Wiedza o paostwie i prawie

Dr Andrzej Kiebaa
Rzeszw, 2012

Warunki zaliczenia
Praca pisemna 8 pytao testowych i 4 pytania opisowe, 1 pkt za pytanie testowe i 5 pkt za pytanie opisowe. Dodatkowo 2 pkt za obecnoci (2 listy na wykadach). Na ocen dostateczn trzeba uzyskad 14 pkt.

Literatura
A. Korybski, L. Leszczyoski, A. Pieniek, Wstp do prawoznawstwa, Lublin 2007 B. Szmulik B. , M. migrodzki (red.), Wprowadzenie do nauki o pastwie i polityce, Lublin 2007 C. Z.Muras, Podstawy prawa, C.H.Beck 2011 D. .Kucioski (red.) Zarys prawa, LexisNexis 2010 E. Jabooska-Bonca J., Podstawy prawa dla ekonomistw i nie tylko, LexisNexis, Warszawa 2008 F. G.L. Seidler, H. Groszyk, A. Pieniek, Wprowadzenie do nauki o pastwie i prawie, Lublin 2006

Paostwo
Paostwo - polityczna organizacja spoeczeostwa, wyposaona w suwerenn wadz, jest organizacj terytorialn i przymusow. Paostwo obejmuje trzy elementy: ludnod, terytorium i wadz (suwerennod i przymusowod), a wic paostwo to wsplnota polityczna ludzi na danym terytorium wyposaona we wadz. Staroytni Grecy okrelali miasta paostwa jako polis, natomiast Rzymianie pocztkowo nazywali swoje paostwo civitas i res publica, a w momencie przeksztacenia republiki w cesarstwo imperium, co byo rozumiane jako paostwo obywatelskie.

Paostwo definicja prawna

Prawne kryteria paostwowoci, przyjte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, okrelane s nastpujco: (artyku 1.) "Paostwo jako podmiot prawa midzynarodowego powinno posiadad nastpujce elementy: sta ludnod, suwerenn wadz, okrelone terytorium (wielkod paostwa nie wpywa na jego podmiotowod) oddzielone od innych granic, zdolnod wchodzenia w relacje midzynarodowe.

Polityka
U Arystotelesa jest rozumiana jako rodzaj sztuki rzdzenia paostwem, ktrej celem jest dobro wsplne. Wg M.Webera - polityka to denie do udziau we wadzy lub do wywierania wpywu na podzia wadzy, czy to midzy paostwami, czy te w obrbie paostwa, midzy grupami ludzi, jakie to paostwo tworz. Polityka jest to caod regulacji powizanych ze sprawowaniem wadzy w paostwie. Obejmuje zarwno caoksztat dziaao instytucji paostwowych (stosowanie prawa) jak i sztuk zdobywania i utrzymania wadzy. Jeli te dwa gwne elementy stoj na wysokim poziomie rozwoju, to mwimy o uczestniczcej kulturze politycznej.

Wadza polityczna
Brak jednolitej definicji wadzy, niektrzy wrcz neguj potrzeb jej istnienia. Wadza - moliwod wywierania przez jednostk bd grup rzeczywistego wpywu na istotne okolicznoci ycia przez ukierunkowywanie wasnego postpowania lub postpowania innych osb. Wadza polityczna to zdolnod ukierunkowywania zachowao wspzalenych spoecznoci o sprzecznych interesach za pomoc nakazw i zakazw egzekwowanych uznawanymi za dopuszczalne rodkami, na tyle skuteczna i dugotrwaa, na ile uznawana przez podporzdkowanych za prawomocn. Zadaniem wadzy publicznej jest zapewnienie i ochrona adu umoliwiajcego wspycie i wspdziaanie w spoeczeostwie.

Wadza paostwowa
Jest szczeglnym rodzajem wadzy. Rozumiana jako: 1) sytuacja, w ktrej nakazy i zakazy jednych wywouj okrelone zachowania innych, 2) szczeglnego rodzaju stosunek spoeczny, 3) uprawnienie do skutecznego formuowania norm wyznaczajcych postpowanie innych ludzi.

Grupa interesu
Grupa zesp ludzi, ktrych wie jaka wi spoeczna. Grupa interesu to grupa osb poczonych wizami wsplnych interesw lub korzyci, ktrej czonkowie maj wiadomod istnienia tych wizw. Grupy interesu: reprezentuj interesy okrelonych grup spoecznych wobec innych osb, przekazuj postulaty swoich czonkw orodkom decyzyjnym, oddziauj na rzd, parlament, partie polityczne, opini publiczn i tym samym wpywaj na polityczne rozstrzygnicia Grupa paostwowa oparta na wadzy podporzdkowaniu, zalenoci czonkw spoeczeostw od wadzy paostwowej. Szczeglnie widoczna przy okazji wyborw i innych dziaalniach publicznych.

Organ paostwowy
Organ paostwowy - celowo zorganizowany i wyranie wyodrbniony zesp ludzi i rodkw, utworzony i dziaajcy na podstawie prawa, wykonujcy w imieniu paostwa okrelone zadania i mogcy dla ich realizacji korzystad ze rodkw wadczych i stosowad przymus paostwowy. Wg koncepcji niemieckiej: jest organem paostwa jako osoby prawnej. Sam nie jest podmiotem prawa. Dziaa w imieniu i na rzecz paostwa. Wg koncepcji francuskiej: organ paostwa jest organem narodu (bo paostwo to nard), organ dysponuje podmiotowoci prawn. Rozumiany te jako wyodrbniona organizacyjnie czd aparatu paostwa.

Klasyfikacja organw paostwa

jednoosobowe kolegialne organy centralne lokalne organy z wyboru, nominacji, kooptacji, dziedziczne. organy prawodawcze, wykonawcze, sdowe, kontrolne.

Aparat paostwowy
Obejmuje oprcz organw paostwowych, instytucje (np. policja) oraz rodki o charakterze materialnotechnicznym, suce do realizacji zadao paostwa. System ten zwizany jest z koncepcj trjpodziau wadzy.

Pochodzenie paostwa
Wie si z dugotrwaym procesem historycznym. Byo efektem rozwoju kultury i cywilizacji. Powstao na ten temat wiele teorii.

Pochodzenie paostwa - Arystoteles

Uwaa, e paostwo pochodzi z natury (teoria naturalnego rozwoju). Aby dojd do organizacji paostwa naley przejd kilka podstawowych etapw (powstanie rodziny, gminy wiejskiej, miasta, polis i w koocu paostwa). Paostwo uwaa za doskona organizacj ycia spoecznego. Podkrela fakt, e czowiek stworzony jest do ycia w zbiorowoci. Wedug Arystotelesa wpyw ludzi, ktrzy d do zdobycia wadzy rozstrzyga o charakterze organizacji paostwowej. Na ksztat paostwa wpyw ma rwnie gospodarka, stosunki spoeczne, pooenie geograficzne, wielkod terytorium itp. By zwolennikiem podziau zadao w paostwie. Wyrni trzy czynniki wadcze: obradujcy, rzdzcy i sdzcy. Dziki temu w paostwie panowad miaa sprawiedliwod i ad. Dostrzeg to, e nie wszystkie ustroje s dobre. Dobrymi formami paostwa s: monarchia, arystokracja, politeja. Zymi za: tyrania, oligarchia oraz demokracja.

