiczna)

3 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)

4 Rozwaenie podjcia dziaa majcych na celu opracowanie projektu nowelizacji ustawy o samorzdzie gminnym tak, aby przepisy tej ustawy okrelay zadania zarzdu zwizku midzygminnego, w tym zadania przewodniczcego zarzdu, ze szczeglnym uwzgldnieniem gospodarowania mieniem komunalnym, wykonywania budetu i przygotowywania projektw uchwa zgromadzenia. Zdaniem NIK celowa jest zmiana przepisu art. 38 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw, polegajca na wykreleniu zapisu zobowizujcego samorzd terytorialny do wprowadzenia elementw wiedzy konsumenckiej do programw nauczania w szkoach publicznych.

5 Niezrealizowany

32.

Informacja o wynikach kontroli ochrony interesw klientw zakadw ubezpiecze oraz czonkw funduszy emerytalnych (dzia: instytucje finansowe)

Art. 38 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentw (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.)

Niezrealizowany

W trakcie kontroli powiatowi/miejscy rzecznicy konsumentw wskazywali, e samorzd terytorialny nie ma moliwoci ingerencji w programy nauczania w szkoach, w zwizku z tym przepis art. 38 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw, w zakresie dotyczcym obowizku wprowadzenia przez samorzd terytorialny elementw wiedzy konsumenckiej do programw nauczania w szkoach publicznych, jest niezasadny. NIK stwierdza, e obowizujce przepisy uniemoliwiaj osiganie przez warsztaty terapii zajciowej (WTZ) celw okrelonych w ustawie o rehabilitacji. W szczeglnoci zwraca uwag brak mechanizmu umoliwiajcego rotacj uczestnikw WTZ. Skutkiem tego, niewielka liczba uczestnikw opuszcza warsztaty, przebywajc w nich nawet ponad 10 lat, podczas gdy inni niepenosprawni, posiadajcy wskazania do rehabilitacji w WTZ, oczekuj bezskutecznie na przyjcie. Ani powiat przekazujcy rodki finansowe na te zadania, ani WTZ, nie maj prawa wykrelenia niepenosprawnego z listy uczestnikw warsztatu, pomimo zakoczenia przez niego rehabilitacji, potwierdzonego stanowiskiem rady programowej. Rwnoczenie nie ma przepisw zapewniajcych przyjcie uczestnika WTZ do orodka wsparcia, zakadu aktywnoci zawodowej czy zakadu pracy chronionej. W Raporcie z analizy dziaalnoci WTZ w 2008 r., opracowanym przez Centrum Bada Marketingowych INDICATOR na zlecenie PFRON, przytoczono m.in. wyniki ankiety przeprowadzonej wrd kierownikw warsztatw w caej Polsce. Na podstawie udzielonych odpowiedzi stwierdzono, e spord 18.609 uczestnikw przebywajcych w 505 warsztatach - 723 osoby, tj. 3,9%, podjy prac, a 1.826 osb, tj. 9,8%, poszukiwao pracy. Wedug uzyskanych z ankiet informacji rotacja uczestnikw warsztatw bya bardzo maa. Wskazano m.in., e w warsztatach, ktre powstay do 2005 r., 80% uczestnikw przebywao w nich powyej 3 lat, w tym od 3 do 6 lat - 44% uczestnikw, a powyej 6 lat - 36% uczestnikw. Rwnoczenie na miejsce w warsztatach oczekiwao 2.449 osb.

33.

Informacja o wynikach kontroli organizacji i finansowania warsztatw terapii zajciowej przy udziale rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych w wojewdztwie maopolskim (dzia: zabezpieczenie spoeczne)

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.)

Podjcie dziaa legislacyjnych zapewniajcych rotacj uczestnikw warsztatw terapii zajciowej.

Niezrealizowany

595

596

Wykaz waniejszych wnioskw systemowych sformuowanych w informacjach o wynikach kontroli w 2011 r.

Zacznik nr 7
do Sprawozdania z dziaalnoci Najwyszej Izby Kontroli

597

Wykaz waniejszych wnioskw systemowych sformuowanych w informacjach o wynikach kontroli w 2011 r.

Dzia administracji rzdowej, ktrego Zrealizowany/ Jednostka, ktrej dotyczy niezrealizodotyczy wniosek wniosek wany 4 Zarzd PFRON 5 praca, zabezpieczenie spoeczne 7 przyjty do realizacji

Lp. 1 1.

Tytu i nr kontroli 2 Realizacja wybranych programw wspierajcych wzrost zatrudnienia osb niepenosprawnych P/10/096/KPZ

Tre wniosku 3 Wypracowanie skutecznych metod, dajcych moliwo standaryzacji zada i porwnywania efektywnoci poszczeglnych projektw Kompleksowe przeanalizowanie dotychczasowych dowiadcze w dziedzinie realizacji programw, w celu zwikszenia ich efektywnoci Rozwaenie moliwoci zwikszenia udziau przedstawicieli PFRON w procesie tworzenia zaoe programw realizowanych nastpnie przez Fundusz Zwikszenie dyscypliny w zakresie rozliczania rodkw publicznych przeznaczonych na ich realizacj.

Uwagi
8

Penomocnik Rzdu praca, zabezpieczenie do Spraw Osb Niepenosprawnych spoeczne i PFRON

przyjty do realizacji

Minister Pracy i Polityki Spoecznej

praca, zabezpieczenie spoeczne

przyjty do realizacji

Zarzd PFRON

praca, zabezpieczenie spoeczne

przyjty do realizacji

2.

Wywizywanie si organw samorzdu terytorialnego z zada na rzecz pomocy osobom uprawnionym do alimentw P/10/098/KPZ

Minister Pracy Zwikszenie nadzoru i Polityki merytorycznego nad realiSpoecznej zacj wiadcze z funduszu alimentacyjnego oraz postpowa wobec dunikw alimentacyjnych

zabezpieczenie spoeczne

Zwikszenie nadzoru nad komornikami sdowymi w zakresie realizacji przez nich zada wobec dunikw alimentacyjnych wynikajcych z przepisw ustawy o p.o.u. oraz innych ustaw (m.in. kodeksu postpowania cywilnego) Podejmowanie dziaa kontrolnych w zakresie realizacji przez organy samorzdu terytorialnego zada wynikajcych z ustawy z dnia 7 wrzenia 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentw (zadanie zlecone gminom) w tym rzetelnego, zgodnego ze stanem faktycznym sporzdzania sprawozda

Minister Sprawiedliwoci

zabezpieczenie spoeczne

wojewodowie

zabezpieczenie spoeczne

598

3 Rzetelne realizowanie zada okrelonych w ustawie o p. o.u. (w tym zwikszenie zaangaowania w dziaania wobec dunikw alimentacyjnych m.in. w celu ich aktywizacji zawodowej) oraz zgodne z przepisami okrelonymi w kpa i postpowania egzekucyjnego w administracji Podejmowanie w kadym wymagajcym tego przypadku dziaa polegajcych na przekazywaniu waciwym podmiotom informacji majcych wpyw na realizacj zada wynikajcych z ustawy o p.o.u. oraz wzmocnienie nadzoru nad organizacj obsugi funduszu alimentacyjnego poprzez wprowadzenie odpowiednich mechanizmw kontrolnych

4 kierownicy jednostek samorzdu terytorialnego

5 zabezpieczenie spoeczne

kierownicy jednostek samorzdu terytorialnego

zabezpieczenie spoeczne

3.

Realizacja zada przez Pastwow Inspekcj Sanitarn na terenach dotknitych powodzi w 2010 r. D/10/505/KPZ

Podjcie dziaa zmierzajcych do dostosowania dziaalnoci Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych wycznie do zada nalecych do waciwoci ministra waciwego do spraw zdrowia

Minister Zdrowia

zdrowie

suby sanitarne Objcie przez suby sanitarne monitoringiem jakoci wody pochodzcej z indywidualnych uj bdcych jedynym rdem wody do picia przez ludzi, a w szczeglnoci w przypadku wystpienia klski ywioowej lub sytuacji kryzysowej ustawodawca Okrelenie w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym realnych i spjnych terminw dotyczcych opracowania planw zarzdzania kryzysowego przez poszczeglnych uczestnikw biorcych udzia w procedurach ich opracowania i zatwierdzania. 4. Przygotowanie lotniska Pozna-Krzesiny do realizacji zada bazy samolotw F 16 P09/084/KOB Przeprowadzenie analizy skutkw utrzymywania bazy samolotw F-16 w Poznaniu oraz skutkw zmiany jej lokalizacji, jako podstawy ewentualnych dziaa w tym zakresie Minister Obrony Narodowej

zdrowie

zdrowie

obrona narodowa

przyjty do realizacji

Minister Obrony Uregulowanie zasad Narodowej i procedur dotyczcych uwzgldniania potrzeb obronnoci w zagospodarowaniu przestrzennym kraju

obrona narodowa

przyjty do realizacji

599

1 5.

2 Realizacja programu modernizacji w Policji ustanowionego ustaw z dnia 12 stycznia 2007 r. P/10/083/KOB

5 sprawy wewntrzne

7 przyjty do realizacji

Egzekwowanie od Komendan- Minister Spraw ta Gwnego Policji rzetelne- Wewntrznych go i przejrzystego informowa- i Administracji nia o wydatkach dokonanych ze rodkw niewygasajcych z upywem roku budetowego oraz o dokonanych wydatkach bdcych spat zobowiza zacignitych w minionym roku budetowym Dokonanie oceny wpywu realizacji Programu na bezpieczestwo pastwa i obywateli. Minister Spraw Wewntrznych i Administracji

sprawy wewntrzne

przyjty do realizacji

Zastosowanie w jednostkach Komendant Gwny sprawy wewntrzne Policji Policji systemu finansowoksigowego gwarantujcego rzetelne i zgodne z przepisami prowadzenie ksig rachunkowych Rzetelne przygotowanie planowanych projektw, w tym staranne ustalanie szacunkowych wartoci planowanych zamwie publicznych i dokumentowanie tego procesu Komendant Gwny sprawy wewntrzne Policji

przyjty do realizacji

przyjty do realizacji

Komendant Gwny sprawy Zapewnienie starannewewntrzne Policji go redagowania umw zawieranych z wykonawcami, ze szczeglnym uwzgldnieniem naleytego zabezpieczenia interesw Skarbu Pastwa

