KLUB POSELSKI RUCH PALIKOTA ul. Wiejska 4/6/8 00-902 Warszawa ___________________________________________________________________________ Warszawa, dnia 16 stycznia 2012 r.

Grupa Posw na Sejm RP Klubu Poselskiego Ruch Palikota

Szanowna Pani Ewa Kopacz Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz na podstawie art. 32 ust. 2 Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, niej podpisani posowie wnosz projekt ustawy:

- o wiadomym rodzicielstwie.

Na podstawie art. 34 ust. 1 Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej do reprezentowania wnioskodawcw w pracach nad projektem ustawy upowaniamy Pani Posank Halin Szymiec-Raczysk.

PROJEKT

USTAWA z dnia.. 2012 r.

o wiadomym rodzicielstwie1

Art. 1. Ustawa reguluje sprawy zwizane z prawem do informacji, edukacji, poradnictwa i rodkw umoliwiajcych podejmowanie decyzji w zakresie wiadomego rodzicielstwa.

Art. 2. Uyte w ustawie okrelenia oznaczaj:

1) prawa reprodukcyjne prawa czowieka zwizane ze wiadomym rodzicielstwem, a

take swobodnym i dobrowolnym dostpem do edukacji w zakresie wiedzy o seksualnoci czowieka oraz do rodkw zapobiegania ciy, przerywania ciy, opieki zdrowotnej nad kobiet w ciy i prawa do informacji oraz rodkw umoliwiajcych ich realizacj; 2) rodki zapobiegania ciy wyroby medyczne i produkty lecznicze majce na celu niedopuszczenie do zapodnienia lub zagniedenia si zapodnionego jaja w luzwce macicy; 3) wiadome rodzicielstwo swobodne decydowanie o posiadaniu dzieci, ich liczbie oraz planowaniu ich narodzin w wybranych przez rodzicw odstpach czasu;
4) przerywanie ciy wiadczenie zdrowotne w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia

2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z pn. zm.2), polegajcym na dziaaniu medycznym podejmowanym po zagniedeniu si zapodnionego jaja w luzwce macicy i majcym
Niniejsz ustaw zmienia si ustawy: ustaw z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej, ustaw z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza, ustaw z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny oraz ustaw z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka. 2 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 216, poz. 1367, Nr 225, poz. 1486, Nr 227, poz. 1505, Nr 234, poz. 1570 i Nr 237, poz. 1654, z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 22, poz. 120, Nr 26, poz. 157, Nr 38, poz. 299, Nr 92, poz. 753, Nr 97, poz. 800, Nr 98, poz. 817, Nr 111, poz. 918, Nr 118, poz. 989, Nr 157, poz. 1241, Nr 161, poz. 1278 i Nr 178, poz. 1374 oraz z 2010 r. Nr 50, poz. 301, Nr 107, poz. 679, Nr 125, poz. 842, Nr 127, poz. 857, Nr 165, poz. 1116, Nr 182, poz. 1228, Nr 205, poz. 1363, Nr 225, poz. 1465, Nr 238, poz. 1578 i Nr 257, poz. 1723 i 1725.
1

na celu uniemoliwienie dalszego rozwoju zarodka lub podu przy uyciu metod farmakologicznych, mechanicznych lub czonych; 5) badania prenatalne badania i procedury diagnostyczne wykonywane na danie kobiety w ciy lub ze wzgldu na wskazania medyczne, majce na celu ustalenie istnienia i stopnia zaawansowania ciy oraz stanu i prawidowoci rozwoju zarodka lub podu, obejmujce procedury nieinwazyjne, procedury inwazyjne oraz badania cytogenetyczne i molekularne zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej; 6) opieka zdrowotna nad kobiet w ciy og wiadcze zdrowotnych i rzeczowych, w tym badania prenatalne i zajcia w szkole rodzenia na rzecz kobiety w okresie ciy, porodu lub poogu; 7) wiadczeniodawca wiadczeniodawc w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych.

Art. 3. 1. Kady ma prawo do samostanowienia w dziedzinie rozrodczoci w warunkach umoliwiajcych wiadome decydowanie o rodzicielstwie. 2. Kady ma prawo do informacji, edukacji, poradnictwa i rodkw umoliwiajcych korzystanie z prawa do wiadomego rodzicielstwa.

Art. 4. 1. Organy administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego zapewniaj realizacj praw reprodukcyjnych.
2. Realizujc zadania okrelone w art. 3 ust. 1 oraz art. 4 ust. 1, organy administracji

rzdowej i samorzdu terytorialnego wsppracuj z organizacjami pozarzdowymi dziaajcymi w obszarze praw reprodukcyjnych, w szczeglnoci w sposb okrelony w art. 5, 5a i 5b ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010, Nr 234, poz. 1536 z pn. zm.3).

Art. 5. 1. Organy administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego zapewniaj kobiecie w ciy:

1) opiek zdrowotn w okresie ciy na zasadach okrelonych w odrbnych

przepisach;

Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 116, poz. 1203 i Nr 210, poz. 2135, z 2005 r. Nr 155, poz. 1298, Nr 169, poz. 1420, Nr 175, poz. 1462 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 94, poz. 651, z 2008 r. Nr 209, poz. 1316, z 2009 r. Nr 19, poz. 100, Nr 22, poz. 120 i Nr 157, poz. 1241 oraz z 2010 r. Nr 28, poz. 146 i Nr 234, poz. 1536.

2) pomoc materialn w okresie ciy, porodu lub poogu na zasadach okrelonych w odrbnych przepisach; 3) dostp do szczegowych informacji na temat przysugujcych jej uprawnie, zasikw i wiadcze oraz do informacji dotyczcych instytucji i organizacji pomagajcych w rozwizywaniu problemw psychologicznych i spoecznych, a take zajmujcych si sprawami przysposobienia. 2. Na wniosek uczennicy w ciy szkoa ma obowizek udzieli jej urlopu oraz innej pomocy niezbdnej do ukoczenia przez ni edukacji, w miar moliwoci nie powodujc opnie w zaliczaniu przedmiotw. Jeeli cia, pord lub pog uniemoliwia zaliczenie w terminie egzaminw wanych dla cigoci nauki, szkoa zobowizana jest do wyznaczenia dodatkowego, dogodnego dla uczennicy terminu egzaminu, w okresie nie duszym ni 6 miesicy.
3. W celu prawidowej realizacji ochrony zdrowia kobiet w ciy, a w szczeglnoci

zapewnienia dostpnoci wiadcze, Rada Ministrw okreli w drodze rozporzdzenia szczegowy zakres, formy i tryb przyznawania i udzielania wiadcze, o ktrych mowa w ust. 1.

