Druk nr 493

Warszawa, 29 marca 2012 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII kadencja Marszaek Senatu Pani Ewa Kopacz Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowna Pani Marszaek Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomi Pani Marszaek, e Senat na 8. posiedzeniu w dniu 29 marca 2012 r. podj uchwa w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy

- o zmianie ustawy o referendum lokalnym.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowizku dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego. Jednoczenie pragn poinformowa, e Senat upowani senator Helen Hatk do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem. Z powaaniem (-) Bogdan Borusewicz

UCHWAA SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 29 marca 2012 r. w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym. Jednoczenie upowania senator Helen Hatk do reprezentowania Senatu w pracach nad projektem.

MARSZAEK SENATU

Bogdan BORUSEWICZ

projekt

USTAWA z dnia o zmianie ustawy o referendum lokalnym

Art. 1. W ustawie z dnia 15 wrzenia 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985, z pn. zm.1)) wprowadza si nastpujce zmiany: 1) w art. 2 ust. 1 otrzymuje brzmienie: 1. W referendum lokalnym, zwanym dalej referendum, mieszkacy jednostki samorzdu terytorialnego jako czonkowie wsplnoty samorzdowej wyraaj w drodze gosowania swoj wol: 1) 2) 3) 4) 2) w sprawie odwoania organu stanowicego tej jednostki, a w przypadku gminy take wjta (burmistrza, prezydenta miasta), w sprawie samoopodatkowania si mieszkacw gminy, co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczcej tej wsplnoty, mieszczcej si w zakresie zada i kompetencji organw danej jednostki, w innych istotnych sprawach, dotyczcych spoecznych, gospodarczych lub kulturowych wizi czcych t wsplnot.; w art. 4 dotychczasow tre oznacza si jako ust. 1 i dodaje si ust. 2 w brzmieniu: 2. Referendum w sprawie odwoania organu gminy niebdcej miastem na prawach powiatu przeprowadza si na wniosek co najmniej 15% uprawnionych do gosowania mieszkacw gminy.. Art. 2. Ustawa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia.

1)

Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703, z 2008 r. Nr 209, poz. 1320 i Nr 215, poz. 1355, z 2009 r. Nr 168, poz. 1323, z 2010 r. Nr 106, poz. 673 oraz z 2011 r. Nr 21, poz. 113 i Nr 134, poz. 777.

UZASADNIENIE 1. Ustawa wykonujca wyrok Trybunau Konstytucyjnego Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowizku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunau Konstytucyjnego z dnia 26 lutego 2003 r. (sygn. akt K 30/02), stwierdzajcego zgodno przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 wrzenia 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985, ze zm.) z Konstytucj. Sentencja orzeczenia opublikowana zostaa w Dz. U. z 2003 r. Nr 44, poz. 388 (dzie publikacji wyroku 14 marca 2003 r.). Peny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem zamieszczony zosta w OTK Z.U. z 2003 r. Nr 2A, poz. 16.

2. Przedmiot i istota rozstrzygnicia Trybunau Konstytucyjnego 2.1. Trybuna Konstytucyjny orzek o zgodnoci art. 2 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym, rozumianego jako nie wyczajcy prawa czonkw wsplnoty samorzdowej do wyraania w drodze referendum stanowiska w istotnych sprawach, dotyczcych spoecznych, gospodarczych lub kulturowych wizi czcych t wsplnot, a nie zastrzeonych do wycznej kompetencji organw innych wadz publicznych z art. 2 i 170 Konstytucji RP oraz z art. 5 Europejskiej Karty Samorzdu Terytorialnego sporzdzonej w Strasburgu dnia 15 padziernika 1985 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607). 2.2. Artyku 2 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym brzmi nastpujco: W referendum lokalnym, zwanym dalej "referendum", mieszkacy jednostki samorzdu terytorialnego jako czonkowie wsplnoty samorzdowej wyraaj w drodze gosowania swoj wol co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczcej tej wsplnoty, mieszczcej si w zakresie zada i kompetencji organw danej jednostki lub w sprawie odwoania organu stanowicego tej jednostki, a w przypadku gminy take wjta (burmistrza, prezydenta miasta). Przepis ten pozwala podda pod referendum spraw, ktra: 1) po pierwsze dotyczy tej wsplnoty, 2) po drugie mieci si w zakresie zada i kompetencji organw danej jednostki.