przyjty do realizacji

Rzetelne egzekwowanie zapisw umownych

Komendant Gwny sprawy wewntrzne Policji

przyjty do realizacji przyjty do realizacji

Komendant Gwny sprawy Zapewnienie konkurencyjwewntrzne Policji noci procedur udzielania zamwie publicznych, w tym w zakresie stosowanych trybw Wypracowanie i wdroenie mechanizmw gwarantujcych pen przejrzysto realizacji zawartych umw i skuteczno procesw kontroli wewntrznej. 6. Przygotowanie jednostek krajowego systemu ratowniczoganiczego do prowadzenia czynnoci ratowniczych na wysokoci P10/085/KOB Zapewnienie moliwoci biecego, stosownie do potrzeb, korzystania przez jednostki krajowego systemu ratowniczo-ganiczego ze migowcw do prowadzenia dziaa ratowniczych na wysokoci. Zapewnienie moliwoci zintensyfikowania szkole i wicze z zakresu ratownictwa wysokociowego z uyciem migowcw lub metod alternatywnych. Komendant Gwny sprawy wewntrzne Policji

przyjty do realizacji

Minister Spraw Wewntrznych i Administracji

sprawy wewntrzne

przyjty do realizacji

Minister Spraw Wewntrznych i Administracji

sprawy wewntrzne

przyjty do realizacji

600

7 przyjty do realizacji

Komendant Gwny sprawy Uwzgldnienie w ramowych wytycznych dla jednostek kra- Pastwowej Stray wewntrzne jowego systemu ratowniczo- Poarnej ganiczego procedur dziaa ratowniczych w przypadku powstania zdarze o charakterze masowym w budynkach redniowysokich, wysokich, wysokociowych i innych obiektach wysokich. Zapewnienie penej, biecej realizacji szkolenia straakw OSP wczonych do krajowego systemu ratowniczoganiczego. Komendant Gwny sprawy Pastwowej Stray wewntrzne Poarnej

przyjty do realizacji

Komendant Gwny sprawy Egzekwowanie rzetelnego dokonywania analiz zagroe Pastwowej Stray wewntrzne Poarnej i sporzdzania planw ratowniczych, ze szczeglnym uwzgldnieniem zagroe w budynkach redniowysokich, wysokich, wysokociowych i innych obiektach wysokich Doprowadzenie do zgodnoci stanu zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych PSP z zatwierdzonymi strukturami stanowiskowymi wynikajcymi z regulaminw organizacyjnych. Poprawa wyposaenia jednostek PSP w sprzt i pojazdy ratowniczo-ganicze. 7. Wymierzanie przez Inspekcj Ochrony rodowiska administracyjnych kar pieninych oraz ich egzekwowanie P/10/111/KSR Podjcie czynnoci zmierzajcych do zwikszenia liczby prowadzonych przez Inspekcj Ochrony rodowiska kontroli przestrzegania decyzji ustalajcych warunki korzystania ze rodowiska, w toku ktrych prowadzone s pomiary emisji substancji i energii do rodowiska Komendant Gwny sprawy Pastwowej Stray wewntrzne Poarnej

przyjty do realizacji

przyjty do realizacji

Komendant Gwny sprawy Pastwowej Stray wewntrzne Poarnej Gwny Inspektor Ochrony rodowiska rodowisko

przyjty do realizacji przyjty do realizacji Gwny Inspektor Ochrony rodowiska poinformowa, e dokonane w 2011 r. zakupy sprztu pomiarowego pozwol w przyszoci oczekiwa wzrostu liczby kontroli z pomiarem.

Gwny Inspektor Dooenie naleytej staOchrony rannoci przy prowadzeniu rodowiska postpowa odwoawczych, w szczeglnoci dokonywanie wszechstronnej i wyczerpujcej oceny dowodw oraz dotrzymywanie ustawowego terminu rozpatrywania spraw, a w przypadku jego przekroczenia - zawiadamianie stron o przyczynach i nowym terminie zaatwienia sprawy

rodowisko

zrealizowany

Gwny Inspektor Ochrony rodowiska poinformowa o podjciu monitorowania terminu rozpatrzenia odwoa celem przygotowania w odpowiednim terminie zawiadomie o nieterminowym rozpatrzeniu sprawy oraz o przeprowadzeniu szkole dla pracownikw GIO i wojewdzkich inspektoratw ochrony rodowiska z zakresu stosowania przepisw kpa oraz stosowania w postpowaniach, prowadzonych przez organy IO, przepisw ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Minister rodowiska poinformowa, e w 2011 r. rozpoczto opiniowanie kolejnej edycji programw, przykadajc du wag do oceny stopnia uwzgldnienia priorytetw

8.

Zarzdzanie rodowiskiem w gminach P/10/113/KSR

Okrelenie minimalnej zawartoci programw ochrony rodowiska, procedury ich opracowania i aktualizowania

Minister rodowiska

rodowisko

w trakcie realizacji

601

3 Wskazanie metod zarzdzania rodowiskiem i koordynacji dziaa na poziomie gminy

4 Minister rodowiska

5 rodowisko

7 w trakcie realizacji

8 Polityki ekologicznej pastwa w latach 2009-2012 z perspektyw do roku 2016 oraz wykorzystania systemw zarzdzania rodowiskowego jako narzdzia realizacji celw rodowiskowych administracji samorzdowej. Opracowujc raport z realizacji polityki ekologicznej pastwa, M dokona kompleksowej oceny realizacji zada, rwnie w zakresie kompetencji administracji samorzdowej. Analizie bdzie podlegaa potrzeba i zakres doprecyzowania wymaga stawianych programom ochrony rodowiska, odnonie do ich opracowywania i realizacji oraz metod zarzdzania rodowiskiem. Na etapie opracowania nowej polityki ekologicznej pastwa zakada si opracowanie wytycznych dot. przygotowania i realizacji programw ochrony rodowiska oraz stworzenie zasad monitorowania realizacji programw. Informacja o kierunku i zakresie dziaa Ministerstwa zwizanych z programami ochrony rodowiska, ich zawartoci i procedurami opracowania zostanie przedoona w IV kw. 2012 r. Minister rodowiska poinformowa, e w dziaaniach na rzecz rozwoju i promocji EMAS du wag przywizuje si do zwikszenia zainteresowania organw administracji samorzdowej zarwno przystpieniem do tego systemu, jak i zaktywizowaniem lokalnego sektora gospodarczego do wdraania systemw zarzdzania rodowiskowego. W opracowywanej strategii rozwoju EMAS przewiduje si dziaania ukierunkowane na realizacj programw, majcych na celu rejestracj organw administracji samorzdowej w systemie EMAS oraz popularyzujcych system wrd przedsibiorcw. Ministerstwo rodowiska nawie wspprac z Komisj Wspln Rzdu i Samorzdu oraz organami administracji samorzdowej. Zdaniem Ministerstwa , docelowym efektem wsppracy byoby opracowanie zasad funkcjonowania systemu wsparcia wdraania EMAS w jednostkach administracji samorzdowej. Informacja o efektach dziaa w zakresie promocji systemu EMAS w organach administracji samorzdowej zostanie przedoona w grudniu 2012r.

Stworzenie systemu wspierania wdraania EMAS w jednostkach administracji samorzdowej

Minister rodowiska

rodowisko

w trakcie realizacji

602

1 9.

2 Zagospodarowanie spalarni odpadw niebezpiecznych zakupionej w ramach Projektu PHARE PL 9608.02.01 I/10/005/KSR

3 Kontynuowanie przez Ministra Skarbu Pastwa dziaa w celu jak najszybszego doprowadzenia do zagospodarowania spalarni, zgodnie z jej przeznaczeniem

4 Minister Skarbu Pastwa

5 Skarb Pastwa

7 w trakcie realizacji

8 Na ogoszone w dniu 28 lipca 2011 r. publiczne zaproszenie do rokowa w sprawie sprzeday instalacji, w wyznaczonym terminie, nie wpyna adna oferta. W dniu 1 grudnia 2011 r. zawarto z Zakadami Mechanicznymi Bumar-abdy SA w Gliwicach umow przechowania, w wyniku ktrej do 30 kwietnia 2012 r. mienie przejte po niezrealizowanym projekcie bdzie nadzorowane i ubezpieczone. W dniu 22 grudnia 2011 r. zamieszczono w BIP publiczne zaproszenie do wzicia udziau w aukcji, ktrej przedmiotem bya instalacja spalarni. Aukcja nie odbya si ze wzgldu na brak chtnych do wzicia udziau w licytacji. W Ministerstwie SP s prowadzone uzgodnienia w sprawie sposobu zagospodarowania spalarni.

10.

Funkcjonowanie ELEWARR sp. z o.o. P/10/108/KSR

Podjcie dziaa w celu opracowania i wdroenia strategii rozwoju Spki, okrelajcej zaoenia, kierunki dziaa, a take sposoby realizacji wyznaczonych zada.

Minister Skarbu Pastwa

rynki rolne

zrealizowany

Wniosek zrealizowany przez Prezesa Agencji Rymku Rolnego

Monitorowanie dziaa Spki Prezes Agencji Rynku Rolnego ELEWARR w sprawie zwrotu wynagrodze nienalenie pobranych przez czonkw Rady Nadzorczej i Zarzdu Spki oraz Gwnego Ksigowego Spki Prezes Agencji Ustalenie wynagrodze dla Rynku Rolnego czonkw Zarzdu Spki w kwotach nieprzekraczajcych maksymalnej wysokoci wynagrodzenia miesicznego, okrelonego w art. 8 pkt 1 ustawy o wynagradzaniu osb kierujcych niektrymi podmiotami prawnymi Prezes Agencji Wyegzekwowanie od Rynku Rolnego Zarzdu Spki ustalenia wynagrodzenia dla Gwnego Ksigowego w kwocie nieprzekraczajcej maksymalnej wysokoci wynagrodzenia miesicznego, okrelonego w art. 8 pkt 1 ww. ustawy Podjcie dziaa majcych na celu popraw sytuacji finansowej Spki ELEWARR Prezes Agencji Rynku Rolnego

rynki rolne

w trakcie realizacji

rynki rolne

zrealizowany

rynki rolne

zrealizowany

rynki rolne

zrealizowany

603

1 11.