Art. 6. 1. Wprowadza si do programw nauczania szkolnego przedmiot wiedza o seksualnoci czowieka w wymiarze nie mniej ni jedn godzin lekcyjn tygodniowo. 2. Przedmiot, o ktrym mowa w ust. 1, dostosowany jest do wieku, zdolnoci poznawczych oraz potrzeb uczniw i uczennic i obowizuje od pierwszej klasy szkoy podstawowej. 3. Treci programowe przedmiotu, o ktrym mowa w ust. 1, obejmuj informacje na temat seksualnoci czowieka i praw reprodukcyjnych, ochrony przed przemoc seksualn, a take metod i rodkw zapobiegania ciy, sposobw zabezpieczania si przed chorobami przenoszonymi drog pciow, w tym HIV/ AIDS, oraz ksztatowania wolnych od przemocy, partnerskich relacji w zwizkach i rwnoci pci w spoeczestwie. 4. Nauczanie przedmiotu, o ktrym mowa w ust. 1, mog prowadzi osoby, ktre maj przygotowanie pedagogiczne oraz ukoczyy studia wysze, ktre swym zakresem obejmoway zagadnienia wskazane w ust. 3. 5. Minister waciwy do spraw owiaty i wychowania w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw zdrowia ustali w drodze rozporzdzenia zakres treci, o ktrych mowa w ust. 3, zawartych w podstawie programowej ksztacenia oglnego oraz wprowadzi do systemu doksztacania nauczycieli tematyk okrelon w ust. 3.

Art. 7. 1. Organy administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego zapewniaj kademu bez wzgldu na zdolno do czynnoci prawnych dostpno metod i rodkw zapobiegania ciy. 2. rodki zapobiegania ciy s objte refundacj na zasadach okrelonych w przepisach ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji lekw, rodkw spoywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego oraz wyrobw medycznych (Dz. U. z 2011 r. Nr 122, poz. 696).
3. Organy samorzdu terytorialnego waciwe do spraw polityki spoecznej zapewniaj

bezpatnie osobom korzystajcym z pomocy spoecznej na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 tekst jednolity z pn. zm.4) rodki zapobiegania ciy. 4. Samorzdy powiatowe tworz i finansuj placwki prowadzce poradnictwo i wiadczenia z zakresu wiadomego rodzicielstwa i pozostaych praw reprodukcyjnych.

Art. 8. 1. Kobieta ma prawo do przerwania ciy podczas pierwszych 12 tygodni jej trwania. 2. Kobieta ma prawo do przerwania ciy po upywie 12 tygodni jej trwania w przypadku, gdy: 1) cia stanowi zagroenie dla ycia lub zdrowia kobiety ciarnej; 2) wystpuje due prawdopodobiestwo cikiego i nieodwracalnego upoledzenia podu albo nieuleczalnej choroby zagraajcej jego yciu; 3) cia jest nastpstwem czynu zabronionego. 3. Przerwania ciy dokonuje lekarz w moliwie najwczeniejszym stadium, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej, w tym rwnie metodami farmakologicznymi. 4. W przypadku okrelonym w ust. 1 decyzj o kontynuowaniu albo przerwaniu ciy podejmuje kobieta samodzielnie. W razie zoenia przez kobiet pisemnej zgody na przerwanie ciy, o ktrej mowa w ust. 1, przerwanie ciy jest dokonywane w cigu 72 godzin. 5. W przypadkach okrelonych w ust. 2 ostateczn decyzj o kontynuowaniu albo przerwaniu ciy podejmuje kobieta po otrzymaniu informacji medycznej. 6. W przypadkach okrelonych w ust. 2 pkt. 2) przerwanie ciy jest dopuszczalne do 24. tygodnia ciy. W przypadku gdy wykryta choroba uniemoliwia podowi samodzielne
4

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 202, poz. 1551, Nr 219, poz. 1706 i Nr 221, poz. 1738, z 2010 r. Nr 28, poz. 146, Nr 40, poz. 229, Nr 81, poz. 527, Nr 125, poz. 842 i Nr 217, poz. 1427 oraz z 2011 r. Nr 81, poz. 440 i Nr 106, poz. 622.

ycie i nie ma moliwoci jej wyleczenia, przerwanie ciy jest dopuszczalne bez ogranicze. 7. W przypadkach okrelonych w ust. 2 pkt. 3) przerwanie ciy jest dopuszczalne do 18. tygodnia ciy.
8. W przypadkach okrelonych w ust. 2 przerwania ciy dokonuje lekarz lub jest ono

wykonywane pod nadzorem lekarskim. 9. Lekarz, ktry dokonuje przerwania ciy, udziela kobiecie informacji o rodkach i metodach zapobiegania ciy.

Art. 9. 1. Do przerwania ciy wymagana jest pisemna zgoda kobiety. 2. W przypadku maoletniej lub kobiety ubezwasnowolnionej cakowicie wymagana jest pisemna zgoda jej przedstawiciela ustawowego. W przypadku maoletniej powyej 13. roku ycia wymagana jest rwnie pisemna zgoda tej osoby. 3. W przypadku maoletniej, w razie braku zgody jej przedstawiciela ustawowego, wymagana jest zgoda sdu opiekuczego, a maoletnia poniej 13. roku ycia ma prawo do wyraenia wasnej opinii. W przypadku maoletniej powyej 13. roku ycia, oprcz zgody sdu opiekuczego, wymagana jest pisemna zgoda tej osoby, ktra moe zosta zoona ustnie do protokou. 4. W przypadku kobiety ubezwasnowolnionej cakowicie wymagana jest take pisemna zgoda tej osoby, chyba e na wyraenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego decyduje sd opiekuczy.

Art. 10. 1. Osoby, o ktrych mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych, maj prawo do przerwania ciy bezpatnie. 2. wiadczeniodawca, ktry zawar umow z Narodowym Funduszem Zdrowia w zakresie obejmujcym wiadczenia zdrowotne z zakresu opieki zdrowotnej nad kobiet w ciy, jest zobowizany do udzielania tych wiadcze w sposb kompleksowy, w szczeglnoci obejmujcy przerwanie ciy.
3. wiadczeniodawca obowizany jest do: 1) publicznego

udostpnienia listy imion i nazwisk wszystkich lekarzy wsppracujcych ze wiadczeniodawc, ktrzy korzystaj z odmowy udzielania wiadcze zdrowotnych zwizanych z przerywaniem ciy na podstawie art. 39

ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 204, z pn. zm.5) i aktualizowania tej listy co kwarta; 2) udostpnienia kobiecie listy lekarzy, o ktrych mowa w ust. 3 pkt. 1), na jej indywidualne danie;
3) zgoszenia listy lekarzy, o ktrych mowa w ust. 3 pkt. 1) do Narodowego Funduszu

Zdrowia. 4. Narodowy Fundusz Zdrowia udostpnia list lekarzy korzystajcych z odmowy udzielenia wiadcze zdrowotnych zwizanych z przerywaniem ciy na podstawie art. 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty w Biuletynie Informacji Publicznej, uwzgldniajc kwartalne aktualizacje, o ktrych mowa w ust. 3 pkt. 1). 5. Narodowy Fundusz Zdrowia rozwizuje ze wiadczeniodawc umow, jeli nie zapewnia on, pomimo moliwoci, kompleksowych wiadcze zdrowotnych zwizanych z opiek zdrowotn nad kobiet w ciy, w tym przerwania ciy oraz nie realizuje obowizkw okrelonych w ust. 3.
6. W przypadku, gdy wszyscy lekarze wykonujcy zawd u wiadczeniodawcy zoyli

informacj o moliwoci odmowy udzielenia wiadczenia na podstawie art. 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, wiadczeniodawca jest zobowizany do posiadania umowy z podwykonawc, zapewniajcej wykonanie tego wiadczenia.