2 Oba warunki musz by spenione jednoczenie, co oznacza, e jeli nawet sprawa dotyczy danej wsplnoty, lecz nie mieci si w zakresie zada i kompetencji organw danej jednostki samorzdu, to nie moe by przedmiotem referendum. Przepis ten w praktyce powodowa, i powoduje, e organy jednostek samorzdu w w niektrych sprawach odmawiaj przeprowadzenia referendum lokalnego. Odmowa przeprowadzenia referendum uzasadniana jest tym np., i cho sprawa dotyczy danej wsplnoty np. zmiana granic lub likwidacja jednostki samorzdu terytorialnego czy przebieg drg niemajcych charakteru drg gminnych nie naley jednak do kompetencji organw gminy, a zatem nie moe by przedmiotem referendum lokalnego. Tak argumentowaa np. jedna z rad gminy w sprawie, ktra znalaza jednak tym razem pozytywne (dla mieszkacw) rozstrzygnicie ale dopiero w wyroku Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 marca 2008 r., (sygn. akt II SA/Wa 2097/07). Rada odmawiajc powoywaa si na przepis, ktrego brzmienie mimo wyroku TK, nie zostao zmienione. 2.3. Artyku 170 Konstytucji stanowi, i Czonkowie wsplnoty samorzdowej mog decydowa, w drodze referendum, o sprawach dotyczcych tej wsplnoty, w tym o odwoaniu pochodzcego z wyborw bezporednich organu samorzdu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego okrela ustawa. Na ustawodawc przepis ten nakada obowizek okrelonych dziaa legislacyjnych, tj. okrelenia w drodze ustawy zasad i trybu przeprowadzania referendum. Artyku ten jest odpowiednikiem art. 125 Konstytucji na szczeblu oglnokrajowym. Przepis dotyczcy referendum lokalnego ma jednak szerszy zakres. Art. 125 stanowi, i W sprawach o szczeglnym znaczeniu dla pastwa moe by przeprowadzone referendum oglnokrajowe. Wida midzy tymi przepisami istotne rnice. Referendum oglnokrajowe moe by przeprowadzone w sprawach o szczeglnym znaczeniu dla pastwa, referendum lokalne w sprawach dotyczcych tej wsplnoty. Ponadto referendum oglnokrajowe moe by przeprowadzone, natomiast czonkowie wsplnoty samorzdowej mog decydowa, w drodze referendum. Jak stwierdzi TK, porwnanie to wskazuje, i prawo do referendum lokalnego przysuguje zawsze czonkom wsplnoty, ilekro tylko zachodzi potrzeba wypowiadania si o istotnych sprawach dotyczcych tej wsplnoty niezalenie od tego, czy i w jakim zakresie ustawa to prawo doprecyzowuje. Przepis ten sformuowany zosta nadto tak, jakby prawo w nim zawarte istniao niejako rwnolegle z kompetencjami

3 organw stanowicych i wykonawczych cho tylko one powoane s przecie do wykonywania zada samorzdu. 2.4. Pojcie sprawy uyte w art. 170 Konstytucji jest szersze, ni uyte w zaskaronym przepisie pojcie zada i kompetencji organw danej jednostki, cho rzeczywicie ogromna wikszo spraw dotyczcych danej jednostki, to zadania publiczne wykonywane za porednictwem powoanych organw. Tym samym art. 170 Konstytucji mwi przede wszystkim o sprawach mieszczcych si w zakresie zada i kompetencji organw stanowicych i wykonawczych. Ale mwi take o innych sprawach lokalnych dotyczcych tej wsplnoty. S to sprawy, nalece do ustawowego zakresu zada samorzdu danego stopnia, cho niewymagajce bezporednio dziaalnoci jego organw. W gr wchodzi mog take sprawy ustawowo zastrzeone dla wadz i organw centralnych lub innych jednostek samorzdu terytorialnego, lecz dotyczce istotnych interesw mieszkacw w zakresie, w jakim tworz oni wsplnot samorzdow. Przedmiotem referendum mog by tylko sprawy wymagajce jednoznacznego rozstrzygnicia, a zarazem takie, ktre wymagaj sformalizowania i czasami uprzednich, a zawsze nastpczych dziaa organw j.s.t. Inicjatywa poddania takich spraw referendum czyni je wanie sprawami, ktre nastpnie przeksztacaj si w konkretne zadania okrelonych organw nawet jeli uprzednio takimi nie byy. Zdaniem TK, art. 170 Konstytucji nie wyklucza cakowicie monoci przeprowadzenia referendum nawet w sprawach zastrzeonych do wycznej kompetencji organw stanowicych lub wykonawczych j.s.t. Nie mniej jednak rol takiego referendum niezmiernie ogranicza art. 169 ust. 1 Konstytucji [stanowicy, i jednostki samorzdu terytorialnego wykonuj swoje zadania za porednictwem organw stanowicych i wykonawczych]. W sprawach zastrzeonych do wycznej kompetencji organw j.s.t. mieszkacy ani z wasnej inicjatywy ani z inicjatywy organw nie mog ich zastpowa. Referendum nie moe zastpowa staego i nieprzerwalnego funkcjonowania organw stanowicych i wykonawczych []. Tym samym mieszkacy mog wyraa sw wol bezporednio w drodze referendum tylko w sprawach zasadniczych dla tego samorzdu, a zarazem takich, ktre nie s staym, powtarzalnym, biecym wykonywaniem zada. Nie oznacza to jednak, i jest takim instrumentem demokratycznego pastwa, ktry stosowany by winien tylko w nadzwyczajnych przypadkach, gdy art. 170 nie jest wyjtkiem od art. 169 ust. 1 Konstytucji. Zasadnicze sprawy danego samorzdu w rozumieniu art. 170 Konstytucji, to sprawy istotne dla tej wsplnoty w zakresie, w jakim