2 Funkcjonowanie szk rolniczych prowadzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w latach 2008-2010 P/10/112/KSR

5 rozwj wsi

7 zrealizowany

Minister Rolnictwa Podjcie - we wsppracy z Ministrem Finansw - dziaa i Rozwoju Wsi majce na celu zapewnienie szkoom rolniczym prowadzonym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi rodkw finansowych, umoliwiajcych funkcjonowanie na poziomie zgodnym z zaoonym przy ich przejmowaniu od jednostek samorzdu terytorialnego Podjcie dziaania w kierunku skutecznej realizacji obowizkw organu prowadzcego, w szczeglnoci polegajce na: zapewnieniu prowadzonym szkoom optymalnych warunkw funkcjonowania poprzez popraw warunkw lokalowych niektrych z nich, popraw warunkw bezpieczestwa, a take pene wyposaenie szk w zalecane pomoce naukowe i dydaktyczne wyeliminowaniu przypadkw realizacji przez prowadzone szkoy wydatkw niezgodnie z zatwierdzonym planem finansowym, zacigania zobowiza ponad kwoty okrelone w tych planach, a take naruszania postanowie przepisw w zakresie prowadzenia rachunkowoci i przeprowadzania postpowa o zamwienia publiczne. Zwikszenie nadzoru nad gospodark finansow prowadzonych szk Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

rozwj wsi

zrealizowany

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Gwny Inspektor Nadzoru Budowlanego

rozwj wsi

zrealizowany

12.

Prawidowo utrzymywania i uytkowania obiektw budowlanych P/10/109/KSR

Spowodowanie, w ramach kontroli sprawowanej nad dziaaniami powiatowych inspektorw nadzoru budowlanego, zwikszenia liczby kontroli dotyczcych utrzymywania i uytkowania obiektw budowlanych

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

zrealizowany

Gwny Inspektor Nadzoru Budowlanego poinformowa, e w 2011 r. nadzr budowlany podejmuje zwikszone dziaania kontrolne zarwno planowe, jak i dorane w zakresie przestrzegania przepisw Prawa budowlanego: utrzymania obiektw budowlanych, ochrony zdrowia i prawidowoci prowadzenia robt budowlanych oraz zastosowanych materiaw budowlanych. Dodatkowo, w okresie intensywnych opadw niegu, s prowadzone dorane kontrole stanu utrzymania obiektw budowlanych. Staym monitoringiem objto obiekty socjalne, skontrolowane po wydarzeniach w Kamieniu Pomorskim w 2009 r.

604

8 W 2011 r. nadzr budowlany poddaje kontroli realizacj obowizkw przez wacicieli lub zarzdcw budowlanych obiektw sportowych.

13.

Realizacja zada w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego P/10/110/KSR

Podjcie dziaa w zakresie doprowadzenia do pilnego wdroenia nowych rozwiza prawnych z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Minister Infrastruktury i Minister Rozwoju Regionalnego

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

w trakcie realizacji

Minister Rozwoju Regionalnego poinformowa, e Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju wraz z Prognoz oddziaywania na rodowisko bya przedmiotem konsultacji spoecznych, ktre trway do dnia 21 wrzenia 2010 r. W zwizku ze zgoszonymi uwagami podjto w Ministerstwie prace nad wprowadzeniem zmian w opracowanych dokumentach. Kierownicy pozostaych jednostek kontrolowanych, tj. marszakowie wojewdztw, wjtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast poinformowali o podjtych dziaaniach dla realizacji wnioskw pokontrolnych, w tym m. in. o prowadzeniu prac na rzecz aktualizacji planw zagospodarowania przestrzennego wojewdztw, wyeliminowaniu nieprawidowoci dotyczcych funkcjonowania Wojewdzkich Komisji Urbanistyczno-Architektonicznych, dokonywaniu analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym oraz ocen aktualnoci studiw i miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego (mpzp) i przedstawieniu jej wynikw radom gmin, kontynuowaniu prac nad opracowaniem mpzp, wywizaniu si z obowizku przekazania kopii uchwalonych mpzp marszakowi oraz o ewidencjonowaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu zgodnie z przepisami prawa.

Dokonanie aktualizacji strategii rozwoju wojewdztw i planw zagospodarowania przestrzennego wojewdztw, w przypadku nieaktualnych dokumentw planistycznych.

Marszakowie wojewdztw

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

w trakcie realizacji

Prezydenci Systematyczne zwikszanie i burmistrzowie powierzchni gmin objtych miast miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, uwzgldnianie w studiach uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin, zakresu przedmiotowego wymaganego ustaw z 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w tym okrelenie obszarw naraonych na niebezpieczestwo powodzi i osuwania si mas ziemnych, opracowanie wieloletnich programw sporzdzania miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego w nawizaniu do ustale studium oraz dokonywanie analiz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. 14. Wybr oraz realizacja indywidualnych projektw kluczowych w ramach Regionalnych Programw Operacyjnych P/10/002/KAP Zintensyfikowanie dziaa na rzecz zakoczenia procesu przygotowania projektw indywidualnych oraz przyspieszenia ich realizacji Zarzdy wojewdztw

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

w trakcie realizacji

rozwj regionalny

zrealizowany

Minister Rozwoju Podjcie przez Instytucj Regionalnego koordynujc RPO dziaa sucych wyeliminowaniu nieprawidowoci w raportach o stanie przygotowania projektw indywidualnych i zapewnieniu wiarygodnych danych

rozwj regionalny

zrealizowany

605

1 15.

2 Dziaalno samorzdowych kolegiw odwoawczych P/10/003/KAP

5 administracja publiczna

7 w trakcie realizacji

8 W wyniku realizacji wnioskw skierowanych przez NIK po kontroli, Minister Spraw Wewntrznych i Administracji poinformowa m.in., e przeprowadzona zostanie analiza zasadnoci utrzymywania dotychczasowej liczby samorzdowych kolegiw odwoawczych.

Dokonanie analizy istniejcej Minister Spraw Wewntrznych sieci samorzdowych i Administracji kolegiw odwoawczych pod ktem zasadnoci utrzymywania dotychczasowej ich liczby, ze szczeglnym uwzgldnieniem danych dotyczcych wskanika wydajnoci, wielkoci wpywu spraw, liczby spraw pozostajcych do rozpatrzenia na okres nastpny, kosztw i czasu rozpatrzenia jednej sprawy oraz danych dotyczcych obsady kadrowej Zwrcenie szczeglnej uwagi na terminowo zaatwiania spraw, w celu zapewnienia przestrzegania przepisw prawa i poprawy sprawnoci postpowa. Minister Spraw Wewntrznych i Administracji

administracja publiczna

niezrealizowany

Minister SWiA wskaza, e przy obecnej obsadzie etatowej Departamentu Kontroli, Skarg i Wnioskw MSWiA zwikszenie liczby kontroli na miejscu w SKO byoby trudne do zrealizowania.

16.

Realizacja zada w zakresie midzynarodowej wsppracy na rzecz rozwoju P/10/005/KAP

Utworzenie ram strategicznych i legislacyjnych, ktre zapewni wdroenie systemu kompleksowego planowania, koordynacji i ewaluacji polskiej pomocy zagranicznej,

Minister Spraw Zagranicznych

administracja publiczna, rozwj regionalny sprawy zagraniczne czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej administracja publiczna, rozwj regionalny sprawy zagraniczne czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej administracja publiczna, rozwj regionalny sprawy zagraniczne czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej

w trakcie realizacji

Opracowanie planu dziaania w zakresie osignicia do 2015 r. deklarowanej wielkoci polskiej pomocy zagranicznej, o ktry zwrcia si do pastw UE Komisja Europejska

Minister Spraw Zagranicznych

w trakcie realizacji

Rzetelne sporzdzanie sprawozda dla OECD zawierajcych kompletne i zweryfikowane dane w zakresie wielkoci polskiej pomocy rozwojowej

Minister Spraw Zagranicznych

w trakcie realizacji

17.

Wykonywanie przez organy administracji publicznej zada w zakresie zarzdzania kryzysowego P/10/006

Zapewnienie skuteczniejszego Rada Ministrw nadzoru Rady Ministrw nad realizacj zada planistycznych przez podmioty szczebla centralnego

sprawy wewntrzne

606

5 sprawy wewntrzne

Minister Spraw Zapewnienie przez Wewntrznych Ministra SWiA oraz i Administracji inne terenowe organy administracji publicznej w ramach sprawowanego nadzoru wypeniania ustawowych obowizkw w zakresie terminowoci opracowania planw oraz spowodowania spjnoci systemu zarzdzania kryzysowego z planami operacyjnymi sub biorcych udzia w dziaaniach profilaktycznych i w usuwaniu skutkw zdarze nadzwyczajnych, systematycznego szkolenia osb zaangaowanych w zarzdzanie kryzysowe, zwaszcza na szczeblu gminnym, gdzie stwierdzono zaniechania w tym zakresie Rada Ministrw Rozwizanie problemu niedofinansowania realizacji zada zleconych samorzdom wojewdztw, dotyczcych utrzymania i rozbudowy infrastruktury gospodarki wodnej i melioracji, jako na problemu majcego zasadnicze znaczenie dla ochrony przeciwpowodziowej 18. Wykorzystanie nieruchomoci kolejowych na cele komercyjne, niezwizane z prowadzeniem ruchu kolejowego P/10/063/KKT Podjcie dziaa majcych na celu przeprowadzanie analiz dziaalnoci PKP SA, w zakresie gospodarowania nieruchomociami, umoliwiajcych sprawowanie rzetelnego nadzoru nad celowym i gospodarnym przebiegiem tego procesu. Minister Infrastruktury

sprawy wewntrzne

transport

niezrealizowany

Podjcie dziaa majcych na Zarzd PKP celu zwikszenie efektywnoci zagospodarowania na cele komercyjne nieruchomoci zbdnych dla funkcjonowania transportu kolejowego Uregulowanie zasad oddawania nieruchomoci kolejowych do odpatnego korzystania innym podmiotom gospodarczym Wyeliminowanie przypadkw bezumownego korzystania z nieruchomoci zarzdzanych i administrowanych przez Spk Zarzd PKP

transport

transport

Zarzd PKP

transport

Zarzd PKP Doprowadzenie do uregulowania stanu prawnego posiadanych nieruchomoci

transport

607

3 Podjcie dziaa, ktre doprowadziyby do wypenienia lub zmiany postanowie ww. umw gwarancyjnych, w sposb umoliwiajcy PKP SA zagospodarowanie na cele komercyjne nieruchomoci zbdnych dla funkcjonowania transportu kolejowego

4 Minister Finansw

5 transport

19.