Pochodzenie paostwa teoria podboju

Odwouje sie on do pierwotnych grup ludzkich. Grupy te przybieray postad hord (mniejsze grupy) i plemion (wiksze grupy - poczenie hord). Grupy te walczyy midzy sob. Pojawiaj si pocztki przywdztwa. Powstaj pierwsze orodki wadzy na okrelonych terytoriach. Podstawowym czynnikiem tworzenia si organizacji paostwa jest tu walka pomidzy poszczeglnymi grupami spoecznymi. Paostwo nie moe powstad bez uycia siy. Wadz zdobywao plemi liczniejsze i lepiej zorganizowane, podporzdkowywao sobie sabsz grup, najczciej czynic ich niewolnikami. Najwaniejsz klas bya klasa panw (zwycizcw), najmniej wana bya klasa zwycionych. Z czasem zacza wytwarzad si rwnie klasa rednia, ktra skadaa si m.in. z kupcw.

Teoria podboju cech paostwa

najdoskonalsza forma organizacji spoeczeostwa, zwyciska mniejszod panuje nad wikszoci poddanych, midzy poddanymi a panujcymi zachodzi rnica ras, wystpuje prawo paostwowe, paostwo powstaje tylko w drodze walki i podboju, paostwo musi mied swoje terytorium, stosunki pomidzy poszczeglnymi paostwami zwizane s zawsze ze stanem wojny.

Teoria umowy spoecznej

Hobes - Koncepcja ta opieraa sie na umowie midzy wadc a poddanymi. Czowiek sta si istot spoeczn. Hobbes zwrci uwag na to, e poszczeglnym jednostkom bardziej opaca si yd w pokoju ni w cigej wojnie, chod pierwotny stan by stanem permanentnej wojny. Nie obowizuje adne prawo. Ludzie zawieraj umow "kady z kadym" i powierzaj wadz suwerenowi, ktry przestrzega okrelonych wczeniej praw. Powstaje paostwo zwane Lewiatanem, ktremu wszyscy poddani s bezwzgldnie posuszni i podporzdkowani.

Teoria umowy spoecznej

Rousseau, Locke - uwaa, e rozwj materialny z czym wiza sie rwnie rozwj rolnictwa przyczyniy sie do pojawienia si organizacji paostwa. Rozwj tych dwch dziedzin spowodowa wyksztacenie si ycia spoecznego oraz pojawienie si prywatnej wasnoci. Spoeczeostwo zgodzio si na tzw. umow zrzeszenia, ktra zapocztkowaa powstanie paostwa. Pojawi si nowy podzia spoeczeostwa : rzdzcy i rzdzeni. Umowa zrzeszenia spowodowaa uksztatowanie si rzdw despotycznych dlatego te czd spoeczeostwa chciaa wrcid do umowy spoecznej, ktra nawoywaa do wolnoci dla wszystkich ludzi i zapewniaa im rwnod. Wg tej teorii paostwo powinno suyd ludziom.

Powstanie paostwa w drodze rozpadu wsplnot ludzkich

Engels - zakada, e w wyniku rozpadu maych wsplnot ludzkich powstaj poszczeglne grupy spoeczne. Wsplna wasnod zaczyna przeksztacad si w gospodark indywidualn. Doskonalenie metod pracy powoduje podzia spoeczeostwa na rodzaj wykonywanej pracy i tym samym powstaj zrnicowane klasy spoeczne. W spoeczeostwie rodzi si nietolerancja dla klas niszych. Rody przeksztacaj si w paostwo. Droga do tej zmiany jest dod duga. Grup rzdzc staje si stan najbogatszy. Stanowia podstaw marksistowskiej teorii paostwa.

Teoria walki klas

Marks - paostwo to efekt powstania spoeczeostwa klasowego i uksztatowania si wasnoci prywatnej. Dlatego paostwo jest narzdziem w rkach klasy posiadajcej rodki produkcji. Rozpad wsplnot stanowi jej pierwszy okres.

Historyczny model powstania paostwa

owmiaoski oparta na analizie powstawania paostw sowiaoskich. Opisa on dwa modele paostwa: model ustroju plemiennego w jego pnej fazie oraz model ustroju paostwowego we wczesnej fazie. Zauway on, e niektre elementy poszczeglnych modeli s bardzo podobne. Proces przechodzenia z jednego ustroju do drugiego spowodowany by problemami wewntrznymi.

Teoria teistyczna
w. Tomasz, w. Augustyn, w. Pawe paostwo powstao z woli Boga. Wywodzi od Boga sam zasad wadzy, natomiast istniejce konkretne paostwa traktuje jako dziea ludzi. Poszczeglne paostwa mog byd oceniane jako "dobre" lub "ze", a z tymi mona podjd walk.

Teoria patriarchalna
Filmer paostwo powstao w wyniku ewolucji dawnego naczelnika plemienia, czy te rodu, ktry z czasem sta si krlem. Charakterystyczna dla monarchii feudalnej.

Teoria solidarystyczna
Durkheim - paostwo powstao jako forma solidarnego dzielenia si obowizkami. Wyrni dwa typy wizi (solidarnoci): solidarnod mechaniczn (charakterystyczna dla spoeczeostw pierwotnych) opiera si na podobieostwie pomidzy jednostkami i jednolitym dla wszystkich jednostek systemie norm, wiadomod indywidualna jest za niemal tosama ze wiadomoci zbiorow, solidarnod organiczn (charakterystyczna dla spoeczeostw rozwinitych) opiera si na zrnicowaniu jednostek i spoecznym podziale pracy, wynika z potrzeby wsppracy (ktr reguluje prawo kooperacyjne, np. prawo cywilne czy prawo handlowe), gdzie wiadomod zbiorowa odgrywa mniejsz rol, pozostawiajc wicej miejsca na indywidualn inicjatyw i refleksj. Spoeczeostwo to nie suma jednostek.

Teoria psychologiczna - Petraycki

Paostwo to najlepsza forma zaspokajania potrzeb psychicznych bezpieczeostwa, afiliacji, dominacji.

Paostwo wg katolickiej nauki spoecznej

Paostwo istnieje w wiadomoci czowieka i ma za zadanie suyd poprawie jakoci bytu obywateli. Oparta na doktrynie Kocioa Katolickiego. Jej podstawowe rdo stanowi oficjalna nauka Kocioa, a dalsze prawo naturalne.

Formy paostwa
To caoksztat sposobw i metod sprawowania wadzy przez rzdzcych. Skadaj si na ni cztery elementy: forma rzdw, charakter gowy paostwa, ustrj terytorialny oraz reim polityczny. Wg Arystotelesa: monarchia i tyrania (rzdy jednoosobowe), arystokracja i oligarchia (rzdy kolegialne) oraz politea i demokracja (rzdy ludu). Typ danego paostwa determinuje klasa spoeczna, w imieniu, ktrej i interesie sprawowana jest wadza paostwowa.

Formy paostw
Podzia formy paostwa ze wzgldu na: 1) reprezentanta najwyszej wadzy w paostwie - monarchia, - republika; 2) charakter ustroju paostwowego: - forma unitarna, - forma federalna, 3) reim polityczny: - forma demokratyczna, - forma autokratyczna (totalitarna, wojskowa).