4 dotycz wizi spoecznych, gospodarczych i kulturowych czcych jej mieszkacw, a wic jej tosamoci i przyszoci. Sumujc, mieszkacy maj prawo do wyraania swej woli w drodze referendum we wszystkich zasadniczych dla tej wsplnoty sprawach, nie wyczonych z mocy Konstytucji niezalenie, czy sprawy te s zadaniami organw lokalnych, czy te nie. 2.5. Ze wspistnienia w Konstytucji zasad wynikajcych z art. 169 ust. 1 i 170 Konstytucji wynika take, i zwrot mog decydowa naley rozumie w sposb swoisty dla Konstytucji. A zatem nie tylko jako prawo do wypowiadania si decydujcego, tzn. rozstrzygajcego dan spraw co do jej istoty, [] i zarazem zaatwiajcego t spraw ostatecznie, ale take jako [] co najmniej prawo wpywania ksztatujcego. W gr wchodzi zatem, prawo do wypowiadania si w drodze referendum wicego, a take opiniodawczego (konsultacyjnego), czyli takiego, ktre wprawdzie formalnie nie wie w sposb zupeny organw, lecz ze wzgldu na swoj wag polityczn i swoj reprezentatywno (powszechno) obliguje pod wzgldem prawnym w ten sposb, i niezastosowanie si do wanego i rozstrzygajcego pytania wyniku referendum wymaga podania uzasadnienia. Naley przypomnie, e ustawa o samorzdzie gminnym przewiduje, i gminy tworzy, czy, dzieli i znosi Rada Ministrw. Decyzja Rady Ministrw wymaga zasignicia opinii rady gminy, ktra przed wydaniem opinii przeprowadza konsultacje z mieszkacami caej lub czci gminy. Konsultacje s inn form udziau w procesie decyzyjnym ni referendum. Z art. 170 Konstytucji wynika niewtpliwie, i wola mieszkacw, ktrzy uwaaj, i winni wszyscy wypowiedzie si w kwestii zmiany granic, podziau lub nawet likwidacji gminy, ma tutaj pierwszestwo przed wol rady gminy. [] Wany wynik takiego referendum winien rwnie podlega wykonaniu w ten sposb, i powinien wiza rad gminy, w zakresie treci sporzdzanej przez ni opinii. TK odnis si te do przewidzianego w niektrych sytuacjach obowizku konsultacji oraz do rnic midzy konsultacj a referendum opiniodawczym. Rozrnienie to nie jest proste, ze wzgldu na to, i obowizkowym konsultacjom naley take przypisa donioso prawn. Jednak referendum, nawet opiniodawcze, czy konsultacyjne, wyrnia uprawniona inicjatywa mieszkacw w sprawach, w ktrych na mocy Konstytucji i ustaw mog oni wyraa swoje stanowisko oraz fakt, i sprawa ta dotyczy caej wsplnoty (powszechno referendum). W takich razach, przewidziane przez ustawy konsultacje zastpowane s, z uprawnionej inicjatywy mieszkacw, przez referendum konsultacyjne. Std te art. 170

