Testy 2005 10pod

Testy maturalne z chemii 2005-2010 rok
Poziom podstawowy
2010 rok
http://www.chemia.sos.pl
http://www.chemia.sos.pl/
Testy maturalne z chemii 2005-2010 rok

Poziom podstawowy
http://www.chemia.sos.pl
poczta@chemia.sos.pl
Omwione odpowiedzi do pyta maturalnych moesz

zakupi za 10z klikajc w poniszy link
Tak, chc zakupi omwione odpowiedzi do pyta
maturalnych
-2-
1.
BUDOWA ATOMU ..................................................................................................................................................... 5

1.1.
PRZEMIANY JDROWE I PROMIENIOTWRCZO ...................................................................................................... 5
1.2.
BUDOWA ATOMU ..................................................................................................................................................... 6
2.
UKAD OKRESOWY PIERWIASTKW ............................................................................................................... 7
3.
CZSTECZKI I WIZANIA CHEMICZNE ........................................................................................................... 9
4.
WACIWOCI PIERWIASTKW ...................................................................................................................... 10

4.1.
LITOWCE ................................................................................................................................................................ 10
4.2.
BERYLOWCE .......................................................................................................................................................... 10
4.3.
BOROWCE .............................................................................................................................................................. 11
4.4.
TLENOWCE............................................................................................................................................................. 11
4.5.
AZOTOWCE ............................................................................................................................................................ 12
4.6.
FLUOROWCE .......................................................................................................................................................... 13
4.7.
PIERWIASTKI BLOKU D ........................................................................................................................................... 14
4.8.
PORWNYWANIE WACIWOCI ZWIZKW .......................................................................................................... 14
5.
PROJEKTY DOWIADCZE ................................................................................................................................. 16
6.
REAKCJE REDOKS ................................................................................................................................................. 19
7.
OBLICZENIA STECHIOMETRYCZNE ............................................................................................................... 21
8.
EKOLOGIA ................................................................................................................................................................ 23
9.
SOLE ........................................................................................................................................................................... 25
10. OBLICZENIA STENIA ROZTWORU .............................................................................................................. 28

11. RWNOWAGI JONOWE ........................................................................................................................................ 29
11.1.
ILOCZYN ROZPUSZCZALNOCI ............................................................................................................................ 29
11.2.
HYDROLIZA ........................................................................................................................................................ 29
11.3.
STAA I STOPIE DYSOCJACJI ............................................................................................................................. 29
11.4.
DYSOCJACJA ...................................................................................................................................................... 29
12. KWASY I ZASADY ................................................................................................................................................... 30
13. WACIWOCI ROZTWORW ........................................................................................................................... 32
14. KINETYKA I RWNOWAGA REAKCJI ............................................................................................................. 34
14.1.
KINETYKA REAKCJI ............................................................................................................................................ 34
14.2.
RWNOWAGI REAKCJI ....................................................................................................................................... 34
15. ELEKTROCHEMIA ................................................................................................................................................. 35
16. TERMOCHEMIA ...................................................................................................................................................... 36
17. WGLOWODORY.................................................................................................................................................... 37
17.1.
WGLOWODORY NASYCONE - ALKANY .............................................................................................................. 37
17.2.
WGLOWODORY NIENASYCONE ALKENY I ALKINY .......................................................................................... 37
17.3.
WGLOWODORY AROMATYCZNE ....................................................................................................................... 40
18. ALKOHOLE............................................................................................................................................................... 41
19. ALDEHYDY I KETONY .......................................................................................................................................... 42
20. KWASY, ESTRY I TUSZCZE ............................................................................................................................... 43
21. AMINY, AMIDY I ZWIZKI NITROWE.............................................................................................................. 46
22. CUKRY ....................................................................................................................................................................... 47
23. AMINOKWASY, PEPTYDY I BIAKA ................................................................................................................. 48
24. TYPY REAKCJI ........................................................................................................................................................ 49
-3-
25. IZOMERIA ................................................................................................................................................................. 50

25.1.
IZOMERIA KONSTYTUCYJNA ............................................................................................................................... 50
25.2.
STEREOIZOMERIA ............................................................................................................................................... 50
-4-
1.
Budowa atomu
1.1. Przemiany jdrowe i promieniotwrczo
Informacja do zada:
Poniszy wykres przedstawia zaleno masy pewnego izotopu promieniotwrczego od czasu.
1.
Okres ptrwania to czas, po upywie ktrego rozpadowi ulega poowa jder izotopu promieniotwrczego.
Na podstawie zamieszczonego wyej wykresu oszacuj okres ptrwania tego izotopu.
..
2.
Korzystajc z powyszego wykresu, oszacuj, ile gramw izotopu pozostao po 15 dniach.
...
3.
Ponisze rwnanie ilustruje przebieg przemiany promieniotwrczej, ktrej ulega izotop uranu:
235 U A X + 4 He
92
Z
2
Ustal liczb atomow, liczb masow i symbol izotopu X.

Liczba atomowa: ........................ Liczba masowa: ......................... Symbol: ..................................
4.
W skorupie ziemskiej wystpuje promieniotwrczy izotop
87
37 Rb
, ulegajcy przemianie .
Uzupenij schemat opisanej przemiany, wpisujc symbol oraz liczb atomow i liczb masow powstajcego izotopu.
87
37 Rb
.+
5.
Jdro izotopu radu
226
Ra ulega rozpadowi zgodnie z poniszym schematem.

226
88
Ra AZ E + 42 He
Opisz produkt tej przemiany (E), podajc warto jego liczby atomowej (Z), liczby masowej (A) oraz symbol odpowiedniego
pierwiastka.
Liczba atomowa Z:
Liczba masowa A: Symbol pierwiastka: ............
6.
Promieniotwrczy izotop pierwiastka Z uleg przemianie i przeksztaci si w izotop
212
83
Bi
Korzystajc z ukadu okresowego, ustal symbol pierwiastka Z.

Symbol pierwiastka Z: .................................................................................................................
-5-
1.2. Budowa atomu
7.
Zapis 1s 2s 2p 3s 3p (K L M ) przedstawia konfiguracj elektronow atomu
A. argonu.
B. wgla.
C. krzemu.
D. siarki.
Zaznacz poprawn odpowied.
2
2 8
8.
Liczba atomowa pierwiastka jest cztery razy wiksza od liczby atomowej berylu, a liczba masowa jego izotopu jest rwna
liczbie atomowej selenu.
Podaj liczb masow izotopu, liczb atomow i symbol tego pierwiastka.
9.
Konfiguracj elektronow atomu glinu w stanie podstawowym mona przedstawi nastpujco: 1s 2s 2p 3s 3p (K L M )
Przepisz ten fragment konfiguracji elektronowej atomu glinu, ktry odnosi si do elektronw walencyjnych.
......................................................................................................................................................
2
2 8
10.
Podaj trway stopie utlenienia, ktry glin przyjmuje w zwizkach chemicznych.
11.
W skorupie ziemskiej wystpuje promieniotwrczy izotop
87
37 Rb
, ulegajcy przemianie .
Okrel skad jdra atomowego tego izotopu rubidu.

.......................................................................................................................................................
12.
Jdro atomu izotopu pewnego pierwiastka zawiera 20 protonw i 20 neutronw.
a) Przedstaw symbol izotopu tego pierwiastka w postaci
A
Z
E (litery zastp odpowiednimi liczbami oraz symbolem
chemicznym pierwiastka i wpisz je w odpowiednie kratki).
b) Zapisz konfiguracj elektronow atomu tego pierwiastka w stanie podstawowym.
13.
Atomy pewnego pierwiastka w stanie podstawowym maj nastpujc konfiguracj elektronw walencyjnych:
2
3
(L5 )
2s 2p
Okrel pooenie tego pierwiastka w ukadzie okresowym, wpisujc poniej numer grupy oraz numer okresu.
Numer grupy: .............................................. Numer okresu: ...............................................
14.
W jdrze pierwiastka X znajduje si tyle protonw, ile neutronw zawiera jdro
pierwiastka X jest rwna liczbie elektronw w atomie
74
34
30
14
Si . Liczba masowa jednego z izotopw
Se .
Korzystajc z powyszej informacji, ustal liczb atomow pierwiastka X oraz liczb masow opisanego izotopu pierwiastka X.
Liczba atomowa (Z):
Liczba masowa (A): .
-6-
2.
Ukad okresowy pierwiastkw

15.
Uszereguj tlenki: CaO, MgO i Na2O zgodnie ze wzrostem charakteru zasadowego.
16.
Wymie po dwie waciwoci fizyczne sodu i siarki.
Waciwoci fizyczne sodu: ..
Waciwoci fizyczne siarki: ..
17.
Pierwiastek E tworzy wodorek o wzorze EH4 oraz tlenki EO i EO2. W atomie tego pierwiastka, w stanie podstawowym,
elektrony rozmieszczone s na dwch powokach.
Ustal pooenie pierwiastka E w ukadzie okresowym oraz podaj jego nazw.
Numer grupy: .................... Numer okresu: .................... Nazwa: ....................................................
18.
Uzupenij ponisz tabel, wpisujc w kadym wierszu jeden z symboli wybranych spord:
1
1
22+
0 n, 1 p, K, O , S, Ca, Mg , Al, Cl
1
Atom pierwiastka, ktry znajduje si w 13. grupie i 3. okresie ukadu okresowego
2
Jon, ktry posiada konfiguracj argonu
3
Jon, ktry powstaje po oderwaniu dwch elektronw od atomu
4
Elektrycznie obojtna czstka elementarna o masie 1u
2
2
6
2
6
1
2 8 8 1
5
Atom o konfiguracji w stanie podstawowym: 1s 2s 2p 3s 3p 4s (K L M N ).
6
Pierwiastek, ktry tworzy wodorek o wzorze oglnym H2X i tlenki o charakterze
kwasowym
19.
Przeanalizuj pooenie strontu (Sr) w ukadzie okresowym pierwiastkw, a nastpnie uzupenij ponisz tabel, wpisujc w
pust kolumn liter P, jeeli zdanie jest prawdziwe, lub liter F, jeeli jest ono faszywe.
Na podstawie pooenia strontu w ukadzie okresowym pierwiastkw mona stwierdzi, e
1
atom strontu ma 2 elektrony walencyjne, ktre w stanie podstawowym znajduj si na
pitej powoce
2
stront jest niemetalem
3
stront jest aktywniejszy od wapnia
4
stront nie reaguje z kwasem solnym
5
tlenek strontu ma charakter zasadowy
Informacja do zadania
Pierwiastki znajdujce si w tej samej grupie ukadu okresowego maj podobne waciwoci, ale wraz ze wzrostem liczby
atomowej stopniowo zmieniaj si ich cechy chemiczne i fizyczne.
20.
Okrel, jak zmienia si aktywno pierwiastkw w grupach gwnych i uzupenij ponisze zdania sowami maleje albo
wzrasta.
Ze wzrostem liczby atomowej aktywno niemetali ...................................................................
Ze wzrostem liczby atomowej aktywno metali ........................................................................
21.
Przeprowadzono dowiadczenie zilustrowane poniszym rysunkiem.
W probwce I nie zaobserwowano objaww reakcji, natomiast w probwce II zaobserwowano wydzielanie gazu.
-7-
a) Korzystajc z powyszej informacji, uzupenij podany niej fragment szeregu aktywnoci metali. Wpisz symbole
chemiczne miedzi i cynku w wykropkowane miejsca.
Na, Mg, Al, ., Fe, Sn, Pb, H2, ., Ag, Au
b) Zapisz w formie jonowej skrconej rwnanie reakcji zachodzcej w probwce II.
.......................................................................................................................................................
Informacja do zadania 22
Lit i sd to aktywne metale, ktre w zwizkach chemicznych przyjmuj stopie utlenienia I. Reakcje litu i sodu z chlorem i
siark przebiegaj podobnie ich produktami s odpowiednie chlorki oraz siarczki. Reakcj, ktra odrnia lit od sodu, jest
utlenianie obu metali w strumieniu tlenu. Lit tworzy w tych warunkach tlenek o wzorze Li2O, a sd nadtlenek o wzorze Na2O2.
Oba metale reaguj z wod, przy czym reakcja sodu z wod przebiega gwatowniej ni reakcja litu z wod.
22.
Ustal, ktry z metali (lit czy sd) jest mniej reaktywny, i napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji tego metalu z
wod.
.......................................................................................................................................................
-8-
3.
Czsteczki i wizania chemiczne

