DREWNO

JAKO MATERIA BUDOWLANY

DREWNO

surowiec drzewny otrzymywany ze citych drzew i formowany przez obrbk w rnego rodzaju sortymenty. Zajmuje przestrze pomidzy rdzeniem, a warstw yka i kory. Zatem drewno to drzewo po ciciu

Makroskopowo w przekroju poprzecznym pnia drzewa wida ciemniejsz okrg plam porodku jest to rdze, wok ktrego koncentrycznie uoone s soje roczne, od zewntrz otoczone kor, zoon z miazgi twrczej, yka i korowiny. Niekiedy na przekroju wida promienie rdzeniowe, czce rdze z kor. Soje s rnej szerokoci, przy czym drewno o cienkich sojach ma lepsze waciwoci wytrzymaociowe. Skadaj si z dwch warstw drewna wczesnego stanowicego szersze pasmo pooone bliej rdzenia i drewna pnego, otaczajcego drewno wczesne.

Drewno wczesne jest jasne i szorstkie, mniej zwarte, zawiera znaczn ilo kanalikw, ma mniejsz wytrzymao od drewna pnego, ktre jest ciemniejsze, gadkie i zwarte. W starych drzewach wyrnia si ciemniej zabarwiona rodkowa cz pnia - jest to twardziel, pod wzgldem biologicznym martwe drewno penice funkcj mechaniczn. Twardziel otoczona jest ywym drewnem bielastym.

Twardziel otoczona jest ywym drewnem bielastym. W drzewie ywym twardziel jest mniej odporna na szkodniki (grzyby) ni biel, natomiast po ciciu stanowi materia lepszy, odporniejszy mechanicznie i biologicznie od czci bielastych. Wszystkie gatunki iglaste spotykane w Polsce wytwarzaj twardziel.

Wrd drzew liciastych wyrniamy dwa rodzaje - piercienionaczyniowe, z wyranym podziaem sojw na drewno wczesne zawierajce naczynia, i zwarte drewno pne (db, wiz, jesion, lipa, orzech), oraz rozpierzchonaczyniowe, w ktrych naczynia rozrzucone s rwnomiernie na caej gruboci soja (buk, brzoza, klon, jawor, grab). Gatunki rozpierzchonaczyniowe nie wytwarzaj twardzieli - otrzymuje si z nich tylko drewno bielaste.

Drewno naley do najstarszych materiaw uywanych przez czowieka. W Polsce, w grodzie Biskupin wszystkie domy, urzdzenia obronne i wiele przedmiotw wyposaenia i codziennego uytku byo wykonane z drewna. Przez tysiclecia budowano z drewna ciany, stropy i dachy. Obecnie drewno znajduje zastosowanie jako materia na podogi, boazerie, do wykonania wib dachowych, ogrodze i pergoli, mebli i zabawek. Odpady powstae przy produkcji rnych sortymentw drewna s wykorzystywane do produkcji pyt pilniowych, wirowych, OSB, sklejki, itd., ktre take s materiaem do wykonywania wielu przedmiotw codziennego uytku.

Waciwoci drewna

Drewno z uwagi na swoj niejednorodn we wszystkich kierunkach budow - wkna przebiegaj rwnolegle do osi pnia - jest materiaem anizotropowym - jego waciwoci, np. wytrzymao, maj rne wartoci, zalenie od kierunku badania.

Waciwoci fizyczne

Barwa drewna krajowego nie odznacza si tak du intensywnoci, jak niektrych gatunkw egzotycznych (maho, palisander). Drewno z drzew krajowych ma barw od jasnotej do brzowej. Rysunek drewna rni si w zalenoci od przekroju, barwy drewna, wielkoci przyrostw, skw itp. Poysk zwizany jest z twardoci drewna i gadkoci powierzchni. Poysk najbardziej jest widoczny w przekroju promieniowym.

Gsto pozorna drewna zaley od jego wilgotnoci, rodzaju drzewa z ktrego jest otrzymane. Przy wilgotnoci 15% waha si przykadowo od 470 480 kg/m dla wierku do 810-830 kg/m dla grabu. (Wartoci przykadowe dla innych gatunkw: sosna 540-550 kg/m, db 700-710 kg/m, buk 720730 kg/m, jesion 740-750 kg/m). Higroskopijno to skonno materiau do wchaniania wilgoci z powietrza. Drewno zawsze wchania wilgo lub oddaje j do pomieszczenia tak dugo, a osignie stan rwnowagi pomidzy wasn wilgotnoci a wilgotnoci otoczenia. Drewno stosowane w miejscach o duej wilgotnoci powinno by zabezpieczone przed jej wchanianiem