5 Konstytucji obejmuje wszystkie formy referendum, ktre ksztatuj wico lub wspksztatuj merytorycznie sposb rozstrzygnicia sprawy dotyczcej danej wsplnoty. Jest rzecz oczywist, i signicie do formy referendum, w zakresie spraw mieszczcych si w zadaniach i kompetencjach organw danej jednostki, zwaszcza, gdy inicjatorem referendum s organy j.s.t., winno z natury swojej mie wicy charakter. []. Z art. 170 Konstytucji wynika wic istnienie zarwno referendw w peni wicych i rozstrzygajcych spraw ostatecznie, jak i referendum opiniodawczego lub konsultacyjnego, jeli tylko maj one moc wspksztatowania procesw decyzyjnych, odnoszcych si do tej wsplnoty. W szczeglnoci trzeba wskaza, i wszdzie tam, gdzie w gr wchodzi tworzenie, czenie, podzia lub znoszenie j.s.t. a zwaszcza gmin, a take zmiana ich granic przez centralne organy wadz publicznych, ktre poprzedzone by winno opini organw stanowicych jednostek dotknitych zmianami i konsultacjami z mieszkacami mieszkacy maj prawo do wyraenia swego stanowiska w drodze referendum konsultacyjnego. Wynik takiego referendum wie, jeli chodzi o opini organw stanowicych odpowiednich jednostek samorzdowych. Prawo do referendum przysuguje nie tylko w tych sprawach, ktre ustawowo s zastrzeone dla wicego rozstrzygania przez mieszkacw (np. samoopodatkowanie), ale i w takich, gdzie wola mieszkacw wspksztatuje sposb zarzdzania sprawami dotyczcymi tej wsplnoty. Wynik takiego referendum z formalnoprawnego punktu widzenia nie jest wprawdzie wicy, co do sposobu zaatwienia sprawy, jednak obliguje organy wadz publicznych do okrelonego zachowania. 2.6. Przeprowadzony w art. 163 Konstytucji podzia zada publicznych na zadania zastrzeone przez Konstytucj lub ustawy dla organw innych wadz publicznych oraz zadania samego samorzdu nie przebiega w tej samej paszczynie, co podzia na sprawy wymagajce rozstrzygnicia w drodze referendum, dotyczce tej wsplnoty i inne sprawy. Oznacza to, e mieszkacy wsplnoty nie mog decydowa o sprawach zastrzeonych dla wadz centralnych, czy te organw innych samorzdw terytorialnych w taki sam sposb i w takim samym zakresie, jak decyduj o wykonywaniu zada publicznych, sucych zaspakajaniu potrzeb wasnej wsplnoty. Nie oznacza to jednak, i mieszkacy pozbawieni s prawa bezporedniego wypowiadania si w takich sprawach oglnokrajowych, ktre maj take znaczenie lokalne dla tej wanie wsplnoty samorzdowej, a tylko to, e w sprawach zastrzeonych dla wadz i organw innych, ni organy tego wanie samorzdu, mieszkacy nie mog si

6 wypowiada tak stanowczo, jak w sprawach uznanych przez ustaw za sprawy nalece do zakresu zada danego samorzdu. Nakaz zawarty w art. 170 w zbiegu z art. 163 Konstytucji, a skierowany do ustawodawcy naley rozumie, jako nakaz dopuszczenia referendum, wyraajcego wol mieszkacw wszdzie tam, gdzie mog oni wspksztatowa proces decyzyjny, dotyczcy istotnej sprawy danej wsplnoty choby nie mogli oni przesdza cakowicie o sposobie zaatwienia sprawy. Chodzi, wic o takie sprawy, ktrych zaatwienie nie jest zastrzeone do wycznej kompetencji organw innych wadz publicznych; zwaszcza, gdy przepisy ustawowe mwi o wspudziale przedstawicieli tej wsplnoty w procesie poprzedzajcym wydanie aktu normatywnego przez te organy i wadze. Oznacza to, e w zakresie zada publicznych, zastrzeonych ustawowo dla innych wadz i organw zarwno pastwowych, jak i samorzdowych mieszkacy maj prawo wypowiadania si tylko w zakresie, w jakim postanowienia odpowiednich ustaw (uchwa) mog stanowi materi referendum, za wynik takiego referendum moe oddziaywa ksztatujco w istniejcym porzdku konstytucyjnym na sposb rozstrzygnicia sprawy dotyczcej take danej wsplnoty samorzdowej. Jak wskazano wyej w sprawach zastrzeonych do kompetencji organw innych wadz, ni organy tej jednostki samorzdowej, mieszkacy nie mog wypowiada si w drodze referendum wicego lecz opiniodawczego lub konsultacyjnego pod warunkiem wszake, i znajduje to oparcie w porzdku ustanowionym przez Konstytucj oraz odpowiednie ustawy. Naley uzna, i art. 170 Konstytucji statuuje prawa czonkw wsplnoty samorzdowej do wyraania w drodze referendum; zarwno wicego, jak i opiniodawczego, lub wreszcie konsultacyjnego woli pod warunkiem, e jego wynik wpywa na rozstrzygnicie lub wpywa moe ksztatujco na rozstrzygnicie spraw dotyczcych danej wsplnoty. 2.7. Powstaje pytanie, jaka materia bdca przedmiotem stanowienia prawa przez wadze i organy pastwowe oraz organy innych samorzdw nadaje si do przeprowadzania referendum opiniodawczego lub konsultacyjnego w rozumieniu art. 170 Konstytucji skoro Konstytucja mwi, i materia ta jest rwnoczenie zastrzeona ustawowo dla wadz i organw innych ni organy danej jednostki. Aby wic art. 170 Konstytucji nie zosta pozbawiony swego zasadniczego znaczenia naley rwnie w Konstytucji poszukiwa takiej materii zastrzeonej ustawowo dla innych ni organy danej wsplnoty wadz, w ktrej gosowi mieszkacw danej wsplnoty przyznaje si priorytet.