23.
Okrel, na podstawie rnicy elektroujemnoci pierwiastkw, typ wizania w zwizkach: KBr i HBr.
Typ wizania w KBr ....................................................................................................................
Typ wizania w HBr ...................................................................................................................
24.
Tlenek magnezu ma zastosowanie do produkcji cegie, ktrymi wykada si wntrza piecw hutniczych. Zwizek ten stosuje
si rwnie w medycynie jako skadnik lekw przeciw nadkwasocie (dolegliwoci polegajcej na nadmiernym wydzielaniu si w
odku kwasu solnego).
a) Korzystajc z tablicy elektroujemnoci, oblicz rnic elektroujemnoci magnezu i tlenu, a nastpnie okrel rodzaj wizania
chemicznego w tlenku magnezu.
Rnica elektroujemnoci: ...........................................................................................................
Rodzaj wizania: ..........................................................................................................................
b) Poniej wymieniono pi waciwoci fizycznych tlenku magnezu. Spord nich wybierz i podkrel dwie, uzasadniajce
zastosowanie tego zwizku do obudowy wntrz piecw hutniczych.
ma wysok temperatur topnienia; ma wysok temperatur wrzenia; jest ciaem staym; stopiony przewodzi prd
elektryczny; jest biaej barwy
25.
Korzystajc ze skali elektroujemnoci wg Paulinga, okrel rodzaj wizania chemicznego w nastpujcych zwizkach:
RbCl .....................................................................................................................
CO2 .......................................................................................................................
PH3 .......................................................................................................................
26.
W tabeli podano wartoci temperatury topnienia i temperatury wrzenia wybranych substancji (mierzone pod cinieniem
1013 hPa).
o
o
Wzr substancji
Temperatura topnienia, C
Temperatura wrzenia, C
Br2
-7,2
59,5
CH3Br
-93,7
3,6
MaBr
743,0
1391,0
Okrel stan skupienia wymienionych substancji w temperaturze pokojowej (ok. 20C) i pod cinieniem 1013 hPa.
Br2: ...................................................................
CH3Br: .............................................................
NaBr: ................................................................
27.
Korzystajc ze skali elektroujemnoci wedug Paulinga, okrel rodzaj wizania chemicznego w nastpujcych
substancjach:
CaBr2 ........................................................................................
Br2 ............................................................................................
HBr ..........................................................................................
28.
Spord podanych niej waciwoci a, b, c, d, e, f wybierz te, ktre s charakterystyczne dla chlorku sodu ze wzgldu na
wystpujcy w nim rodzaj wizania. Zapisz litery oznaczajce te waciwoci.
a) Tworzy krysztay jonowe.
b) Nie ulega dysocjacji jonowej.
c) Rozpuszcza si w rozpuszczalnikach polarnych.
d) Topi si w wysokiej temperaturze.
e) Rozpuszcza si w rozpuszczalnikach niepolarnych.
f) Stopiony przewodzi prd elektryczny.
.......................................................................................................................................................
-9-
4.
Waciwoci pierwiastkw
4.1. Litowce
29.
Spord niej podanych waciwoci:
I. rozpuszczanie go w wodzie jest procesem endoenergetycznym,
II. jego stony wodny roztwr dziaa parzco na skr,
III. jest higroskopijny,
IV. jego roztwr jest sabym elektrolitem,
V. chonie tlenek wgla(IV) z powietrza, tworzc wglan sodu.
wybierz i zaznacz te, ktre s prawdziwe dla wodorotlenku sodu:
A. I, II, III
B. II, III, IV
C. II, IV, V
D. II, III,V
30.
Litowce reaguj z wod. Reakcja litu z wod przebiega najmniej gwatownie. Podczas reakcji sodu z wod wydzielajce si
ciepo wystarcza do stopienia metalu. Potas zapala si w zetkniciu z wod. Jeszcze gwatowniej dziaaj na wod rubid i cez.
Ten ostatni jest tak aktywny, e zapala si samorzutnie w zetkniciu z powietrzem nawet w nieobecnoci wody.
Na podstawie: A. Bielaski: Podstawy chemii nieorganicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
a) Korzystajc z powyszych informacji, uszereguj opisane metale (cez, lit, potas, rubid, sd) pod wzgldem aktywnoci od
najmniejszej do najwikszej.
.......................................................................................................................................................
b) Napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji litowca z wod, wiedzc, e jednym z jej produktw jest wodorotlenek.
Zastosuj oglny symbol metalu M.
.......................................................................................................................................................
4.2. Berylowce
31.
Tlenek magnezu ma zastosowanie do produkcji cegie, ktrymi wykada si wntrza piecw hutniczych. Zwizek ten stosuje
si rwnie w medycynie jako skadnik lekw przeciw nadkwasocie (dolegliwoci polegajcej na nadmiernym wydzielaniu si w
odku kwasu solnego).
a) Napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji zachodzcej w odku po zayciu przez osob cierpica na
nadkwasot leku zawierajcego tlenek magnezu.
......................................................................................................................................................
b) Okrel, jaki charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy, obojtny) przejawia tlenek magnezu w tej reakcji.
......................................................................................................................................................
32.
Napisz rwnanie reakcji magnezu z par wodn. Okrel charakter chemiczny produktu reakcji zawierajcego magnez.
Rwnanie reakcji: .............................................................................................................................
Charakter chemiczny: .......................................................................................................................
33.
Wska prawidowe zakoczenie poniszego zdania.
Do gaszenia poncego magnezu nie naley uywa wody, gdy
A. powstaje substancja nierozpuszczalna w wodzie.
B. wydziela si palny gaz.
- 10 -
C. wydziela si trujcy gaz.
D. powstaje atwopalny zwizek magnezu.
4.3. Borowce
Informacja do zada:
Chlorek glinu otrzymuje si w reakcji glinu z chlorowodorem lub dziaajc chlorem na glin. Zwizek ten tworzy krysztay,
rozpuszczalne w wodzie zakwaszonej kwasem solnym. Z roztworw tych krystalizuje uwodniona sl tak zwany heksahydrat
chlorku glinu [gr. hks = sze]. Hydraty (sole uwodnione) to sole zawierajce w sieci krystalicznej czsteczki wody, np.
+
.
2
dekahydrat wglanu sodu, Na2CO3 10H2O. Zapis ten oznacza, e w sieci krystalicznej tej soli na 2 jony Na i 1 jon CO3
przypada 10 czsteczek wody. Chlorek glinu jest stosowany jako katalizator w wielu syntezach organicznych.
Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Chemia, Warszawa 2001
34.
a) Napisz w formie czsteczkowej rwnania reakcji ilustrujce wymienione w informacji metody otrzymywania chlorku glinu.
Rwnanie reakcji ilustrujce I metod:
......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji ilustrujce II metod:
......................................................................................................................................................
b) Podaj liczb moli chloru czsteczkowego, ktra cakowicie przereaguje z jednym molem glinu.
......................................................................................................................................................
35.
Napisz wzr i oblicz mas molow soli, ktra krystalizuje z wodnego roztworu chlorku glinu. Pamitaj, e jest to sl
uwodniona. Zapisz niezbdne obliczenia.
a) wzr soli: .................................................................................................................................
b) obliczenia: .................................................................................................................................
4.4. Tlenowce
36.
Napisz w formie czsteczkowej
a) rwnania reakcji, za pomoc ktrych mona z siarki otrzyma tlenek siarki(VI).
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) rwnanie reakcji otrzymywania tlenku wapnia z wglanu wapnia, zaznaczajc, w jakich warunkach zachodzi ta reakcja.
.......................................................................................................................................................
37.
Nadtlenek wodoru, H2O2, to bezbarwna ciecz, ktrej gsto w temperaturze 25C jest rwna 1,44 g/cm . Temperatura
topnienia H2O2 wynosi 0,4C, a temperatura wrzenia 152C. Nadtlenek wodoru jest silnym utleniaczem, moe rwnie
dziaa jako reduktor. Jest bardzo sabym kwasem. Nadtlenek wodoru w postaci wodnego roztworu o steniu 30% masowych
nosi nazw perhydrolu. Wodny roztwr H2O2 o steniu 6% masowych stosuje si do rozjaniania wosw, za wodny roztwr
tego zwizku o steniu 3% masowych to woda utleniona, ktra jest uywana jako rodek bakteriobjczy.
Na podstawie: L. Jones, P. Atkins Chemia oglna. Czsteczki, materia, reakcje, Warszawa 2004
Z powyszego tekstu wybierz trzy waciwoci fizyczne i trzy waciwoci chemiczne nadtlenku wodoru. Zapisz je w tabeli.
Waciwoci nadtlenku wodoru
fizyczne
chemiczne
1.
1.
2.
2.
3.
3.
3
38.
Spord waciwoci chemicznych nadtlenku wodoru wybierz i podaj t, ktra decyduje o zastosowaniu tego zwizku (w
postaci rozcieczonego wodnego roztworu) do rozjaniania wosw.
.......................................................................................................................................................
- 11 -
Informacja do zadania 39 i 40
W poniszej tabeli podane s dane fizykochemiczne dotyczce niektrych waciwoci tlenu i azotu (pod cinieniem
1013 hPa).
o
o
*
Temperatura topnienia, C
Temperatura wrzenia, C Rozpuszczalno w wodzie ,
3
3
cm /1cm wody
Tlen
-218
-183
0,031
Azot
-210
-196
0,015
* w temperaturze 20 C
Na podstawie: Z. Dobkowska, Szkolny poradnik chemiczny, Warszawa 1990
39.
W przemyle tlen otrzymuje si przez destylacj skroplonego powietrza.
Korzystajc z danych zawartych w informacji wprowadzajcej, napisz, ktra substancja (tlen czy azot) pierwsza odparowuje
podczas otrzymywania tlenu opisan metod, i uzasadnij swoj odpowied.
Pierwszy odparowuje ...................................................................................................................
Uzasadnienie: ...............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
40.
Pewn ilo mieszaniny tlenu i azotu (pod cinieniem 1013 hPa), w ktrej stosunek objtociowy skadnikw by rwny 1:1,
przepuszczano (w cyklu zamknitym) przez wod destylowan o temperaturze 20C a do nasycenia wody tymi gazami.
Korzystajc z danych zawartych w informacji wprowadzajcej, uzupenij ponisze zdanie, wpisujc: wikszy ni 1:1 albo
mniejszy ni 1:1 , albo rwny 1:1.
Stosunek objtociowy tlenu do azotu w mieszaninie gazw po przepuszczenu jej przez wod destylowan o temperaturze
20 C (w celu nasycenia wody tymi gazami) jest ................................................................... .
4.5. Azotowce
41.
W tabeli podano nazwy trzech pierwiastkw oraz krtkie charakterystyki czterech pierwiastkw (w tym stan skupienia w
temperaturze pokojowej i pod cinieniem atmosferycznym).
Nazwa pierwiastka
Charakterystyka
a) Jest ciaem staym wystpujcym w kilku odmianach alotropowych. Odmiana biaa wieci w
ciemnoci, jest silnie trujca i najaktywniejsza. Odmiana czerwona stosowana jest do produkcji zapaek
i ogni sztucznych. Pierwiastek ten tworzy stay tlenek barwy biaej, ktry w reakcji z wod daje kwas.
Zwizki tego pierwiastka stosowane s do produkcji rodkw piorcych i nawozw sztucznych.
Pierwiastek jest skadnikiem organizmw ywych, gdzie wystpuje w postaci zwizkw nieorganicznych
(w kociach) i organicznych (np. w kwasach nukleinowych).
chlor
b) Jest krystalicznym ciaem staym o charakterystycznym zapachu. atwo ulega sublimacji, tworzc
fioletowe pary. Bardzo sabo rozpuszcza si w wodzie. Dobrze rozpuszcza si w rozpuszczalnikach
magnez
organicznych. Suy do wykrywania nawet ladowych iloci skrobi. Wystpuje w wodzie morskiej i w
wodorostach. Jest pierwiastkiem ladowym niezbdnym do ycia.
fosfor
c) Jest srebrzystobiaym, lekkim, mikkim i cigliwym ciaem staym. W przyrodzie wystpuje w
zwizkach chemicznych. Jego sole powoduj twardo wody. Jest niezbdny do ycia. Jego niedobr
lub nadmiar s przyczyn zaburze w rozwoju i funkcjonowaniu organizmw ywych.
d) Jest gazem barwy zielonotej, rozpuszczalnym w wodzie, o ostrym duszcym zapachu,
dranicym bony luzowe. W przyrodzie wystpuje w mineraach oraz w wodzie morskiej. W stanie
wolnym jest siln trucizn. Stosowany jest jako rodek dezynfekujcy i bielcy.
Na podstawie: J. Sobczak, K.M. Pazdro, Z. Dobkowska: Sownik szkolny, chemia, WSiP, Warszawa 1993
Przyporzdkuj kademu pierwiastkowi waciw charakterystyk, wpisujc odpowiednie litery (a d) w ponisze kratki.
chlor
magnez
fosfor
42.
Amoniak (NH3 ) wytwarza si w przemyle w drodze bezporedniej syntezy z pierwiastkw (sposb 1). W laboratorium
amoniak mona otrzyma, dziaajc na chlorek amonu (NH4Cl) mocn zasad, np. NaOH (sposb 2), lub przez rozkad
termiczny chlorku amonu (sposb 3).
- 12 -
Napisz w formie czsteczkowej rwnania opisanych reakcji.
Sposb 1: ......................................................................................................................................
Sposb 2: ......................................................................................................................................
Sposb 3: ......................................................................................................................................
4.6. Fluorowce
43.
W celu porwnania aktywnoci wybranych fluorowcw, wykonano dowiadczenia zgodnie z przedstawionym poniej
rysunkiem:
Podaj, w ktrych probwkach przebiegay reakcje chemiczne oraz sformuuj wniosek dotyczcy aktywnoci chloru, bromu i
jodu.
Reakcje przebiegay w probwkach: ..........................................................................................
Wniosek: ....................................................................................................................................
44.
W jednej probwce znajduje si wodny roztwr chlorku potasu, a w drugiej wodny roztwr bromku potasu.
Ktrego odczynnika Br2(aq) czy Cl2(aq) naley uy, aby rozrni te roztwory? Podaj wzr chemiczny wybranego
odczynnika oraz przewidywane obserwacje. Napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji, bdcej podstaw rozrnienia
tych roztworw.
Wzr odczynnika: ........................................................................................................................
Obserwacje: .................................................................................................................................
Rwnanie reakcji: ........................................................................................................................
45.
Spord podanych waciwoci wybierz (i podkrel w kadym wierszu tabeli) te, ktre charakteryzuj sd i chlor w
temperaturze pokojowej i pod cinieniem atmosferycznym.
Sd to ciao stae
Chlor to gaz
1
bezbarwne, czerwone, srebrzystobiae, te
1
bezbarwny, brunatnopomaraczowy, tozielony
2
twarde, mikkie
2
bezwonny, o duszcym zapachu
3
przewodzce prd elektryczny, nieprzewodzce prdu
3
o gstoci wikszej od gstoci powietrza, o gstoci
elektrycznego
mniejszej od gstoci powietrza
Na podstawie: J. Ciba, J. Trojanowska, M. Zootajkin Maa encyklopedia pierwiastkw, Warszawa 1996
46.
W celu porwnania aktywnoci wybranych fluorowcw przeprowadzono kilka dowiadcze. Po ich zakoczeniu
sformuowano wnioski w formie rwna reakcji (jeli reakcja przebiega) i przedstawiono je w poniszej tabeli.
2KI + Cl2 2KCl + I2
2KBr + Cl2 2KCl + Br2
KBr + I2 nie zaobserwowano przebiegu reakcji
2KI + Br2 2KBr + I2
Korzystajc z powyszych informacji, uszereguj badane niemetale (brom, chlor i jod) pod wzgldem aktywnoci od
najmniejszej do najwikszej.
.......................................................................................................................................................
- 13 -
47.
Wrd substancji o wzorach: Cl2, I2, KCl, KI, HCl, HI znajduje si substrat X oraz produkt Y reakcji opisanej schematem:
KBr + X Br2 + Y
Napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji zilustrowanej schematem, zastpujc litery X i Y wzorami
substancji wybranymi spord podanych w informacji (pamitaj o uzgodnieniu wspczynnikw stechiometrycznych).
.......................................................................................................................................................
4.7. Pierwiastki bloku d
48.
Badano zachowanie cynku, miedzi i magnezu wobec rozcieczonego kwasu solnego (chlorowodorowego),
przeprowadzajc dowiadczenia przedstawione na poniszym rysunku:
Korzystajc ze skrconego szeregu aktywnoci wybranych metali: K, Ca, Mg, Zn, Pb, H, Cu, Ag, Au wska, w ktrych
probwkach przebiegay reakcje chemiczne. Wyjanij, dlaczego we wskazanych przez ciebie probwkach metale reagoway z
kwasem solnym (chlorowodorowym).
Metale reagoway z kwasem solnym (chlorowodorowym) w probwkach: ...............................
Wyjanienie : ..............................................................................................................................
49.
Wybierz poprawne sformuowanie.
Chlorku miedzi(II) nie mona otrzyma dziaajc
A. kwasem solnym na tlenek miedzi(II).
B. kwasem solnym na wodorotlenek miedzi(II).
C. kwasem solnym na mied.
D. chlorem na mied.
4.8. Porwnywanie waciwoci zwizkw
50.
Przeprowadzono dowiadczenie, ktrego przebieg zilustrowano na poniszym rysunku.
Napisz w formie jonowej rwnania reakcji zachodzcych w probwkach I i II (w razie potrzeby skorzystaj z tablicy
rozpuszczalnoci).
Rwnanie I:
.......................................................................................................................................................
Rwnanie II:
.......................................................................................................................................................
- 14 -
51.
Scharakteryzuj etan i etanol (w temperaturze pokojowej i pod cinieniem atmosferycznym), wybierajc ich waciwoci
spord podanych poniej i wpisujc je w odpowiednie kolumny tabeli.
1. gaz, ciecz, ciao stae
2. bezbarwny, barwny
3. dobrze rozpuszczalny w wodzie, praktycznie nierozpuszczalny w wodzie
4. palny, niepalny
Etan
Etanol
1.
1.
2.
2.
3.
3.
4.
4.
- 15 -
5.
Projekty dowiadcze
52.
Zaprojektuj dowiadczenie, za pomoc ktrego mona wykaza charakter chemiczny tlenkw P4O10 i Na2O, majc do
dyspozycji wod i papierek uniwersalny. Narysuj schemat dowiadczenia, podaj spostrzeenia i wniosek.
Schemat dowiadczenia:
Spostrzeenia: .............................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Wniosek: ....................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
53.
Formalina jest wodnym roztworem metanalu (aldehydu mrwkowego) o steniu ok. 40%.
Zaprojektuj dowiadczenie pozwalajce zidentyfikowa metanal (aldehyd mrwkowy) w formalinie. Przedstaw schemat
dowiadczenia i oczekiwane obserwacje. Napisz rwnanie zachodzcej reakcji chemicznej.
Obserwacje: ..................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji .........................................................................................................................
54.
Przedstaw projekt dowiadczenia, ktrego celem jest okrelenie charakteru chemicznego tlenku potasu i tlenku siarki(VI).
W tym celu:
a) uzupenij poniszy opis dowiadczenia, wpisujc nazwy potrzebnych odczynnikw wybranych spord nastpujcych: woda,
oran metylowy, fenoloftaleina.
................................................................. .........................................................................
b) napisz, jakie obserwacje umoliwi okrelenie charakteru chemicznego tlenkw (uwzgldnij zmian barwy wybranych
wskanikw).
I: .......................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
II: .....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
c) napisz w formie czsteczkowej rwnania zachodzcych reakcji.
I: .......................................................................................................................................................
II: ......................................................................................................................................................
55.
Nadtlenek wodoru jest zwizkiem nietrwaym. Ulega reakcji rozkadu wedug rwnania
2H2O2 2H2O + O2
Reakcja ta w temperaturze pokojowej zachodzi powoli, lecz katalizuje j obecno rnych substancji, na przykad MnO2.
Wykonano dowiadczenie, ktrego przebieg ilustruje poniszy rysunek.
Zapisz obserwacje, jakich mona byo dokona w czasie tego dowiadczenia.

