W KULTURZE WSPCZESNEJ

Niekonwencjonalne podejcia do przeszoci

HISTORIA

Redakcja
Piotr Witek Mariusz Mazur Ewa Solska

Lublin 2011

Sowa kluczowe / Keywords

historia niekonwencjonalna, historia wizualna, historie alternatywne, historiografia, memory studies, oral history, film historyczny, historyczne gry komputerowe, historyczne gry planszowe, historyczny teatr telewizji, muzeum, dowiadczenie muzealne, reporta historyczny, powie historyczna, rekonstrukcja historyczna, edukacja historyczna

Recenzenci naukowi
Dr hab. Ewa Domaska, Prof. UAM Prof. dr hab. Rafa Stobiecki

Wydawca
Tczew 2011

Opracowanie redakcyjne, skad i amanie

Edytor.org Lidia Ciecierska www.edytor.org

Korekta
Zofia Ciecierska

Copyright by Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska, Lublin 2011 All rights reserved Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej w Lublinie
ISBN 978 83 932285 0 8

Druk i oprawa: Sowa Druk na yczenie www.sowadruk.pl, tel. 22 431 81 40

Spis treci

Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska, Wprowadzenie .....................................

CzE I TEorETyCznE ProblEMy hISTorII alTErnaTyWnyCh

andrzej radomski: Historia w kulturze remiksu ........................................................... 17 Marcin Wilkowski: Historia o otwartym kodzie rdowym ................................. 28 Marek Woniak: Niezrealizowane drogi historii, czyli o tym, czy historia ma sens ............................................................................................................... 37 Piotr Sitarski: Obroty k historii. O historiozofii w grach komputerowych ........................................................................................................................ 53 Kornelia Koczal: Pami w historiografii. Kilka uwag o tym, dlaczego historycy uprawiaj memory studies i co z tego wynika .......... 61 Jan Pomorski: Wybieram czerwon piguk, czyli Historia i Matrix ............. 72
Cz II hISTorIE WIzualnE

Dorota Skotarczak: Historia wizualna. Zaoenia teoretyczne i zakres badawczy ................................................................................................................... 87 Piotr Witek: Historia midzy teatrem a telewizj. Teatr Telewizji jako forma oswajania przeszoci ................................................................................. 95 Piotr zwierzchowski: Pisanie historii, konstruowanie pamici. Obraz II wojny wiatowej w kinie polskim ............................................................. 147

Spis treci

Konrad Klejsa: Co wydarzyo si czterdziestego lipca? Pierwsze filmowe opowieci o Clausie von Stauffenbergu oraz ich konteksty ............................. 167 anna Miller: Przypadkowa mier anarchisty. Tzw. sprawa Pinellego i jej fabularyzacja we woskich tekstach kultury ............................................... 201 ukasz Krzyanowski: Pierwsza fala komiksowych narracji o PRL-u po roku 1989. I co dalej? ...............................................................................................
Cz III hISTorIE PErforMaTyWnE I KoMEMoraTyWnE

215

Ewa Solska: Komemoracja w spoeczestwie sieciowym. Dyskursywne konsekwencje projektu Henio on Facebook ...................................................... 227 anna zibiska-Witek: Historia w obiektach, czyli czym jest dowiadczenie muzealne .................................................................................................. 243 Jacek leociak: Wizualizacje Zagady w Muzeum Historii ydw Polskich w Warszawie: szanse wyzwania dylematy. (Refleksje wspautora) ..................................................................................................... 255 Marcin Tuzinek: Rekonstrukcja historyczna jako rodek przekazu przeszoci. Geneza i podstawowa terminologia ............................................... 268
Cz IV hISTorIografIa a PublICySTyKa hISToryCzna

Mariusz Mazur: Teatr Telewizji: Scena faktu specyficzna wizja historii. O takiej polityce historycznej polemicznie .......................................... 276 Marcin Kula: Reporta historyczny jako rodzaj wspczesnej historiografii ............................................................................................................................. 297 Piotr oska: Tajne spec. znaczenia. Modele debaty o PRL w przestrzeni publicznej .................................................................................................... 312 Marek Sioma: Wiadomoci londyskie jako rdo poznania historii II Rzeczypospolitej (zamachu stanu Jzefa Pisudskiego 1926 roku) w warunkach emigracyjnych .................................................................... 326
Cz V SzTuKa I DzIEnnIKarSTWo WobEC PrzESzoCI