Przewodno cieplna drewno le przewodzi ciepo, zatem jest dobrym izolatorem. Oczywicie wspczynniki przewodnoci cieplnej zale od rodzaju drzewa i stopnia wilgotnoci drewna. Skurcz i pcznienie drewno wilgotne podczas suszenia zawsze kurczy si, podczas nasikania wod pcznieje. Podczas skurczu drewno pka i paczy si. Dlatego konstrukcje drewniane (wiby, ramy okienne, listwy boazeryjne itp.) powinny by przygotowywane z drewna ju wysuszonego, do takiej wilgotnoci, w jakiej bdzie ono uytkowane. Najczciej uywa si do wykonania elementw konstrukcyjnych drewna w stanie powietrzno-suchym

Wilgotno drewna

Wilgotno bezwzgldna jest to ilo wody zawarta w prbce drewna w stosunku do jego masy w stanie absolutnie suchym. Drewno na pniu ma wysok wilgotno (bezwzgldn), sigajc 200%, po ciciu odsycha w sposb naturalny do punktu nasycenia wkien, czyli wilgotnoci wynoszcej ok. 28%, tracc w tym czasie wod woln, wypeniajc kapilary drewna.

Wilgotno zaley od warunkw w jakich drewno si znajduje i ma znaczny wpyw na pozostae waciwoci drewna. Bezporednio po ciciu wilgotno drewna wynosi ponad 35%, ale moe by znacznie wiksza. Drewno w stanie okrelanym jako powietrzno-suche (wyschnite na wolnym powietrzu) ma wilgotno okoo 15 20%, przechowywane w suchych pomieszczeniach ma wilgotno 8 13%. Dua wilgotno drewna bywa powodem paczenia si wyrobw, stwarza warunki sprzyjajce rozwojowi grzybw. Gdyby drewno zostao wysuszone do wilgotnoci 0% staoby si materiaem atwo pkajcym i kruchym. Praktycznie nie byoby mona wykona z takiego drewna adnej konstrukcji czy przedmiotw uytkowych.

Wytrzymao i twardo drewna maleje ze wzrostem wilgotnoci. upliwo - zdolno drewna do rozczepiania si rwnolegle do wkien. W drewnie mikkim ze wzrostem wilgotnoci upliwo maleje, w drewnie twardym - wzrasta.

Dalszy proces suszenia, przy ktrym usun naley wod zwizan, wypeniajc ciany komrkowe, wymaga dostarczenia energii. Powtrnie chonc wod z powietrza drewno moe osign wilgotno punktu nasycenia wkien (28%), dalszy wzrost wilgotnoci moliwy jest dopiero po zanurzeniu drewna w wodzie.

Drewno budowlane pod wzgldem wilgotnoci sklasyfikowano wg nastpujcych stopni wilgotnoci: uytkowo - suche - wilgotno do 15%, powietrzno - suche od 15 - 18%, zaadowczo - suche od 20 - 25%, mokre - powyej 25%.

Waciwoci mechaniczne

Drewno jest materiaem anizotropowym, jego wytrzymao na ciskanie, rozciganie, zginanie zaley od kierunku dziaania si w stosunku do wkien. Drewno znacznie atwiej przenosi siy (ma wiksz wytrzymao) dziaajce wzdu wkien wraz ze wzrostem kta odchylenia tych si od kierunku wkien wytrzymao drewna zmniejsza si. W zalenoci od osiganej minimalnej wartoci wytrzymaoci mechanicznej drewno dzieli si na klasy.

Przykadowe wartoci wytrzymaoci drewna na ciskanie w zalenoci od klasy:

ciskanie wzdu wkien 16 MPa 88 MPa (gatunki liciaste) i 23 34 MPa (gatunki iglaste); ciskanie w poprzek wkien od 4,3 6,3 MPa (gatunki liciaste) i 8,0 13,5 MPa (gatunki iglaste).

Twardo jest mierzona oporem stawianym przez drewno podczas wciskania stalowej kulki o cile okrelonej wielkoci. Twardo zaley od gatunku drzewa, z ktrego drewno pochodzi. Do gatunkw twardych nale midzy innymi: modrzew, robinia akacjowa czyli grochodrzew (nazywany bdnie akacj), buk, db, grab, jesion, jawor, wiz.

cieralno drewna twarde s najczciej najodporniejsze na cieranie. Ta cecha ma due znaczenie przy wyborze drewna jako materiau do wykonania np. podg.