Art. 11. 1. wiadczeniodawca ma obowizek zapewni, e kada osoba wykonujca czynnoci wynikajce z ustawy zachowa w tajemnicy wszystko, o czym dowiedziaa si w zwizku z wykonywaniem tych czynnoci. 2. wiadczeniodawca ponosi odpowiedzialno za ujawnienie wiadomoci, o ktrych mowa w ust. l, przez wsppracujce z nim osoby. Poszkodowany moe da odpowiedniej sumy tytuem odszkodowania za poniesion szkod lub zadouczynienia pieninego za doznan krzywd.

Art. 12. W ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej art. 39 ust. 2 otrzymuje brzmienie: Zasiek celowy moe by przyznany w szczeglnoci na pokrycie czci lub caoci kosztw zakupu ywnoci, lekw i leczenia, w tym rodkw zapobiegania ciy, opau,
5

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 22, poz. 120, Nr 40, poz. 323, Nr 76, poz. 641 i Nr 219, poz. 1706 i 1708, z 2010 r. Nr 81, poz. 531, Nr 107, poz. 679 i Nr 238, poz. 1578 oraz z 2011 r. Nr 84, poz. 455, Nr 106, poz. 622, Nr 112, poz. 654 i Nr 113, poz. 658.

odziey, niezbdnych przedmiotw uytku domowego, drobnych remontw i napraw w mieszkaniu, a take kosztw pogrzebu.

Art. 13. W ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty wprowadza si nastpujce zmiany: 1) art. 26 ust. 1 otrzymuje brzmienie: Udzia w eksperymencie leczniczym kobiet ciarnych wymaga szczeglnie wnikliwej oceny zwizanego z tym ryzyka dla kobiety ciarnej i podu.; 2) art. 26 ust. 3 otrzymuje brzmienie: Osoby ubezwasnowolnione, onierze suby zasadniczej oraz osoby pozbawione wolnoci nie mog uczestniczy w eksperymentach badawczych.; 3) w art. 32 dodaje si ust. 2a w brzmieniu: 2a. Na wniosek osoby maoletniej lekarz udziela wiadczenia z zakresu zapobiegania ciy, bez zgody przedstawiciela ustawowego i sdu opiekuczego.; 4) w art. 39 dodaje si ust. 2 i 3 w brzmieniu: 2. Uprawnienie okrelone w ust. 1 nie dotyczy prawa do odmowy wiadcze zdrowotnych oraz odmowy udzielenia informacji w zakresie zapobiegania ciy oraz bada prenatalnych. 3. Lekarz moe skorzysta z prawa okrelonego w ust. 1 pod warunkiem, e zgosi to na pimie w kadym podmiocie leczniczym lub do kadego wiadczeniodawcy, z ktrym wsppracuje, oraz do organu, ktry prowadzi rejestr indywidualnych praktyk lekarskich.

Art. 14. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 533, z pn. zm.6) wprowadza si nastpujce zmiany:
6

Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. N r 64, poz. 729 i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889 i Nr 243, poz. 2426, z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479, Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592 i Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859 i Nr 192, poz. 1378, z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080 i Nr 214, poz. 1344, z 2009 r. Nr 62, poz. 504, Nr 63, poz. 533, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540 i Nr 206, poz. 1589, z 2010 r. Nr 7, poz. 46, nr 40, poz. 227 i 229, Nr 98, poz. 625 i 626, Nr 125, poz. 842, Nr 127, poz. 857, Nr 152, poz. 1018 i 1021, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474 i Nr 240, poz. 1602 oraz z 2011 r. Nr 17, poz. 78, Nr 24, poz. 130, Nr 39, poz. 202, Nr 48, poz. 245, Nr 72, poz. 381, Nr 94, poz. 549, Nr 117, poz. 678 i Nr 133, poz. 767.

1) w art. 152 3 otrzymuje brzmienie: 3. Kto dopuszcza si czynu okrelonego w 1 lub 2, gdy pd osign zdolno do samodzielnego ycia poza organizmem kobiety, podlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesicy do lat 8.;
2) w art. 153 2 otrzymuje brzmienie:

2. Kto dopuszcza si czynu okrelonego w 1, gdy pd osign zdolno do samodzielnego ycia poza organizmem kobiety ciarnej, podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do lat 10.;
3) w art. 156 1 otrzymuje brzmienie:

1. Kto powoduje ciki uszczerbek na zdrowiu w postaci: 1. pozbawienia czowieka wzroku, suchu, mowy, zdolnoci podzenia, z wyjtkiem sterylizacji przeprowadzanej za zgod pacjenta, 2. innego cikiego kalectwa, cikiej choroby nieuleczalnej lub dugotrwaej, choroby realnie zagraajcej yciu, trwaej choroby psychicznej, cakowitej albo znacznej trwaej niezdolnoci do pracy w zawodzie lub trwaego, istotnego zeszpecenia lub znieksztacenia ciaa, podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do lat 10. 4) uchyla si art. 157a.

Art. 15. W ustawie z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. z 2000 r. Nr 6, poz. 69, z pn. zm.7) uchyla si art. 2.

Art. 16. Traci moc ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego i warunkach dopuszczalnoci przerywania ciy (Dz. U. z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z pn. zm.8).

Art. 17. Ustawa wchodzi w ycie w terminie 14 dni od dnia ogoszenia.

Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 214, poz. 1345, z 2010 r. Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 168, poz. 1004. 8 Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 1995 r. Nr 66, poz. 334, z 1996 r. Nr 139, poz. 646, z 1999 r. Nr 5, poz. 32 oraz z 2001 r. Nr 152=4, poz. 1792.