Marcin Superczyski: Prawosawne radio internetowe. W poszukiwaniu utraconego, religijnego dziedzictwa Lubelszczyzny .............................................. 343 Marek Miller: Polifoniczna powie reportaowa ......................................................... 347 Magdalena Januszewska: O Projekcie Europa wg Auschwitz. Litzmannstadt Ghetto 1940 1944 .......................................................................... 363

Spis treci

Micha bukojemski: Trzeci i czwarty wymiar kina ..................................................... 368 natasza zikowska-Kurczuk: Warsztat scenarzysty i reysera dokumentalnego filmu historycznego ....................................................................... 372 Mirosaw Miras urbaniak: Komiks historyjki obrazkowe czy historia w obrazkach? Czy niepowane medium umie mwi o powanych sprawach? .................................................................................................... 383 Sylwia Chutnik: Historia kobiet na przykadzie Warszawy i Krakowa .............. 389
Cz VI hISTorIE alTErnaTyWnE a EDuKaCJa hISToryCzna

andrzej radomski: Edukacja w informacjonalizmie. Przypadek historii ....... 396 Kamila Sachnowska: Alternatywa dla podrcznika. Sowo, obraz, przestrze miejska w nauczaniu historii najnowszej. Dowiadczenia Biura Edukacji Publicznej IPN ...................................................... 413 Micha Kurkiewicz: Projekt IPN NOTACJE relacje wiadkw historii ............. 421 Karol Madaj: Gry planszowe w edukacji historycznej ................................................ 429 Sawomir Poleszak: Wprowadzanie ustale naukowych do szerokiego krgu odbiorcy poprzez dokumentalny film historyczny. Korzyci i niebezpieczestwa. Perspektywa historyka ................................... 437 Dariusz Sapek, Magdalena nowoeska: Wyobrania w karbach zmysw Czyli ruch rekonstrukcyjny w edukacji historycznej. Rekonesans ................................................................................................................................. 444 Selektywna bibliografia ................................................................................................................. 453 noty o autorach ................................................................................................................................... 465 Indeks nazwisk ..................................................................................................................................... 471

Wprowadzenie

Oddana do rk Czytelnikw ksika pt. Historia w kulturze wspczesnej. Niekonwencjonalne podejcia do przeszoci jest efektem realizowanego w 2010 roku w Instytucie Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skodowskiej w Lublinie projektu badawczego noszcego nazw historie alternatywne. Projekt wpisuje si we wspczesny, coraz bardziej popularny na wiecie, trend bada w obrbie tzw. nowej humanistyki, ktry koncentruje si na refleksji nad historiami niekonwencjonalnymi jako alternatywami dla dominujcej historii akademickiej, manifestujcej si w postaci pisanej narracji historycznej, poddanej metodologicznym rygorom tradycyjnie rozumianego warsztatu naukowego, zdefiniowanego przez klasyczn epistemologi historii1. W Polsce jest to jedno z pierwszych tego typu przedsiwzi badawczych. Inspiracj do jego podjcia stanowiy prace zagranicznych i polskich badaczy powstae w rnych obszarach humanistyki: od metodologii historii, teorii literatury, jzykoznawstwa, teorii komunikacji, przez narratywistyczn filozofi historii, teori i antropologi mediw, antropologi i socjologi wizualn, a po histori wizualn i multimedialn. Wydaje si, e aplikacja pyncych z nich dowiadcze na grunt historiografii moe stymulowa nowe pola zainteresowa i poszerzy ofert namysu nad przeszoci oraz histori jako praktyk badawcz.
1

Na temat pojcia historii tradycyjnej i nowoczesnej zob. J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Wydawnictwo Poznaskie, Pozna 1983, s. 2226. Na temat historii niekonwencjonalnych zob. E. Domaska, Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszoci w nowej humanistyce, Pozna 2006.