7 Przykadowo, zgodnie z art. 15 ust. 2 Konstytucji dokonanie zasadniczego podziau terytorialnego pastwa i zasadnicze zmiany tego podziau nastpowa powinny m.in. z uwzgldnieniem [] wizi, czcych majce powsta, istniejce lub likwidowane wsplnoty samorzdowe. W systemie politycznym musi istnie nalene miejsce dla woli mieszkacw i ich stanowiska. Jeli tylko bowiem wyra oni w sposb uprawniony wol organizacji referendum (speniajc wymagania ustawowe w tym zakresie) to referendum takie ma pierwszestwo przed zwykymi konsultacjami i wpywa musi na opinie organu j.s.t. Ksztatuje take w pewnym zakresie przysze stanowiska organu uprawnionego do ostatecznego zaatwienia sprawy. Nie oznacza to, i wyniki referendum opiniodawczego lub konsultacyjnego s bezwzgldnie wice dla ustawodawcy. W konsekwencji porwnanie treci zaskaronego art. 2 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym z ustalonym znaczeniem art. 170 Konstytucji w zw. z art. 15 ust. 2 oraz art. 163 i art. 169 ust. 1 Konstytucji prowadzi do wniosku, i przepis ten pomija materi niezbdn dla zapewnienia zgodnoci z Konstytucj tylko w zakresie, w jakim nie odzwierciedla tej czci prawa do wyraenia woli przez mieszkacw danej wsplnoty w drodze referendum, jaka wypywa z art. 15 ust. 2 Konstytucji. 2.8. TK stwierdzi, i Wprawdzie prawo do udziau w referendum opiniodawczym () w sprawach stanowienia lub zmiany podziau terytorialnego kraju, w sferze dotyczcej wizi czcych mieszkacw ju istniejcej wsplnoty, wynika z Konstytucji nie jest ono jednak tak sformuowane, by umoliwiao w peni bezporednie jej zastosowanie w rozumieniu art. 8 ust. 2. Konieczne jest zatem uregulowanie ustawowe odpowiednich obowizkw organizacyjnych, spoczywajcych na wadzach i organach publicznych. Ustawa o referendum lokalnym jest aktem normatywnym waciwym dla tego rodzaju materii i nadaje si rwnie do zastosowania w sprawie przeprowadzania referendw opiniodawczych. Cho mwi ona tylko o referendach, ktrych wynik powinien by rozstrzygajcy (art. 56 ustawy o referendum lokalnym), to przecie wynik referendum nie musi by rozumiany jako ostatecznie zaatwiajcy spraw. Wprawdzie zaskarony przepis czytany literalnie sprawia wraenie, jakby w sposb ostateczny zamyka moliwo przeprowadzenia referendw w innych sprawach, ni mieszczce si w zakresie zada i kompetencji organw danej jednostki. Jak to jednak wykazano ju wyej, wykadnia systemowa, przeprowadzona na poziomie ustawowym nie uprawnia do takiego zamykajcego drog dla innych referendw, rozumienia tego przepisu.