UZASADNIENIE

1. Potrzeba i cel wydania ustawy Projekt ustawy o wiadomym rodzicielstwie zosta opracowany w oparciu o zgaszane od wielu lat postulaty organizacji pozarzdowych dziaajcych na rzecz praw kobiet. Ma on na celu zapewnienie zgodnoci ustawodawstwa zwykego z Konstytucj RP. Jakkolwiek prawa reprodukcyjne, rozumiane jako prawo do ochrony zdrowia reprodukcyjnego i samostanowienia w sprawach prokreacji, nale do kanonu podstawowych praw czowieka i cho chroni je take Konstytucja RP, nakazujc poszanowanie prawa do godnoci (art. 30), gwarantujc kademu prawo do ochrony prawnej ycia prywatnego, rodzinnego oraz decydowania o swoim yciu osobistym (art. 47), prawo do ochrony zdrowia (art. 68) oraz ochron macierzystwa i rodzicielstwa (art. 18), to jednak konstytucyjne gwarancje w sferze praw reprodukcyjnych s niedostatecznie zapewnione przez ustawodawstwo zwyke. Projektowana regulacja prawna ma zmieni ten stan rzeczy.

2. Rzeczywisty stan w dziedzinie, ktra ma by unormowana Obowizujca od 1993 roku ustawa o planowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego i warunkach dopuszczalnoci przerywania ciy nie zapewnia dostatecznej moliwoci realizacji praw reprodukcyjnych. Ustawa nie tylko nie zlikwidowaa zjawiska przerywania ciy, ale co wicej, przyczynia si do rozwoju podziemia aborcyjnego w Polsce. Cho oficjalne statystyki, przytaczane w sprawozdaniach rzdu z wykonania ww. ustawy, mwi o kilkuset zabiegach rocznie (w 2009 roku byo ich 538), to wedug danych organizacji pozarzdowych przeprowadza si ich od 80 do 190 tys. rocznie. Jednoczenie notorycznie amane jest prawo kobiet do przerywania ciy w przypadkach, ktre ustawa dopuszcza, czyli: a) gdy cia stanowi zagroenie dla ycia lub zdrowia kobiety ciarnej, b) badania prenatalne lub inne przesanki medyczne wskazuj na due prawdopodobiestwo cikiego i nieodwracalnego upoledzenia podu albo nieuleczalnej choroby zagraajcej jego yciu, c) zachodzi uzasadnione podejrzenie, e cia powstaa w wyniku przestpstwa. Lekarze, powoujc si na klauzul sumienia, odmawiaj wykonania zabiegu i mimo i maj taki obowizek, nie wskazuj innej placwki, gdzie kobieta mogaby przerwa ci. Czsto te tak dugo zwlekaj z wydaniem odpowiedniego zawiadczenia, e na przeprowadzenie zabiegu jest ju za pno. Zdeterminowane kobiety decyduj si na przerwanie ciy w podziemiu aborcyjnym lub zagranic, tzw. turystyka aborcyjna staje si bowiem coraz bardziej powszechnym zjawiskiem. Zupeny brak dozoru nad stosowaniem przez lekarzy klauzuli sumienia powoduje, e nie tylko odmawia si kobietom prawa do przerwania2 ciy w przypadkach, ktre dopuszcza ustawa z 1993 roku, ale take ogranicza si im dostp do bada prenatalnych. Kobietom trudno uzyska skierowanie na badania, nawet jeli istniej po temu wyrane wskazania medyczne. W 2009 roku wykonano 5 795 bada inwazyjnych, mimo i przysugiway one 45 100 kobietom, bo tyle kobiet w przedziale wiekowym 35-44 lata urodzio dzieci, a wanie wiek powyej 35. roku ycia jest m.in. przesank do przeprowadzenia u ciarnej bada prenatalnych. Tymczasem np.

10

w Republice Czeskiej, kraju o znacznie mniejszej liczbie ludnoci ni Polska, wykonuje si tych bada 19 razy wicej. Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego i warunkach dopuszczalnoci przerywania ciy z 1993 roku nie zmniejszya liczby aborcji m.in. wskutek ograniczonej dostpnoci antykoncepcji i braku poradnictwa oraz braku edukacji seksualnej w szkoach. Badania pokazuj, e Polska znajduje si na ostatnim miejscu w Europie, jeli chodzi o stosowanie nowoczesnych metod antykoncepcji (wedug danych wiatowej Organizacji Zdrowia stosuje je tylko 19 proc. kobiet). Przyczyn jest utrudniony dostp do informacji i poradnictwa, spowodowany m.in. tym, e lekarze take i w tym wypadku powouj si na klauzul sumienia, odmawiajc wypisania recepty, a take brak refundacji rodkw antykoncepcyjnych, co dla wielu kobiet jest barier ekonomiczn. Na licie lekw refundowanych s leki starszej generacji, o dziaaniu antykoncepcyjnym, ale refundowane tylko w przypadku gdy zostay zapisane z przyczyn zdrowotnych, bowiem s stosowane w leczeniu np. bolesnych miesiczek, waha hormonalnych cyklu itp. Kobiety poniej 18. roku ycia maj jeszcze bardziej ograniczony dostp do antykoncepcji, lekarze odmawiaj wystawiania recept, jeeli nie pojawi si rodzic. W zasadzie niemoliwe jest zdobycie antykoncepcji postkoitalnej, stosowanej do 72 godzin po stosunku, lekarze myl j bowiem czsto z wczesnoporonn piguk RU 486. Brak w szkoach rzetelnej edukacji o yciu seksualnym czowieka i przyjaznych dla modziey punktw poradnictwa z zakresu edukacji seksualnej skutkuje nieplanowanymi ciami i zakaeniami chorobami przenoszonymi drog pciow. Ronie liczba urodze przez nastolatki; dla modych dziewczt nieplanowane, zbyt wczesne cie s prawdziwym dramatem i s czsto take powodem prb samobjczych. Prawa reprodukcyjne obejmujce m.in. fundamentalne prawo wszystkich par i jednostek do swobodnego decydowania o tym, ile, kiedy i w jakich odstpach czasu mie dzieci, maj na celu przede wszystkim zapewnienie dostpu do nowoczesnych metod planowania rodziny. Race naruszenia prawa do ochrony zdrowia reprodukcyjnego i samostanowienia w sprawach prokreacji, jak te zaniedbania Polski w dostpie do edukacji seksualnej i nowoczesnych metod planowania rodziny byy wielokrotnie przedmiotem krytyki ze strony gremiw midzynarodowych stojcych na stray przestrzegania traktatw ochrony praw czowieka. W sprawach tych dwukrotnie wypowiedziay si Komitet ONZ ds. Praw Gospodarczych, Spoecznych i Kulturalnych (w 1998, 2002 i 2009 roku) oraz Komitet Praw Czowieka ONZ (w 1999, 2004 i 2010 roku): 12. Komitet zauwaa, e nakadajc niedawno prawne ograniczenia aborcji nie wzito pod uwag wzgldw ekonomicznych ani spoecznych. Zaniepokojenie Komitetu budzi skutek tych ogranicze: Polki, eby przerwa ci, uciekaj si obecnie czsto do usug osb bez skrupuw, ryzykujc przez to zdrowiem. Komitet wyraa rwnie niepokj z powodu braku usug planowania rodziny w pastwowym systemie opieki zdrowotnej, co wie si z brakiem przystpnych finansowo rodkw antykoncepcyjnych dla kobiet (Uwagi podsumowujce Komitetu ONZ ds. Praw Gospodarczych, Spoecznych i Kulturalnych z 1998 roku).