.......................................................................................................................................................
- 16 -
.......................................................................................................................................................
56.
Zaprojektuj dowiadczenie, ktrego przebieg pozwoli odrni etan od etenu. W tym celu:
a) napisz, jak rnic w budowie czsteczek tych zwizkw wemiesz pod uwag, planujc eksperyment;
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) uzupenij schemat dowiadczenia, wpisujc nazw uytego odczynnika wybranego z podanej poniej listy:
zawiesina wodorotlenku miedzi(II),
wodny roztwr bromu,
wodny roztwr chlorku elaza(III);
c) napisz, jakie obserwacje potwierdz obecno etanu w probwce I i etenu w probwce II po wprowadzeniu tych gazw
do wybranego odczynnika (wypenij ponisz tabel).
Barwa zawartoci probwki
Przed zmieszaniem reagentw
Po zmieszaniu reagentw
Probwka I
Probwka II
57.
Przedstaw projekt dowiadczenia, ktre wykae, e kwas aminooctowy (glicyna) zawiera w czsteczce grup funkcyjn o
charakterze kwasowym (karboksylow) oraz grup funkcyjn o charakterze zasadowym (aminow). W tym celu:
a) uzupenij poniszy opis dowiadczenia, wpisujc wzory potrzebnych odczynnikw wybranych spord:
CuSO4(aq)
I2 w KI(aq)
NaOH(aq)
Cu(OH)2(zawiesina)
HCl(aq)
b) wymie obserwacje, ktre umoliwi okrelenie charakteru chemicznego grup funkcyjnych w czsteczce glicyny
(uwzgldnij zmian barwy roztworw)
Probwka I: ...............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Probwka II: ..............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
c) okrel charakter chemiczny grup funkcyjnych, ktrych obecno potwierdzono, wykonujc dowiadczenie.
W probwce I potwierdzono obecno grupy o charakterze ......................................................
W probwce II potwierdzono obecno grupy o charakterze ......................................................
58.
Korzystajc z tabeli rozpuszczalnoci, zaprojektuj dowiadczenie umoliwiajce odrnienie umieszczonych w oddzielnych,
nieoznakowanych probwkach dwch wodnych roztworw: chlorku baru (BaCl2 ) i chlorku potasu (KCl).
a) Wybierz z podanego poniej zestawu wodnych roztworw substancji jeden odczynnik potrzebny do przeprowadzenia
dowiadczenia i napisz jego wzr.
- 17 -
NaBr
AgNO3
Na3PO4
Wzr wybranego odczynnika: .....................................................................................................
b) Napisz, co zaobserwowano w kadej z probwek po dodaniu wybranego odczynnika.
Probwka z roztworem BaCl2 : .....................................................................................................
Probwka z roztworem KCl: ........................................................................................................
Przeprowadzono trzy dowiadczenia, ktrych przebieg zilustrowano na poniszych schematach.
W jednej z probwek zaobserwowano wydzielanie gazu, a w innej wytrcenie osadu.
59.
Podaj numer probwki, w ktrej wydzieli si gaz, oraz numer probwki, w ktrej wytrci si osad.
Numer probwki, w ktrej wydzieli si gaz: ..............................................................................
Numer probwki, w ktrej wytrci si osad: ..............................................................................
60.
Zaprojektuj dowiadczenie, ktrego przebieg pozwoli potwierdzi nienasycony charakter kwasu tuszczowego.
a) Uzupenij schemat dowiadczenia, wpisujc wzory odczynnikw wybranych z poniszej listy:
C17H33COOH
C17H35COOH
Br2(aq)
NaOH(aq)
FeCl 3 (aq)
b) Napisz, co zaobserwowano podczas tego dowiadczenia.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
- 18 -
6.
Reakcje redoks
61.
Okrel stopnie utlenienia azotu w podanych w tabeli czsteczkach i jonie:
NH3
NO2
N2O
Stopie utlenienia azotu
62.
Dobierz wspczynniki stechiometryczne metod bilansu elektronowego w rwnaniu pierwszego etapu reakcji utleniania
siarczku miedzi(II) kwasem azotowym(V):
.... CuS + .... HNO3 .... CuO + .... S + ...... NO + ...... H2O
Bilans elektronowy .....................................................................................................................
Informacja do zada
Akwaforta jest technik graficzn, w ktrej wykorzystuje si proces tzw. trawienia (czciowego rozpuszczania) miedzi za
pomoc chlorku elaza(III). Technika ta zostaa zastosowana take do wytwarzania obwodw drukowanych w elektronice. W
trakcie trawienia zachodzi reakcja opisana rwnaniem:
Cu + 2FeCl3 CuCl2 + 2FeCl2
63.
Napisz w formie jonowej rwnanie powyszej reakcji.
......................................................................................................................................................
64.
a) Podaj stopnie utlenienia miedzi oraz elaza przed reakcj i po reakcji.
stopie utlenienia
przed reakcj
po reakcji
miedzi
0
+II
elaza
+III
+II
b) Napisz powkowe rwnania procesu utleniania i procesu redukcji.
Rwnanie procesu utleniania: ......................................................................................................
Rwnanie procesu redukcji: .........................................................................................................
65.
Uzupenij wspczynniki stechiometryczne w podanym rwnaniu reakcji. Zastosuj metod bilansu elektronowego.
... CuS + ... HNO3 ... Cu(NO3)2 + ... S + ...... NO + ...... H2O
Bilans elektronowy: ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
66.
Podkrel waciwe zakoczenie zdania.
W reakcji zilustrowanej rwnaniem:
Al2O3 + 3Cl2 + 3C 2AlCl3 + 3CO
A
B
C
D
chlor jest reduktorem.