8 Zachodzi zatem konieczno nie tyle uchylenia go w tej wanie czci, ktra jest zgodna z Konstytucj, lecz niepena, ale uzupenienia treciami wynikajcymi z Konstytucji, wraz z ktrymi stworzy on cakowit definicj przedmiotu referendum lokalnego. Wyrok TK jest wyrokiem stwierdzajcym zgodno zaskaronego przepisu z Konstytucj. Jednoczenie jest jednak wyrokiem interpretacyjnym. Oznacza, to, e zaskarony przepis jest zgodny z Konstytucj pod warunkiem, e rozumiany bdzie w ten sposb, jaki wyranie wskazano w sentencji wyroku. Naley jednak zwrci uwag, e TK stwierdzi, i zachodzi konieczno [] uzupenienia [przepisu] treciami wynikajcymi z Konstytucji, wraz z ktrymi stworzy on cakowit definicj przedmiotu referendum lokalnego. 3. Cele i zakres projektowanej ustawy Majc na uwadze konieczno wykonania wyroku Trybunau, kierujc si brzmieniem sentencji wyroku i uzasadnieniem, proponuje si, aby w ustawie o referendum lokalnym znowelizowa art. 2. Propozycja ta oparta jest o ponisze wskazania wywiedzione z uzasadnienia wyroku: 1) referendum moe by przeprowadzone take w sprawach, ktre nie mieszcz si w zakresie zada i kompetencji organw danej jednostki, 2) referendum nie musi polega na rozstrzyganiu sprawy, lecz take na wyraeniu stanowiska (referendum opiniodawcze, konsultacyjne), 3) referendum powinno by dopuszczalne co najmniej w istotnych sprawach dotyczcych spoecznych, gospodarczych lub kulturowych wizi czcych dan wsplnot. Projekt jest zmodyfikowanym powtrzeniem inicjatywy ustawodawczej Senatu poprzedniej kadencji (druk sejmowy 2181). Naley te zwrci uwag, e w lipcu 2011 r. wesza w ycie uchwalona z inicjatywy komisji sejmowej ustawa wprowadzajca do ustawy o samorzdzie gminnym przepisy regulujce przeprowadzanie z inicjatywy mieszkacw referendum lokalnego w sprawie utworzenia, poczenia, podziau i zniesienia gminy oraz ustalenia granic gminy. W opinii eksperta sejmowego do projektu komisji sejmowej (druk sejmowy 3408) zwracano jednak uwag, e projekt w powinien dotyczy nie tylko referendw w sprawie tworzenia jednostek samorzdu gminnego, a po drugie powinien by poczony z projektem senackim, jako szerszym i bardziej zaawansowanym. Uchwalona ostatecznie inicjatywa poselska dotyczy bowiem tylko poziomu gmin i umoliwia tylko referenda w sprawie ich tworzenia, czenia

9 itd., tymczasem wyrok TK nakazywa umoliwienie przeprowadzania referendw 1) na wszystkich szczeblach samorzdu i 2) we wszystkich istotnych sprawach dotyczcych spoecznych, gospodarczych lub kulturowych wizi czcych wsplnot. W projekcie nie uwzgldnia si uwag zgoszonych przez jednego z ekspertw dotyczcych procedury referendalnej. Mianowicie projekt senacki nie reguluje obowizkw organizacyjnych spoczywajcych na wadzach publicznych w zwizku prawem do referendum opiniodawczego i konsultacyjnego, poniewa takie s ju okrelone w ustawie i maja zastosowanie do wszystkich rodzajw referendw. Ponadto projekt nie wprowadza jak twierdzi ekspert ogranicze w zakresie przeprowadzania referendum dotyczcych tworzenia i znoszenia jednostek samorzdu terytorialnego. Poprzez swoje oglne ujcie (w istotnych sprawach dotyczcych spoecznych, gospodarczych lub kulturowych wizi czcych wsplnot) ma umoliwi przeprowadzenie referendum take w tej sprawie. Paradoksalnie, to ostatecznie uchwalona inicjatywa komisji sejmowej regulujca osobno tryb przeprowadzania referendum w sprawie tworzenia i znoszenia gmin, spowodowaa, e a contrario takie referendum stano pod znakiem zapytania w odniesieniu do powiatw i samorzdowych wojewdztw, czego ani wyrok TK, ani projekt senacki nie zamierza wyklucza, jako przedmiotu referendum. Zwraca na to zreszt uwag inny sejmowy ekspert w opinii do projektu z druku nr 3408. Projekt dokonuje te pewnych zmian o charakterze redakcyjnym. Mianowicie w art. 2 ust. 1 wyranie przewiduje moliwo przeprowadzania referendum w sprawie samoopodatkowania. Nie jest to nowo normatywna, poniewa taka moliwo na poziomie gminy wynika z ju obowizujcych przepisw. Chodzio tylko o to by wyrazi to w przepisie oglnym. W konsekwencji rozbudowania tego przepisu podzielono go na punkty. Zarazem rozbicie midzy punktem 3 i 4 wskazuje, e referenda z pkt 4 to referenda przeprowadzane w sprawach innych ni lece w kompetencjach organw gminy, a zatem nie mog mie one dla innych organw ni organy gminy skutku zobowizujcego do podejmowani takich czy innych decyzji. Ponadto, w zwizku z poszerzeniem katalogu spraw, w zakresie ktrych mog odbywa si referenda, dokonano - wyniku poprawki zgoszonej w trakcie 2. czytania zrnicowania progu liczby podpisw niezbdnych do uruchomienia niektrych rodzajw referendw.