Wykonywanie funkcji zarzdcy drg przez organy samorzdu terytorialnego P/10/185/KKT

Podjcie stosownych dziaa zmierzajcych do wzmocnienia nadzoru nad: jakoci wykonywanych robt drogowych, rzetelnym ich odbiorem, korzystaniem z uprawnie inwestora w okresie gwarancji, prowadzon ewidencj drg oraz ich oznakowaniem Zwikszenie zainteresowania problematyk zarzdzania drogami przez audyt wewntrzny Przeciwdziaanie niszczeniu drg przez uytkownikw pojazdw przekraczajcych normy (przecione), zwaszcza poprzez ich kontrole z udziaem funkcjonariuszy Policji i nspektorw Transportu Drogowego Podjcie stosownych dziaa zmierzajcych do przedstawienia problemu uregulowania stanu prawnego gruntw pod pasami drogowymi na forum obrad Komisji Wsplnej Rzdu i Samorzdu Terytorialnego, w celu dokonania przegldu i oceny warunkw finansowych regulowania stanw prawnych nieruchomoci, znajdujcych si w obrbie pasa drogowego Usprawnienie koordynacji dziaa zwaszcza w zakresie robt drogowych i zimowego utrzymania drg midzy zarzdcami poszczeglnych drg w miastach Wykorzystanie dotychczasowych dowiadcze zarzdcw drg w stosowaniu rozwiza prawnych wprowadzonych po zmianie w 2008 r. ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczeglnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie drg publicznych i podjcie prac

zarzdcy drg samorzdowych

transport

niezrealizowany

zarzdcy drg samorzdowych

transport

zarzdcy drg samorzdowych

transport

zarzdcy drg samorzdowych

transport

zarzdcy drg samorzdowych

transport

Minister Infrastruktury

transport

608

3 legislacyjnych majcych na celu dalsze usprawnienie procedury przygotowania inwestycji drogowych, m.in. poprzez wprowadzenie do przywoanej ustawy przepisw okrelajcych, e decyzja o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej (decyzje ZRID) dla danej inwestycji obejmuje wszystkie roboty budowlane, niekoniecznie zwizane z sam drog publiczn ktre s jednak konieczne do realizacji planowanej inwestycji oraz rozszerzenie przepisw art. 11a ust. 1 powyszej ustawy o moliwo wystpowania z wnioskiem o wydanie decyzji ZRID, rwnie przez zarzd drogi, w sytuacjach gdy zosta on powoany.

20.

Wykonywanie zada przez administracj publiczn w zakresie bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych P/11/061/KIN

Wydajc rozporzdzenie o warunkach technicznych dla torw do awaryjnego odstawiania uszkodzonych wagonw kolejowych przewocych towary niebezpieczne, uj w nim wytyczne okrelajce zasady ustalania stacji kolejowych, na ktrych powinny by wyznaczone takie tory. Na podstawie tych wytycznych Prezes Zarzdu PKP Polskie Linie Kolejowe S.A powinien dokona analizy dotychczasowej lokalizacji takich torw oraz niezwocznie spowodowa dostosowanie stanu technicznego tych torw do stanu zapewniajcego bezpieczestwo ich eksploatacji Rozwaenie podjcia dziaa w celu wprowadzenia do przepisw regulujcych zasady przewozu towarw niebezpiecznych stosownych uregulowa okrelajcych zadania organw zarzdzajcych ruchem drogowym w zakresie ujmowania w projektach organizacji ruchu rozwiza zapewniajcych bezpieczestwo przewozu towarw niebezpiecznych Podjcie dziaa w kierunku wprowadzenia przepisw w peni zapobiegajcych uzyskaniu wiadectwa doradcy do spraw bezpieczestwa przewozu towarw niebezpiecznych przez osoby nieuprawnione

Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej Prezes Zarzdu PKP Polskie Linie Kolejowe SA

transport

Naley oczekiwa, e prawidowe wdroenie wchodzcych przepisw ustawy o przewozie towarw niebezpiecznych powinno poprawi skuteczno nadzoru administracji publicznej nad przygotowaniem osb zaangaowanych w proces przewozu towarw niebezpiecznych oraz poprawi bezpieczestwo i sprawno wykonywania przewozw.

Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej

transport

Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej

transport

609

3 Rozway moliwo podjcia dziaa legislacyjnych w celu ponownego uregulowania w ustawie o przewozie towarw niebezpiecznych wskazanego wyej obowizku. NIK dostrzega przy tym potrzeb okrelenia zasad wsppracy komendantw wojewdzkich wymienionych sub w akresie wykorzystywania informacji zawartych w zgoszeniach przewozu oraz zapewnienia rodkw dyscyplinujcych wobec podmiotw podlegajcych obowizkowi zgoszenia. Po przeprowadzeniu analiz istniejcej organizacji ruchu w zakresie jego bezpieczestwa, w ktrych uwzgldnione zostan informacje o rozmieszczeniu zakadw produkujcych lub wykorzystujcych towary niebezpieczne, przebiegi tras po ktrych s one przewoone oraz rodzaje i roczne iloci tych towarw, rozwaenie moliwoci wprowadzenia ogranicze ruchu pojazdw z towarami niebezpiecznymi po drogach przebiegajcych przez obszary zurbanizowane W celu zapewnienia bezpieczestwa publicznego oraz sprawnego wykonywania czynnoci kontrolnych zwizanych z usuniciem rodka transportu wraz z adunkiem i zdeponowania go w odpowiednim miejscu postojowym, w porozumieniu z komendantami wojewdzkimi policji oraz pastwowej stray poarnej, a take starostami zgromadzenie danych o parkingach speniajcych wymagania rozporzdzenia z dnia 14 sierpnia 2003 r. w sprawie parkingw, na ktre s usuwane pojazdy przewoce towary niebezpieczne, doprowadzenie do utworzenia przez zarzdcw drg co najmniej po jednym parkingu (na terenie kadego powiatu) speniajcym odpowiednie wymagania, przekazanie listy parkingw komendantom wojewdzkim policji i pastwowej stray poarnej.

4 Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej

5 transport

transport organy zarzdzajce ruchem na drogach publicznych, w szczeglnoci prezydenci miast

wojewdzcy inspektorzy transportu drogowego

transport

610

3 Wykorzystywanie w peni uprawnienia zwierzchnika administracji rzdowej w wojewdztwie, celem lepszej koordynacji dziaa dotyczcych bezpieczestwa przewozu drogowego towarw niebezpiecznych

4 wojewodowie

5 transport

21.

Przeksztacenia wasnociowe wybranych szpitali w latach 2006-2010 P/10/097/KPZ

W przypadku dokonywania przeksztace, zapewnienie odpowiedniego nadzoru nad procesem restrukturyzacji podmiotw leczniczych, ktre bd dziaa w formie spek oraz przeciwdziaanie ograniczaniu zakresu wiadcze zdrowotnych udzielanych przez restrukturyzowane jednostki.. Usprawnienie nadzoru ze strony organw zaoycielskich, w przypadku dokonywania likwidacji SPZOZ

organy zaoycielskie SPZOZ

zdrowie

organy zaoycielskie SPZOZ

zdrowie

22.

Restrukturyzacja sektora przemysu maszynowego P/10/048/KGP

Zintensyfikowanie nadzoru wacicielskiego nad spkami sektora, stosownie do ustalonych procedur Prowadzenie merytorycznej weryfikacji analiz przedprywatyzacyjnych

Minister Skarbu Pastwa

Skarb Pastwa

Minister Skarbu Pastwa

Skarb Pastwa

Minister Skarbu Pastwa zrealizowa wniosek zawarty w wystpieniu pokontrolnym NIK, dotyczcy okrelenia dugofalowych celw i zakadanych korzyci z tytuu posiadania przez Skarb Pastwa akcji i udziaw spek sektora przemysu maszynowego.

Rozwaenie moliwoci zmiany formuy sporzdzania kolejnych raportw o sytuacji ekonomiczno-finansowej spek tak, aby zapewniona bya porwnywalno danych Okrelenie zasad kwalifikacji spek do poszczeglnych sektorw (agregatw branowych) 23. Wspieranie rodkami publicznymi restrukturyzacji spek przemysowego potencjau obronnego P/10/044/KGP Przygotowanie, na bazie dotychczasowych dowiadcze, nowych rozwiza gospodarczych w zakresie wsparcia procesu restrukturyzacji sektora ppo (lepiej uwzgldniajcych jego specyfik), w celu dalszego zintensyfikowania zainteresowania tymi rozwizaniami przedsibiorcw prowadzcych procesy dostosowawcze, ukierunkowane na popraw wynikw ekonomicznofinansowych i uzyskanie trwaej zdolnoci konkurencji

Minister Skarbu Pastwa

Skarb Pastwa

Minister Skarbu Pastwa

Skarb Pastwa

Minister Gospodarki

gospodarka

czciowo zrealizowany

trwa realizacja zada zmierzajcych do wykonania wniosku

611

3 rynkowej. Dokonanie modyfikacji i aktualizacji, biorc pod uwag obecne uwarunkowania formalnoprawne i finansowoekonomiczne, postanowie Strategii konsolidacji i wspierania rozwoju polskiego przemysu obronnego w latach 2007-2012, przyjtej przez Rad Ministrw w dniu 31 sierpnia 2007 r.

24.

Restrukturyzacja i prywatyzacja przedsibiorstw transportu autobusowego P/10/043/KGP

Opracowanie programu restrukturyzacji spek transportu samochodowego, uwzgldniajcego uwarunkowania poszczeglnych spek. Zapewnienie rzetelnych i skutecznych mechanizmw nadzoru wacicielskiego Ministra SP, w tym obejmujcych egzekwowanie wykonania przez zarzdy spek programw restrukturyzacyjnych Wprowadzenie w spkach i przedsibiorstwach brany transportu autobusowego mechanizmw racjonalizujcych dziaania w zakresie nabywania i zbywania skadnikw majtku, zwaszcza taboru autobusowego. Restrukturyzacja majtkowa i kosztowa, realizowana przez zarzdy spek, zapewniajca utrzymanie pozycji rynkowej. Uproszczenie procedury zmiany zezwole na przewozy regularne w transporcie drogowym osb, okrelonej w ustawie o transporcie drogowym

Minister Skarbu Pastwa

Skarb Pastwa

niezrealizowany

Minister Skarbu Pastwa

Skarb Pastwa

spki i przedsibiorstwa brany transportu autobusowego

Skarb Pastwa

spki i przedsibiorstwa brany transportu autobusowego Ustawodawca

Skarb Pastwa

Skarb Pastwa

25.