Podstawowe typy paostwa:

Typ danego paostwa determinuje klasa spoeczna, w imieniu, ktrej i interesie sprawowana jest wadza paostwowa. 1) Paostwo niewolnicze wykorzystanie czowieka jako narzdzie pracy, posiadacze niewolnikw i niewolnicy, 2) Paostwo feudalne poddaostwo chopw, feudaowie i chopi , 3) Paostwo kapitalistyczne traktowanie pracy ludzkiej jako towaru, kapitalici i proletariat , 4) Paostwo socjalistyczne eliminuje prywatn wasnod rodkw produkcji, robotnicy i chopi.

Zewntrzne funkcje paostwa

dbanie o dobry interes paostwa za granic, poprzez prowadzenie dziaalnoci dyplomatycznej (nawizywanie kontaktw politycznych, gospodarczych, sojuszw midzynarodowych) obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeostwa przez niwelowanie zagroenia agresj ze strony innych paostw

Wewntrzne funkcje paostwa

prawodawcza paostwo tworzy prawo, ktre obowizuje na jego terytorium, porzdkowa utrzymanie adu i porzdku publicznego, administracyjna paostwo jest zobowizane zarzdzad krajem za pomoc aparatu administracyjnego; okrelone organy paostwa (np. Rada ministrw, wojewoda, rada gminy) zarzdzaj odpowiednimi dziedzinami ycia publicznego (finanse, gospodarka, owiata itp.), socjalna zwalczanie bezrobocia, polepszanie warunkw pracy oraz tworzenie systemu wiadczeo socjalnych (czyli zapewnienie obywatelom minimum rodkw do ycia), kulturalna paostwo zajmuje si owiat, ochron zabytkw i miejsc pamici narodowej, wspieraniem obywateli w ich rozwoju kulturalnym, (np. poprzez przeznaczanie pienidzy na rozwj rodzimej kinematografii czy tworzenie bibliotek publicznych), gospodarcza paostwo jest stranikiem oglnych regu gospodarczych (np. zwalcza monopole, nieuczciw konkurencj), stwarza warunki do wzrostu gospodarczego (poprzez obnianie stp procentowych itp.)

Prawa i obowizki czowieka i obywatela

Stanowi podstaw funkcjonowania jednostki w demokratycznym paostwie. Najczciej s okrelone w konstytucji. Polska Konstytucja dzieli je na trzy grupy: wolnoci i prawa osobiste wolnoci i prawa polityczne wolnoci i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.

Prawa i wolnoci osobiste

prawo do ycia, nietykalnod i wolnod osobista, prawo do sprawiedliwego procesu, prawo do ochrony prawnej ycia prywatnego, prawo rodzicw do wychowania dzieci w zgodzie z wasnymi przekonaniami, prawo do wolnoci oraz ochrony tajemnicy komunikowania si prawo do nienaruszalnoci mieszkania, wolnod poruszania si po terytorium RP, wolnod sumienia i religii, prawo do wolnoci pogldw oraz do rozpowszechniania informacji.

Prawa i wolnoci polityczne

prawo do organizowania pokojowych zgromadzeo oraz uczestnictwa w nich, wolnod zrzeszania si, wolnod zrzeszania si w zwizkach zawodowych, organizacjach spoeczno-politycznych, prawo do uczestnictwa w referendum czy prawo wyboru (prezydenta, posw, senatorw oraz przedstawicieli do organw wadzy samorzdowej), prawo do skadania wnioskw, petycji oraz skarg.

Prawa i wolnoci ekonomiczne, socjalne i kulturalne

prawo do posiadania wasnoci oraz prawo do dziedziczenia, wolnod wyboru miejsca pracy i wykonywania zawodu, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy, prawo do zabezpieczenia spoecznego w razie niezdolnoci do pracy spowodowanej chorob, inwalidztwem czy podeszym wiekiem, prawo do ochrony zdrowia, prawo do nauki, ochrona praw dziecka, wolnod twrczoci artystycznej i badao naukowych.

Obowizki obywatelskie
wiernod i troska o wsplne dobro narodu i spoeczeostwa, przestrzeganie prawa RP, ponoszenie ciarw i wiadczeo na rzecz paostwa (np. pacenie podatkw), obrona Ojczyzny, dbaod o stan naturalnego rodowiska, a take ponoszenie odpowiedzialnoci za jego zagroenie i niszczenie.

Rola jednostki w spoeczeostwie

Pozycja spoeczna relacje pomidzy jednostk a otoczeniem. Otoczenie oczekuje wypeniania okrelonych rl spoecznych przez jednostk. Wspczenie due znaczenie dla pozycji spoecznej maj prawa czowieka, a dokadniej prawa i wolnoci oraz obowizki. Podstaw jest zasada wolnoci dziaania. Obecnie dzieli si prawa czowieka na prawa pierwszej generacji (prawa i wolnoci publiczne) oraz drugiej generacji (ekonomiczne, spoeczne, kulturalne). Pojawia si koncepcja praw trzeciej generacji (ycia w pokoju, rozwoju osobistego, poszanowania rodowiska naturalnego).

Ochrona praw czowieka

Na paszczynie midzynarodowej (powszechne i regionalne): Trzeba tu przede wszystkim wymienid Europejski Trybuna Praw Czowieka. Ponadto Midzynarodow Organizacj Pracy czy Komisj Praw Czowieka ONZ. Poszczeglne regiony posiadaj wasne instytucje, np. w Afryce: Komisja Praw Czowieka i Ludw oraz Afrykaoski Trybuna Praw Czowieka i Ludw realizujce Afrykaosk Kart Praw Czowieka i Ludw. Na paszczynie krajowej: Ma rdo w Konstytucji RP (art. 30). Stanowi obowizek wadzy publicznej. Organy powoane do ochrony: Rzecznik Praw Obywatelskich, Trybuna Konstytucyjny, Parlament, niezawise sdy. Ochron praw i wolnoci zajmuj si te instytucje spoeczne, jak Amnesty Internatonal czy Helsioska Fundacja Praw Czowieka w Polsce.

 Dawniej sprawiedliwy to przestrzegajcy prawa. Obecnie raczej oddajcy to, co mu si naley. Formuy sprawiedliwoci: a) wyrwnawcza oparta na zasadzie odpaty, tj. wiadczeniu w zamian za otrzymane wiadczenie; b) rozdzielcza podzia dbr i ciarw pomidzy czonkw spoeczeostwa. Moe byd oparta na rnych zasadach: kademu po rwno, kademu wedug potrzeb, kademu wedug wysiku, kademu wedug wynikw lub zasug, kademu wedug urodzenia, c) sprawiedliwoci spoecznej.

Sprawiedliwod

Prawo - pojcie
- oznacza uporzdkowany formalnie treciowo zbir norm o pewnych szczeglnych cechach (prawo przedmiotowe), - zesp okrelonych norm postpowania, - zesp faktw psychicznych i spoecznych zwizanych z okrelonego rodzaju normami.

Prawo a inne systemy norm

Oprcz prawa funkcjonuj inne systemy norm, ktre

rwnie wpywaj na zachowanie jednostki, np. spoeczne, religijne, moralne czy zwyczajowe. Sytuacj idealn jest, gdy reguy postpowania wynikajce z tych systemw s ze sob zgodne. W przeciwnym razie jednostka musi dokonad wyboru, ktrej regule si podporzdkuje. Nie zawsze bdzie to norma prawna.