11

 11. Komitet z zaniepokojeniem odnotowuje: a) surowe prawo dotyczce aborcji, ktrego skutkiem jest dua liczba poktnych zabiegw przerywania ciy, co wie si z zagroeniem dla ycia i zdrowia kobiet, b) ograniczony dostp kobiet do rodkw antykoncepcyjnych na skutek wysokich cen i ograniczonej moliwoci otrzymania odpowiednich recept, c) wyczenie z programu szkolnego edukacji seksualnej oraz d) niedostatek dostpnych powszechnie programw planowania rodziny (art. 3, 6, 9 i 26). Pastwo Strona winno wprowadzi strategie i programy suce zapewnieniu penego i wolnego od dyskryminacji dostpu do wszystkich metod planowania rodziny, a take ponownie wprowadzi do programu szk pastwowych wychowanie seksualne (Uwagi kocowe Komitetu Praw Czowieka ONZ z 1999 roku). 28. Komitet jest zaniepokojony, i usugi oferujce planowanie rodziny nie s czci systemu opieki zdrowotnej i kobiety nie maj dostpu do taniej antykoncepcji. Komitet zauwaa take, i edukacja w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego nie znajduje odpowiedniego miejsca w programach nauczania. 29. Komitet jest zaniepokojony istnieniem restrykcyjnego prawodawstwa aborcyjnego, ktre prowadzi do tego, e dua liczba kobiet decydujcych si na nielegaln aborcj, ryzykuje wasnym yciem. 50. Komitet zaleca, aby usugi planowania rodziny byy wiadczone przez publiczny system opieki zdrowotnej, aby rodki antykoncepcyjne mona byo kupi po przystpnych cenach, a edukacja o zdrowiu reprodukcyjnym i seksualnym zostaa wczona do krajowych programw nauczania. 51. Komitet zwraca si do Pastwa Strony o dostarczenie w nastpnym raporcie okresowym dokadnych informacji na temat aborcji w Polsce oraz podejmowanych rodkw, prawnych i innych, wczajc w to przegld aktualnego prawodawstwa, jakie Pastwo Strona podejmuje w celu ochrony kobiet przed dokonywaniem poktnych i niebezpiecznych aborcji (Uwagi kocowe Komitetu ONZ ds. Praw Gospodarczych, Spoecznych i Kulturalnych z 2002 roku).

8. Komitet ponawia swoje gbokie zaniepokojenie restrykcyjnym prawem aborcyjnym w Polsce, ktre moe zachca kobiety do korzystania z niebezpiecznych, nielegalnych aborcji, ktrym towarzyszy ryzyko zagroenia ycia i zdrowia. Komitet jest rwnie zaniepokojony niedostpnoci aborcji w praktyce, nawet kiedy prawo na ni zezwala, na przykad w przypadkach, gdy cia jest wynikiem gwatu, jak rwnie brakiem informacji na temat korzystania z klauzuli sumienia przez lekarzy, ktrzy odmawiaj przeprowadzenia legalnych aborcji. Ponadto Komitet wyraa rozczarowanie z powodu braku informacji na temat rozmiaru zjawiska nielegalnie przeprowadzanych aborcji i ich konsekwencji dla kobiet (art. 6). Pastwo powinno zliberalizowa swoje ustawodawstwo oraz praktyk dotyczc aborcji. Pastwo powinno dostarczy dalszych informacji na temat korzystania z klauzuli sumienia przez lekarzy oraz, na ile to moliwe, na temat liczby nielegalnych

12

aborcji przeprowadzanych w Polsce. Te zalecenia powinny by wzite pod uwag w czasie dyskusji w parlamencie nad projektem ustawy o wiadomym rodzicielstwie. 9. Komitet ponawia rwnie swoje zaniepokojenie przyjtymi przez Pastwo Stron regulacjami dotyczcymi planowania rodziny. Przyczyn zaniepokojenia Komitetu s rwnie wysoki koszt rodkw antykoncepcyjnych, zmniejszenie liczby refundowanych doustnych rodkw antykoncepcyjnych, brak bezpatnych usug planowania rodziny oraz charakter edukacji seksualnej (art. 6) (Uwagi kocowe Komitetu Praw Czowieka ONZ z 2004 roku). Ponadto w styczniu 2007 roku Komitet ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet (CEDAW), oceniajc przedstawione przez Polsk cznie trzy raporty z wykonania Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, rwnie odnis si do kwestii ochrony zdrowia reprodukcyjnego: 24. () Komitet jest zaniepokojony brakiem oficjalnych danych i bada nad skal nielegalnoci aborcji w Polsce oraz wpywem tego zjawiska na zdrowie i ycie kobiet. 25. Komitet wzywa Pastwo Stron do skupienia wysikw na poprawie dostpu kobiet do opieki zdrowotnej, w szczeglnoci do usug w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, zgodnie z art. 12 Konwencji oraz oglnym zaleceniem 24. Komitetu w sprawie kobiet i zdrowia. Komitet wzywa Pastwo Stron do prowadzenia bada nad skal, przyczynami i skutkami nielegalnych aborcji oraz ich wpywem na zdrowie i ycie kobiet. Komitet wzywa rwnie Pastwo Stron, aby zapewnio zainteresowanym kobietom moliwoci legalnego przerywania ciy i aby takie moliwoci nie byy ograniczane stosowaniem odmowy ze wzgldu na przekonania. Komitet zwraca si do Pastwa Strony o zintensyfikowanie przedsiwzi majcych zapobiega niechcianym ciom, w tym poprzez zapewnienie penego wyboru rodkw antykoncepcyjnych po dostpnych cenach oraz poprzez upowszechnianie wiedzy o rnych metodach planowania rodziny. Komitet zaleca, aby Pastwo Strona priorytetowo traktowao sytuacj nieletnich i zapewniao edukacj seksualn odpowiedni do ich wieku, przeznaczon dla dziewczt i chopcw, w ramach programw nauczania. Sytuacja w Polsce wzbudzia te zaniepokojenie Komisarza Praw Czowieka Rady Europy, ktry w 2007 roku zauway, e dostp do legalnej aborcji () w Polsce jest ograniczony i zaleci rzdowi zadbanie o to, aby kobiety speniajce przewidziane prawem kryteria mogy faktycznie przerwa ci bez dodatkowych utrudnie lub przykroci. Za specjalny sprawozdawca OZN ds. zdrowia stwierdzi w swoim raporcie na temat zdrowia i praw seksualnych i reprodukcyjnych, przedstawionym na forum Rady Praw Czowieka ONZ 4 kwietnia 2010 roku, e dostp do pewnych wiadcze zwizanych ze zdrowiem reprodukcyjnym, np. () legalnej aborcji, jest powanie ograniczony. Race naruszenia praw reprodukcyjnych, jakich si Polska dopuszcza w stosunku do swoich obywatelek, byy ju dwukrotnie przyczyn przegranej przed Europejskim Trybunaem Praw Czowieka w Strasburgu: w 2007 roku w sprawie Tysic przeciwko Polsce i w 2011 roku w sprawie R.R. przeciwko Polsce Trybuna orzek na korzy poszkodowanych. Na rozpatrzenie czekaj w tej chwili dwie kolejne sprawy: S. i T. przeciwko Polsce oraz Z. przeciwko Polsce.
13