wgiel jest reduktorem.
wgiel redukuje si.
chlor utlenia si.
67.
Krzemian wapnia mona otrzyma w wyniku reakcji przebiegajcej zgodnie ze schematem:
CaSO4 + C + SiO2
temperatura
CaSiO3 + SO2 + CO2
Stosujc metod bilansu elektronowego, dobierz wspczynniki stechiometryczne i zapisz rwnanie tej reakcji.
Bilans elektronowy:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji:
.......................................................................................................................................................
- 19 -
68.
Napisz, jakie stopnie utlenienia przyjmuj sd i tlen w nadtlenku sodu (Na2O2).
Stopie utlenienia sodu: ................................... Stopie utlenienia tlenu: ...................................
69.
Po delikatnym ogrzaniu wgiel reaguje ze stonym roztworem kwasu azotowego(V) zgodnie ze schematem:
C + HNO3(st.) CO2 + NO2 + H2O
a) Dobierz i uzupenij wspczynniki stechiometryczne w podanym wyej schemacie reakcji, stosujc metod bilansu
elektronowego.
Bilans elektronowy: .......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji:
... C + ... HNO3(st.) ... CO2 + ... NO2 + ... H2O
b) Podaj stosunek molowy utleniacza do reduktora.
Stosunek molowy utleniacza do reduktora: ......................... : ............................
- 20 -
7.
Obliczenia stechiometryczne
70.
Reakcja rozkadu tlenku azotu(V) przebiega wedug rwnania:
2N2O5(g) 4NO2(g) + O2(g)
Przedstaw interpretacj ilociow powyszego rwnania, uzupeniajc wolne miejsca w tabelce:
Ilo reagentw
Nazwa reagenta
tlenek azotu(V)
tlenek azotu(IV)
liczba moli
2 mole czsteczek
4 mole czsteczek
masa
216g
..g
3
3
objto
.dm
89,6dm
Uwaga: objtoci przedstawionych w tabeli gazw mierzono w warunkach normalnych.
tlen
mol(-e) czsteczek
32g
3
22,4dm
71.
Tlenek siarki(IV) mona otrzyma na skal przemysow w wyniku spalania pirytu (FeS2):
4FeS2 + 11O2 2Fe2O3 + 8SO2
Oblicz, jaka objto tlenku siarki(IV), zmierzona w warunkach normalnych, powstanie w wyniku spalania 30 gramw pirytu.
72.
Na podstawie rwnania reakcji zapisanego w formie czsteczkowej podaj, w jakim stosunku molowym i masowym reaguje
wodorotlenek sodu z kwasem ortofosforowym(V), jeeli jedynymi produktami s sl obojtna i woda.
Czsteczkowe rwnanie reakcji:
......................................................................................................................................................
Stosunek molowy wodorotlenku do kwasu: ..............................................................................
Stosunek masowy wodorotlenku do kwasu: ..............................................................................
73.
Przeprowadzono reakcj zobojtniania zilustrowan rwnaniem:
Ca(OH)2 + 2HCl CaCl2 + 2H2O
3
Oblicz, jak objto kwasu solnego o steniu 0,5 mol/dm naley uy do cakowitego zobojtnienia 100 cm3 roztworu
3
Ca(OH)2 o steniu 0,2 mol/dm .
Obliczenia: ..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Odpowied: ..........................................................................................................................................
74.
Przeprowadzono reakcj zobojtniania, ktra przebiega zgodnie z rwnaniem:
2NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2H2O
Uzupenij poniszy zapis, podajc, jaki jest stosunek molowy oraz masowy substratw w powyszej reakcji.
Stosunek molowy: n.......................: n....................... = .....................................................................
Stosunek masowy: m.......................: m....................... = ......................................................................
75.
Nadtlenek wodoru jest zwizkiem nietrwaym. Ulega reakcji rozkadu wedug rwnania
2H2O2 2H2O + O2
Oblicz objto tlenu w warunkach normalnych, ktry powsta w wyniku rozkadu 85 g czystego nadtlenku wodoru.
76.
Hemoglobina, zoone biako krwinek czerwonych (erytrocytw) o masie czsteczkowej 70200 u, zawiera 0,3191%
masowych elaza.
Oblicz liczb atomw elaza znajdujcych si w jednej czsteczce tego biaka. W obliczeniach przyjmij przyblion
warto masy atomowej elaza MFe = 56 u.
Obliczenia: .
.
Odpowied: .
77.
W wyniku cakowitego spalenia 1 mola czsteczek wglowodoru X powstay 2 mole czsteczek wody i 3 mole czsteczek
tlenku wgla(IV).
- 21 -
a) Napisz, stosujc wzr sumaryczny wglowodoru X, rwnanie opisanej reakcji spalania.
.......................................................................................................................................................
b) Narysuj wzr pstrukturalny (grupowy) wglowodoru, ktry moe by zwizkiem X.
- 22 -
8.
Ekologia
78.
Podaj jedn przyczyn powstawania kwanych deszczw.
79.
Wiele proszkw do prania zawiera w swoim skadzie fosforany(V) sodu. Ich zadaniem jest zmikczanie wody (usuwanie
jonw wapnia i magnezu). Fosforany(V) sodu wraz ze ciekami komunalnymi dostaj si do zbiornikw wodnych.
Podaj nazw zjawiska wywoanego wzbogacaniem zbiornikw wodnych w zwizki fosforu i okrel, jaki jest jego skutek.
Nazwa zjawiska: .........................................................................................................................
Skutek: .......................................................................................................................................
80.
W kolumnie I poniszej tabeli przedstawiono skutki dziaania substancji chemicznych, a w kolumnie II wymieniono nazwy
substancji, ktre mog je wywoywa.
Przyporzdkuj kademu skutkowi nazw jednej substancji, ktra go wywouje.
Kolumna I
Kolumna II
Przyporzdkowanie:
Dziaanie rakotwrcze
A
A ..................
1
fosforany(V)
B
C
Eutrofizacja zbiornikw wodnych prowadzca

do ich zamierania
Udzia w powstawaniu kwanych deszczw
wglowodory aromatyczne
B ..................
tlenek wgla(II)
C ..................
tlenek siarki(IV)
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 1997
81.
Ozon obecny w stratosferze (warstwie atmosfery pooonej powyej troposfery) pochania szkodliwe promieniowanie
ultrafioletowe. Zmniejszenie iloci ozonu w tej warstwie moe mie istotny wpyw na funkcjonowanie organizmw. Stenie
ozonu w troposferze (przyziemnej warstwie atmosfery) jest znacznie mniejsze ni w stratosferze. Wzrost iloci ozonu
troposferycznego pozostaje w cisym zwizku ze wzrostem liczby przypadkw astmy i problemw z ukadem oddechowym
wrd populacji miejskiej.
Na podstawie: Peter O`Niell: Chemia rodowiska, Warszawa 1997
Przeanalizuj przytoczony tekst i z poniszych zda wybierz zdanie prawdziwe.
A. Zmniejszenie iloci ozonu stratosferycznego i wzrost iloci ozonu troposferycznego s zjawiskami pozytywnymi.
B. Zmniejszenie iloci ozonu stratosferycznego jest zjawiskiem pozytywnym, a wzrost iloci ozonu troposferycznego jest
zjawiskiem negatywnym.
C. Zmniejszenie iloci ozonu stratosferycznego jest zjawiskiem negatywnym, a wzrost iloci ozonu troposferycznego jest
zjawiskiem pozytywnym.
D. Zmniejszenie iloci ozonu stratosferycznego i wzrost iloci ozonu troposferycznego s zjawiskami negatywnymi.
82.
W kolumnie I przedstawiono nazwy wybranych zjawisk, a w kolumnie II nazwy substancji, ktrych nadmiar moe by
przyczyn wystpowania tych zjawisk.
Przyporzdkuj zjawiskom z kolumny I odpowiednie nazwy substancji z kolumny II.
I Zjawisko
II Substancje
I
II
1. kwane deszcze
A. tlenek wgla(IV)
1.
..
2. eutrofizacja wd
B. fosforany(V)
2.
..
3. efekt cieplarniany
C. tlenki siarki i azotu
3.
..
D. freony
83.
Kamie budowlany, zawierajcy wglan wapnia (CaCO3) lub magnezu (MgCO3), atwo ulega atakowi kwanego opadu
atmosferycznego, w wyniku ktrego powstaj rozpuszczalne w wodzie sole wapnia lub magnezu.
Na podstawie: Peter ONeill, Chemia rodowiska, Warszawa Wrocaw 1997
Dokocz poniszy schemat tak, aby otrzyma skrcony jonowy zapis rwnania opisanej reakcji z udziaem wglanu
wapnia.
+
CaCO3 + 2H ..
- 23 -
84.
Ilo tlenku wgla(IV) emitowanego do atmosfery w wyniku spalania paliw kopalnych, np. w elektrociepowniach, mona
ograniczy, przepuszczajc emitowane gazy przez wodn zawiesin krzemianu wapnia. Zachodzi wtedy reakcja opisana
rwnaniem:
2CO2(g) + H2O(c) + CaSiO3(s) SiO2(s) + Ca(HCO3)2(s)
Oblicz, ile gramw krzemianu wapnia (CaSiO 3 ) potrzeba do usunicia 280,0 dm 3 CO 2 (w warunkach normalnych)
z gazw emitowanych z elektrociepowni.
Obliczenia: .
.
.
Odpowied: .
- 24 -
9.
Sole
85.
Ucze przeprowadzi dowiadczenia, ktre ilustruje rysunek:
Przedstaw, w formie jonowej skrconej, rwnania reakcji zachodzcych w probwkach I, II i III lub zaznacz, e reakcja nie
zachodzi.
Probwka I ...............................................................................................................................
Probwka II ...............................................................................................................................
Probwka III ...............................................................................................................................
86.
Napisz, co zaobserwowano podczas dowiadczenia przedstawionego na rysunku:
Obserwacja: ................................................................................................................................
87.
W laboratorium ucze chcia otrzyma trudno rozpuszczalne zwizki i wykona dowiadczenia przedstawione na poniszym
rysunku:
Wska, w ktrej probwce nie wytrci si osad?

Osad nie wytrci si w probwce: ......................................................
88.
Dysponujesz wodnymi roztworami nastpujcych soli: KNO3, AgNO3, Ba(NO3)2. Korzystajc z tablicy rozpuszczalnoci,
wybierz spord nich roztwr tej soli, za pomoc ktrego wytrcisz z wodnego roztworu chlorku glinu jony chlorkowe w postaci
trudno rozpuszczalnego osadu. Napisz w formie jonowej skrconej rwnanie reakcji zachodzcej w czasie mieszania tych
roztworw.
a) wzr odczynnika (wpisz wzr soli): ........................................................................................
b) rwnanie reakcji w formie jonowej skrconej:
......................................................................................................................................................
- 25 -
Informacja do zadania:
Do umieszczonego w kolbie wglanu sodu dodawano z wkraplacza roztwr kwasu octowego. Rurka doczona do kolby
bya zanurzona w roztworze wodorotlenku wapnia, znajdujcym si w probwce.
89.
Sformuuj jedn obserwacj, dotyczc reakcji zachodzcej
a) w kolbie. .........................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
b) w probwce. ...............................................................................................................................
......................................................................................................................................................
90.
Napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji zachodzcej
a) w kolbie. ......................................................................................................................................................
b) w probwce. ......................................................................................................................................................
91.
Przeprowadzono nastpujce dowiadczenia:
Wska numer probwki, w ktrej wydzieli si trujcy gaz o charakterystycznym, przykrym zapachu.
A. I
B. II
C. III
D. IV
92.
Na etykiecie wody mineralnej podano informacj, e zawiera ona midzy innymi kationy: Na , K , Ca oraz aniony: Cl ,
2
SO4 .
W celu potwierdzenia obecnoci jonw w tej wodzie przeprowadzono dowiadczenie, ktrego przebieg przedstawiono na
poniszym rysunku. Jako odczynnikw uyto stonych roztworw soli. We wszystkich probwkach zaobserwowano powstanie
biaych osadw.
+
2+
Podaj wzory jonw, ktrych obecno potwierdzono, a nastpnie napisz w formie jonowej skrconej rwnania reakcji, jakie
przebiegay podczas dowiadczenia.
Potwierdzono obecno jonw I: ........ II: .. III: ..
Rwnania reakcji (w formie jonowej skrconej):
I .......
II ......
III ............
- 26 -
93.
Przeprowadzono nastpujce dowiadczenia, podczas ktrych otrzymano rne sole.
Przedstaw w formie czsteczkowej rwnania reakcji chemicznych, ktre zaszy w kadej probwce.
Probwka I: ......................................................................................................................................
Probwka II: ....................................................................................................................................
Probwka III: ...................................................................................................................................
94.
Napisz w formie czsteczkowej rwnania trzech rnych reakcji, za pomoc ktrych mona otrzyma chlorek wapnia.
Substraty reakcji wybierz spord zaproponowanych poniej.
Ca
Ca(NO3)2(aq)
CaO(s)
Cl2(g)
Ca(OH)2(aq)
HCl(aq)
1...................................................................................................................................................
2 ...................................................................................................................................................
3 . ...................................................................................................................................................
95.
Wodorotlenek sodu otrzymywano dawniej w wyniku reakcji wglanu sodu i wodorotlenku wapnia.
Napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu podan metod i wyjanij, dlaczego
moliwe jest oddzielenie jego roztworu od drugiego produktu reakcji poprzez sczenie lub dekantacj.
Rwnanie reakcji:
.......................................................................................................................................................
Wyjanienie: .................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
96.
Napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji otrzymywania siarczku sodu z pierwiastkw.
.
.
Przeprowadzono trzy dowiadczenia, ktrych przebieg zilustrowano na poniszych schematach.
W jednej z probwek zaobserwowano wydzielanie gazu, a w innej wytrcenie osadu.
97.
Napisz w formie jonowej skrconej rwnania reakcji przebiegajcych w probwkach oznaczonych numerami I i III.
Rwnanie reakcji w probwce I: ............................................................................................................................................
Rwnanie reakcji w probwce III: ............................................................................................................................................
- 27 -
10. Obliczenia stenia roztworu