Opodatkowanie dziaalnoci gospodarczej podatkiem od gier P/10/023/KBF

Wypracowanie koncepcji prowadzenia przez izby celne kontroli urzdzania gier oraz wykorzystania przysugujcych Subie Celnej uprawnie Stae monitorowanie skutecznoci nowych rozwiza dotyczcych nadzoru i kontroli rynku gier oraz szybkie ich dostosowywanie do rozpoznanych zagroe

Minister Finansw

budet, finanse publiczne, instytucje finansowe

Minister Finansw

budet, finanse publiczne, instytucje finansowe

Zosta zrealizowany wniosek z wystpienia pokontrolnego skierowanego do Ministra Finansw, dotyczcy zintensyfikowania prac nad zmianami w ustawie o grach hazardowych w zakresie przepisw technicznych. Zmiany do ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, 1540 ze zm.) wprowadzono ustaw z dnia 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 134, poz. 779)

612

1 26.

2 Wychowanie przedszkolne P/10/069/KNO

3 Zwikszenie liczby miejsc w przedszkolach oraz wypracowanie nowego, bardziej elastycznego modelu finansowania i prowadzenia wychowania przedszkolnego w rnych formach organizacyjnych Podjcie dziaa zmierzajcych do tworzenia warunkw umoliwiajcych zwikszenia zasigu wychowania przedszkolnego, a take spowodowanie stosowania, w tzw. innych formach wychowania przedszkolnego, przepisw o przedszkolach w zakresie sprawowania nadzoru pedagogicznego oraz wprowadzenie nowych form pracy z dziemi w wieku przedszkolnym, niezwizanych z tworzeniem nowych struktur organizacyjnych

4 Minister Edukacji Narodowej wjtowie, burmistrzowie i prezydenci miast

5 owiata i wychowanie

Minister Edukacji Narodowej

owiata i wychowanie

27.

Wykorzystanie rodkw publicznych na pomoc materialn dla uczniw P/10/074/KNO

Rozway wprowadzenie przepisw prawnych dotyczcych: zobowizania gmin do sporzdzenia bilansu potrzeb w zakresie pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniw, co umoliwio by m.in. rzetelne planowanie kwot wydatkw na t pomoc, ustalenie minimalnych kwot stypendiw oraz dotarcie z t pomoc do uczniw, ktrych rodzice nie podejmuj odpowiednich dziaa w celu jej uzyskania zobowizanie gmin do tworzenia w prowadzonych szkoach ofert zaj edukacyjnych dla uczniw wykraczajcych poza plany nauczania, umoliwiajcych uczestnictwo w nich uczniom w ramach przyznanych stypendiw szkolnych, okrelenie kryteriw (niezalenie od regulacji prawnych, zawartych w ustawie o pomocy spoecznej), od ktrych zaley kwalifikowanie ucznia do pomocy materialnej o charakterze socjalnym (przekroczenie progu dochodowego nawet o niewielk kwot pozbawia ucznia moliwoci skorzystania ze stypendium szkolnego, mimo trudnej sytuacji materialnej).

Minister Edukacji Narodowej

owiata i wychowanie

613

3 Podjcie dziaa w celu rzetelnego rozpoznania potrzeb w zakresie pomocy materialnej dla uczniw. Zapewnienie terminowego rozpatrywania wnioskw o stypendia szkolne i zasiki szkolne.

4 prezydenci, burmistrzowie i wjtowie

5 owiata i wychowanie

prezydenci, burmistrzowie i wjtowie

owiata i wychowanie

Okrelenie w statutach szk dyrektorzy szk publicznych formy i zakresu pomocy materialnej dla uczniw, zgodnie z zasadami zawartymi w ustawie o systemie owiaty. Wystpowanie do organu prowadzcego szko o rodki na stypendia za wyniki w nauce lub za osignicia sportowe. 28. Realizacja zada w zakresie zapobiegania nadwadze i otyoci u dzieci i modziey szkolnej P/10/190/KNO Stworzenie warunkw prawnych i finansowych dla penej realizacji Programu zapobiegania nadwadze i otyoci u dzieci i modziey szkolnej. dyrektorzy szk publicznych

owiata i wychowanie

owiata i wychowanie

Minister Zdrowia

owiata i wychowanie

Znowelizowanie, w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej, rozporzdzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziemi i modzie poprzez okrelenie zakresu i formy wsppracy pielgniarki szkolnej z dyrektorem szkoy i rad pedagogiczn. Podejmowanie dziaa dotyczcych rozpoznawania potrzeb zdrowotnych dzieci i modziey, w tym w zakresie zapobiegania nadwadze i otyoci oraz organizowania odpowiednich dziaa prozdrowotnych. Uznanie ywienia zbiorowego w szkoach za niezbdny element pomocy i ochrony zdrowia uczniw oraz nadanie mu wysokiej rangi i zapewni warunki do jego organizowania. Zapewnienie nadzoru nad dziaalnoci sklepikw szkolnych i automatw z ywnoci, pod wzgldem oferowanego do sprzeday asortymentu produktw spoywczych i ich jakoci.

Minister Zdrowia

prezydenci, burmistrzowie i wjtowie

prezydenci, burmistrzowie i wjtowie

dyrektorzy szk

614

1 29.

2 Przygotowanie Polski do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012 P/10/072/KNO

3 Zapewnienie wykonania przez jednostki odpowiedzialne za przygotowanie do organizacji EURO 2012 zakresu zada przyjtych w Sprawozdaniu z realizacji przygotowa do EURO 2012 za okres marzec 2010 r. luty 2011 r. Zapewnienie realizacji przez PKP PLK SA programu rewitalizacji pocze kolejowych midzy miastamigospodarzami EURO 2012.

4 Jednostki odpowiedzialne za organizacj EURO 2012 Minister Infrastruktury Minister Finansw Jednostki odpowiedzialne za organizacj EURO 2012 Minister Infrastruktury Minister Finansw Jednostki odpowiedzialne za organizacj EURO 2012 Minister Infrastruktury Minister Finansw Minister Spraw Wewntrznych i Administracji Miasta-gospodarze EURO 2012 Minister Spraw Wewntrznych i Administracji Miasta-gospodarze EURO 2012 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

5 kultura fizyczna i sport

kultura fizyczna i sport

Zapewnienie rodkw finansowych na realizacj Programu Bezpieczestwa EURO 2012 oraz programu promocji Polski w zwizku z organizacj EURO 2012 Zapewnienie realizacji gwarancji w zakresie wasnoci intelektualnej oraz innych gwarancji zoonych UEFA, wymagajcych zmian w polskim prawie Wzmocnienie nadzoru nad spkami celowymi, w tym prowadzenie kontroli wykonania powierzonych zada

kultura fizyczna i sport

kultura fizyczna i sport

kultura fizyczna i sport

30.

Przestrzeganie praw zwierzt P/10/124/LBI

Zmiana rozporzdzenia w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt, przez doprecyzowanie standardw jakoci opieki sprawowanej nad zwierztami w schroniskach Przyjcie i wprowadzenie programw przeciwdziaania bezdomnoci zwierzt oraz zapewnienie rodkw na ich realizacj Powierzanie prowadzenia schronisk oraz wyapywania bezdomnych zwierzt wycznie podmiotom posiadajcym stosowne zezwolenia oraz bdcym pod nadzorem sub weterynaryjnych

rolnictwo

niezrealizowany

MRiRW poinformowa NIK o podjciu prac w zakresie zmian wskazanych przepisw

wjtowie, burmistrzowie i prezydenci miast

rolnictwo

wjtowie, burmistrzowie i prezydenci miast

rolnictwo

wjtowie, Zapewnienie waciwego nadzoru nad przestrzeganiem burmistrzowie i prezydenci miast warunkw prowadzenia schronisk oraz nad sposobem wykorzystania rodkw finansowych przeznaczonych na ten cel

rolnictwo

615

3 Podjcie (lub kontynuowanie) dziaa zmierzajcych do ograniczenia miertelnoci zwierzt przebywajcych w schroniskach oraz niedopuszczania do przepenienia schronisk, m. in. przez zwikszenie adopcji zwierzt Dostosowanie pomieszcze schronisk do warunkw okrelonych w rozporzdzeniu w sprawie szczegowych wymaga weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierzt Korzystanie w szerszym zakresie z metod ograniczania populacji zwierzt (kastracji i sterylizacji)

4 podmioty prowadzce schroniska dla zwierzt

5 rolnictwo

podmioty prowadzce schroniska dla zwierzt

rolnictwo

podmioty prowadzce schroniska dla zwierzt starostowie

rolnictwo

31.

Realizacja przez starostw zada dotyczcych gospodarki lenej w lasach niestanowicych wasnoci Skarbu Pastwa P/10/125/LBI

Podjecie dziaa zmierzajcych do sporzdzenia dokumentacji urzdzeniowej obejmujcej ca powierzchni nadzorowanych lasw niepastwowych

lenictwo

zrealizowany

Starostowie poinformowali NIK o wykonaniu dokumentacji urzdzeniowej lub dziaaniach zmierzajcych do jej opracowania.

Podjcie dziaa majcych na celu wzmocnienie nadzoru nad pracownikami, ktrym przypisano do realizacji zadania dotyczce lasw niepastwowych Sporzdzanie rzetelnych sprawozda statystycznych o lasach stanowicych wasno osb fizycznych i prawnych (bez Skarbu Pastwa) Dokonywanie kompleksowej oceny stanu zdrowotnego i sanitarnego lasu i potencjalnych zagroe ze strony czynnikw abiotycznych, biotycznych i antropogenicznych Wykonywanie prawidowego nadzoru nad realizacj zada powierzonych do wykonania nadleniczym Lasw Pastwowych 32. Stosowanie ustawy o dostpie do informacji publicznej przez jednostki realizujce zadania publiczne w wojewdztwie kujawsko-pomorskim Uzupenienie BIP o wszystkie dane wymagane art. 8 ust. 3 w zw. z art. 6 ust. 1 Ustawy

starostowie

lenictwo

starostowie

lenictwo

starostowie

lenictwo

starostowie

lenictwo

jednostki samorzdu terytorialnego

zrealizowany

Zdaniem NIK, w celu uzyskania poprawy w zakresie kontrolowanej dziaalnoci, niezbdne jest podjcie przez Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji dziaa w zakresie inicjatywy legislacyjnej Rady Ministrw, majcych na celu

616

2 ze szczeglnym uwzgldnieniem udostpniania informacji w BIP P/10/128/LBY

8 okrelenie w ustawie zakresu informacji publicznej udostpnianej w BIP, z uwzgldnieniem zrnicowania form ustrojowych organw i podmiotw zobowizanych do prowadzenia BIP i przynalenych im zada publicznych