Skurcz i pcznienie

Pcznienie i kurczliwo drewna s bezporednio zwizane z wilgotnoci. Przy oddawaniu wody wolnej drewno nie zmienia swojej objtoci, jedynie mas, natomiast oddawanie wody zwizanej powoduje zmniejszenie objtoci i masy drewna - skurcz.

Kurczliwo drewna nie jest rwnomierna we wszystkich kierunkach, zaley te od usytuowania fragmentu drewna w stosunku do rdzenia - std drewno wysychajc ulega odksztaceniom pokazanym na rysunku.

Pknicia skurczowe drewna

Pknicia skurczowe (pknicia od wysychania) wystpuj w wyniku odmiennych waciwoci (wytrzymao, stopie pcznienia itd.) drewna w kierunku stycznym i promieniowym (zjawisko anizotropii). Najwikszej zmiany objtoci doznaje drewno w kierunku stycznym do przekroju.

Poniej przedziau nasycenia wkien (wilgotno drewna okoo 30 %) z powodu nierwnego skurczu powstaj naprenia, prowadzce do pkni. Szczeglnie wskutek zbyt szybkiego wysychania mog wystpi wielkie i rozlege pknicia.

Pooenie pknicia ma istotne znaczenie. Pionowe pknicia s przy pionowym obcieniu prawie bez wpywu. Natomiast poziome pknicia niekiedy znacznie zmniejszaj nono

Gatunki drewna uywane w budownictwie

gatunki iglaste - stosowane s do wykonywania konstrukcji dachowych, stolarki budowlanej (okna, drzwi, schody itp.), desek podogowych, sklejki itp.: Joda (Abies alba) najlepsze waciwoci ma drewno pozyskiwane z drzew stuletnich. Drewno jest mikkie, o redniej wytrzymaoci, gitkie i upliwe. Ma sporo skw, ktre wypadaj z tarcicy. Modrzew (Larix europaea) najlepsze waciwoci ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku 100 120 lat. W Polsce rzadko stosowane, jest najlepszym (z punktu widzenia techniki) i najtrwalszym gatunkiem drewna. Sosna (Pinus silvestris) najlepsze waciwoci ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku 80 120 lat. Drewno jest mikkie, atwe w obrbce, spryste, o dobrej wytrzymaoci mechanicznej. wierk (Picea abies) najlepsze waciwoci ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku 80 120 lat. Drewno jest mikkie, o redniej wytrzymaoci, spryste, trudne w obrbce (atwo pka, ma sporo skw). Ze wierkw rosncych w grach otrzymuje si lepsze drewno, ni z rosncych na nizinach.

`gatunki liciaste - najczciej stosowane s do robt stolarskich, wykonywania podg i posadzek: Brzoza (Betula pendula) i (Betula pubescens) drewno o dobrych waciwociach mechanicznych i maej odpornoci na grzyby. Buk (Fagus silvatica) najlepsze waciwoci ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku okoo 110 lat. Drewno twarde, o duej wytrzymaoci, atwe w obrbce. Czsto atakowane przez owady. Db (Quercus robur) lub (Quercus petrea) najlepsze waciwoci ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku okoo 180 lat. Drewno jest twarde, o dobrych parametrach wytrzymaociowych, odporne na cieranie. Drewno atwo pka i paczy si. Grab (Carpinus betulus) drewno o dobrych waciwociach mechanicznych, trudnocieralne, cikie. Jesion (Fraxinus excelsior) drewno cikie, wytrzymae i elastyczne. Po ciciu atwo je wygi. Zastosowane w warunkach suchych jest trwae, w wilgotnych atwo ulega zniszczeniu.

Zalety drewna

utrzymuje wewntrz budynku umiarkowany i przyjazny dla czowieka klimat - stabilizuje go, - ciany z bali reguluj wilgotno poprzez wchanianie wilgoci i jej emisj kiedy zmieniaj si warunki atmosferyczne, - temperatura powierzchni elementw drewnianych w wewntrznych pomieszczeniach budynku jest zawsze podobna do odpowiadajcej jej temperatury powietrza w tych pomieszczeniach, dlatego te jest zawsze przyjemna dla mieszkajcych w nich ludzi, - jest materiaem ekologicznym i odnawialnym, a jego odpad nie jest szkodliwy dla rodowiska, - pozwala zmniejszy straty cieplne, a w efekcie znaczc zmniejszy koszty ogrzewania, - jest zdrowe dla czowieka, praktyczne i jednoczenie bardzo eleganckie,