98.
Czterech uczniw miao za zadanie przygotowa 200 gramw 10% wodnego roztworu glukozy, majc do dyspozycji:
glukoz, wod destylowan, wag laboratoryjn techniczn z kompletem odwanikw, cylinder miarowy, szkieko zegarkowe i
zlewk (gsto wody d=1gcm-3). Polecenie wykonali nastpujco:
Ucze
Kolejne czynnoci wykonane przez uczniw:
odway glukoz na szkieku zegarkowym, odwak wsypa do cylindra miarowego, wlewa wod
I
destylowan a objto roztworu osigna 200cm3 i wymiesza
odway glukoz na szkieku zegarkowym, odwak wsypa do zlewki, doda 200 gramw wody destylowanej
II
i wymiesza
obliczy potrzebn mas glukozy i mas wody, odway obliczon mas glukozy na szkieku zegarkowym,
III
wsypa odwak glukozy do zlewki, dola 180cm3 wody destylowanej i wymiesza
obliczy mas glukozy, odway glukoz na szkieku zegarkowym, odwak glukozy wsypa do zlewki, doda
IV
200cm3 wody destylowanej i wymiesza. Wska, ktry ucze prawidowo wykona polecenie
A. I
B. II
C. IV
D. III
99.
Oblicz stenie procentowe jodu w jodynie, jeeli otrzymano j w wyniku rozpuszczenia 8 gramw jodu w 72 gramach
etanolu.
100.
Nasycony wodny roztwr azotanu(V) amonu w temperaturze 20 C mona otrzyma przez rozpuszczenie 189,9 gramw
azotanu(V) amonu w 100 gramach wody.
o
Oblicz stenie procentowe (w procentach masowych) nasyconego roztworu tej soli w temperaturze 20 C.
Obliczenia: ......................................................................................................................................................;
Odpowied: ......................................................................................................................................................;
o
101.
Nadtlenek wodoru w postaci wodnego roztworu o steniu 30% masowych nosi nazw perhydrolu. Oblicz, ile gramw
nadtlenku wodoru znajduje si w 100 cm3 perhydrolu. Gsto perhydrolu wynosi 1,11 g/cm3
102.
Gsto wodnego roztworu wodorotlenku sodu o steniu cp=20% masowych wynosi 1,22 g/cm (w temperaturze 20C).
a) Oblicz, ile gramw NaOH naley odway, aby otrzyma 1 dm3 wodnego roztworu wodorotlenku sodu o steniu 20%
masowych w temperaturze 20C.
Obliczenia: .................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
Odpowied: .................................................................................................................................
b) Podaj kolejne czynnoci, ktre naley wykona (po obliczeniu potrzebnej iloci NaOH), aby otrzyma ten roztwr.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3
- 28 -
11. Rwnowagi jonowe

11.1. Iloczyn rozpuszczalnoci
11.2. Hydroliza
11.3. Staa i stopie dysocjacji
11.4. Dysocjacja
103.
Napisz rwnanie dysocjacji jonowej zachodzcej podczas rozpuszczania w wodzie
a) wodorotlenku sodu.
......................................................................................................................................................
b) azotanu(V) amonu.
......................................................................................................................................................;
104.
Na rysunku przedstawiono schemat ilustrujcy proces rozpuszczania w wodzie pewnej substancji.
Spord zwizkw, ktrych wzory wymieniono poniej, wybierz ten, ktrego rozpuszczanie w wodzie mona przedstawi za
pomoc tego schematu: CBr4, HCl, KCl
Wybrany zwizek: ................................................
- 29 -
12. Kwasy i zasady

105.
Z podanego poniej zbioru kwasw wybierz i wpisz do tabeli te, ktre mona zaliczy do odpowiednich grup.
Stony kwas siarkowy(VI), kwas chlorowodorowy (solny), kwas siarkowodorowy, kwas etanowy (octowy), stony kwas
azotowy(V), kwas bromowodorowy.
Kwasy o waciwociach silnie utleniajcych
Kwasy sabe
106.
W celu zbadania zachowania gazowego amoniaku i bromowodoru wobec wody wykonano dowiadczenia, ktre ilustruje
poniszy rysunek.
Okrel odczyn roztworw otrzymanych w obu probwkach.

Odczyn roztworu w probwce A: ................................................................................................
Odczyn roztworu w probwce B: ................................................................................................
107.
Dysponujesz trzema probwkami, w ktrych znajduj si wodne rozcieczone roztwory wodorotlenku sodu, kwasu
azotowego(V) oraz azotanu(V) sodu. Nie wiesz jednak, ktry roztwr znajduje si w ktrej probwce.
a) Spord nastpujcych wskanikw kwasowo-zasadowych wybierz jeden, za pomoc ktrego mona okreli zawarto
kadej probwki: fenoloftaleina, oran metylowy, papierek uniwersalny.
Wybrany wskanik: ......................................................................................................................
b) Napisz przewidywane obserwacje, wpisujc do tabeli barwy, jakie wybrany wskanik przybiera w badanych roztworach.
Barwa wskanika w roztworze
wodorotlenku sodu
kwasu azotowego(V)
azotanu(V) sodu
108.
Okrel charakter chemiczny (kwasowy lub zasadowy) tlenku wapnia i tlenku siarki(VI). Napisz w formie czsteczkowej
rwnania reakcji kadego z tych tlenkw odpowiednio z wodorotlenkiem sodu lub z kwasem solnym.
Tlenek
Charakter chemiczny tlenku
Rwnanie reakcji
CaO
SO3
109.
Podkrel zbir zawierajcy wycznie wzory zwizkw, ktre w wyniku reakcji z wod lub po rozpuszczeniu w wodzie
tworz kwasy.
A.
NO, P4O10, SO2
B.
CaO, P4O10, SO3
C.
HCl(g), SO2, SO3
D.
CO, P4O10, SO3
- 30 -
110.
Z poniszych zbiorw podkrel ten, ktry zawiera wycznie wzory mocnych elektrolitw.
A.
H2O, KCl, NaOH
B.
Na2SO4, KOH, H2S
C.
FeCl3, Ca(NO3)2, CH3COOH
D.
NaCl, Fe2(SO4)3, HNO3
Informacja do zada 111 - 113
Przeprowadzono dowiadczenia zilustrowane poniszym rysunkiem.
111.
a) Napisz, jak zmian zaobserwowano w probwce I, wpisujc do tabeli barw roztworu przed reakcj i po reakcji.
Barwa roztworu przed reakcj
Barwa roztworu po reakcji
b) Podaj, co mona zaobserwowa podczas reakcji zachodzcej w probwce III.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
112.
Zapisz w formie jonowej skrconej rwnania reakcji przebiegajcych w probwkach II i III.
Probwka II: .................................................................................................................................
Probwka III: ...............................................................................................................................
113.
Okrel odczyny roztworw, ktre powstay w probwkach I i II.
Odczyn roztworu w probwce I: .................................................................................................
Odczyn roztworu w probwce II: ...............................................................................................
114.
Przygotowano dwie zlewki zawierajce po 300 cm wody destylowanej z dodatkiem oranu metylowego. Do pierwszej
3
zlewki wprowadzono 5 kropli kwasu solnego o steniu 1 mol/dm . Nastpnie do drugiej zlewki dodawano kroplami (liczc
3
dodawane krople) roztwr kwasu octowego o steniu 1 mol/dm do momentu uzyskania zabarwienia roztworu identycznego z
zabarwieniem roztworu w pierwszej zlewce.
a) Zakadajc, e identyczne barwy wskanika oznaczaj takie samo pH roztworw w obu zlewkach, porwnaj iloci
roztworw CH3COOH i HCl uytych do tego dowiadczenia i na tej podstawie napisz wzr tego kwasu, ktrego uyto wicej.
Wicej uyto ................................................................................................................................
b) Napisz, jaka jest przyczyna uycia rnych iloci tych kwasw.
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
3
- 31 -
13. Waciwoci roztworw

115.
W poniszej tabeli przedstawiono wartoci rozpuszczalnoci dwch wybranych substancji w wodzie.
Rozpuszczalno, g/100 g H2O
Wzr zwizku
o
o
o
o
o
o
0C
20 C
40 C
60 C
80 C
100 C
Ca(OH)2
0,17
0,16
0,13
0,11
0,09
0,07
PbI2
0,04
0,07
0,12
0,19
0,30
0,46
Na podstawie: W. Mizerski Tablice chemiczne, Warszawa 1997
Narysuj wykres zalenoci rozpuszczalnoci Ca(OH)2 i PbI2 w wodzie od temperatury. Kad lini podpisz wzorem
odpowiedniej substancji.
Rozoyszczalno, g/100g H2O
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
0
20
40
Temperatura
60
80
100
oC
116.
Dokocz, wpisujc sowa ronie lub maleje, nastpujce zdania:
Rozpuszczalno Ca(OH)2 w wodzie ................................................ ze wzrostem temperatury.
Rozpuszczalno PbI2 w wodzie ....................................................... ze wzrostem temperatury.
117.
Na podstawie wykresu oszacuj
a) rozpuszczalno Ca(OH)2 i PbI2 w wodzie w temperaturze 70C.
Rozpuszczalno Ca(OH)2: .................................... g/100 g H2O
Rozpuszczalno PbI2: .................................... g/100 g H2O
b) temperatur, w ktrej rozpuszczalno obu soli jest jednakowa.
.......................................................................................................................................................