Koncepcje istnienia prawa

Klasyczne: a) prawnonaturalne zakadaj, e istniej normy niezalene od ich ustanowienia przez uprawniony podmiot, b) pozytywistyczne tred norm jest wyznaczona przez odpowiedni akt stanowienia, czy uznania prawa, ich realizowanie jest gwarantowane przymusem paostwa, c) realistyczne zesp faktw spoecznych czy psychicznych zwizanych z normami prawnymi. Fakty te s ksztatowane przez rnego rodzaju czynniki. Wspczesne: a) tzw. trzecia droga koncepcja porednia midzy pozytywizmem a prawem natury. Kwestionuje rozdzia prawa i moralnoci oraz moliwod poznania wartoci.

Pozaprawne systemy norm

Normy moralne zesp norm znajdujcy uzasadnienie w rnych systemach wartoci (moralnych, etycznych). Sankcj za ich przekroczenie s wyrzuty sumienia i potpienie otoczenia. Normy obyczajowe spoecznie upowszechniony nawyk postpowania poczony z przekonaniem, e tak naley czynid. Sankcj za ich przekroczenie jest odrzucenie przez grup. Normy religijne system norm oparty na wartociach religijnych. Normy organizacji spoecznych i gospodarczych ich istnienie wynika z faktu pewnej samodzielnoci tego rodzaju organizacji. S podobne do norm prawnych poniewa s ustanowione przez waciwy organ organizacji.

 Funkcja regulacji ycia spoecznego (stabilizacyjna) - prawo pozwala zapewnid obywatelom poczucie bezpieczeostwa w paostwie. Eliminuje niepodane zachowania. Utrwala istnienie adu spoecznego, gospodarczego, politycznego. Funkcja wychowawcza - prawo ksztatuje pozytywne zachowania wobec przepisw prawnych np. wobec przestrzegania przepisw ruchu drogowego, mwimy wwczas o charakterze prewencyjnym. Prawo peni take funkcj resocjalizacyjn, kiedy zastosowana kara dziaa tak, e osoba, ktrej to dotyczy nie jest skonna pogwacid istniejce normy prawne. Funkcja ochronna - prawo ma za zadanie chronid te wartoci, ktre s oglnie przyjte i wane ze spoecznego punktu widzenia. Funkcja dynamizujca - prawo jest narzdziem zmiany rnych dziedzin ycia np. prawo owiatowe regulujce przepisy zwizane z Now Matur.

Funkcje prawa

Funkcje prawa cd.

Funkcja dystrybucyjna - prawo rozdziela dobra i ciary, wynikajce z funkcjonowania paostwa np. przez podatki. Funkcja ta dotyczy szczeglnie prawa cywilnego i administracyjnego. Funkcja represyjna - prawo ma za zadanie okrelid wymiar kary za dokonanie przestpstw, dziaad odstraszajco na sprawcw, a take realizowad zasad nieuchronnoci poniesienia kary za dokonane przestpstwo. Funkcja kontrolna - prawo okrela postawy jednostek, grup spoecznych, narodu i instytucji paostwowych. Wyznacza jakie postpowanie jest zabronione, a jakie nie.

Funkcje prawa cd.

Funkcja kulturotwrcza - prawo integruje ludnod zamieszkujc na danym terenie np. dziaajcy zgodnie z prawem samorzd. Wpywa na kultywowanie okrelonych przez dan spoecznod wartoci. Znajomod przepisw prawnych okrela poziom kultury np. politycznej danej zbiorowoci. Prawo decyduje o cigoci historycznej danego narodu i paostwa. Funkcja organizacyjna - prawo okrela ramy dziaania wadzy i organizacji publicznych. Funkcja gwarancyjna - prawo wyznacza granice pomidzy uprawnieniami paostwa, a wolnoci jednostki. Okrela jakie zachowanie jednostki wobec paostwa jest zabronione. Z drugiej strony wyznacza granice dziaania paostwa wobec jednostki. Granice te stanowi istniejce normy prawne bdce jedyn podstaw dziaania.

rda prawa w Polsce

Hierarchia rde prawa: 1) Konstytucja ustawa zasadnicza, zawiera gwne elementy funkcjonowania paostwa; 2) Ratyfikowane umowy midzynarodowe (konkordat, traktaty, konwencje, porozumienia) musz byd ratyfikowane (czyli zatwierdzone przez upowaniony do tego organ paostwowy), bez ratyfikacji i ogoszenia w Dzienniku Ustaw umowa midzynarodowa nie obowizuje; 3) Ustawa uchwalana przez Sejm, zgodna z Konstytucj i umowami midzynarodowymi ratyfikowanymi przez Parlament; 4) Rozporzdzenia wydawane przez organy wykonawcze (art. 92 Konstytucji); 5) Akty prawa miejscowego wydawane przez organy terytorialne lub organy administracji rzdowej (np. Plan Zagospodarowania Przestrzennego miasta Krakowa).

Akty prawa wewntrznego

Akty prawa wewntrznego to akty normatywne o ograniczonym zakresie dziaania. Konstytucja RP zalicza do tej kategorii aktw normatywnych uchway podejmowane przez rzd, a take zarzdzenia premiera i poszczeglnych ministrw. Obowizuj tylko jednostki podlege podmiotom (organom) wydajcym. Nie maj charakteru powszechnie obowizujcego.

rda prawa w UE
Prawo pierwotne: 1) Traktatu o UE, 2) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, 3) traktaty zmieniajce UE, 4) protokoy zaczone do traktatw zaoycielskich i traktatw zmieniajcych, 5) traktaty akcesyjne paostw czonkowskich UE. Prawo wtrne (pochodne): 1) wymienione w art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: rozporzdzenie, dyrektywa, decyzja, opinie i zalecenia, 2) niewymienione w art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. S to akty nietypowe, takie jak komunikaty, zalecenia oraz biae i zielone ksigi, 3) umowy midzynarodowe.

Norma prawna
Norma prawna to wynikajca z przepisw regua postpowania, wydana lub usankcjowana przez paostwo, zagwarantowana przymusem paostwowym. Norma prawna ma charakter: a) oglny, b) abstrakcyjny, c) dwustronny, d) jest zabezpieczona przymusem paostwowym.

Budowa normy prawnej

Koncepcja klasyczna: 1) hipoteza, ( kada norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji ), 2) dyspozycja, ( to czd normy prawnej, ktra wskazuje obowizujcy - w danej sytuacji - sposb zachowania). 3) sankcja, (jest to ta czd normy prawnej, ktra okrela, jakie ujemne skutki pocignie za sob niezastosowanie si do dyspozycji ).
Koncepcja norm sprzonych (Lande) norma prawna jest zoona z normy sankcjonowanej (hipoteza i dyspozycja koncepcji klasycznej) oraz normy sankcjonujcej (sankcja koncepcji klasycznej).

Rodzaje norm
a) ze wzgldu na zakres swobodny pozostawiony adresatowi wyrniamy: - normy wzgldnie obowizujce, - normy bezwzgldnie obowizujce. b) ze wzgldu na sposb okrelenia zachowaniu ludzkich wyrniamy: - normy nakazujce, ktre okrelaj w ich adresat powinien uczynid, aby postpowad zgodnie z treci norm prawnych - normy zakazujce, ktre okrelaj, od jakich dziaao powinien si powstrzymad adresat normy prawnej - normy wprowadzajce - uprawniaj do okrelonego zachowania si lub przyznaj ich adresatami pewne korzyci.

