UVOD U PROGRAMSKI PAKET SPSS

Doc. dr Dragan Bogdanovi

Literatura Lazar Tenjovi: Statistika u psihologiji, prirunik

KOMPONENTE PROGRAMA
Programski paket SPSS (Statistical Package for Social Sciences), koji od verzije 17.0 ima naziv PASW (Predictive Analytics SoftWare) ima sledee komponente: 1. Programe koji: uitavaju podatke, izvode analize i daju ispise rezultata 2. Fajlove sa podacima (.sav) 3. Fajlove sa ispisima (.spo) i 4. Komandne tj. sintaksne fajlove (.sps)

AKTIVIRANJE I IZLAZAK IZ PROGRAMA

Program se pokree iz Start menija komandama: All Programs/SPSS for Windows/SPSS xx.x for Windows (za verzije do 17.0) ili All Programs/SPSS inc/PASW Statistics xx (za verzije od 17.0)

Iz programa se izlazi klikom na znak X (u gornjem desnom uglu) ili odabirom komandi File pa Exit iz menija programa.

Glavni prozor
Pokretanjem programa otvara se Glavni prozor, koji se sastoji od tabele za podatke, menija programa sa komandama od File do Help i nekoliko komandnih ikona.

DEFINISANJE VARIJABLI I UNOS PODATAKA

Podaci se unose u tabelu, odnosno matricu reda nm u kojoj su redovi ispitanici, sluajevi, entiteti ili jedinice posmatranja, a kolone su obeleja, svojstva, atributi, tj. varijable. Pojedine kolone ili redovi nazivaju se vektori.

Podaci se mogu upisivati direktno u tabelu, ali ih je mogue i uitati iz standardnih baza podataka (Excel, Dbase, Access...) ili iz bilo kojeg standardnog editora, ukoliko su sauvani u ASCII formatu (American Standard Code for Information Interchange).

DEFINISANJE VARIJABLI
Tabela editora podataka podeljena je u redove koji su oznaeni brojevima i kolone koje su oznaene sa var. Da bi poeli unos podataka potrebno je predhodno kreirati i definisati varijable. Kliknuti miem na naslov prve kolone var, a zatim desnim klikom mia otvoriti skraeni meni. Izborom opcije Insert Variable naziv kolone se menja u var00001, a u ovako kreiranu varijablu je sada mogue unositi podatke.

DEFINISANJE VARIJABLI
Glavni prozor SPSS programa se sastoji od dva radna lista koji se nalaze jedan iznad drugoga. List koji vidimo kada pokrenemo program i koji smo do sada opisivali naziva se Data View - Pogled na podatke. List u kome se vri definisanje varijabli naziva se Pogled na varijable Variable View. Njega pokreemo klikom na jeziak u donjem levom uglu Glavnog prozora.

DEFINISANJE VARIJABLI
Po automatizmu SPSS novoformiranoj varijabli dodeljuje naziv var00001, definie je kao numeriku, odreuje joj irinu od 8 cifara sa jo dva decimalna mesta i daje joj desno poravnanje.

Svaku od ovih karakteristika moemo promeniti prema svojim potrebama i namerama.

DEFINISANJE VARIJABLI
Naziv varijable moemo promeniti kada miem kliknemo na eliju sa ve zadatim imenom var00001.
Naziv moe sadrati slova (samo engleska) i brojeve, ali mora poeti slovom. U starijim verzijama programa naziv je mogao sadrati do 8 slovno-brojnih oznaka, dok novije verzije podravaju do 41 oznake. Naziv ne sme sadrati prazna mesta, slova , , , i , kao i simbole (/, *, !, $, %, &, =, ?, +, -....).

DEFINISANJE VARIJABLI
Definisanje tipa varijable (numerika, tekst - string, datum ...) vri se u eliji Type, irine u eliji Width, a broja decimalnih mesta u eliji Decimals.
Varijable tipa String ne mogu se koristiti u raunanju. Preporuljivo je da se kvalitativne (kategorijske) varijable kodiraju numeriki. Na primer, bolje je umesto kategorija MUKI i ENSKI u varijabli POL unositi cifre 1 i 2 ili 0 i 1.