Szczeglnie bulwersujca jest sprawa Z. przeciwko Polsce, dotyczy bowiem mierci modej dziewczyny, ktra umara, gdy lekarze odmwili leczenia jej na owrzodzone zapalenie jelita grubego, bojc si, i moe doj do poronienia. Jakkolwiek kwestia zdrowia reprodukcyjnego nie jest przedmiotem regulacji prawnych w ustawodawstwie Unii Europejskiej, to warto zauway, e Polska jest jednym z ostatnich krajw UE (obok Irlandii i Malty) o tak restrykcyjnym ustawodawstwie aborcyjnym. W ostatnim czasie Hiszpania i Portugalia zliberalizoway swoje ustawodawstwo.

3. Rnica pomidzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym Projekt ustawy o wiadomym rodzicielstwie ma nie tylko zapewni zgodno ustawodawstwa zwykego z Konstytucj RP, ale stworzy take nowoczesny system pozwalajcy na faktyczn (a nie tylko deklaratywn) realizacj praw reprodukcyjnych i ochron zdrowia reprodukcyjnego. Projekt ma naprawi istniejc luk w polskim prawodawstwie, tzn. brak funkcjonujcych i przestrzeganych przepisw o wiadomym rodzicielstwie i innych prawach reprodukcyjnych. Gwne zaoenia projektu opieraj si na przekonaniu, e prawa reprodukcyjne to prawa czowieka, a wiadome rodzicielstwo to nie tylko prawo do usunicia ciy, ale take prawo do informacji o wasnej seksualnoci (edukacja seksualna) oraz prawo do decydowania o tym, kiedy, ile i w jakich odstpach czasu chce si mie dzieci (refundowana antykoncepcja). Projekt ustawy reguluje sprawy zwizane z prawem do informacji, edukacji, poradnictwa i rodkw umoliwiajcych podejmowanie decyzji w zakresie wiadomego rodzicielstwa (art. 1) poprzez: - zapewnienie dzieciom i modziey dostpu do wiedzy o wiadomym rodzicielstwie, zdrowiu i seksualnoci czowieka; - zapewnienie dostpnoci nowoczesnych metod i rodkw zapobiegania ciy; - stworzenie moliwoci legalnego i bezpiecznego przerywania ciy; - zapewnienie kobiecie w ciy penej opieki, zdrowotnej (m.in. poprzez dostp do bada prenatalnych i zajcia w szkole rodzenia) i materialnej; - zagwarantowanie, e wiadczeniodawca, ktry ma podpisan umow z Narodowym Funduszem Zdrowia, bdzie si wywizywa z zakontraktowanych wiadcze. Art. 2 projektu ustawy zawiera sowniczek poj definiujcy pojcia takie jak: prawa reprodukcyjne, rodki zapobiegania ciy, wiadome rodzicielstwo, przerywanie ciy, badania prenatalne, opieka zdrowotna nad kobiet w ciy, wiadczeniodawca, zgodne z terminologi dokumentw midzynarodowych i standardami wiatowej Organizacji Zdrowia. Warto podkreli, e tym samym do polskiego jzyka prawnego zostanie wprowadzone pojcie prawa reprodukcyjne. Art. 3 gwarantuje kademu prawo do samostanowienia w dziedzinie rozrodczoci w warunkach umoliwiajcych wiadome decydowanie o rodzicielstwie. Zawiera przykadow, otwart list

14

dziaa jednostek administracji publicznej zmierzajcych do realizacji celu, jakim jest ochrona wiadomego rodzicielstwa. Art. 4 nakada na organy administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego obowizek zapewnienia realizacji praw reprodukcyjnych. Precyzuje rwnie zasady wsppracy z organizacjami pozarzdowymi dziaajcymi w obszarze praw reprodukcyjnych zgodnie z ustaw z dnia 24 kwietnia 2003 roku o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010, nr 234, poz. 1536 z pn. zm.). Art. 5 okrela obowizki organw administracji rzdowej i samorzdowej w zakresie opieki zdrowotnej nad kobiet w ciy i udzielania jej pomocy. Szczegowy zakres, formy i tryb przyznawania wiadcze, o ktrych mowa w ust.1, okreli Rada Ministrw w drodze rozporzdzenia. Ust. 2 przyznaje uczennicy w ciy uprawnienie do skorzystania z urlopu i pomocy niezbdnej do ukoczenia edukacji. Art. 6 wprowadza do programw nauczania szkolnego obowizkowy przedmiot wiedza o seksualnoci czowieka w wymiarze nie mniejszym ni jedna godzina lekcyjna tygodniowo. Przedmiot ten bdzie dostosowany do wieku, zdolnoci poznawczych oraz potrzeb uczniw i uczennic i ma obowizywa od pierwszej klasy szkoy podstawowej. Treci programowe maj obejmowa informacje na temat seksualnoci czowieka i praw reprodukcyjnych, ochrony przed przemoc seksualn, a take metod i rodkw zapobiegania ciy, sposobw zabezpieczania si przed chorobami przenoszonymi drog pciow, w tym HIV/ AIDS, i ksztatowania wolnych od przemocy, partnerskich relacji w zwizkach i rwnoci pci w spoeczestwie. Minister waciwy do spraw edukacji i wychowania w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw zdrowia ustali w drodze rozporzdzenia zakres treci nauczania i wprowadzi do systemu doksztacania nauczycieli ww. tematyk. Fakt, e przedmiot ten bdzie nauczany przez osoby majce odpowiednie przygotowanie, bdzie gwarancj przekazywania uczniom i uczennicom rzetelnych i obiektywnych informacji o seksualnoci czowieka, wolnych od indoktrynacji, dziki czemu bd mieli wiedz pozwalajc im zabezpiecza si w przyszoci przed niebezpiecznymi zachowaniami seksualnymi, nieplanowan ci i skuteczniej chroni swoje zdrowie. Art. 7 nakada na organy administracji rzdowej i samorzdowej obowizek zapewnienia rzeczywistego dostpu do metod i rodkw zapobiegania ciy. Jednoczenie w ust. 2 gwarantuje si refundacj rodkw antykoncepcyjnych na zasadach okrelonych w przepisach ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji lekw, rodkw spoywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego oraz wyrobw medycznych (Dz. U. z 2011 r., nr 122, poz. 696). Refundacj maj by objte rwnie rodki antykoncepcji postkoitalnej, co wynika z definicji rodkw zapobiegania ciy ujtej w art. 2 niniejszego projektu ustawy. Prawo do bezpatnej antykoncepcji bd miay rwnie osoby znajdujce si w trudnej sytuacji materialnej. Takie sformuowanie warunkw dostpnoci rodkw zapobiegania ciy nie tylko umoliwi dostp do nowoczesnych metod i rodkw planowania rodziny wikszej liczbie kobiet, niezalenie od ich statusu ekonomicznego, ale take bdzie ratunkiem dla kobiet zgwaconych, eby mogy zabezpieczy si przed niechcian ci, bdc skutkiem traumatycznych przey. Z dowiadcze innych krajw wynika, e pena dostpno antykoncepcji postkoitalnej