Przepis prawa i jego budowa

Przepis prawa: zdanioksztatny zwrot jzykowy zawarty w akcie normatywnym w postaci artykuu, punktu, paragrafu lub litery. Jest to jednostka redakcyjna aktu normatywnego. Budowa przepisu prawa: 1. podmiot: a) kto? osoba fizyczna b) rzeczownik kategoria c) nazwa wasna organ paostw. 2. orzeczenie nakaz lub zakaz a) rozkanikowy uycie w trybie rozkazujcym b) nakazowy x jest zobowizany c) powinnociowy nakaz ale wyraony w formie sabszej d) czasownik w trybie oznajmujcym

Rodzaje przepisw prawa

a) ius cogens i ius dispositivi b) nakazujce, zakazujce i uprawniajce, c) odsyajce i blankietowe (oglne), d) klauzule generalne, e) lex generalis i lex specialis, f) lex plus quam perfecta, lex perfecta, lex minus quam perfecta, lex imperfecta, g) proste i zoone (skutki dwch lub wicej faktw prawnych), i) generalne i indywidualne, j) abstrakcyjne i konkretne.

Akt normatywny
Jest to kady tekst zawierajcy normy postpowania. Akt normatywny, akt organu paostwa lub innego upowanionego podmiotu (np. organu organizacji spoecznej), wydany na podstawie konstytucyjnie lub ustawowo przyznanych uprawnieo, skierowany do okrelonych adresatw. Warunki wanoci aktu normatywnego: wydanie przez waciwy organ w przepisanym trybie, zgodnod z aktami wyszej rangi oraz tzw. promulgacja, czyli ogoszenie w specjalnym wydawnictwie.

Budowa aktu normatywnego

Typowy akt normatywny zawiera tytu, przepisy merytoryczne, przepisy nowelizujce, przepisy przejciowe i dostosowujce oraz przepisy koocowe. Oprcz przepisw prawnych, akty prawne zawieraj rwnie czci nie posiadajce charakteru normatywnego. S to najczciej tytu, numeracja przepisw, oznaczenia struktury wewntrznej aktu normatywnego (tytuy, rozdziay), wskazanie normy kompetencyjnej na podstawie ktrej akt wydano czy zaczniki graficzne.

Obowizywanie prawa
w ujciu aksjologicznym: -sprowadza si do zgodnoci norm ustanawianych jako prawne z podstawowymi wartociami lub normami moralnymi; -prawo nie speniajce powyszego wymogu okrelane jest jako ustawowe bezprawie ujcie radykalne gosi, e normy stanowione s niewane; ujcie umiarkowane - domagajce si zaakceptowania warunkw prawa w ujciu aksjologicznym jako pomocniczych wobec formalnego obowizywania prawa - odwouje si na og do idei praworzdnoci materialnej; -okrelana jest czasem ujciem psychologicznym -odwouje si do indywidualnego poczucia imperatywu, koniecznoci posuchu wobec norm; -praktyczne zastosowanie - obywatelskie nieposuszeostwo;

Realistyczne obowizywanie prawa

- polega na wystpujcym w masowej skali zjawisku zgodnoci zachowao adresatw norm z tymi normami; - w tym ujciu prawo nie obowizuje, gdy dana norma nie ma posuchu spoecznego, a organy uprawnione nie stosuj za jej nieprzestrzegania adnych sankcji; Formalne (tetyczne ) obowizywanie prawa: prawo obowizuje wwczas gdy: -zostao waciwie ustanowione -zostao waciwie ogoszone -nie zawiera postanowieo sprzecznych, a sprzecznoci, jeli wystpuj zostay usunite dziki zastosowaniu regu kolizyjnych; -nie zostao uchylone przez obowizujce przepisy derogacyjne lub w braku takich przepisw, przez dotyczce tych samych kwestii, nie nisze hierarchicznie przepisy pniejsze;

Stosowanie prawa
Pojcie okrelenie konkretno-indywidualnych skutkw prawnych na podstawie norm generalnych i abstrakcyjnych Podmioty istnieje spr czy prawo stosuj tylko organy publiczne, czy take jednostki Przebieg: - zebranie materiau dowodowego (reguy dowodowe zbadanie stanu faktycznego, swobodna ocena dowodw; nie udowadnia si: faktw powszechnie znanych, faktw znanych organowi z urzdu, fakty przyznane przez stron przeciwn, jeeli przyznanie nie budzi wtpliwoci co do zgodnoci ze stanem rzeczywistym; domniemania prawne przerzucaj ciar dowodowy moa byd zwyke, kwalifikowane i niewzruszalne, czyli niedopuszczajce kontrdowodu) - wybr przepisu (ustalenie obowizywania przepisw oraz dopasowanie przepisw waciwych do zaistniaego stanu faktycznego), - interpretacja przepisu - subsumcja czy stan faktyczny spenia przesanki okrelone w normie prawnej, w niektrych przypadkach kryteria aksjologiczne - ustalenie konsekwencji prawnych.

Stosunek prawny
Jest to stosunek spoeczny regulowany przez normy prawne, ktrego uczestnicy wystpuj jako podmioty praw i obowizkw.
W kadym stosunku prawnym wyrniamy cztery nastpujce elementy: - podmioty, midzy ktrymi stosunek prawny zachodzi ( mog byd nimi osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki nie posiadajce osobowoci prawnej) -przedmioty stosunku prawnego, (ktrym jest okrelenie zachowania uczestnikw tego stosunku) -prawo (uprawnienie), polegajce na monoci domagania si przez podmiot uprawniony okrelonego zachowania od drugiej strony stosunku prawnego -obowizek, bdcy odpowiednikiem (korelatem) tego prawa.

Rodzaje stosunkw prawnych

Ze wzgldu na metod regulacji prawnych wyrnia si stosunki publicznoprawne i prywatnoprawne, Ze wzgldu na rodzaj relacji zachodzcych pomidzy podmiotami wyrnia si natomiast stosunki zobowizaniowe i podlegoci kompetencyjnej. Ze wzgldu na "stopieo aktualizacji", czyli okrelenie co do tosamoci podmiotw stosunku prawnego wyodrbnia si stosunki dwustronnie zindywidualizowane i jednostronnie zindywidualizowane. Ze wzgldu na liczb uczestnikw stosunku prawnego, rozrniajcego go na dwu- i wielostronne.

Elementy stosunku prawnego

1) Podmiot stosunku prawnego (podmioty prawa): osoba fizyczna, osoba prawna, tzw. uomna osoba prawna - czyli jednostka organizacyjna niebdca osob prawn, ktrej ustawa przyznaje zdolnod prawn. 2) Przedmiot stosunku prawnego: uprawnienie, obowizek.

rda stosunkw prawnych

czynnoci zmierzajce wywoania skutkw prawnych: owiadczenia woli akt administracyjny jednostronne owiadczenie odpowiedniego organu okrelajce w sposb wadczy sytuacj prawna konkretnego adresata w konkretnej sprawie konstytutywne orzeczenie sdowe pocigaj za sob zmiany w sferze stosunkw cywilnoprawnych inne czyny czyli dziaania z, ktrymi ustawa wie konkretne skutki prawne: czyny dozwolone obejmuj przejawy woli podobne do owiadczeo woli (zawiadomienia o pewnych zdarzeniach, czynnoci czysto faktyczne {zmierzaj do osignicia pozaprawnego skutku, jednak ustawa czy z nimi take skutki prawne}) czyny niedozwolone dziaania aktywne i zaniechania dziaao wbrew nakazowi ustawodawcy ustawa.