Jednoznaczne wyznaczenie osb odpowiedzialnych za udostpnianie informacji publicznej, w tym rwnie w BIP Wyposaenie strony BIP w mechanizm dziennika, o ktrym mowa w 16 Rozporzdzenia oraz zapewnienie dokonywania przez administratora przeprowadzania kontroli tego dziennika w kady dzie powszedni Niezwoczne przekazywanie Ministrowi informacji niezbdnych do prowadzenia strony gwnej BIP Niezwoczne zamieszczanie w BIP jawnych informacji zawartych w zoonych owiadczeniach majtkowych 33. Funkcjonowanie kontroli zarzdczej w jednostkach samorzdu terytorialnego ze szczeglnym uwzgldnieniem audytu wewntrznego P/10/132/LGD Minister Finansw Wzmocnienie koordynacji kontroli zarzdczej i audytu wewntrznego w jednostkach samorzdu terytorialnego, ze szczeglnym uwzgldnieniem praktycznych aspektw wdraania kontroli zarzdczej oraz prowadzenia audytu wewntrznego finanse publiczne

zrealizowany

zrealizowany

zrealizowany

zrealizowany

zrealizowany

Minister Finansw poinformowa m. in., e przewiduje wprowadzenie zmian na stronie internetowej Ministerstwa Finansw w zakadce powiconej kontroli zarzdczej i audytowi wewntrznemu uwzgldniajcych problematyk jednostek samorzdu terytorialnego, opracowanie krtkiego przewodnika skierowanego do j.s.t., ktry w sposb przystpny i zwizy przedstawia bdzie zagadnienia kontroli zarzdczej i audytu wewntrznego

34.

Realizacja decyzji o rozbirkach obiektw budowlanych w szczeglnoci decyzji, ktrym nadano rygor natychmiastowej wykonalnoci P/10/131/LGD

Wprowadzenie mechanizmw kontrolnych zapewniajcych skuteczn i terminow egzekucj administracyjn decyzji nakazujcych rozbirki obiektw budowlanych oraz przeprowadzanie kontroli prawidowoci prowadzenia prac rozbirkowych

powiatowe inspektoraty nadzoru budowlanego

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

zrealizowany

Wykonanie wszystkich decyzji prezydenci miast nakazujcych oprnienie z lokatorw budynkw mieszkalnych ze wzgldu na ich zy stan techniczny

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

zrealizowany

617

1 35.

2 Gospodarowanie odpadami z wydobycia wgla kamiennego P/10/134/LKA

3 Dokonanie analizy przesanek, okrelonych w art. 33 ust. 1 ustawy o odpadach, umoliwiajcych przekazanie niektrych rodzajw odpadw osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej, niebdcej przedsibiorc, na ich wasne potrzeby. Wzmoenie przez organy ochrony rodowiska nadzoru nad dziaalnoci prowadzon przez przedsibiorcw w zakresie wytwarzania i odzysku odpadw z wydobycia wgla, z wykorzystaniem prawa do kontroli

4 Minister rodowiska

5 rodowisko

starostowie, prezydenci miast, marszakowie wojewdztw

rodowisko

36.

Zagospodarowanie nieruchomoci stanowicych mienie wojewdztw i powiatw P/10/139/LKI

Minister Podjcie inicjatywy Administracji ustawodawczej majcej na i Cyfryzacji celu: doprowadzenie do rzetelnego zinwentaryzowania nieruchomoci Skarbu Pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego wzmocnienie nadzoru nad wykonywaniem przez podmioty zobowizane do realizacji zada wynikajcych z ustawy,w tym w szczeglnoci w zakresie regulowania stanu prawnego nieruchomoci wprowadzenie kompleksowych rozwiza zapewniajcych porwnywalno danych o nieruchomociach oraz ich zgodno z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym. Weryfikowanie kosztw jednostek wodocigowokanalizacyjnych zwizanych ze wiadczeniem usug zbiorowego zaopatrzenia w wod i zbiorowego odprowadzania ciekw pod wzgldem celowoci ich ponoszenia Spowodowanie kalkulowania przez jednostki wodocigowo-kanalizacyjne cen i stawek opat w wysokoci zapewniajcej samofinansowanie si ich dziaalnoci, a take kontrolowanie podlegych jednostek wodocigowokanalizacyjnych Przygotowywanie prawidowych i poprawnych wnioskw o zatwierdzenie wjtowie, burmistrzowie, prezydenci miast

administracja publiczna

NIK pozytywnie ocenia fakt opracowania, w czerwcu 2011 r., przez Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji projektu nowelizacji ustawy o ujawnieniu.

37.

Prowadzenie przez gminy zbiorowego zaopatrzenia w wod i odprowadzania ciekw P/10/140/LKI

administracja publiczna

wjtowie, burmistrzowie, prezydenci miast

administracja publiczna

jednostki wodocigowokanalizacyjne

administracja publiczna

618

3 taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wod i zbiorowe odprowadzanie ciekw na kolejne lata oraz dopenianie obowizku terminowego skadania ich waciwym wjtom, burmistrzom i prezydentom miast

38.

Organizacja i finansowanie warsztatw terapii zajciowej przy udziale rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych w wojewdztwie maopolskim P/10/143/LKR

Podjcie dziaa legislacyjnych zapewniajcych rotacj uczestnikw WTZ

Minister Pracy i Polityki Spoecznej

zabezpieczenie spoeczne

niezrealizowany

Doprowadzenie do spjnoci Minister Pracy i Polityki przepisw rozporzdzenia Spoecznej w sprawie wtz oraz rozporzdzenia w sprawie algorytmu przekazywania rodkw PFRON samorzdom wojewdzkim i powiatowym

zabezpieczenie spoeczne

niezrealizowany

Okrelenie minimalnych wymaga dotyczcych kwalifikacji pracownikw, ktre zgodnie z 5 ust. 2 rozporzdzenia w sprawie wtz powinny by zawarte w umowie z jednostk prowadzc WTZ Okrelenie warunkw przyjmowania do WTZ uczestnikw w liczbie wikszej od ustalonej w umowach na dofinansowanie ich dziaalnoci, zawartych midzy powiatami i jednostkami prowadzcymi WTZ

Minister Pracy i Polityki Spoecznej

zabezpieczenie spoeczne

niezrealizowany

Minister Pracy i Polityki Spoecznej

zabezpieczenie spoeczne

niezrealizowany

Umoliwienie pozyskiwania przez jednostki opracowujce strategie rozwizywania problemw spoecznych oraz programy dotyczce dziaa na rzecz osb niepenosprawnych, w tym powiaty, danych umieszczanych (na podstawie art. 6d ust. 4 pkt 5 ustawy o rehabilitacji) w Elektronicznym Krajowym systemie Monitoringu Orzekania o Niepenosprawnoci (EKSMON)

Minister Pracy i Polityki Spoecznej

zabezpieczenie spoeczne

niezrealizowany

619

3 Okrelenie zasad i warunkw rozliczania kwot wypacanych z dotacji na dziaalno WTZ w powizaniu z frekwencj uczestnikw na zajciach, okrelon przez powiat w umowie z jednostk prowadzc WTZ

4 Minister Pracy i Polityki Spoecznej

5 zabezpieczenie spoeczne

7 niezrealizowany

39.

Realizacja przez powiaty dochodw z tytuu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa P/10/150/LLO

Poprawa terminowoci i skutecznoci postpowa windykacyjnych, a w szczeglnoci o stosowanie waciwych i skutecznych form egzekucyjnych, dokonywanie systematycznych aktualizacji opat z tytuu trwaego zarzdu i uytkowania wieczystego nieruchomoci Skarbu Pastwa Podjcie przez gminy skutecznych dziaa w zakresie monitorowania wtrnej sprzeday lokali objtych bonifikat, zapewniajcego ujawnienie wszystkich przypadkw tej sprzeday dokonanej przed upywem 5 lat od dnia pierwotnego zbycia, dania, we wszystkich ustawowo uzasadnionych przypadkach, zwrotu zwaloryzowanej kwoty bonifikaty, a take podawania do publicznej wiadomoci niezbdnych informacji o bezprzetargowej sprzeday lokali komunalnych Uwzgldnianie w wikszym stopniu w planach kontroli gospodarowania wodami zagadnie dotyczcych przestrzegania zakazw okrelonych w art. 27 ust. 1 ustawy Prawo wodne, rzetelne przeprowadzanie kontroli i pene wykorzystywanie ich ustale m. in. poprzez wydawanie zarzdze pokontrolnych oraz kierowanie zawiadomie do organw cigania w przypadku ujawnienia naruszenia prawa Eliminowanie przypadkw bezprawnego zajmowania nieruchomoci Skarbu Pastwa (gruntw niepokrytych wod na terenie dziaek ewidencyjnych stanowicych jeziora), a take egzekwowanie nalenych opat z tytuu bezumownego korzystania z tych nieruchomoci

starostowie, prezydenci miast

finanse publiczne

W wystpieniu do Wojewody dzkiego wnioskowano m. in. o zintensyfikowanie dziaa kontrolnych w zakresie prawidowoci gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa oraz realizacji dochodw i windykacji zalegoci z tego tytuu. Wojewoda zapowiedzia przeprowadzenie kontroli w postulowanym zakresie w powiatach nie objtych kontrol NIK. Adresaci wystpie poinformowali m. in., e podjto dziaania celem wyegzekwowania zwrotu udzielonej bonifikaty przy sprzeday komunalnych lokali mieszkalnych we wszystkich przypadkach uzasadniajcych danie jej zwrotu, m.in. poprzez wysyanie wezwa do zwrotu bonifikaty, kierowanie spraw na drog sdow oraz przekazywanie do egzekucji komorniczej

40.

Udzielanie przez gminy bonifikaty nabywcom komunalnych lokali mieszkalnych przy bezprzetargowej sprzeday P/10/155/LOL

burmistrzowie, prezydenci miast

41.