W poniszej tabeli przedstawiono wartoci rozpuszczalnoci trzech soli sodu w rnych temperaturach.
Rozpuszczalno, g w 100g wody
Temperatura, K
NaCl
Na2SO4
NaNO3
293
35,9
19,2
87,3
298
36,0
28,1
91,2
313
36,4
47,8
104,1
333
37,3
44,7
123,7
353
37,9
42,9
147,5
Na podstawie: J. Sawicka, A. Janich-Kilian, W. Cejner-Mania, G. Urbaczyk: Tablice chemiczne,
Wydawnictwo Podkowa Bis, Gdask 2004
Uwaga: zmiany rozpuszczalnoci Na2SO4 s nietypowe.
- 32 -
118.
a) Na podstawie danych w tabeli wpisz we waciwe miejsca zdania sowa nasycony, nienasycony.
Do 100 g wody w temperaturze 333 K dodano 44,7 g Na2SO4 i otrzymano roztwr ......................................., po czym
roztwr ten zosta schodzony do 313 K i powsta roztwr .......................................
b) Na podstawie danych w tabeli uzupenij zdanie, wpisujc wzr waciwej soli.
W przedziale temperatur 313 K 353 K wraz ze wzrostem temperatury najbardziej wzrasta rozpuszczalno
.....................................
119.
Na podstawie danych w tabeli uzupenij ponisze zdania, wpisujc odpowiednie wartoci masy soli.
1. W 50 g wody w temperaturze 353 K mona maksymalnie rozpuci ............. g NaCl.
2. Do zlewki, w ktrej znajdowao si 140 g staego NaNO3, dodano 100 g wody. Zlewk ogrzano do 333 K, a jej
zawarto wymieszano. Na dnie naczynia pozostao ............ g soli.
- 33 -
14. Kinetyka i rwnowaga reakcji

14.1. Kinetyka reakcji
120.
Przeprowadzono dowiadczenie zilustrowane poniszym rysunkiem.
Cynk cakowicie przereagowa we wszystkich probwkach, ale reakcje przebiegay z rnymi szybkociami (cynk roztworzy
si w rnych czasach t).
Przeanalizuj warunki dowiadczenia i przyporzdkuj czasy przebiegu reakcji (t1, t2 i t3) procesom zachodzcym w
probwkach I, II i III, jeeli wiadomo, e t1 > t2 > t3.
Probwka
Czas
I
II
II
14.2. Rwnowagi reakcji
- 34 -
15. Elektrochemia
121.
Okrel stopnie utlenienia azotu w czsteczce i jonach, ktrych wzory podano w tabeli.
+
NH4
HNO2
stopie utlenienia azotu
NO3
122.
Tlenek chromu(III) stapiany z wglanem potasu w obecnoci tlenu przeksztaca si w chromian(VI) potasu. Reakcja ta
zachodzi wedug schematu:
Cr2O3 + K2CO3 + O2
temperatura
K2CrO4 + CO2
a) Dobierz wspczynniki stechiometryczne w rwnaniu tej reakcji, stosujc metod bilansu elektronowego.
Bilans elektronowy:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji:
......Cr2O3 + ......K2CO3 + ........O2
temperatura
.........K2CrO4 + ..........CO2
b) Napisz wzr substancji, ktra w tej reakcji peni rol utleniacza, i wzr substancji, ktra peni rol reduktora.
Utleniacz: ........................................................
Reduktor: ........................................................
- 35 -
16. Termochemia
123.
Efekt energetyczny pewnej reakcji scharakteryzowano nastpujco: nastpio przekazanie energii z otoczenia do ukadu;
energia wewntrzna ukadu wzrosa. Analizujc tekst okrel, czy reakcja jest egzoenergetyczna czy endoenergetyczna.
Reakcja jest: ...............................................................................................................................
Informacja do zada:
Przeprowadzono dowiadczenie, w ktrym rejestrowano wartoci temperatury podczas rozpuszczania wodorotlenku sodu a
nastpnie azotanu(V) amonu w wodzie. Rezultaty wykonanych pomiarw przedstawiaj ponisze wykresy.
Wykres 1. Wskazania termometru w czasie rozpuszczania wodorotlenku sodu w wodzie.
Wykres 2. Wskazania termometru w czasie rozpuszczania azotanu(V) amonu w wodzie.
124.
Okrel efekt energetyczny rozpuszczania w wodzie wodorotlenku sodu i azotanu(V) amonu. W tym celu uzupenij
nastpujce zdania.
Rozpuszczanie wodorotlenku sodu w wodzie jest procesem ......................................................,
poniewa w czasie tego procesu temperatura ..............................................................................
Rozpuszczanie azotanu(V) amonu w wodzie jest procesem ......................................................,
poniewa w czasie tego procesu temperatura ..............................................................................
125.
Spord poniszych zda wybierz to, ktre jest poprawnie sformuowanym wnioskiem na temat efektw energetycznych
procesw rozpuszczania zwizkw jonowych w wodzie, jaki mona wycign na podstawie tego dowiadczenia.
A. Na podstawie wynikw tego dowiadczenia nie mona wnioskowa o efekcie cieplnym rozpuszczania zwizkw jonowych w
wodzie, poniewa wodorotlenek sodu i azotan(V) amonu nie s zwizkami jonowymi.
B. Rozpuszczaniu zwizkw jonowych w wodzie zawsze towarzyszy wydzielenie ciepa.
C. Rozpuszczaniu zwizkw jonowych w wodzie zawsze towarzyszy pochonicie ciepa.
D. Rozpuszczaniu zwizkw jonowych w wodzie moe towarzyszy wydzielenie lub pochonicie ciepa.
126.
Przeczytaj ponisze zdania i zakwalifikuj opisane reakcje (1, 2 i 3) do egzotermicznych lub endotermicznych.
1. W wyniku spalania tlenku wgla(II) powstaje tlenek wgla(IV). Tlenek wgla(II) jest wysokoenergetycznym paliwem.
2. W wyniku ogrzewania manganianu(VII) potasu otrzymuje si tlen. Przerwanie ogrzewania powoduje zaprzestanie
wydzielania si gazu.
3. Podczas reakcji cynku z kwasem solnym mona zaobserwowa wzrost temperatury reagentw w probwce.
Reakcja 1. ...............................................................
Reakcja 2. ...............................................................
Reakcja 3. ...............................................................
- 36 -
17. Wglowodory
17.1. Wglowodory nasycone - alkany
127.
Podaj nazw systematyczn zwizku o wzorze:
CH3
CH3 CH2 CH CH3
Nazwa systematyczna: .................................................................................................................
128.
Przedstaw wzr pstrukturalny (grupowy) 2,2,4-trimetylopentanu.
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
129.
W przemyle wodr otrzymuje si przede wszystkim w procesie konwersji wglowodorw z par wodn. rdem
wglowodorw jest najczciej gaz ziemny, ktrego gwnym skadnikiem jest metan. W mieszaninie gazu ziemnego z par
wodn w temperaturze 1025 K i w obecnoci katalizatora niklowego zachodz nastpujce reakcje:
I
CH4(g) + H2O(g) CO(g) + 3H2(g)
II Tlenek wgla(II) reaguje z par wod, tworzc tlenek wgla(IV) i wodr.
Na podstawie: A. Bielaski: Podstawy chemii nieorganicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
a) Przedstaw stosunek objtociowy substratw i produktw reakcji I.
VCH4 : VH2O : VCO : VH2 = .................................................

b) Napisz rwnanie reakcji II oraz sumaryczne rwnanie obu etapw.
Rwnanie reakcji II:
.......................................................................................................................................................
Sumaryczne rwnanie reakcji I i II:
.......................................................................................................................................................
130.
W wysokiej temperaturze i pod wysokim cinieniem wglowodory nasycone (alkany) ulegaj tzw. krakingowi termicznemu.
Podczas krakingu nastpuje rozerwanie wizania wgiel wgiel, wskutek czego z czsteczki alkanu powstaj dwie
czsteczki: jedna alkanu, a druga alkenu. Rozerwanie wizania wgiel wgiel moe zachodzi w rnych miejscach acucha
wglowego czsteczki alkanu, std produktami krakingu s zwykle mieszaniny wglowodorw.
Napisz nazwy systematyczne wszystkich par wglowodorw, ktre mog powsta w procesie krakingu termicznego nbutanu.
........................................................................ i ..........................................................................
........................................................................ i ..........................................................................
17.2. Wglowodory nienasycone alkeny i alkiny
131.
Wska poprawn nazw poniszego zwizku.
Br
CH3 C CH C
CH2 CH3
CH3
CH
A. 3-bromo-3,4-dimetyloheks-5-yn
B. 4-bromo-4-etylo-3-metylopent-1-yn
C. 4-bromo-3,4-dimetyloheks-1-yn
D. 2-etylo-2-bromo-3-metylopent-4-yn
- 37 -
132.
HC
CH3
A
Napisz rwnanie reakcji zwizku A z bromem w stosunku molowym 1:1 i okrel, jakiego typu jest to proces. Zwizki
organiczne przedstaw w formie wzorw pstrukturalnych (grupowych).
Rwnanie reakcji: .......................................................................................................................
Typ reakcji: ................................................................................................................................
133.
1
2
3
4
Wpisz znak X w odpowiednie pola obok podanych zda, wskazujc, czy zdania te s prawdziwe, czy faszywe.
PRAWDA
Wzr oglny alkenw to CnH2n
Dwa rne wglowodory o wzorze C4H10 stanowi par izomerw
Wglowodory o wzorach C3H8 i C4H8 nale do tego samego szeregu homologicznego.
Czsteczka wglowodoru acuchowego o wzorze C6H10 posiada jedno wizanie podwjne
FASZ
134.
Oblicz, jak objto wodoru, w przeliczeniu na warunki normalne, naley uy do cakowitego uwodornienia 6,5 g etynu,
jeli reakcja przebiega wedug rwnania:
HC CH
+ 2H2
kat. T
H3C CH3
Obliczenia: ..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Odpowied: ..........................................................................................................................................................
135.
W wyniku reakcji addycji chlorowodoru do wglowodoru X powstaje chloroeten (chlorek winylu) o wzorze H2C=CH-Cl
Napisz, stosujc wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych,
a) rwnanie reakcji wglowodoru X z chlorowodorem.
.......................................................................................................................................................
b) rwnanie reakcji chloroetenu z wodorem wobec katalizatora.
.......................................................................................................................................................
136.
Chloroeten ma zdolno ulegania reakcji polimeryzacji.
Spord poniej przedstawionych wzorw wybierz ten, ktry ilustruje budow fragmentu acucha produktu polimeryzacji
chloroetenu (chlorku winylu). Zaznacz odpowied A, B, C lub D.
B
H H H H
H H H H
C C C C
C C C C
H H H H
H Cl H Cl
D
H
C C C C
H
C C C C
Cl
Cl
137.
W celu odrnienia od siebie dwch gazw: etenu i etanu przepuszczano je przez wod bromow. W probwce I woda
bromowa nie zmienia barwy, a w probwce II odbarwia si. Uzupenij poniszy rysunek, wpisujc w miejsca kropek nazwy lub
wzory badanych gazw.
138.
Polichlorek winylu (PVC) otrzymuje si z etenu i chloru w procesie, ktry mona przedstawi za pomoc poniszych
schematw reakcji I i II oraz rwnania reakcji III.
- 38 -
I CH2=CH2 + Cl2
II
III
katalizator/temperatura
nCH2=CHCl
CH2=CHCl + B
katalizator/temperatura
CH2 CHCl
a) Dokonaj analizy schematw i podaj wzr pstrukturalny (grupowy) substancji A oraz wzr substancji B.
Wzr pstrukturalny (grupowy) substancji A: ...........................................................................
Wzr substancji B: ...........................
b) Okrel typy reakcji I i II, posugujc si podziaem charakterystycznym dla chemii organicznej.
Typ reakcji I: .................................................................................
Typ reakcji II: ................................................................................
139.
Podkrel waciwie zakoczone zdania.
Dwa wglowodory pent-1-en i but-1-en
A. zawieraj w czsteczkach rn liczb grup metylowych CH3.
B. rni si (wyraon w % masowych) zawartoci wgla i wodoru.
C. s wzgldem siebie izomerami.
D. s homologami etenu.
140.
Wan reakcj, ktrej ulega etyn (acetylen), jest przyczanie wody. Przemiana ta zachodzi w obecnoci mieszaniny H2SO4
i HgSO4 jako katalizatora. Produktem tej reakcji jest aldehyd zawierajcy dwa atomy wgla w czsteczce.
Napisz, stosujc wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych, rwnanie opisanej przemiany. W rwnaniu nad
strzak napisz warunki, w jakich zachodzi ta reakcja.
.......................................................................................................................................................

Poniszy schemat ilustruje cig przemian, ktrych pocztkowym substratem jest etyn (acetylen):
etyn (acetylen)
eten
polimer
141.
Napisz, stosujc wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych, rwnanie reakcji oznaczonej na schemacie
numerem 1.
.......................................................................................................................................................
142.
Spord przedstawionych poniej wzorw podkrel ten, ktry przedstawia budow fragmentu acucha polimeru
stanowicego produkt reakcji oznaczonej na schemacie numerem 2.
A H H H H
B H H H H
C C C C
H Cl H Cl
C C C C
H H H H
- 39 -
C H H H H
C C
H
C C
H
D
C
H
H
C C
H
H
C
17.3. Wglowodory aromatyczne
143.
Metylobenzen (toluen) moe reagowa z bromem, tworzc w zalenoci od warunkw rne produkty.
Analizujc rwnania reakcji zapisane poniej, okrel warunki (A) reakcji I i podaj wzr jednego z moliwych produktw (B)
reakcji II.
CH2Br
CH
3
+ Br2
+ HBr
CH3
II
+ Br2
FeBr3
B + HBr
Warunki (A) reakcji I ................................................................................................................