Rodzaje stosunkw prawnych

wedug przedmiotu regulacji (ga prawa):

stosunek cywilnoprawny; stosunek administracyjnoprawny; stosunek karnoprawny (jego wyodrbnianie jest sporne w nauce prawa, a dotyczy obowizku naprawienia szkody wyrzdzonej przestpstwem, obowizku do przeproszenia osoby pokrzywdzonej i uiszczenia tzw. zadoduczynienia);

Rodzaje stosunkw prawnych cd. wedug trwaoci bd celu:

stosunek prawny materialny (materialnoprawny) (wynika z prawa materialnego, np. kodeks cywilny), stosunek procesowy (formalny, formalnoprawny) podczas trwania postpowania rozstrzygajcego o ksztacie (istnieniu, nieistnieniu, zmianie) stosunku materialnoprawnego (wynika z prawa procesowego, np. kodeks postpowania cywilnego);

Rodzaje stosunkw prawnych cd. wedug powizao midzy uprawnieniem jednej strony, a obowizkiem drugiej:
prosty - tylko jedna strona jest zobowizana, a druga tylko uprawniona, zoony - strony pozostaj zarwno zobowizane jak i uprawnione;

Prawa podmiotowe
To prawo przyznane i gwarantowane jednostce przez normy prawne. Zakrela ono sfer dziaania uprawnionego, czyli okrela, co i w jakich granicach dana jednostka moe robid. Wyrniamy prawa podmiotowe bezwzgldne (skuteczne wobec wszystkich oraz wzgldne (skuteczne wzgldem konkretnych, wskazanych podmiotw). Inne podziay: a) majtkowe - rzeczowe, majtkowe, osobiste, prawa do spadku, prawa rodzinne majtkowe b) niemajtkowe - prawa osobiste, prawa rodzinne c) zbywalne d) Niezbywalne e) zwizane - podmiotem jednego prawa moe byd tylko osoba bdca podmiotem innego prawa f) niesamoistne (akcesoryjne) - zastaw, porczanie (wi prawa akcesoryjnego zaley od istnienia prawa gwnego, nie moe ono istnied bez niego).

Umowy gospodarcze - wprowadzenie

Umowa jest podstawowym narzdziem wymiany dbr i usug, stanowi podstaw funkcjonowania gospodarki rynkowej. Umowy cywilnoprawne mog byd jednak wykorzystywane m.in. take przez paostwo jako instrument korygujcy niedoskonaoci mechanizmw rynkowych oraz sposb wykonywania zadao publicznych. Z punktu widzenia obrotu gospodarczego mona mwid o umowa nazwanych (uregulowanych w kodeksie cywilnym i innych ustawach, np. prawie bankowym) oraz o umowach nienazwanych funkcjonujcych w oparciu o zasad swobody umw.

Umowa
Podstawowym aktem prawnym regulujcym zasady zawierania umw i zwizane z nimi uprawnienia stron jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Co ciekawe, ustawa ta nie definiuje wprost pojcia "umowy", traktujc je jako pojcie uniwersalne i powszechnie rozpoznawalne. Umowa jest to zgodne owiadczenie woli dwch lub wicej stron, stanowi samodzieln integraln caod, ktra ksztatuje okrelony w jej treci stosunek cywilnoprawny.

Zasada swobody umw

Strony zawierajce umow mog uoyd stosunek prawny wedug swego uznania, byleby jego tred lub cel nie sprzeciwiay si waciwoci (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom wspycia spoecznego (art. 3531 Kodeksu cywilnego). Swoboda ta dotyczy: swobody co do tego, czy zawrzed umow, swobod co do wyboru formy, swobod co do osoby kontrahenta, swoboda co do treci.

Umowa sprzeday
Najczciej wystpuje w obrocie prawnym, w tym w gospodarczym. umowa, w ktrej sprzedawca zobowizuje si przenied na kupujcego wasnod rzeczy i wydad mu rzecz, a kupujcy zobowizuje si rzecz odebrad i zapacid sprzedawcy cen rzeczy.

Cechy umowy sprzeday

konsensualna (z wyjtkiem sprzeday rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku lub rzeczy przyszych, gdzie sprzeda jest umow realn - art. 155 1, 2 kc.) dochodzi do skutku w momencie porozumienia stron (zoenia zgodnych owiadczeo woli), odpatna wiadczenie kupujcego jest zapat (ekwiwalentem) za wiadczenie sprzedajcego, wzajemna (art. 487 2 kc) zobowizujca, z reguy wywouje te skutki rozporzdzajce (art. 155, 510, 1052 kc) kauzalna.

Elementy umowy sprzeday

Postanowienia istotne przedmiotowo (Essentialia negotii), czyli elementy konstrukcyjne niezbdne do zakwalifikowania konkretnej umowy jako umowy sprzeday to: okrelenie stron, okrelenie przedmiotu wiadczeo stron, okrelenie ceny.

Obowizki stron umowy sprzeday

Obowizki sprzedawcy (art. 535 kc): obowizek przeniesienia wasnoci sprzedawanej rzeczy na kupujcego, obowizek wydania rzeczy kupujcemu.

Obowizki kupujcego: obowizek zapaty ceny, obowizek odebrania kupionej rzeczy.

Szczeglne rodzaje sprzeday

Sprzeda na raty, Sprzeda na prb, Sprzeda z zastrzeeniem prawa wasnoci, Sprzeda z zastrzeeniem prawa odkupu.

Leasing
Przez umow leasingu finansujcy zobowizuje si, w zakresie dziaalnoci swego przedsibiorstwa, nabyd rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach okrelonych w tej umowie, i oddad t rzecz korzystajcemu do uywania, albo uywania i pobierania poytkw przez czas oznaczony, a korzystajcy zobowizuje si zapacid finansujcemu, w uzgodnionych ratach, wynagrodzenie pienine, rwne co najmniej cenie, lub wynagrodzeniu z tytuu nabycia rzeczy przez finansujcego. Jest to forma finansowania rodkw trwaych pozwalajca na korzystanie z nich bez koniecznoci ich bezporedniego zakupu.

Rodzaje leasingu
leasing bezporedni (gdy producent zawiera umow bezporednio z uytkownikiem), leasing poredni (w transakcji uczestnicz wicej ni dwie strony, tzn. finansujcy nie jest producentem), leasing operacyjny (usugowy) polega na czasowym przekazaniu w uytkowanie dobra inwestycyjnego. Czas ten jest z reguy krtszy ni okres normatywnego zuycia leasingowanej rzeczy, leasing finansowy (kapitaowy) polega na oddaniu rzeczy w uytkowanie, w zamian za raty leasingowe. Przedmiot leasingu jest wasnoci Finansujcego, amortyzuje go leasingobiorca, natomiast przeniesienie tytuu wasnoci moe byd zagwarantowane w umowie. leasing zwrotny waciciel rzeczy sprzedaje j finansujcemu, a nastpnie bierze t rzecz w leasing.