DEFINISANJE VARIJABLI
Label slui za preciznije definisanje oznake varijable. Ova oznaka moe sadrati prazna mesta, odnosno odvojene rei i zbog toga se u ispisu rezultata pojavljuje umesto imena varijable upisanog u polje Name. Kada je polje Label prazno u ispisu rezultata se pojavljuje naziv upisan u polju Name.
Na primer, kao Name moemo upisati: KMS, a kao Label: Skor na Kraun Marlovoj skali.

DEFINISANJE VARIJABLI
U polju Value (vrednost) mogu se definisati znaenja kodova koji su dodeljeni pojedinim kategorijama kvalitativnih varijabli. Na primer, ukoliko smo u varijabli POL kategoriji MUKI dodelili kod 1, a kategoriji ENSKI kod 2, da ne bi pamtili ta koji kod znai, a i da bi se adekvatni nazivi kategorija pojavili u ispisu rezultata, kliknemo miem na polje Value i otvara se sledei dijalog prozor:

DEFINISANJE VARIJABLI

U polje Value upisuje se vrednost koda 1, a u polje Value Label (oznaka vrednosti) upisuje se znaenje koda, u ovom sluaju MUSKI. Klikom na Add (dodaj) ova definicija oznake vrednosti koda e biti potvrena i uneta u prostor na dnu dijalog prozora. Proceduru ponovimo i za kod 2, odnosno kategoriju ZENSKI. Dijalog prozor zatvaramo klikom na Continue (nastavi).

DEFINISANJE VARIJABLI
Ukoliko elimo da izmenimo neku od definicija naziva vrednosti koda, kliknemo na nju, nainimo ispravku u poljima Value i Value Label, a zatim kliknemo na Change (izmeni).

Uklanjanje neke od definicija naziva vrednosti koda vri se tako to kliknemo na nju, a zatim na komandu Remove (ukloni).

DEFINISANJE VARIJABLI
Missing Value podataka. slui za definisanje nedostajuih

Column Format slui za definisanje formata ispisa varijable u tabeli. Measurement omoguava definisanje merne skale sa koje dolaze podaci na datoj varijabli.

UNOS PODATAKA
Posle definisanja varijabli klikom na prvu eliju moemo pristupiti unosu podataka. Na druge elije prelazimo ili strelicama za pomeranje kurzora ili klikom mia na njih.
Uneti podaci se trajno zapisuju naredbom Save (sauvaj) iz File menija. Pri prvom zapisivanju pokree se opcija Save As... (sauvaj kao) i tom prilikom je potrebno dati ime fajlu sa podacima.

Preporuke

Prva kolona u tabeli bi trebalo da sadri redni broj statistike jedinice. Druga kolona bi trebalo da sadri oznaku grupe u kojoj se nalazi statistika jedinica. Ukoliko grupe sadre podgrupe, potrebno je uvesti posebnu kolonu Podgrupa. Svaka podgrupa ima svoju posebnu oznaku. Uvoenje veeg broja podgrupa umanjuje snagu zakljuivanja jer standardna greka zavisi od veliine uzorka, a pri poreenju vrednosti nekog obeleja izmeu razliitih podgrupa, svaka od njih se podrazumeva kao poseban uzorak.

UITAVANJE PODATAKA IZ STANDARDNIH BAZA

Biramo: File/ Open/ Data...
Otvara se prozor Open File U polju Files of type iz padajueg menija biramo tip baze u kojoj su traeni podaci, a u polje File name upisujemo njeno ime. Komandom Open podaci se uitavaju u prozor za podatke SPSS programa.

ZADATAK ZA VEBU
Formirati radnu tabelu sa etiri kolone i uneti podatke kao na slici. Prvoj koloni pod Label dati oznaku redni broj, a etvrtoj indeks radne sposobnosti. U koloni grupa kategorija administrativni radnici je kodirana sa 1, a kategorija radnici u proizvodnji sa 2. U koloni pol kategorija muski je kodirana sa 1, a zenski sa 2. Upisati nazive kategorija pojedinih kodova za ove dve kolone. Zapamtiti (sauvati) formiranu matricu pod imenom IRS.sav u folderu Statistika 1 koji treba formirati u My Documents raunara.