10

Wprowadzenie

Punktem wyjcia dla refleksji nad historiami alternatywnymi s przemiany, jakich dowiadczamy w obrbie wspczesnej kultury i nauki, ktrych skutkiem jest swoista demokratyzacja dyskursw o przeszoci. Skadaj si na nie zjawiska takie, jak zwrot lingwistyczny i narratywistyczny w naukach spoecznych i humanistycznych oraz rozwj dawniejszych i nowych technologii komunikacyjnych i informacyjnych: pisma, druku, radia, kina, telewizji, Internetu. Dziki Linguistic turn i takim badaczom jak: Thomas Khun, Paul K. Fayerabend, Nelson Goodman, Richard Rorty, Hilary Putnam, Jean. F. Lyotard, Jacques Derrida, Roland Barthes, Michel Foucault, Michel de Corteau, Jean Baudrillard, Gianni Vattimo, Wolfgang Welsch, Stanley Fish, Hayden White, Franklin Ankersmit czy Robert A. Rosenstone, nastpio odczarowanie uprzywilejowanego statusu neopozytywistycznej koncepcji nauki, jakim szczycia si ona od XIX wieku. Wraz z odczarowaniem klio okazao si, e zarwno nauka, jak i jzyk pojciowy, bdcy jej narzdziem poznania, s nie tyle neutralnymi instrumentami odkrywania obiektywnie istniejcego wiata, co raczej uwarunkowanymi kulturowo technikami konstruowania i modelowania spoecznej rzeczywistoci. Badacze zdali sobie spraw, e powstae przy uyciu jzyka pojciowego wytwory nauki s projekcjami, swoistymi konstruktami i jako takie zwizane s z praktyk, teori i ideologi, szerzej z kultur, ktra je postuluje, ksztatuje i wytwarza. Zatem wiedza naukowa nie jest niczym wicej, jak tylko efektem uwarunkowanych kulturowo relacji midzyludzkich i interakcji spoecznych. Ma charakter ideologiczny. Zaspokaja jedne spoeczne potrzeby kosztem innych. W konsekwencji powyszego, rwnie historia jako dyscyplina akademicka utracia status nauki dostarczajcej nieproblematycznej wiedzy o przeszoci. Staa si jednym z wielu sposobw oswajania historycznego dowiadczenia oraz modelowania spoecznych wyobrae minionego wiata, konkurujcym z mitem, literatur, publicystyk, filmem czy teatrem. W konsekwencji przemian technologicznych w obrbie wspczesnoci mamy do czynienia ze zmian definicji kultury, ktra z werbalnej, konstytuowanej przez pisane i drukowane narracje, przeistacza si w kultur audiowizualn, ktrej granice i przestrze dowiadczenia spoecznego wyznaczaj media ekranowe. Zmiana definicji kultury pociga za sob okrelone konsekwencje dla historii, historiografii i mylenia oraz dowiadczenia historycznego. Po pierwsze, wraz z nowymi technologiami mamy do czynienia ze zamaniem monopolu historii akademickiej na wytwarzanie wiedzy o przeszoci i zarzdzanie ow wiedz. Jak pisze w jednym ze swoich tekstw Pierre Nora: Dzi historyk nie jest bynajmniej jedynym producentem przeszoci. Dzieli t rol z sdzi, wiadkiem, mediami i prawodawc2. Tym samym w wiecie
2