Wzr produktu (B) reakcji II (jednego z moliwych) ...............................................................
144.
a) Dokocz ponisze rwnanie reakcji (stosunek molowy substratw wynosi 1:1).
+ Cl2
AlCl3
....................... + .......................
b) Podaj nazw systematyczn zwizku organicznego otrzymanego w tej reakcji. .....................................................

c) Okrel, jak rol w tej reakcji peni chlorek glinu. .....................................................................................................
145.
W dwch probwkach znajduj si bezbarwne, cieke wglowodory: heks-1-en (1-heksen) i benzen.
Wyjanij, porwnujc budow obu wglowodorw, dlaczego stosujc wodny roztwr KMnO4 mona rozrni te ciecze.
Opisz, jak przeprowadzisz odpowiednie dowiadczenie, oraz napisz, jakie bd obserwacje w przypadku kadego
wglowodoru.
Wyjanienie
heks-1-en: .........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
benzen: .............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Opis dowiadczenia
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Obserwacje
heks-1-en: .........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
benzen: .............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
- 40 -
18. Alkohole
146.
Wgliku wapnia uyto jako surowca w procesie, ktrego schemat przedstawiono poniej.
CaC2
H2O
H2/Katalizator
H2O/Katalizator
Uwaga: zwizek B powstaje w reakcji zwizku A z wodorem w stosunku molowym 1:1.

Podaj wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych A, B i C.
A:
B:
C:
147.
W wysokiej temperaturze w obecnoci Al2O3 alkohole ulegaj reakcji dehydratacji (odwodnienia). Podczas dehydratacji
nasyconych alkoholi (alkanoli) o wzorze oglnym R1CH(OH)R2 (gdzie R1R2) oprcz wody powstaje mieszanina
nierozgazionych alkenw, ktre s wzgldem siebie izomerami konstytucyjnymi.
Narysuj wzory pstrukturalne (grupowe) dwch alkenw bdcych izomerami konstytucyjnymi, ktre mog powsta w
wyniku dehydratacji butan-2-olu.
Wzr I:
Wzr II:
- 41 -
19. Aldehydy i ketony

148.
H2C
CH CH2 CH3
B
Przedstaw schemat cigu przemian (nie musisz pisa rwna reakcji) prowadzcych do otrzymania butanonu z
wglowodoru B. Zwizki organiczne przedstaw w formie wzorw pstrukturalnych (grupowych).
Schemat cigu przemian:
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Informacja do zada
Poniej przedstawiono schemat cigu reakcji, w wyniku ktrych zwizek X mona przeksztaci w zwizek Y.
+H2O
H
[O]
X
H3C C CH3
Y
H SO
2
OH
149.
Napisz wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw X i Y.
Wzr zwizku X:
Wzr zwizku Y:
150.
Posugujc si podziaem charakterystycznym dla chemii organicznej, nazwij typ reakcji, w ktrej zwizek X jest
substratem.
......................................................................................................................................................
151.
Poniej przedstawiono wzr pstrukturalny butanonu.
O
H3C
C CH2 CH3
Napisz nazwy systematyczne grup oznaczonych we wzorze numerami 1 i 2.

Nazwa grupy numer 1: .................................................................................................................
Nazwa grupy numer 2: .................................................................................................................
152.
Napisz wzr pstrukturalny (grupowy) alkoholu powstaego w wyniku redukcji butanonu wodorem w obecnoci katalizatora.
- 42 -
20. Kwasy, estry i tuszcze

153.
(...) Przekonanie, e naley unika wszelkich tuszczw, w duym stopniu wynikao z obserwacji spoeczestw bogatych
krajw zachodnich, gdzie ich spoycie jest znaczne i odnotowuje si du zapadalno na chorob wiecow. Jednak
zaleno ta dotyczy jedynie tuszczw nasyconych. W spoeczestwach, w ktrych konsumuje si stosunkowo duo tuszczw
jedno- i wielonienasyconych, na t chorob zapada z reguy mniej osb. Na przykad tradycyjna dieta Kreteczykw zawiera
due iloci oliwy (bdcej bogatym rdem tuszczw jednonienasyconych) i ryb (bogatych w tuszcze wielonienasycone).
(...).
Czasopismo .wiat nauki. WSiP, nr 3 marzec 2003, s. 46, 47.
Dokonaj analizy tego tekstu oraz:
wymie jeden produkt spoywczy bdcy rdem tuszczw jednonienasyconych i jeden produkt spoywczy bdcy
rdem tuszczw wielonienasyconych,
podaj nazw przykadowego tuszczu (jedno- lub wielonienasyconego), ktrego spoycie nie powoduje zwikszonej
zapadalnoci na chorob wiecow.
Produkt spoywczy bdcy rdem tuszczw jednonienasyconych:
.....................................................................................................................................................
Produkt spoywczy bdcy rdem tuszczw wielonienasyconych:
......................................................................................................................................................
Nazwa tuszczu: ...........................................................................................................................
154.
O
CH3 CH CH C
Jednym z aminokwasw biakowych jest walina o nastpujcym wzorze:
NH2
H3C
OH
Podaj wzr pstrukturalny (grupowy) jednego z kwasw karboksylowych (z szeregu homologicznego o wzorze oglnym
CnH2n+1COOH), zawierajcych tyle samo atomw wgla co walina.
Wzr pstrukturalny (grupowy):
......................................................................................................................................................
155.
Stosujc wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych, napisz rwnania kolejnych reakcji zachodzcych
zgodnie z poniszym schematem.
CH3CH2OH
CuO
CH3CHO
Ag2O/NH3
II
CH3COOH
CH3CH2OH/H2SO4
III
CH3COOCH2CH3
1. ......................................................................................................................................................
2. .....................................................................................................................................................
3. ......................................................................................................................................................
156.
Do probwek oznaczonych numerami I IV, zawierajcych substancje organiczne, dodano zasad sodow. Zawarto
kadej z probwek ogrzano.
Podaj numery wszystkich probwek, w ktrych otrzymano mydo.

.........................................................................................................................................................
157.
Do naczynia zawierajcego tuszcz dodano wod bromow. Zawarto naczynia wstrznito i zaobserwowano, e woda
bromowa odbarwia si.
Wska wzr tuszczu, ktry znajdowa si w naczyniu.
CH2OCOC17H35
A CH2OCOC17H35
B CH2OCOC15H31
C CH2OCOC17H35
- 43 -
CHOCOC17H35
CHOCOC15H31
CHOCOC17H33
CHOCOC15H31
CH2OCOC17H35
CH2OCOC15H31
CH2OCOC17H33
CH2OCOC17H35
158.
Przeprowadzono reakcje chemiczne wedug nastpujcego schematu:
etanol
+O2
+C2H5OH/H2SO4(st)
octan etylu
kwas octowy
II
+NaOH
octan sodu
III
Stosujc wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych, napisz rwnania reakcji oznaczonych numerami I, II i III.
Rwnanie reakcji I:
.......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji II:
.......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji III:
.......................................................................................................................................................
159.
W poniszej tabeli opisano waciwoci dwch zwizkw organicznych zawierajcych tak sam liczb atomw wgla w
czsteczce, ale nalecych do rnych grup jednofunkcyjnych pochodnych wglowodorw.
Zwizek A
Zwizek B
- Reaguje z metalami, tlenkami metali wodorotlenkami,
- Jest reduktorem; daje pozytywnywynik prb Tollensa i
tworzc sole.
Trommera.
- Jest reduktorem; daje pozytywny wynik prb Tollensa i
- W wyniku redukcji tego zwizku powstaje silnie toksyczny
Trommera.
alkohol.
- Pod wpywem stonego kwasu siarkowego(VI) ulega
- W temperaturze pokojowej i pod cinieniem
odwodnieniu; drugim produktem tej reakcji jest
atmosferycznym jest gazem, ktry bardzo dobrze
tlenek wgla(II).
rozpuszcza si w wodzie, a powstay roztwr powoduje
- W temperaturze okoo 160C rozkada si, tworzc
denaturacj biaka.
tlenek wgla(IV) i wodr.
Podaj wzory strukturalne zwizkw A i B.
Zwizek A
Zwizek B

Waciwoci substancji s uwarunkowane budow ich czsteczek i charakterem wystpujcych wiza. W czsteczkach
kwasw karboksylowych mona wyrni dwa fragmenty o przeciwstawnych waciwociach: polarn grup karboksylow
COOH i niepolarny fragment wglowodorowy R. W kwasach o krtkich acuchach wglowych dominuje grupa polarna. W
miar wzrostu dugoci acucha wglowego maleje wpyw grupy karboksylowej na waciwoci zwizkw. W poniszej tabeli
zestawiono temperatury wrzenia wybranych kwasw karboksylowych (pod cinieniem 1013 hPa).
Wzr pstrukturalny (grupowy) kwasu
Temperatura wrzenia, C
CH3COOH
118
CH3CH2CH2COOH
163
CH3CH2CH2CH2CH2COOH
206
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2003
160.
Na podstawie analizy danych zawartych w informacji wprowadzajcej sformuuj wniosek, ktry okrela zwizek pomidzy
dugoci acucha wglowego a lotnoci kwasw karboksylowych.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
161.
Ustal, ktry z kwasw karboksylowych wymienionych w informacji wprowadzajcej jest najlepiej rozpuszczalny w wodzie, i
napisz jego wzr pstrukturalny (grupowy).
.......................................................................................................................................................
Informacja do zadania 162

Kwasy tuszczowe o wzorach C17H35COOH (kwas stearynowy) i C17H33COOH (kwas oleinowy) nale do rnych szeregw
homologicznych.
- 44 -
162.
Okrel rnic w budowie czsteczek tych zwizkw. W tym celu w kadym nawiasie wybierz i podkrel waciwe
okrelenie:
Kwas oleinowy, w przeciwiestwie do kwasu stearynowego, jest kwasem ( nasyconym / nienasyconym ). W czsteczce
kwasu stearynowego pomidzy atomami wgla ( wystpuje jedno wizanie podwjne / wystpuj tylko wizania pojedyncze ).
163.
Przeanalizuj ponisze schematy przedstawiajce trzy reakcje chemiczne i wpisz wzory brakujcych substratw lub
produktw. Zwizki organiczne przedstaw za pomoc wzorw pstrukturalnych (grupowych).
O
+ H2
H3C C CH3
kat.
...............................................
........................... + H3C CH2 OH
O
H2C O C C17H33
O
HC O C C17H33
H2C O C C17H33
O
- 45 -
+ 2H2
kat.
O
H3C CH C
+ ...........................................
CH3 O CH2 CH3
...............................................
(podaj wzr jednego z moliwych produktw
21. Aminy, amidy i zwizki nitrowe

164.
Etyloamin (etanoamin) mona otrzyma w wyniku katalitycznej redukcji etanalu w obecnoci amoniaku (aminowanie
redukcyjne), zgodnie z poniszym rwnaniem reakcji.
Ni
CH3CHO + NH3 + H2
CH3-CH2-NH2 + H2O
Na podstawie: R.T. Morrison i R.N. Boyd: Chemia organiczna, PWN, Warszawa 1998
3
Oblicz, ile dm amoniaku (w przeliczeniu na warunki normalne) przereaguje z 77,0 g etanalu podczas otrzymywania
etyloaminy metod aminowania redukcyjnego. Wynik podaj z dokadnoci do jednego miejsca po przecinku.
Obliczenia:
Odpowied:
165.
Aminy alifatyczne otrzymuje si w reakcji chlorowcopochodnych wglowodorw z amoniakiem. Przemian t przeprowadza
+ si dwuetapowo. W pierwszym etapie powstaje sl amoniowa RNH3 Cl . W drugim etapie powsta sl poddaje si dziaaniu
NaOH.
Napisz, stosujc wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych, rwnania reakcji przedstawiajce dwuetapowy
proces otrzymywania metyloaminy.
Etap I: ...........................................................................................................................................
Etap II: ..........................................................................................................................................
- 46 -
22. Cukry
166.
Poniszy rysunek przedstawia dowiadczenie, ktre wykonano w celu odrnienia roztworu wodnego glukozy od roztworu
wodnego glicerolu (gliceryny).
Przed ogrzaniem w obu probwkach niebieski osad wodorotlenku miedzi(II) rozpuci si (roztworzy si) i powsta roztwr o
szafirowym zabarwieniu. Po ogrzaniu w probwce A wytrci si ceglasty osad, a w probwce B pojawi si osad o czarnym
zabarwieniu.
a) Napisz, jaka cecha budowy czsteczek glukozy i glicerolu (gliceryny) spowodowaa powstanie szafirowego zabarwienia
obu roztworw przed ich ogrzaniem.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
b) Podaj nazw substancji, ktrej wodny roztwr znajdowa si w probwce A i krtko uzasadnij swj wybr.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
167.
Oce prawdziwo poniszych zda i uzupenij tabel. Wpisz liter P, jeeli uznasz zdanie za prawdziwe, lub liter F, jeeli
uznasz je za faszywe.
1. Glukoza i fruktoza dobrze rozpuszczaj si w wodzie, a ich wodne roztwory maj odczyn obojtny.
2. Glukoza jest przedstawicielem cukrw prostych, a fruktoza dwucukrw.
3. Glukoza i fruktoza maj takie same masy molowe.
168.
Poniej przedstawiono wzr pewnego dwucukru.
CH2OH
CH2OH
C
H H
C
C
O
OH
H
C
H H
C
HO OH
C
H OH
C
OH
OH
II
Okrel, od jakich cukrw prostych pochodz fragmenty I i II, z ktrych zbudowana jest czsteczka tego dwucukru. Zaznacz
odpowied A, B, C lub D.
Fragment I
Fragment II
A
od fruktozy
od fruktozy
B
od fruktozy
od glukozy
C
od glukozy
od fruktozy
D
od glukozy
od glukozy
- 47 -
23. Aminokwasy, peptydy i biaka