15

przyczynia si znacznie do zmniejszenia liczby nieplanowanych ci i zabiegw przerywania ciy. Skorzysta z niej bowiem mog kobiety w sytuacji awaryjnej, tj. w przypadku seksu bez zabezpieczenia, albo gdy zawiody inne metody zabezpieczania si przed niechcian ci. Ust. 4 art. 7 zobowizuje samorzdy powiatowe do utworzenia i finansowania placwek prowadzcych poradnictwo z zakresu wiadomego rodzicielstwa i pozostaych praw reprodukcyjnych. Sie takich placwek na szczeblu powiatu poprawi dostp do ochrony zdrowia reprodukcyjnego. Celem art. 8 jest uregulowanie kwestii przerywania ciy. Zgodnie z intencj projektodawcw decyzja o przerwaniu ciy powinna nalee wycznie do kobiety, embrion nie jest bowiem podmiotem praw. Kobieta ma prawo do przerwania ciy bez adnych ogranicze w pierwszym trymestrze ciy. Przerwania ciy dokonuje lekarz w moliwie najwczeniejszym stadium ciy, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej, w tym take metodami farmakologicznymi. Zabieg naley przeprowadzi nie pniej ni w cigu 72 godzin od wyraenia zgody przez kobiet. Powyej 12. tygodnia ciy zabieg mona przeprowadzi, jeeli zaistnieje ktra z trzech wymienionych przesanek: 1) cia stanowi zagroenie dla ycia lub zdrowia kobiety ciarnej, 2) wystpuje due prawdopodobiestwo cikiego i nieodwracalnego upoledzenia podu albo nieuleczalnej choroby zagraajcej jego yciu, 3) cia jest nastpstwem czynu zabronionego. We wszystkich tych przypadkach ostateczn decyzj o kontynuowaniu lub przerwaniu ciy podejmuje kobieta po otrzymaniu informacji medycznej. W przypadkach okrelonych w ust. 2 pkt. 2) przerwanie ciy jest dopuszczalne do 24. tygodnia ciy, w przypadkach okrelonych w ust. 2 pkt. 3) do 18. tygodnia ciy. W przypadku, gdy cia zagraa zdrowiu i yciu kobiety oraz gdy wykryta choroba uniemoliwia podowi samodzielne ycie i nie ma moliwoci jej wyleczenia, przerwanie ciy jest dopuszczalne bez ogranicze. Proponujc powysze zapisy, projektodawcy opierali si na obecnie obowizujcej ustawie o planowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego i warunkach dopuszczalnoci przerywania ciy, ktra taki zamknity katalog przesanek zawiera, a take na najnowszych ustawach liberalizujcych prawo do przerywania ciy, przyjtych w Hiszpanii i Portugalii. Art. 9 ma na celu zapewnienie poszanowania godnoci osobom maoletnim lub kobietom cakowicie ubezwasnowolnionym w odniesieniu do ich praw reprodukcyjnych. Cho to przedstawiciel ustawowy musi wyrazi zgod na przeprowadzenie zabiegu przerwania ciy, to zarwno osoba maoletnia, jak i kobieta cakowicie ubezwasnowolniona musz si na zastosowanie tej procedury medycznej zgodzi. Jeli przedstawiciel ustawowy nie wyrazi zgody, wwczas decyzj podejmuje sd opiekuczy. Warto podkreli, e osoby maoletnie powyej 13. roku ycia musz wyrazi pisemn zgod, a osoby maoletnie poniej 13. roku ycia maj prawo do wyraenia wasnej opinii. W przypadku kobiety ubezwasnowolnionej cakowicie wymagana jest take pisemna zgoda tej osoby, chyba e na jej wyraenie nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. Zgodnie z art. 10 przerwanie ciy jest wiadczeniem zdrowotnym w rozumieniu ustawy o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych. Ponadto celem art. 10 jest zapewnienie kobietom w ciy kompleksowych wiadcze, w tym zwizanych z przerywaniem ciy. Zobowizuje do tego wiadczeniodawc, ktry zawar umow z

16

Narodowym Funduszem Zdrowia, ust. 2. Ponadto ust. 3 nakada na wiadczeniodawc obowizek publicznego udostpnienia listy imion i nazwisk wszystkich lekarzy wsppracujcych ze wiadczeniodawc, ktrzy powouj si na tzw. klauzul sumienia (art. 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty), odmawiajc udzielania wiadcze zdrowotnych zwizanych z przerywaniem ciy. Lista ta ma by udostpniana kobiecie na jej indywidualne danie. Obowizkowe ma by (w wietle art. 10 ust. 3 pkt. 3) zgoszenie jej do Narodowego Funduszu Zdrowia i opublikowanie w Biuletynie Informacji Publicznej (art. 10 ust. 4). Ponadto Narodowy Fundusz Zdrowia rozwizuje umow ze wiadczeniodawc, jeli nie zapewnia on, pomimo moliwoci, kompleksowych wiadcze zdrowotnych zwizanych z opiek zdrowotn nad kobiet w ciy, take tych zwizanych z przerywaniem ciy, i nie wywizuje si z obowizkw wyszczeglnionych w art. 10 ust. 3. Celem tak sformuowanego art. 10 jest zagwarantowanie rzeczywistej dostpnoci do wiadcze zdrowotnych, w szczeglnoci zwizanych z przerywaniem ciy. Art. 11 stanowi gwarancj zachowania tajemnicy we wszystkich sprawach wynikajcych z nowej ustawy. Celem tak sformuowanego przepisu jest poszanowanie prywatnoci. Odpowiedzialno za ujawnienie tajemnicy spoczywa na wiadczeniodawcy, a osoba pokrzywdzona ujawnieniem tajemnicy zawodowej w sprawach regulowanych now ustaw ma prawo da odpowiedniej sumy tytuem odszkodowania lub zadouczynienia pieninego za doznan krzywd. Warto podkreli, e miay ju miejsce przypadki zamania tajemnicy lekarskiej i naraenia na szkod pacjentek, dlatego wprowadzone sankcje powinny by skuteczne, proporcjonalne i odstraszajce, aby w przyszoci prywatno osb korzystajcych z porad i wiadcze w zakresie zdrowia reprodukcyjnego, bya lepiej chroniona. Przepisy zawarte w art. 12-15 dostosowuj obecnie prawo do zmian wprowadzanych niniejszym projektem. Zmieniona zostaje ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy spoecznej, w ktrej w art. 39 ust. 2 umoliwia si przeznaczenie zasiku celowego take na pokrycie kosztw zakupu rodkw zapobiegania ciy. Art. 13 wprowadza zmiany w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Istotn zmian jest poprawa dostpu do antykoncepcji dla osb maoletnich, bowiem na wniosek osoby maoletniej lekarz ma obowizek udzielenia wiadczenia z zakresu zapobiegania ciy, bez zgody przedstawiciela ustawowego i sdu opiekuczego. Ponadto lekarz, ktry powouje si na klauzul sumienia, musi zgosi to na pimie w kadym podmiocie leczniczym lub do kadego wiadczeniodawcy, z ktrym wsppracuje, oraz do organu, ktry prowadzi rejestr indywidualnych praktyk lekarskich. Tak sformuowany przepis ukrci powszechne dotychczas praktyki, kiedy w placwce publicznej lekarz odmawia wykonania wiadcze ze wzgldu na klauzul sumienia, natomiast bez adnego problemu wykonuje je w placwce prywatnej za pienidze. Istotnym rozwizaniem jest zmiana w kodeksie karnym w art. 156 par. 1 ust. 1), wprowadzona w art. 14, polegajca na dekryminalizacji sterylizacji przeprowadzanej za zgod pacjenta bd pacjentki oraz uchylenie art. 157a kodeksu karnego. Art. 15 wprowadza zmian w ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka polegajc na uchyleniu art. 2, ktry definiowa dziecko jako istot ludzk od poczcia do osignicia penoletnioci, co byo sprzeczne z innymi przepisami prawa.