P. Nora, Czas pamici, Res Publica Nowa 2001, nr 7, s. 43.

Wprowadzenie

11

nowych mediw kady moe by historykiem, wytwarza rda historyczne oraz wiedz o przeszoci i publikowa wyniki swoich bada czy przemyle na jej temat w Internecie w postaci historycznych portali internetowych, filmw wideo, esejw fotograficznych czy np. blogw historycznych. Rewolucja technologiczna skutkuje swoist demokratyzacj dyskursu historycznego, ktry z mono-historycznego przeistacza si w poli-historyczny. Po drugie, kolejn konsekwencj rozwoju medialnych technologii informacyjnych jest tzw. efekt przyspieszenia historycznego, polegajcy na zamaniu charakterystycznej i fundamentalnej dla historii akademickiej zasady, jak jest jedno i linearno czasu historycznego, w prosty sposb czcej przeszo i teraniejszo z przyszoci. W konsekwencji powyszego, mamy do czynienia z prbami odchodzenia od definiowania kultury wspczesnej w kategoriach historycznoci na rzecz konceptualizowania jej w kategoriach post-historycznoci, co oznacza moliwo regulowania naszych relacji z przeszoci poza porzdkiem wyznaczonym przez mylenie historyczne, np. w obrbie dyskursu pamici czy tzw. historii performatywnych, ktrych inicjatorami s bardzo popularne ostatnio grupy rekonstrukcyjne3. Zagadnienie historii alternatywnych w naszym rozumieniu dotyczy nastpujcego obszaru problemowego i przedmiotowego: 1) historie audiowizualne / wizualne: fotografia; film historia w dokumencie i fabule; telewizja widowiska historyczne (teatr telewizji), publicystyka historyczna w TV, historyczne kanay tematyczne (TVP Historia, Discovery Historia, ViaSat History); 2) historie multimedialne, wirtualne i interaktywne: Internet internetowe portale historyczne, archiwa cyfrowe, historyczne bazy danych, blogi historyczne, internetowe muzea historyczne, itp.; historyczne gry komputerowe; 3) historie mwione: oral history; radio jako medium historii mwionej, radiowa publicystyka historyczna, radiowe narracje historyczne, itp.; 4) historie komemoratywne: upamitnianie miejsc przeszoci muzea (np. instytucje
3

Na temat post-historycznoci zob. m.in. Z. Bauman, mier i niemiertelno. O wieloci strategii ycia, Warszawa 1998, s. 197; E. E. Deeds, Sequel to History. Postmodernism and the Crisis of Representational Time, Princeton Univeristy Press, Princeton, New Jersey, 1992; J. Baudrillard, The Iluusion of the End, Stanford University Press, 1994; F. Jameson, Postmodernizm i spoeczestwo konsumpcyjne, [w:] Postmodernizm. Antologia Przekadw, red. R. Nycz, Krakw 1997, s. 201 205, 212 213; K. Jenkins, ycie w czasie, lecz poza histori; ycie w moralnoci, lecz poza etyk, [w:] Pami, etyka i historia, red. E. Domaska, Pozna 2002; P. Witek, Midzy histori a posthistori czyli historyczno schizofreniczna, [w:] Oblicza przeszoci, red. W. Wrzosek, Bydgoszcz 2011, s. 127 155.

12

Wprowadzenie

polskie upamitniajce histori Polski poza granicami kraju; projekt Muzeum II Wojny wiatowej w Gdasku, projekt Muzeum ydw w Warszawie), witynie jako miejsca pamici; miejsca pamici pami miejsc pola bitew, miejsca zagady, archiwa historyczne Karta, itp.; 5) historie performatywne: grupy rekonstrukcyjne, teatr sceniczny, instalacje historyczne; 6) literatura historyczna (pisarstwo historyczne): publicystyka historyczna, eseistyka historyczna, powie historyczna, nieklasyczna historiografia. Majc na uwadze zmian sytuacji kulturowej, w jakiej obecnie znalaza si historia, koniecznym wydaje si zdefiniowa na nowo jej status i funkcj, jak moe ona peni w nowym ukadzie odniesienia. Dlatego gwnym zaoeniem projektu historie alternatywne, w zwizku z zasygnalizowanymi wyej przemianami zachodzcymi w obrbie wspczesnej kultury i ich konsekwencjami dla statusu i kulturowej roli historii, jest: 1) refleksja nad medialnymi strategiami wytwarzania wiedzy o przeszoci wobec tradycyjnych sposobw jej konstruowania. Historia midzy nauk a pamici i mitem, historia midzy naukow rekonstrukcj a spektaklem, historia midzy poznaniem a rozrywk, historia midzy konceptualizacj a wizualizacj. Intermedialno, intertekstualno, interdyskursywno i interaktywno historii alternatywnych; 2) refleksja nad funkcj i uytecznoci historii i wiedzy historycznej oraz mylenia historycznego w obrbie kultury wspczesnej; 3) namys nad historiami alternatywnymi jako wyzwaniem dla historii historiografii i metodologii historii; 4) refleksja nad historycznoci kultury wspczesnej: co oznacza popularna dzi teza o kocu historii, czasoprzestrze historyczna w wiecie mediw, czy historie alternatywne s historyczne, jakie rozumienie historycznoci i historii proponuj nam historie alternatywne?; 5) refleksja nad stosunkiem akademickiej historii i profesjonalnych historykw do historii alternatywnych, historie alternatywne jako wyzwanie dla historii akademickiej; 6) dyskusja nad przyszoci tradycyjnej historii, w tym akademickiej, w wietle przemian kulturowych i konsekwencji, jakie nios one ze sob dla historii jako nauki i historii jako sposobu bycia w wiecie oraz oswajania tego wiata; 7) refleksja nad tym, w jaki sposb mona wykorzysta historie alternatywne w refleksji akademickiej, film historyczny / zaprojektowanie historycznej gry komputerowej, itp. jako praca dyplomowa alternatywna dla tradycyjnej pracy magisterskiej koczcej studia historyczne; 8) historie alternatywne w edukacji historycznej i ksztatowaniu wiadomoci historycznej: jak moe wyglda dydaktyka historii w wietle wspczesnych przemian kulturowych, historie alternatywne jako wyzwanie dla tradycyjnej dydaktyki historii, jak i jakiej historii uczy w kulturze mediw? Poruszona w ksice problematyka jest niezwykle szeroka i wymaga wieloletnich bada. Znalazy si w niej tylko niektre z sygnalizowanych