4. Konsultacje

10 Pisma w sprawie projektu przedstawi Minister Administracji i Cyfryzacji, Zwizek Wojewdztw Rzeczypospolitej Polskiej. W wymienionych pismach poparto projekt. Ponadto pismo przedstawia Pastwowa Komisja Wyborcza, ktra poinformowaa, e nie jest waciwa w zakresie referendw lokalnych innych ni dotyczcych odwoania organw jednostek samorzdu terytorialnego.

5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy Ustawa powoduje skutki finansowe zwizane z koniecznoci przeprowadzenia referendw. Trudno jednak przewidzie czy i jak bardzo wzronie ich liczba.

6. Owiadczenie o zgodnoci z prawem Unii Europejskiej Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.

Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. BAS-WAPEiM-880/12 Pani Ewa Kopacz Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna dotyczca zgodnoci z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym (przedstawiciel wnioskodawcw: senator Helena Hatka)
Na podstawie art. 34 ust. 9 uchway Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 roku Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32) sporzdza si nastpujc opini:

I. Przedmiot projektu ustawy Zgodnie z treci uzasadnienia zaczonego do opiniowanego projektu ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym projekt zmierza do dostosowania obowizujcych przepisw prawa w zakresie referendum lokalnego do wyroku Trybunau Konstytucyjnego z dnia 26 lutego 2003 r. o sygn. akt K 30/02, ktrego sentencja zostaa opublikowana w Dz. U. z 2003 r. Nr 44, poz. 388.1 Przedmiotem projektu jest nowelizacja art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 wrzenia 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 984 ze zm.) oraz zmiana art. 4 ustawy polegajca na dodaniu ust. 2. Zgodnie z zaproponowanymi zmianami rozszerzony zosta katalog przedmiotowy spraw, ktre mog by rozstrzygane w drodze referendum lokalnego o sprawy dotyczce samoopodatkowania si mieszkacw gminy oraz inne istotne sprawy dotyczce spoecznych, gospodarczych lub kulturowych wizi czcych okrelon wsplnot. Ponadto w projekcie okrelono, i referendum w sprawie odwoania organu gminy niebdcej miastem na prawach powiatu przeprowadza si na wniosek co najmniej 15% uprawnionych do gosowania mieszkacw gminy. Ustawa ma wej w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia.

Peny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem zamieszczony zosta w OTK Z.U. z 2003 r. Nr 2A, poz. 16.

II. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objtej projektem ustawy Akty prawa UE nie reguluj spraw objtych opiniowanym projektem ustawy. III. Analiza przepisw projektu pod ktem ustalonego stanu prawa Unii Europejskiej Opiniowany projekt nie jest objty zakresem regulacji prawa UE. IV. Konkluzja Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym nie jest objty zakresem regulacji prawa Unii Europejskiej.

Szef Kancelarii Sejmu

Lech Czapla

Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. BAS-WAPEiM-881/12 Pani Ewa Kopacz Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia w sprawie stwierdzenia, czy senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym (przedstawiciel wnioskodawcw: senator Helena Hatka) jest projektem ustawy wykonujcej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu

Zgodnie z treci uzasadnienia zaczonego do opiniowanego projektu ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym projekt zmierza do dostosowania obowizujcych przepisw prawa w zakresie referendum lokalnego do wyroku Trybunau Konstytucyjnego z dnia 26 lutego 2003 r. o sygn. akt K 30/02, ktrego sentencja zostaa opublikowana w Dz. U. z 2003 r. Nr 44, poz. 388.1 Przedmiotem projektu jest nowelizacja art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 wrzenia 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 984 ze zm.) oraz zmiana art. 4 ustawy polegajca na dodaniu ust. 2. Zgodnie z zaproponowanymi zmianami rozszerzony zosta katalog przedmiotowy spraw, ktre mog by rozstrzygane w drodze referendum lokalnego o sprawy dotyczce samoopodatkowania si mieszkacw gminy oraz inne istotne sprawy dotyczce spoecznych, gospodarczych lub kulturowych wizi czcych okrelon wsplnot. Ponadto w projekcie okrelono, i referendum w sprawie odwoania organu gminy niebdcej miastem na prawach powiatu przeprowadza si na wniosek co najmniej 15% uprawnionych do gosowania mieszkacw gminy. Projekt ustawy nie jest objty zakresem regulacji prawa Unii Europejskiej.

Peny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem zamieszczony zosta w OTK Z.U. z 2003 r. Nr 2A, poz. 16.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym nie jest projektem ustawy wykonujcej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu.