Zapewnienie przez organy administracji rzdowej i samorzdowej w Wojewdztwie Warmisko-Mazurskim dostpu do jezior stanowicych wody publiczne P/10/154/LOL

Prezes Krajowego administracja Zarzdu publiczna Gospodarki Wodnej, dyrektorzy Regionalnych Zarzdw Gospodarki Wodnej

dyrektorzy administracja Regionalnych publiczna Zarzdw Gospodarki Wodnej

Realizujc wnioski pokontrolne Prezes KZGW poleci podlegym mu dyrektorom RZGW wszczcie systematycznego przegldu gruntw Skarbu Pastwa przynalenych do jezior, celem zidentyfikowania ewentualnych przypadkw ich bezprawnego uytkowania, nakazujc uwzgldnienie tego zadania priorytetowo w planach kontroli na 2012 r. Zobowiza ich rwnie do bezzwocznego powiadamiania organw cigania o ujawnionych faktach wskazujcych na podejrzenie popenienia wykroczenia z art. 194 pkt 2 Prawa wodnego. Dyrektorzy RZGW poinformowali m.in., o zintensyfikowaniu kontroli przestrzegania art. 27 ust. 1 ustawy Prawo wodne przez wadajcych nieruchomociami przylegymi do jezior stanowicych wody publiczne. Rozpoczto te proces eliminowania przypadkw bezprawnego zajmowania gruntw Skarbu Pastwa, poprzez zawieranie stosownych umw z wacicielami

620

3 Zgaszanie waciwym starostom, w uzasadnionych przypadkach, zmiany w ewidencji gruntw i budynkw w zakresie rodzajw uytkw gruntowych w odniesieniu do dziaek ewidencyjnych stanowicych jeziora, a take w przypadku trudnoci w egzekwowaniu przestrzegania zakazw okrelonych w art. 27 ust. 1 ustawy Prawo wodne wystpowanie z wnioskami o ustalenie linii brzegu

8 nieruchomoci przylegych do wd publicznych. Powiatowi inspektorzy nadzoru budowlanego, do ktrych wystosowano siedem dodatkowych wystpie pokontrolnych, informowali o podejmowanych kontrolach legalnoci wybudowania obiektw budowlanych oraz dziaaniach zmierzajcych do rozbirki lub legalizacji tych obiektw.

dyrektorzy administracja Regionalnych publiczna Zarzdw Gospodarki Wodnej

42.

Dziaalno modzieowych orodkw wychowawczych w zakresie ksztacenia i resocjalizacji P/10/159/LOP

Minister Edukacji Prowadzenie dziaalnoci Narodowej informacyjnej skierowanej do waciwych jednostek administracji publicznej oraz sdw, majcej na celu wyeliminowanie przypadkw kierowania do modzieowych orodkw wychowawczych nieletnich uzalenionych od rodkw psychotropowych, alkoholu oraz wymagajcych opieki psychiatrycznej Opracowanie i wdroenie standardw pracy MOW skoncentrowanych na efektach ksztacenia i resocjalizacji, w celu tworzenia orodkw, ktre speniaj wymagania w zakresie warunkw pobytu, poziomu ksztacenia i resocjalizacji Wprowadzenie systemu pozwalajcego na dokonywanie okresowych ocen skutecznoci dziaania MOW i efektywnoci wykorzystania rodkw publicznych Minister Edukacji Narodowej

owiata i wychowanie

zrealizowany

Minister Edukacji Narodowej podj dziaania polegajce na organizacji w 2011 r. konferencji regionalnych adresowanych do sdziw i przedstawicieli innych jednostek w ramach systemu kierowania do modzieowych orodkw wychowawczych

owiata i wychowanie

Minister Edukacji Narodowej

owiata i wychowanie

43.

Gromadzenie danych o szkoach specjalnych w systemie informacji owiatowej P/11/158/LPO

Kompleksowe uregulowanie przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, w corocznie przygotowywanych instrukcjach wprowadzania i przekazywania danych w systemie informacji owiatowej, sposobu umieszczania w tym systemie danych o uczniach wymagajcych specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Przede wszystkim szczegowego i jednoznacznego uregulowania wymaga kwestia ujmowania w SIO danych o specjalnych potrzebach edukacyjnych uczniw ze wzgldu na niepenosprawnoci sprzone.

Minister Edukacji Narodowej

owiata i wychowanie

621

3 W ramach sprawowanego nadzoru nad szkoami specjalnymi w sprawach finansowych i administracyjnych, systematyczne sprawdzanie zgodnoci wskaza zespow orzekajcych zawartych w orzeczeniach o potrzebie ksztacenia specjalnego z danymi ujmowanymi w SIO

organy prowadzce owiata szkoy i wychowanie

44.

Realizacja zada w zakresie gospodarki mieszkaniowej przez organy administracji rzdowej i jednostki samorzdu terytorialnego P/11/108/LPO

Rozwaenie moliwoci opracowania dugookresowego programu rozwoju budownictwa mieszkaniowego, zawierajcego m. in. rda finansowania zada, terminy ich realizacji oraz wskazania organw administracji publicznej odpowiedzialnych za realizacj tych zada

Minister Infrastruktury

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

Minister Niezwoczne przekazanie Infrastruktury Radzie Ministrw projektw aktw wykonawczych w zakresie art. 15 b ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 padziernika 1995 r. o niektrych formach popierania budownictwa mieszkaniowego Podjcie dziaa w zakresie przygotowania rozwiza, ktre w wikszym stopniu wspierayby gminy w realizacji zada dotyczcych zaspokajania potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach oraz spowodowania wdroenia nowych rozwiza prawnych dotyczcych planowania i zagospodarowania przestrzennego. Doprowadzenie do spjnoci wszystkich dokumentw strategicznych i programowych okrelajcych kierunki rozwoju gmin, w tym rozwoju budownictwa mieszkaniowego Podjcie dziaa na rzecz uzupenienia wieloletnich programw gospodarowania mieszkaniowym zasobem o wszystkie elementy wymagane ustaw o ochronie praw lokatorw Realizacj zaoe przyjtych w wieloletnich programach gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy dla zatrzymania procesu zmniejszania zasobu z tytuu zego stanu technicznego budynkw prezydenci i burmistrzowie miast Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

prezydenci i burmistrzowie miast

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

622

3 Wprowadzenie staego monitorowania stanu technicznego budynkw i lokali stanowicych zasb mieszkaniowy gmin

4 prezydenci i burmistrzowie miast

5 budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

45.

Realizacja ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry w oparciu o Program dla Odry 2006 w latach 20072011 P10/180/LWR

Prezes Rady Podjcie dziaa majcych Ministrw na celu wzmoenie nadzoru nad realizacj Programu dla poprawy terminowoci jego wykonywania i wyeliminowania przypadkw wydatkowania rodkw na przedsiwzicia w nim nieprzewidziane Zapewnienie cigoci finansowania Programu, zwaszcza zada kluczowych dla poprawy bezpieczestwa przeciwpowodziowego dorzecza Odry (modernizacji Wrocawskiego Wza Wodnego, budowy zbiornikw Racibrz i Wielowie Klasztorna). Prezes Rady Ministrw

gospodarka wodna

zrealizowany czciowo

gospodarka wodna

zrealizowany czciowo

W odpowiedzi poinformowano NIK m. in. o finalizacji prac nad aktualizacj Programu i przystpieniu do opracowania zmian w ustawie o jego ustanowieniu. Zadeklarowane zostao wdroenie dziaa nadzorczych wobec wykonywania obowizkw przez Penomocnika Rzdu (Wojewod Dolnolskiego) oraz wprowadzenie zmian polegajcych na usprawnieniu planowania, sporzdzania sprawozdawczoci z realizacji Programu przy zastosowaniu narzdzi informatycznych. Poinformowano take o trwajcej analizie spraw zwizanych z zapewnieniem cigoci finansowania realizacji Programu, w tym zwaszcza jego kluczowych zada finansowanych obecnie z udziaem rodkw z poyczki Banku wiatowego i kredytu Banku Rozwoju Rady Europy oraz poszukiwaniu rde wypenienia tzw. luki w ich finansowaniu. W ramach tych dziaa rozwaa si zwikszenie kwot poyczki i kredytu z midzynarodowych instytucji finansowych, pozyskania rodkw z Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, a take dofinansowanie niektrych zada ze rodkw Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko w cznej kwocie 1.343,6 mln z. W zwizku z podjt przez Rzd RP w maju 2011 r. inicjatyw ustawodawcz dla kompleksowego uregulowania spraw dotyczcych usuwania skutkw powodzi, w wyniku ktrej Sejm uchwali ustaw z dnia 16 wrzenia 2011 r. o szczeglnych rozwizaniach zwizanych z usuwaniem skutkw powodzi, NIK zrezygnowaa z formuowania wnioskw de lege ferenda

46.

Udzielanie pomocy poszkodowanym przez powodzie w 2010 r. P/11/176/LWR

wojewodowie Kontrolowanie wykorzystywania pomocy z dotacji budetu pastwa na 2010 r. oraz na 2011 r. ze szczeglnym uwzgldnieniem przebiegu rozlicze zasikw przyznanych na usunicie skutkw powodzi w budynkach i lokalach mieszkalnych

sprawy wewntrzne

zrealizowany czciowo

Sporzdzenie brakujcych planw zarzdzania kryzysowego, ujcie w gminnych planach zarzdzania kryzysowego zasad oraz trybu oceniania i dokumentowania szkd uwzgldniajcych mienie mieszkacw gmin

wjtowie, burmistrzowie, prezydenci miast

sprawy wewntrzne

623

3 Objcie ewidencj ksigow, zarwno przychodw jak i rozchodw otrzymywanych nieodpatnie darw rzeczowych przeznaczonych dla ofiar klsk ywioowych Rozporzdzanie dotacjami od innych j.s.t. oraz darami finansowymi i rzeczowymi, po ustaleniu jednoznacznych kryteriw ich rozdziau

4 wjtowie, burmistrzowie, prezydenci miast

5 sprawy wewntrzne

wjtowie, burmistrzowie, prezydenci miast

sprawy wewntrzne

47.

Zagospodarowanie majtku drogowych przej granicznych w wojewdztwie lubuskim po wejciu Polski do strefy Schengen P/10/183/LZG

starostowie Prowadzenie skutecznych dziaa w celu trwaego zagospodarowania nieruchomoci byych drogowych przej granicznych, a take o przestrzeganie procedur okrelonych w ustawie o gospodarce nieruchomociami przy wynajmie nieruchomoci Skarbu Pastwa, wykonywanie zalece zawartych w protokoach okresowych kontroli stanu technicznego obiektw, prowadzenie ksiek obiektw budowlanych w sposb zgodny z ustaw Prawo budowlane starostowie Wykonywanie zalece zawartych w protokoach okresowych kontroli stanu technicznego obiektw oraz prowadzenie ksiek obiektw budowlanych w sposb zgodny z ustaw Prawo budowlane Uwzgldnienie przez wojewod, przeprowadzania okresowych kontroli prawidowoci gospodarowania przez starostw nieruchomociami byych drogowych przej granicznych Wojewoda Lubuski

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

W wyniku wniosku skierowanego do Wojewody Lubuskiego, w 2011 r. zakoczono kontrole gospodarowania nieruchomociami po byych przejciach granicznych w Gubinie, Gubinku i wiecku, a kontrol pozostaych nieruchomoci zaplanowano na 2012 r. Wedug NIK, utrudnieniem w efektywnym wykorzystaniu rodkw publicznych przyznanych w ramach Programu by krtki okres jego realizacji. Zastosowanie wielu instrumentw rynku pracy wymaga skrupulatnej, a przez to czasochonnej analizy napywajcych wnioskw i propozycji, nie wspominajc o samym przebiegu wybranej formy pomocy, ktra stosownie do obowizujcych procedur moe trwa od kilku miesicy (prace interwencyjne lub stae) do nawet kilku lat (refundacja kosztw utworzenia nowych miejsc pracy).