Wprowadzenie

13

we wprowadzeniu wtkw i zagadnie, co oznacza, e nie wyczerpuje ona tematu. Dlatego w najbliszej przyszoci planujemy kontynuowanie rozpocztej w niniejszym tomie refleksji.

Pierwsza cz ksiki zatytuowana Teoretyczne problemy historii alternatywnych koncentruje si na rozwaaniach nad tym, w jaki sposb niekonwencjonalne strategie mylenia o minionym wiecie i jego poznania wpywaj na postrzeganie i rozumienie przeszoci i historii we wspczesnej kulturze. Zawarte w niej przemylenia historykw, metodologw historii i kulturoznawcw podejmuj zagadnienia zwizane ze znaczeniem historii i sensem namysu nad przeszoci w dobie wspczesnych przemian kulturowych. Dotycz kwestii takich jak: refleksja historyczna w definiowanej przez nowe media kulturze remiksu; rola nowych medialnych technologii informacyjnych w tworzeniu i dystrybucji wiedzy historycznej; namys nad znaczeniem i spoeczn funkcj historii kontrfaktycznej; badania nad pamici historyczn; refleksja nad statusem historii w grach komputerowych; refleksja metodologiczna nad istnieniem i funkcjonowaniem historykw i historii w cyfrowym matriksie. W drugiej czci ksiki pt. Historie wizualne autorzy poddaj badaniu zagadnienia zwizane z mediatyzacj i wizulizacj przeszoci oraz ich wpywem na wspczesn refleksj historyczn. Przemylenia zawarte w tym segmencie dotycz problemw takich jak: konceptualizacja historii wizualnej i jej obszar badawczy, wykorzystanie filmu w charakterze rda historycznego i namys nad sposobami jego badania jako rda; interpretacja filmowych i telewizyjnych widowisk o przeszoci jako audiowizualnych narracji historycznych oraz ich rola w ksztatowaniu spoecznych wyobrae minionego wiata; przedstawianie II wojny wiatowej w kinie polskim; narratywizacja i fabularyzacja przeszoci w filmie i innych tekstach kultury; wizualizacja przeszoci w komiksie. W czci trzeciej noszcej tytu Historie performatywne i komemoratywne znajduj si artykuy powicone problemom upamitniania i rekonstruowania przeszoci w muzeach, w Internecie oraz w dziaaniach historycznych grup rekonstrukcyjnych. Badacze w swoich tekstach prbuj zastanowi si nad tym, w jaki sposb poszczeglne formy i technologie upamitniania i rekonstruowania przeszoci wpywaj na warsztat zawodowego historyka, ksztatuj spoeczne wyobraenia minionego wiata oraz modeluj sposoby naszego obcowania z przeszoci i histori w obrbie kultury wspczesnej.