169.
W celu zbadania waciwoci chemicznych amoniaku i alaniny (kwasu 2-aminopropanowego) przeprowadzono
dowiadczenia przedstawione na poniszym rysunku.
Podaj, ktry z badanych zwizkw chemicznych reagowa z kwasem i zasad. Odpowied sown uzasadnij, zapisujc
rwnania odpowiednich reakcji w formie czsteczkowej.
Z kwasem i zasad reagowa(-a) .................................................................................................
Rwnania reakcji w formie czsteczkowej:
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
170.
O
Jednym z aminokwasw biakowych jest walina o nastpujcym wzorze:
CH3 CH CH C
NH2
H3C
OH
Napisz w formie czsteczkowej rwnania reakcji waliny z wodnym roztworem wodorotlenku potasu i kwasem solnym
(chlorowodorowym). Zastosuj wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych.
Rwnanie reakcji z wodnym roztworem wodorotlenku potasu:
......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji z kwasem solnym (chlorowodorowym):
......................................................................................................................................................
171.
Mocznik podczas ogrzewania ulega reakcji przedstawionej rwnaniem:
O
O
O
O
ogrzewanie
+
+ NH3
C
C
C
C
NH2
H2N
NH2 H2N
H2N
N
NH2
H
Fragment czsteczki organicznego produktu powyszej reakcji stanowi wizanie wystpujce midzy innymi w biakach.
Narysuj ten fragment wzoru czsteczki i podaj nazw tego wizania.
Fragment wzoru: ...............................................................................................................................
Nazwa wizania: ...............................................................................................................................
172.
Oblicz, ile gramw kwasu aminooctowego (glicyny) H2NCH2COOH znajduje si w 0,10 dm roztworu tego zwizku o
3
steniu 0,50 mol.dm . . Wynik podaj z dokadnoci do dwch miejsc po przecinku.
Obliczenia:
3
Odpowied:
- 48 -
24. Typy reakcji

173.
Mocznik podczas ogrzewania ulega reakcji przedstawionej rwnaniem:
O
O
O
O
ogrzewanie
+
C
C
C
C
NH2
H2N
NH2 H2N
H2N
N
NH2
H
Okrel, czy przedstawiona reakcja jest reakcj typu substytucji, kondensacji czy polimeryzacji.
..........................................................................................................................................................
- 49 -
+ NH3
25. Izomeria
25.1. Izomeria konstytucyjna
174.
Jednym z jednowodorotlenowych alkoholi zawierajcych 4 atomy wgla w czsteczce jest 2-metylopropan-1-ol o wzorze
CH3 CH CH2 OH
CH3
Spord poniszych wzorw wybierz te, ktre przedstawiaj izomery tego alkoholu, i podaj ich numery.
CH3
I CH3 CH CH3
II CH3 CH2 CH2 OH III CH3 CH2 CH2 CH2 OH
IV H3C C OH
CH2 OH
Numery wzorw izomerw: .........................................................................................................
25.2. Stereoizomeria
- 50 -
CH3
1.
Przykadowe odpowiedzi
Budowa atomu przemiany jdrowe

1.1. Przemiany jdrowe i promieniotwrczo
1.
Okres ptrwania to czas po ktrym masa promieniotwrczego izotopu zmniejszy si o poow (poowa atomw ulegnie
przemianie promieniotwrczej). W chwili t=0 masa prbki wynosia 200g. Poowa tej masy, czyli 100g pozostanie po okoo 5
dniach.
2.
Z wykresu odczytujemy, e po 15 dniach pozostao okoo 25 g promieniotwrczego izotopu
3.
235
W zapisie 92 235 oznacza liczb masow, 92 liczb atomow (porzdkow). W rwnaniach reakcji przemian
promieniotwrczych zawsze suma liczby masowej lewej strony musi by rwna sumie liczb masowych prawej strony, oraz
suma liczb atomowych lewej strony rwnania reakcji musi by rwna sumie liczb atomowych prawej strony:
235 U A X + 4 He
92
Z
2
, czyli:
235=A+4, A=231
92=Z+2, Z=90
Liczba atomowa 90 (z ukadu okresowego pierwiastkw) wskazuje ,e pierwiastkiem X jest technet Th:
235
231
4
92 U 92Th + 2 He
4.
W zapisie rwna reakcji jdrowych suma liczb Z i A po lewej stronie i prawej rwnania reakcji musi by rwna. Elektron
0
e
jest czsteczk o adunku -1 i masie 0, mona go zapisa jako 1 . Rwnanie z rozpadu dla rubidu mona zapisa:
87
AZ X + 01e
37 Rb
.
Dla lewej strony: 37=Z+(-1), czyli Z=38, oraz 87=A+0, czyli A=87. Z ukadu okresowego pierwiastkw
moemy odczyta, e pierwiastkiem powstaym w wyniku rozpadu rubidu jest stront. Rwnanie reakcji przyjmie zatem
posta:
87
87
37 Rb
38 Sr
5.
Dla kadej reakcji chemicznej (rwnie przemiany jdrowej) musi by spenione prawo zachowania masy. Jeeli rozpad
226
Ra A E + 4 He
Z
2
, to musi by speniona zaleno:
radu zachodzi zgodnie z rwnaniem: 88
Z+2=88, czyli Z=86, oraz A+4=226, czyli A=222. W ukadzie okresowym pierwiastkw odnajdziemy, e pierwiastkiem o liczbie
atomowej 86 jest radon, Rn:
- 51 -
Liczba masowa Z=86, liczba masowa A=222, symbol pierwiastka Rn.
6.
Opisywan przemian moemy przedstawi w postaci rwnania reakcji:
A
Z
Z 24 +
212
83
Bi
W przemianie promieniotwrczej suma liczb masowych lewej strony musi by rwna sumie liczb masowych prawej strony.
Podobnie jest z liczbami atomowymi. Moemy wic zapisa: A=4+212=216, oraz Z=2+83=85. W ukadzie okresowym
pierwiastkw odnajdujemy, e pierwiastkiem Z jest astat At, a opisywan przemian moemy zapisa:
216
85
At 24 +
212
83
Bi
Symbol pierwiastka Z: At
1.2. Budowa atomu
7.
Z zapisu 3s 3p (M ) wnioskujemy, e pierwiastek ley w 3 okresie w grupie 14 ukadu okresowego. Lub z policzenia
wszystkich elektronw (2+8+4) wynika, ze jego liczba atomowa wynosi 14. W ukadzie okresowym pierwiastkw odnajudjemy,
e jest to krzem.
2
8.
Liczba atomowa berylu (odczytana z ukadu okresowego) wynosi 4, wic liczba atomowa pierwiastka wynosi 16 (jest to
34 S
siarka). Liczba atomowa selenu 34, wic liczba masowa izotopu siarki wynosi 34: 16 .
9.
Elektrony walencyjne znajduj si na ostatniej powoce. W przypadku glinu jest to powoka opisana gwn liczb kwantow
2 1
n=3 (powoka M). 3s p
10.
Najtrwalszy stopie utlenienia uzyskuje jon gdy jego konfiguracja bdzie identyczna z konfiguracj najbliszego gazu
szlachetnego. W przypadku glinu, jon musi przyj konfiguracj neonu. W tym celu glin musi odda swoje elektrony walencyjne
(atwiej jest mu odda 3 elektrony ni przyj 5 by upodobni si do argonu). Po oddaniu 3 elektronw jon glinu uzyska adunek
+3.
11.
A
X
Nuklidy opisywane s zawsze dwiema liczbami: A i Z Z . Liczba Z nazywana liczb porzdkow lub atomow okrela
ilo protonw w jdrze (jednoczenie ilo elektronw w atomie), natomiast liczba A nazywana liczb masow wskazuje
czn liczb protonw i neutronw w jdrze, czyli liczba neutronw w jdrze moe by obliczona z zalenoci l.n=A-Z.
87
Rb
Izotop rubidu 37
skada si zatem z 37 protonw oraz 87-37=40 neutronw.
- 52 -

Testy 2005 10pod

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Testy 2005 10pod

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Testy maturalne z chemii 2005-2010 rok

Testy maturalne z chemii 2005-2010 rok

Omwione odpowiedzi do pyta maturalnych moesz

BUDOWA ATOMU ..................................................................................................................................................... 5

UKAD OKRESOWY PIERWIASTKW ............................................................................................................... 7

CZSTECZKI I WIZANIA CHEMICZNE ........................................................................................................... 9

WACIWOCI PIERWIASTKW ...................................................................................................................... 10

PROJEKTY DOWIADCZE ................................................................................................................................. 16

REAKCJE REDOKS ................................................................................................................................................. 19

OBLICZENIA STECHIOMETRYCZNE ............................................................................................................... 21

10. OBLICZENIA STENIA ROZTWORU .............................................................................................................. 28

25. IZOMERIA ................................................................................................................................................................. 50

Poniszy wykres przedstawia zaleno masy pewnego izotopu promieniotwrczego od czasu.

Ustal liczb atomow, liczb masow i symbol izotopu X.

Ra ulega rozpadowi zgodnie z poniszym schematem.

Korzystajc z ukadu okresowego, ustal symbol pierwiastka Z.

1.2. Budowa atomu

Okrel skad jdra atomowego tego izotopu rubidu.

E (litery zastp odpowiednimi liczbami oraz symbolem

chemicznym pierwiastka i wpisz je w odpowiednie kratki).

b) Zapisz konfiguracj elektronow atomu tego pierwiastka w stanie podstawowym.

Si . Liczba masowa jednego z izotopw

Ukad okresowy pierwiastkw

Czsteczki i wizania chemiczne

4.7. Pierwiastki bloku d

4.8. Porwnywanie waciwoci zwizkw

Zapisz obserwacje, jakich mona byo dokona w czasie tego dowiadczenia.

W jednej z probwek zaobserwowano wydzielanie gazu, a w innej wytrcenie osadu.

b) Napisz, co zaobserwowano podczas tego dowiadczenia.

chlor jest reduktorem.

CaSiO3 + SO2 + CO2

Eutrofizacja zbiornikw wodnych prowadzca

Wska, w ktrej probwce nie wytrci si osad?

W jednej z probwek zaobserwowano wydzielanie gazu, a w innej wytrcenie osadu.

10. Obliczenia stenia roztworu

11. Rwnowagi jonowe

11.3. Staa i stopie dysocjacji

12. Kwasy i zasady

Okrel odczyn roztworw otrzymanych w obu probwkach.

Informacja do zada 111 - 113

Przeprowadzono dowiadczenia zilustrowane poniszym rysunkiem.

13. Waciwoci roztworw

Rozoyszczalno, g/100g H2O

Informacja do zadania 118 i 119

14. Kinetyka i rwnowaga reakcji

14.2. Rwnowagi reakcji

......Cr2O3 + ......K2CO3 + ........O2

Wykres 1. Wskazania termometru w czasie rozpuszczania wodorotlenku sodu w wodzie.

Wykres 2. Wskazania termometru w czasie rozpuszczania azotanu(V) amonu w wodzie.

Nazwa systematyczna: .................................................................................................................

VCH4 : VH2O : VCO : VH2 = .................................................

17.2. Wglowodory nienasycone alkeny i alkiny

Informacja do zadania 141 i 142

17.3. Wglowodory aromatyczne

Warunki (A) reakcji I ................................................................................................................

b) Podaj nazw systematyczn zwizku organicznego otrzymanego w tej reakcji. .....................................................

Uwaga: zwizek B powstaje w reakcji zwizku A z wodorem w stosunku molowym 1:1.

19. Aldehydy i ketony

Napisz nazwy systematyczne grup oznaczonych we wzorze numerami 1 i 2.

20. Kwasy, estry i tuszcze

Jednym z aminokwasw biakowych jest walina o nastpujcym wzorze:

Podaj numery wszystkich probwek, w ktrych otrzymano mydo.

Informacja do zadania 160 i 161