48.

Realizacja programu aktywizacji zawodowej osb do 30. roku ycia w wojewdztwie lubuskim P/11/180/LZG

Takie programowanie podobnych do badanego przedsiwzi, ktre uwzgldniaoby duszy czas ich realizacji

powiatowe urzdy pracy

praca

624

3 Bardziej precyzyjne definiowanie ewaluacji osiganych efektw, w sposb nie wywoujcy rozbienoci interpretacyjnych

4 powiatowe urzdy pracy praca

8 Przyjte kryteria badania efektywnoci Programu powodoway, e za stan podany uwaano zawarcie przez bezrobotnego z pracodawc tzw. umowy mieciowej (o dzieo lub zlecenia), czsto trwajcej kilka tygodni a nawet krcej, ktra nie zapewniaa pracownikowi adnych uprawnie socjalnych, choby w postaci urlopu zdrowotnego czy wypoczynkowego, a jednoczenie czynia wysoce prawdopodobnym ryche ponowne uzyskanie przez niego statusu osoby bezrobotnej.

Pomiar efektywnoci powinien w ocenie NIK uwzgldnia nie tylko fakt zatrudnienia, ale take jego formy i czas trwania, a za stan najbardziej podany uznawa si winno zawarcie umowy o prac na czas nieokrelony lub okrelony trwajcy nie krcej ni rok. Rozwizanie takie umoliwioby opinii publicznej i podatnikom uzyskanie peniejszej informacji o wydatkowaniu rodkw publicznych i efektach podejmowanych dziaa przez publiczne suby zatrudnienia

Minister Pracy i Polityki Spoecznej

praca

W stanowisku do informacji o wynikach kontroli Minister poda, e Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej w zwizku z niedoskonaoci obecnego systemu mierzenia efektywnoci programw rynku pracy zainicjowao projekt Monitorowanie efektywnoci polityki rynku pracy opracowanie metodologii badania efektywnoci podstawowych aktywnych form przeciwdziaania bezrobociu. Celem projektu jest opracowanie metodologii badania efektywnoci brutto i netto poszczeglnych aktywnych rodzajw polityki rynku pracy w Polsce oraz przeprowadzenie badania efektywnoci tych instrumentw. W ramach projektu opracowany zostanie take podrcznik opisujcy metod prowadzenia bada efektywnoci aktywnych rodzajw polityki rynku pracy, ktry zawiera bdzie take podstawy teorii statystyki, ekonomii rynku pracy czy ekonometrii, w zakresie niezbdnym do zrozumienia i przeprowadzenia badania efektw tych instrumentw

49.

Wykonywanie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej obowizkw w zakresie przeciwdziaania praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu w latach 20082010 I/10/007/LZG

Minister Finansw Podjcie dziaa sucych wydaniu nowego rozporzdzenia rejestrowego, w celu dostosowania procesu rejestrowania transakcji i przekazywania GIIF informacji o tych transakcjach do wymogw ustawy, ktra rozszerzya zakres obowizkw informacyjnych obciajcych instytucje obowizane Usprawnienie organizacyjne Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansw, w tym modernizacji systemu informatycznego Minister Finansw

finanse publiczne

finanse publiczne

625

1 50.

2 Organizacja wyjazdw i zapewnienie bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie, korzystajcym z lotnictwa transportowego Si Zbrojnych RP w latach 20052010

3 Opracowanie docelowej koncepcji zapewnienia sprawnego i bezpiecznego transportu lotniczego najwaniejszych osb w pastwie, opracowanie harmonogramu jej wdroenia oraz zapewnienie niezbdnych rodkw finansowych na jej realizacj

4 Prezes Rady Ministrw

5 sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Prezes Rady Stworzenie systemu norm Ministrw i procedur okrelajcych zasady funkcjonowania transportu lotniczego najwaniejszych osb w pastwie, w tym precyzyjne uregulowanie i rozgraniczenie kompetencji poszczeglnych podmiotw wykonujcych zadania w tym zakresie oraz wskazanie podmiotu odpowiedzialnego za nadzr i koordynacj dziaa w ramach systemu

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Wypracowanie standardw bezpieczestwa dla najwaniejszych osb w pastwie, okrelajcych zasady zapewnienia bezpieczestwa tym osobom, w tym norm postpowania, do ktrych osoby te byyby zobowizane si stosowa Realizowanie procedur dotyczcych organizacji wizyt zagranicznych osb zajmujcych kierownicze stanowiska w KPRM zgodnie z trybem i zasadami okrelonymi w wewntrznych uregulowaniach obowizujcych w KPRM Okrelenie, w porozumieniu z podmiotami uczestniczcymi w organizacji wizyt, procedur postpowania w przypadku zdarze nadzwyczajnych, gwarantujcych naleyt wspprac i koordynacj dziaa

Prezes Rady Ministrw

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrw

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrw

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Szef Kancelarii Zapewnienie prowadzenia Prezesa Rady ewidencji w sposb Ministrw umoliwiajcy rzeteln weryfikacj danych o zoonych zawiadomieniach (zapotrzebowaniach) na loty statkw powietrznych oraz wykonanych lotach, w celu usprawnienia dotychczasowej koordynacji i monitoringu wykorzystania WSTL

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

626

3 Dokonanie analizy obowizujcych w MSZ procedur oraz przyjtych dobrych praktyk w zakresie przygotowywania wizyt zagranicznych, a nastpnie rozwaenie kompleksowego uregulowania systemu organizacji takich wizyt Podjcie, we wsppracy z innymi podmiotami uczestniczcymi w przygotowaniu wizyt zagranicznych, dziaa w celu opracowania wsplnych zasad i procedur, w szczeglnoci w zakresie organizacji rekonesansw i spotka koordynacyjnych Wzmocnienie nadzoru nad realizacj przez placwki dyplomatyczne podlege Ministrowi Spraw Zagranicznych zada w ramach przygotowania wizyt zagranicznych Zapewnienie skutecznego nadzoru nad funkcjonowaniem systemu szkolenia w Siach Powietrznych zintensyfikowanie dziaa w celu wdroenia procedur ICAO33 w Lotnictwie Transportowym Si Zbrojnych, w szczeglnoci podjcie dziaa w celu uatwienia uzyskiwania przez pilotw wykonujcych loty z pasaerami licencji cywilnych Usprawnienie systemu nadzoru nad bezpieczestwem lotw, tak aby zapewni szybkie wykrywanie i skuteczne eliminowanie stwierdzonych nieprawidowoci Dokonanie przegldu obowizujcych w resorcie regulacji, celem kompleksowego uwzgldnienia w nich specyfiki realizacji zada zwizanych z transportem najwaniejszych osb w pastwie Zapewnienie obsady kadrowej jednostki realizujcej zadania w zakresie przewozu najwaniejszych osb w pastwie na poziomie umoliwiajcym nie tylko waciw realizacj zada w tym zakresie, ale rwnie stae podnoszenie kwalifikacji zawodowych

4 Minister Spraw Zagranicznych

5 sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Minister Spraw Zagranicznych

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Minister Spraw Zagranicznych

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Minister Obrony Narodowej i Dowdca Si Powietrznych

Minister Obrony Narodowej i Dowdca Si Powietrznych

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

w przypadku podjcia decyzji o realizacji przewozu najwaniejszych osb w pastwie za pomoc statkw powietrznych nalecych do Si Zbrojnych RP

Minister Obrony Narodowej i Dowdca Si Powietrznych

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

w przypadku podjcia decyzji o realizacji przewozu najwaniejszych osb w pastwie za pomoc statkw powietrznych nalecych do Si Zbrojnych RP

627

3 Wyposaenie jednostki w statki powietrzne odpowiadajce aktualnym standardom w zakresie eglugi powietrznej

4 Minister Obrony Narodowej i Dowdca Si Powietrznych

5 sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

8 w przypadku podjcia decyzji o realizacji przewozu najwaniejszych osb w pastwie za pomoc statkw powietrznych nalecych do Si Zbrojnych RP

Szef Biura Ochrony Opracowanie i wdroenie Rzdu procedur regulujcych w sposb precyzyjny, przejrzysty i spjny wszystkie istotne elementy planowania i prowadzenia dziaa ochronnych podjcie dziaa organizacyjnych zapewniajcych przestrzeganie obowizujcych procedur, w szczeglnoci w zakresie rozpoznawania zagroe, planowania i realizacji dziaa ochronnych zorganizowanie i wdroenie systemu nadzoru i kontroli nad realizacj dziaa ochronnych, zapewniajcego szybk identyfikacj i eliminacj wystpujcych nieprawidowoci Stworzenie procedur postpowania funkcjonariuszy na wypadek mierci osoby ochranianej, a take zaistnienia sytuacji, gdy decyzje podejmowane przez osob ochranian mog narazi j na niebezpieczestwo utraty ycia lub zdrowia Zapewnienie skutecznego nadzoru nad BOR w zakresie realizacji podstawowego zadania tej formacji, jakim jest zapewnienie bezpieczestwa osobom zajmujcym kierownicze stanowiska w pastwie Podjecie dziaa legislacyjnych, w celu precyzyjnego uregulowania w przepisach prawa powszechnie obowizujcego kwestii zapewnienia bezpieczestwa osb zajmujcych kierownicze stanowiska w pastwie w czasie, gdy nie wykonuj one obowizkw subowych oraz moliwoci odstpienia od ochrony na danie osoby ochranianej. Szef Biura Ochrony Rzdu

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Minister Spraw Wewntrznych i Administracji

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

Minister Spraw Wewntrznych i Administracji

sprawy wewntrzne, obrona narodowa, administracja publiczna

628