14

Wprowadzenie

Czwarta cz zostaa zatytuowana Historiografia a publicystyka historyczna. Jest to zbir esejw, w ktrych poszczeglni badacze prowadz namys nad pras i jej rol jako rda do badania przeszoci; zajmuj si krytyczn analiz polityki historycznej w spektaklach teatru telewizji realizowanych w ramach cyklu Scena Faktu; podejmuj refleksj nad warsztatem dziennikarskim i funkcjonujcymi na jego gruncie formami pisarstwa jako alternatywnymi wobec akademickiej historiografii strategiami refleksji o przeszoci. Pita cz ksiki noszca tytu Sztuka i dziennikarstwo wobec przeszoci jest w pewnym sensie eksperymentem. Jest tak dlatego, e do wsppracy w projekcie, obok pracujcych na co dzie na uniwersytetach i w samodzielnych instytutach badawczych naukowcw, zaprosilimy rwnie artystw, dziennikarzy i publicystw. Niektrzy z nich, obok pracy w charakterze filmowcw czy scenarzystw i reportaystw s jednoczenie wykadowcami uniwersyteckimi. Zapraszajc do wsppracy w projekcie naukowym ludzi spoza profesji badaczy akademickich albo funkcjonujcych rwnolegle w nauce i sztuce oraz dziennikarstwie, pragnlimy zapozna si ze sposobami mylenia o historii i oswajania przeszoci w ich codziennej praktyce oraz zestawi je z dowiadczeniami akademikw. Efektami ich codziennej artystycznej i publicystycznej dziaalnoci s wielowymiarowe pisane, rysowane i filmowe narracje historyczne, ktre stanowi realn kontrpropozycj dla historiografii akademickiej. W przedstawionych przez nich artykuach znajduj si zarwno analityczne i z gruntu akademickie jak i eseistyczne omwienia ich dziennikarskiej i artystycznej praktyki. Koncentruj si one na pokazaniu wielorakich strategii modelowania historycznych wiatw przedstawionych w polifonicznej powieci reportaowej, w dwu- i trzywymiarowym kinie, w filmach dokumentalnych oraz w internetowej rozgoni radiowej i komiksie. Tym samym, teksty artystw i dziennikarzy, w ktrych dziel si oni wasnymi przemyleniami i dowiadczeniami z poszczeglnych obszarw uprawianych przez siebie profesji, staj si interesujcym punktem odniesienia dla refleksji akademickiej. Ostatnia, szsta cz ksiki pt. Historie alternatywne a edukacja historyczna powicona jest zagadnieniom nauczania historii w ukadzie odniesienia, jakim jest modelowana na rne sposoby kultura wspczesna. Obok artykuu dotyczcego zagadnie teoretycznych z zakresu nieklasycznej dydaktyki historii, znajduj si tu teksty podejmujce problematyk niekonwencjonalnych rodkw uczenia o przeszoci wykorzystywanych we wspczesnej edukacji historycznej. Nauczanie o przeszoci w kontekcie zmian, jakie niesie ze sob stale modernizujca si kultura, wymaga nowej, pogbionej refleksji o warsztacie dydaktycznym nauczyciela historii oraz odwoania si do niestandardowych technologii informacyjnych oraz nieklasycznych pomocy dydak-

Wprowadzenie

15

tycznych. Dlatego poszczeglni badacze zajli si prezentacj oraz krytycznym namysem nad rol i wykorzystaniem przestrzeni miejskiej, wideo-notacji, historycznych gier planszowych, dokumentalnych filmw historycznych oraz dziaa historycznych grup rekonstrukcyjnych w nauczaniu historii jako swoistych alternatyw dla podrcznika szkolnego.