Szef Kancelarii Sejmu

Lech Czapla

Polskiei Rz Woj Zwizek ewodztw eczyqospolitej

10 Warszawa, maia f0I2 r.

SEKRETARIAT SZEFA KS

zwloTL4l'oeln

L.d2.,,..,.,....,.,.......i,..

Pan Lech CraPla Szef Sejmu Kancelarii

Dara ....J..1,...9n...20il.... wprywu

Lq /za",oIJ (,,,", dur,ku

w oapo*{dzi na pismoz dnia 19 maja2012r.,dotyczce o projektuustawy: zmlanleustauvy o pnedoenia opinii nt. pose|sklego pnekazuiemyuwagi uprzejmie w referendumloke|DYill, zalczeniu, opo|skiego. z otrzymane wojewdztwa

//7

r/.t l,ct/

Ar.:.L IZO1

l-/ Bosda iepielewski

Dyre

ZWRP

DOA-I,082 1,1,20L2 Pru

Opole, dnia 10 maja 2OI2r.

Bo3drn Clcplelesetd Dyrektor Blurr zrtlku YoJerdltr RP

W nawiaaniu do Parra pisma z dnia 24 kwietnia 2012r,, w sprawie przedoenia]pftzez Samorzd Wojewdztula opolskiego opinii do senackiego 'l projektu udtawy o arnianie ustawy o referendum lokalnym, uprzejmie inforrnuj jak niej: Projektowana ustawa stanowi u4ykonarrie obowiakrr dostosowarria
I

systemu Prawa do wyroku Tbunau Konsryfucyjnego z dnia 26 lutego 2003 r. (sygn. alrt: K 3ola2, oTK Zv 200312^/16|, moc ktrego Trybr.lrral w1powiadal si o agodnoci przepisu art. 2 ust. 1 ustawy o referendum Iokalnym z konsrhrcja. W ury6ohr TYybuna Konstytucyjny stwierdei, w art. 2 ust. 1 ustawy o referendum lokalnyrn, rozumiany j*ko niewycajey Prawa czonkow wspolnoty samorzdowej do wyrinnia w drodze referendum stanowiska w istotnych hrlturoych rsprawach lub wizi lcz-cych t wspolnot a niezstrzeonych do qrycznej dotyczacych spolecznych, gospodarcrych

kompetencji organow innych wadz publicznych jest zgodny z afi'.2 i art. t70 Konsrtttcji RP oraz art. 5 Europejskiej l(arry Samorzdu Terytorialnego spom&onej w Strasburgu z 15 palnernika 1985 r. Trybr:rral wslraza ratem, e urte w art. L7o konstytucji Pojcie sprawy jest szersze anizeli uyte w zaskaronym przepieie ustav4y pojcie ,zada i kompetencji orgarrw danej jednostki". kzepis sprawach art. I7O konstytucji stanowi pruede wszystkim o rnieszczcych si w zakresie zadan i kompetencji organow

starrowicych i wykonawczych, a]e mnpi takE o innych sprawach lolralnych docz4crych tej wspolnoty. Niezawieszenie mocy obowigujcej art. 2 ust. 1 ustary o referendum lokalnym byo PrTycTyn niejednolitego tlaj<towania przepisu ustaur5l Pr"Ez praktyk i orzeczzrrictwosdow administracyjnych.

Projektowane brzmienie art' 2 ust. 1 ustawy ma si przycryni do tego, n, przepis uotawy starrie si bardaiej (peniej)zgodny z art. 170 konsrh:cji. Majc na uwadze konieczrrowykonartia rryrokrlTbr:natu, kierujac si brzrnieniem sentencji wyroIor i uzasadnieniem, proponuj si aby w ustawie o referendum lokalnym enrowelizowa art. 2 w oparciu o ponisze wslnzania wfryiedzi one z uziasadn ienia wyrolctt: referendum moe by prueProwadaone talge w sprawach, ktre nie mjesrcr si zakresie zada i kompetencji orgarrow darrejjednostki, c?'E,kon sul tac1jne), wyrareniustarrowi s ka (referendum o pin i ode,w referendum powinno by dopuezcraJne co najmniej w istotnych sprawach doczcych spoleczrrych, gospodarczych lub krrltr:rowych wizi czcych darr wspolnot. Prawnego' majac powysze na uwadze, nie wnosz uwag i porornie odnosz si do Po analizie pektu otel obowiqzujcego stanu proponowanych zmianr w ustawodawstwie.

referendum nie musi polega na rozstrzygarriu sPrawy, lecz t.akE na

,Iosct Sebcsta ilrrrntetr WoJcrdrtnr opoletslG3p