Francising
To rodzaj wsppracy midzy niezalenymi przedsibiorcami. Franczyzodawca udostpnia swoje know-how oraz mark, ale w zamian pobiera opat od franczyzobiorcy, ktry moe korzystad ze sprawdzonego pomysu na biznes. Jest to umowa nienazwana. Wg Europejskiego Kodeksu Etyki Udzielania Franczyzy: Franczyza to system sprzeday towarw, usug lub technologii, ktry jest oparty na cisej i cigej wsppracy pomidzy prawnie i finansowo odrbnymi i niezalenymi przedsibiorstwami, franczyzodawc i jego indywidualnymi franczyzobiorcami. Istota tego systemu polega na tym, e franczyzodawca nadaje swoim poszczeglnym franczyzobiorcom prawo oraz nakada na nich obowizek prowadzenia dziaalnoci zgodnie z jego koncepcj. W ramach i na okres sporzdzonej na pimie umowy franczyzowej oraz w zamian za bezporednie lub porednie wiadczenia finansowe uprawnienie to upowania indywidualnego franczyzobiorc do korzystania z nazwy handlowej franczyzodawcy, jego znaku towarowego lub usugowego, know-how, metod prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, wiedzy technicznej, systemu postpowania i innych praw wasnoci intelektualnej lub przemysowej, a take do korzystania ze staej pomocy handlowej i technicznej franczyzodawcy.

Dziaalnod gospodarcza
Dziaalnoci gospodarcz jest zarobkowa dziaalnod wytwrcza, budowlana, handlowa, usugowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze z, a take dziaalnod zawodowa, wykonywana w sposb zorganizowany i cigy. (ustawa o swobodzie dziaalnoci gospodarczej art. 2). Nie jest to jedyna definicja dziaalnoci gospodarczej. Inaczej definiuj j np. ustawy podatkowy.

Formy prowadzenia dziaalnoci gospodarczej

jednoosobowa dziaalnod gospodarcza, spka cywilna, osobowe spki prawa handlowego: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, kapitaowe spki prawa handlowego: spka z ograniczon odpowiedzialnoci.

Spka cywilna
Jest najprostsz form prowadzenie dziaalnoci gospodarczej wsplnie z innymi osobami, opart na wzajemnym zaufaniu. W wietle prawa przedsibiorcami s wsplnicy a nie sama spka i to wsplnicy podlegaj wpisowi do ewidencji dziaalnoci gospodarczej. W sensie prawnym spka cywilna to jedynie umowa pomidzy wsplnikami, na mocy ktrej wsplnicy zobowizuj si dyd do osignicia wsplnego celu gospodarczego przez dziaanie w sposb oznaczony, w szczeglnoci przez wniesienie wkadw. Umowa spki powinna byd stwierdzona pismem. Za zobowizania spki wsplnicy odpowiedzialni s solidarnie. Oznacza to, e za zobowizania zacignite przez spk odpowiadaj wszyscy wsplnicy swym majtkiem wsplnym (majtkiem spki) oraz kady ze wsplnikw z osobna majtkiem osobistym - bez adnych ograniczeo.

Spka cywilna cd.

Kady wsplnik jest uprawniony i zobowizany do prowadzenia spraw spki. W braku odmiennej umowy lub uchway wsplnikw kady wsplnik jest umocowany do reprezentowania spki w takich granicach, w jakich jest uprawomocniony do prowadzenia jej spraw.
Wypaty zyskw mona dad, co do zasady, dopiero po rozwizaniu spki, jednak gdy spka jest zawarta na czas duszy lub czas nieoznaczony mona dad wypaty zysku na koniec roku obrachunkowego (najczciej jest to rok kalendarzowy).

Spka jawna
Podobna w konstrukcji do spki cywilnej. Nie posiada osobowoci prawnej. Moe nabywad prawa i zacigad zobowizania we wasnym imieniu. Jest to spka osobowa prowadzca przedsibiorstwo pod wasn firm. Wsplnicy spki jawnej za zobowizania odpowiadaj solidarnie i subsydiarnie (posikowo, gdy spka nie jest w stanie pacid swoich dugw). Umowa spki jawnej powinna byd zawarta w formie pisemnej pod rygorem niewanoci. Dla powstania spki jawnej wymagane jest wpisanie spki do KRS Krajowego Rejestru Sdowego. Firma spki jawnej powinna zawierad nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wsplnikw albo nazwisko albo firm (nazw) jednego albo kilku wsplnikw oraz dodatkowe oznaczenie "spka jawna". Kady wsplnik ma prawo reprezentowad spk. Prawo wsplnika do reprezentowania spki dotyczy wszystkich czynnoci sdowych i pozasdowych spki.

Spka partnerska
Jest to spka osobowa, utworzona przez wsplnikw (partnerw) w celu wykonywania wolnego zawodu (np. adwokat, radca prawny, biegy rewident itd., inna dziaalnod nie moe byd w tej formie prowadzona) w spce prowadzcej przedsibiorstwo pod wasn firm. Partnerami mog byd wycznie osoby fizyczne wykonujce wolne zawody okrelone w umowie spki (spord wskazanych w Kodeksie spek handlowych lub innych ustawach). Umowa spki partnerskiej powinna byd zawarta w formie aktu notarialnego. Spka powstaje z chwil wpisu do Krajowego Rejestru Sdowego. Partner nie ponosi odpowiedzialnoci za zobowizania spki powstae w zwizku z wykonywaniem przez pozostaych partnerw wolnego zawodu w spce, jak rwnie za zobowizania spki bdce nastpstwem dziaao lub zaniechao osb zatrudnionych przez spk na podstawie umowy o prac lub innego stosunku prawnego, ktre podlegay kierownictwu innego partnera przy wiadczeniu usug zwizanych z przedmiotem dziaalnoci spki. Ale umowa spki moe przewidywad, e jeden albo wiksza liczba partnerw godz si na ponoszenie odpowiedzialnoci tak jak wsplnik spki jawnej.

Spka komandytowa
Jak spka jawna jest spk osobow nie posiadajc osobowoci prawnej. Moe ona we wasnym imieniu nabywad prawa oraz zacigad zobowizania. Spka komandytowa ma take zdolnod procesow - moe pozywad i byd pozywana. Spka komandytowa jest handlow spk osobow, ktra czy w sobie wiele cech typowej spki osobowej - spki jawnej oraz pewne cechy spki kapitaowej. Spka komandytowa moe byd utworzona, co najmniej przez dwie osoby, z ktrych jedna jest komandytariuszem a druga komplementariuszem. Wedug przepisw spka ta ma na celu prowadzenie przedsibiorstwa pod wasn firm, w ktrej wobec wierzycieli za zobowizania spki, co najmniej jeden wsplnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialnod, co najmniej jednego wsplnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Spka komandytowa cd.