Projekt badawczy historie alternatywne nie powstaby bez yczliwoci wielu osb, ktrym winni jestemy wdziczno. Sowa podzikowania za dofinansowanie kierujemy do Prorektora UMCS Profesora Ryszarda Dbickiego oraz Dyrektora Instytutu Historii UMCS Profesora Roberta Litwiskiego. Za wsparcie projektu dzikujemy Panom Markowi Nurzyskiemu oraz Dominikowi Polakowi. Za pomoc organizacyjn dzikujemy Doktor Agnieszce Polak oraz naszym wspaniaym studentom: Idze Biczyk, Ewie Chudzickiej, Mateuszowi Firlejowi, Dominice Hebdzie, Izabeli Inglot, ukaszowi Kieczyskiemu, Joannie Kuropatnickiej, Maciejowi Pawelcowi, Paulinie Tusiskiej i Oskarowi Walczewskiemu. Za pomoc w redakcji czci tekstw dzikujemy Panu Adamowi Kwapiskiemu. Sowa podzikowania kierujemy rwnie do Profesora Andrzeja Trzciskiego za przygotowanie logo projektu historie alternatywne, prezentowane na stronie przedtytuowej. Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska

hzygoiowono przez Piotro Witko, Moriuszo Mozuro i EW solskq pub]ikocjd tsiorio fi, u]iuEe v/sptczesnel. Meonwenc7ana]ne padejcill do przesdosci slonowi pierwze w Polsce tok szerokie i wielowqtkowe plzedstqwienie rnych lorm budowoniq i przekoz},Wonio redzy o przeszloci, plzede wszystkim \ rodowisku nowYch mediw i iechnologn inlomocinych powstojqcych pozo nu omi lrodycyjnej hisloix okodemlckiej. Znojdujq si 1Ir nlej rozwoolno dotyczqce teo i ploktyki zqrwno hisloix plzedstowionej ],Ir lilmie czy komiksie, jok i w muzeoch, no portoloch inlemelowYch, w posioci glel kompuieloYch, o toke w przedstowjenioch teot.u lelewizji i w rekonsirukcjoch }nsiorycznych, To wono ksiqzko \skozuje no postpujqry proces w}pieronio Z przesirzeni spolecznej historii pjsonej, plzez liczne i rznorodne niesiondordowe podejcio do przesztoci, Pokozuje ono, ze w epoce no\Ych medl\ i kultury obrozu, iwolzenie wiedzy o preszocijest elektem wspprocy iqczqcej bodonlo prcfesjonolnych historykW z l1zjomi ortystw j umiejtnociomi specjoLislW od nowych mediw hof, Ewo Domosko
Coroz wicej zwolemikw zdovo poglqd, e joko histolycy nie moemy do]ej bezirosko ignorowo poj@iojqcych si wok nos innych opowieci o przeszocj z(rrcrt}ch w ]iieIotuIze poprnornej, komlksie, {]lmie, muzeoch, groch komputero!Tch czy bordzo osioinio popdolnych Iekonsirukcjoch historycznych, To one przecie w coluz wiksz},rn siopniu kZiotujq dominujqcq w spoeczestwre !,lzj historn, decydujq o jej populomoci i Z},woinoci, Nlejoko noprzecjw t},m postt otom l],chodzi zbir esejw zoi},iuowcfily Histaa w ku]turze wpiczes", N]eonrenciono]ne podeicro do presroci, t,,,] Ksiqko jesi W du},rn siopniu dzieem pionielskim, pielwsz}n W po]skrej historioqlolii ujciem przeglqdoi.rn, siolojqc}n si pokozo Ienomen hjstorii oltenotrmych, Z tych wgldw micdomoe by Wykorzysiylono no lnych rcdzojoch siudrW hlunonisiycznych, ze szczegln}n uwzg]dnienlem iokjch kierunkW jok: europeisiyko, hisiodo, socjologio, eino]ogio, dziennikols|,,/o, kultu]ozncfwsiwo, histono sztuk] czy po]iio]ogl1o, |,,, ] Podsumowujqc, mozno powiedzie, Ze momy do cz}uenro z boldzo poirzebnq i gboko przemylonq inicjot}ryq wYdMiczq, mogqcq zopenl luk w noszejwiedzy o wspczesn}m sionie refleksji o plzeszloci i jejmjejscu w wjodomoci obecnych i przyszch odepiw Klio, Pro1. Ro'o] stobiecki