17

Art. 16 deroguje ustaw o planowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego i warunkach dopuszczalnoci przerywania ciy z 7 stycznia 1993 roku, a art. 17 okrela dat wejcia w ycie ustawy w terminie 14 dni od dnia ogoszenia.

4. Przewidywane skutki spoeczne, gospodarcze, finansowe i prawne i rda finansowania Wprowadzenie w ycie nowej ustawy przyniesie wymierne korzyci spoeczne i w istotny sposb przyczyni si do poprawy sytuacji kobiet i mczyzn. W opinii projektodawcw ustawa zapewni przede wszystkim ochron zdrowia reprodukcyjnego i zapewni pen realizacj praw reprodukcyjnych, zgodnie ze standardami zawartymi w przepisach midzynarodowych traktatw ochrony praw czowieka. Ustawa przyczyni si do ukrcenia racej niesprawiedliwoci, jak jest niemono decydowania przez kobiety o wasnym yciu. Zapewni im realizacj konstytucyjnych praw, m.in. prawa do godnoci, prawa do prywatnoci i decydowania o swoim yciu osobistym, prawa do ochrony zdrowia. Ustawa przywraca kobietom godno i podmiotowe traktowanie, znosi dotychczasowe prawo podwaajce zdolno kobiety do samodzielnej oceny sytuacji i odbierajce jej prawo do decydowania w tak wanej sprawie, jak kontynuowanie ciy i urodzenie dziecka. Co wicej, uchwalenie tej ustawy przywrci szacunek obywateli wobec prawa, przepisy obowizujcej obecnie ustawy z 1993 roku s bowiem nagminnie amane. Ustawa pooy kres praktyce nielegalnie dokonywanych aborcji i czerpania zyskw przez podziemie aborcyjne. Bdzie to z korzyci dla systemu ubezpiecze spoecznych, ktry ponosi dzi koszty fatalnych, szkodliwych dla zdrowia kobiet skutkw niefachowego dziaania osb wiadczcych usugi przerwania ciy w podziemiu aborcyjnym. Ustawa ograniczy take zjawisko turystyki aborcyjnej. Projektowana ustawa jest take wyrazem sprawiedliwoci spoecznej, zlikwiduje bowiem nierwny dostp do wiadcze z zakresu ochrony zdrowia reprodukcyjnego wynikajcy z rnic w sytuacji materialnej. Obecnie kobiety lepiej sytuowane, majce lepszy dostp do informacji i dysponujce rodkami finansowymi, nawet jeeli znajd si w trudnej sytuacji i zdecyduj si na przerwanie ciy, mog to zrobi, zapewniajc sobie odpowiedni opiek medyczn. Kobiety niezamone s pozostawione same sobie i skazane na niewyobraalne cierpienie. Ustawa przyczyni si do poprawy sytuacji demograficznej kraju, bowiem z dowiadcze innych pastw, ktre zliberalizoway prawo do przerywania ciy, zapewniajc jednoczenie dostp do antykoncepcji i edukacji seksualnej (np. Francja, Holandia), wynika, e idzie z tym w parze wyszy wskanik urodze. Pary chtniej decyduj si na dzieci, jeli maj zapewnione poczucie bezpieczestwa. Wprowadzenie do systemu nauczania przedmiotu wiedza o seksualnoci czowieka, dostosowanego do wieku, zdolnoci poznawczych oraz potrzeb uczniw i uczennic, przygotuje modych ludzi do podejmowania odpowiedzialnych decyzji i zapewni lepsz ochron zdrowia.

18

Nauczy ksztatowa relacje wolne od przemocy i pomoe lepiej chroni si przed przemoc seksualn. Z wdroeniem przepisw ustawy w ycie bd si wizay koszty, ktre obci Narodowy Fundusz Zdrowia oraz jednostki samorzdu terytorialnego. Szacowane czne koszty ponoszone przez Narodowy Funduszu Zdrowia wynios ok. 380-705 mln z. Obejmuj one koszty zwikszenia dostpu do bada prenatalnych (ok. 5 mln rocznie), zapewnienia dostpnoci antykoncepcji (w cznej kwocie 250-500 mln z przy zaoeniu, e poziom spoycia bdzie na obecnym poziomie doustnych rodkw antykoncepcyjnych, refundowanych w wysokoci 50 proc.), koszty zabiegw przerywania ciy (25-50 mln z rocznie). Jednostki samorzdu terytorialnego ponios koszty utworzenia placwek prowadzcych poradnictwo i wiadczenia z zakresu wiadomego rodzicielstwa i pozostaych praw reprodukcyjnych (75 mln rocznie) oraz koszty zasikw celowych na zakup rodkw zapobiegania ciy dla osb do tego uprawnionych. Projekt nie bdzie mia wpywu na sytuacj i rozwj regionalny ani na konkurencyjno gospodarki i przedsibiorczo, w tym na funkcjonowanie przedsibiorstw.

5. Zgodno z prawem Unii Europejskiej Problematyka regulowana przez projekt ustawy nie jest objta przepisami prawa Unii Europejskiej.

19