Firma spki komandytowej powinna zawierad nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spka komandytowa". Umowa spki komandytowej powinna byd zawarta w formie aktu notarialnego. Spka komandytowa powstaje z chwil wpisu do Krajowego Rejestru Sdowego. Komplementariusz odpowiada bez ograniczeo caym swoim majtkiem i solidarnie z pozostaymi komplementariuszami i ze spk. Jest to odpowiedzialnod osobista, nieogtraniczona solidarna i subsydiarna. Komandytariusz odpowiada za zobowizania spki wobec jej wierzycieli tylko do wysokoci sumy komandytowej (sumy okrelonej w umowie spki). Sprawy spki prowadzi komplementariusz. Jeli umowa nie stanowi inaczej komandytariusz nie ma prawa ani obowizku prowadzenia spraw spki.

Spka komandytowo-akcyjna
Jest spk osobow majc na celu prowadzenie przedsibiorstwa pod wasn firm. Posiada zarwno cechy charakterystyczne dla spki komandytowej, jak i dla spek akcyjnych. W spce komandytowo-akcyjnej wystpuj dwie grupy wsplnikw: komplementariusze, tzw. inwestorzy aktywni, akcjonariusze, tzw. inwestorzy pasywni. Komplementariusz prowadzi sprawy spki, a take reprezentuje spk na zewntrz w stosunku do osb trzecich. Komplementariuszem mog byd osoby prawne i osoby fizyczne. Akcjonariusz posiada status wsplnika kapitaowego. Co najmniej jeden wsplnik mysi byd akcjonariuszem. Akcjonariuszem moe byd osoba fizyczna, osoba prawna, a take handlowa spka. Umowa spki komandytowoakcyjnej powinna byd zawarta w formie aktu notarialnego. Spka powstaje z chwil wpisu do Krajowego Rejestru Sdowego.

Spka z ograniczon odpowiedzialnoci

Spka kapitaowa, ktra moe byd utworzona przez jedn albo wicej osb w kadym celu prawnie dopuszczalnym (chyba e ustawa stanowi inaczej). Umowa spki z ograniczon odpowiedzialnoci powinna byd zawarta w formie aktu notarialnego. Kapita zakadowy spki powinien wynosid co najmniej 5.000 zotych. Kapita zakadowy spki dzieli si na udziay o rwnej albo nierwnej wartoci nominalnej. Udziay s zbywalne. Firma spki moe byd obrana dowolnie; powinna jednak zawierad dodatkowe oznaczenie "spka z ograniczon odpowiedzialnoci". Wraz z zarejestrowaniem w Krajowym Rejestrze Sdowym spka nabywa ona osobowod prawn.

Spka z ograniczon odpowiedzialnoci cd.

Za zobowizania spki z o.o. odpowiada spka caym swoim majtkiem. Wsplnicy nie odpowiadaj za zobowizania spki. Za zobowizania spki mog dopowiadad solidarnie czonkowie zarzdu, ale tylko wtedy, gdy egzekucja przeciwko spce okae si bezskuteczna (odpowiedzialnod subsydiarna). Spk reprezentuje oraz prowadzi jej sprawy Zarzd. Zarzd skada si z jednego albo wikszej liczby czonkw. Do zarzdu mog byd powoane osoby spord wsplnikw lub spoza ich grona. Wsplnicy mog wpywad na dziaalnod spki zasadniczo tylko poprzez udzia w zgromadzeniu wsplnikw, ktre ma istotne uprawnienia zwizane z funkcjonowaniem spki, np. powoywanie i odwoywanie zarzdy czy te zatwierdzanie sprawozdania finansowego.

Spka akcyjna
To najbardziej zoona forma spki handlowej, przeznaczona do prowadzenia rednich i duych przedsibiorstw. Wymaga zaangaowania duego kapitau. Zawizad spk akcyjn moe jedna albo wicej osb. Spka akcyjna nie moe byd zawizana wycznie przez jednoosobow spk z ograniczon odpowiedzialnoci. Statut spki akcyjnej powinien byd sporzdzony w formie aktu notarialnego. Kapita zakadowy spki powinien wynosid co najmniej 100.000 zotych. Wartod nominalna akcji nie moe byd nisza ni 1 grosz. Kapita zakadowy spki akcyjnej dzieli si na akcje o rwnej wartoci nominalnej. Firma spki moe byd obrana dowolnie; powinna zawierad dodatkowe oznaczenie "spka akcyjna". Spka nabywa osobowod prawn w momencie wpisu do Krajowego Rejestru Sdowego.

Spka akcyjna - akcje

Akcja stanowi podstaw nabycia praw wsplnika (akcjonariusza), moe mied charakter imienny lub na okaziciela, zwyky lub uprzywilejowany co do prawa gosu, dywidendy bd podziau majtku w razie likwidacji spki akcyjnej.

Spka akcyjna cd.

Za zobowizania spki akcyjnej odpowiada spka caym swoim majtkiem. Akcjonariusze nie odpowiadaj za zobowizania spki. Wadzami spki akcyjnej s: zgromadzenie wsplnikw, zarzd oraz rada nadzorcza i komisja rewizyjna. Spk reprezentuje oraz prowadzi jej sprawy zarzd. Zarzd skada si z jednego albo wikszej liczby czonkw. Do zarzdu mog byd powoane osoby spord akcjonariuszy lub spoza ich grona. Czonkw zarzdu powouje i odwouje rada nadzorcza, chyba e statut spki stanowi inaczej. Czonek zarzdu moe byd odwoany lub zawieszony w czynnociach take przez walne zgromadzenie akcjonariuszy.

Formy reglamentacji dziaalnoci gospodarczej

Stanowi wyjtek od swobody podejmowania i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.
Koncesja jest form reglamentacji dziaalnoci gospodarczej przez paostwo. Jest aktem zgody paostwa na podjcie i wykonywanie dziaalnoci gospodarczej przez danego przedsibiorc. Koncesja udzielana jest w pewnym, cile okrelonym zakresie dziaalnoci gospodarczej z odrbnych powodw i dla szczeglnych celw, co uzasadnia specjalny tryb postpowania przy jej przyznawaniu. Przykady dziaalnoci koncesjonowanej: ochrona osb i mienia, czy wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyanie, dystrybucja i obrt paliwami i energi.

Formy reglamentacji dziaalnoci gospodarczej cd.

Zezwolenia - pozwala na podjcie i wykonywanie okrelonego rodzaju dziaalnoci gospodarczej, po wczeniejszym spenieniu warunkw okrelonych w odrbnych ustawach oraz na zasadach okrelonych w zezwoleniu, np. wytwarzanie i import produktw leczniczych, prowadzenie hurtowni farmaceutycznej i apteki czy sprzeda hurtowa i detaliczna napojw alkoholowych. Licencje - zarzdzanie nieruchomociami, porednictwo w obrocie nieruchomociami, rzeczoznawstwo majtkowe, prowadzenie agencji pracy, agencji pracy tymczasowej, instytucji szkoleniowej dla bezrobotnych organizujcej szkolenia za rodki publiczne czy podejmowanie i wykonywanie transportu drogowego (transport osb i rzeczy). Dziaalnod regulowana polega na zastpieniu zezwoleo na prowadzenie niektrych rodzajw dziaalnoci gospodarczej wpisem do odpowiedniego rejestru. Wpis ten nastpuje po zoeniu przez przedsibiorc pisemnego owiadczenia, i spenia warunki do wykonywania tej dziaalnoci. Owiadczenie to przedsibiorca skada w organie ewidencyjnym lub prowadzcemu rejestr, np. wyrb i rozlew wyrobw winiarskich czy wiadczenie usug turystycznych.