Professional Documents
Culture Documents
Osady 3
Uwaga!
Reakcje wytrcania i rozpuszczania osadw przebiegaj w niejednorodnych ukadach reakcyjnych typu faza staa faza cieka. Wspistnienie rnych faz w ukadzie reakcyjnym pozwala na atwe stosowanie wielu
technik rozdziau (np. sczenie, filtracja, adsorpcja i wymiana jonw w ukadzie faza
staa - faza cieka; ekstrakcja w ukadzie dwch niemieszajcych si faz ciekych).
Aktywno a stenie cz 1
Osady 4
Stenie wielko fizykochemiczna (uwaga! - nie fizyczna), niemajca atrybutw parametru stanu, bo nieliczona na podstawie zachowania si substancji w roztworze, a jedynie na podstawie parametrw zewntrznych, czyli znanej iloci substancji jaka ulega rozpuszczeniu i objtoci (lub masy) roztworu (lub rozpuszczalnika). Aktywno (czasami nazywana aktywnoci steniow) parametr stanu, czyli wielko fizykochemiczna obliczana na podstawie rzeczywistego zachowania si substancji w roztworze (z uwzgldnieniem wszelkich oddziaywa) mona zatem powiedzie, e jest to efektywne stenie substancji w roztworze. Aktywno (a) i stenie (c) poczone s ze sob zalenoci:
a = c
w ktrej wspczynnikiem proporcjonalnoci jest tzw. wspczynnik aktywnoci ().
Uwaga!
Wspczynnik aktywnoci jest wielkoci bezwymiarow (zazwyczaj jego warto mieci si w przedziale 01), natomiast stenie i aktywno s wielkociami fizykochemicznymi o wymiarze stenia (najczciej mol/l).
Aktywno a stenie cz 2
Osady 5
Wspczynnik aktywnoci () jest swego rodzaju wspczynnikiem korekcyjnym, uwzgldniajcym wszelkie odstpstwa w zachowaniu si substancji w roztworach rzeczywistych, w stosunku do warunkw idealnych, w ktrych nie ma jakichkolwiek oddziaywa wzajemnych pomidzy jonami i czsteczkami, jak te oddziaywa
Aktywno a stenie cz 3
Osady 6
W tabeli podano przykadowe wartoci wspczynnika aktywnoci dla chlorku sodu w roztworze wodnym (podwyszone cinienie). W idealnym roztworze wszystkie te wartoci byyby rwne jednoci. Odchylenia maj tendencj do zwikszania si wraz
25 C
50 C
100 C
200 C
300 C
350 C
Osady 7
We wszystkich wyraeniach na termodynamiczn sta rwnowagi, w celu zapewnienia jasnego opisu i niezmiennoci wyliczanej wielkoci, powinno uywa si aktywnoci reagentw a nie ste (czyli zamiast tzw. steniowej staej rwnowagi powinno si liczy tzw. aktywnociow sta rwnowagi). Dla zapisanego w postaci oglnej stanu rwnowagi reakcji chemicznej:
aA + bB + cC = mM + nN + pP
zakadajc, e aktywno fazy staej i aktywno gazw pod cinieniem atmosferycznym wynosi = 1, otrzymuje si zaleno na aktywnociow sta rwnowagi w ustalonych warunkach*, wynikajc z prawa dziaania mas (prawo Guldberga-Waagego), w ktrej nie wystpuj aktywnoci skadnikw staych (B) i gazowych (N):
K=
Uwaga!
* Warunki normalne (warunki umowne) - cinienie 1 atm. i temp. 0 C (273 K) * Warunki standardowe (warunki umowne) - cinienie 1 atm. i temp. 25 C (298 K)
Osady 8
Woda to rozpuszczalnik silnie polarny (staa dielektryczna = 80.4 w temp. 25 oC). Polarne czsteczki wody hydratuj rozpuszczone w niej czsteczki soli nieorganicznych, powodujc zawsze ich dysocjacj na jony. Zwizki organiczne zazwyczaj rozpuszczaj si tylko w formie czsteczkowej.
Osady 9
Osady 10
Rozpuszczalno fluorkw litowcw drastycznie ronie w kierunku LiF CsF. Zwizek LiF NaF KF RbF CsF Energia hydratacji [kJ/mol] -1034 -921 -837 -808 -779 Energia sieciowa [kJ/mol] -1039 -919 -817 -779 -730 Rozpuszczalno [g/kg H2O] 3 42 923 1306 3670
Osady 11
AmBn = mAn+ + nBmTak wic opis procesu rozpuszczania zwizku sprowadza si do charakterystyki rwnowagi pomidzy zwizkiem w fazie staej, pozostajcym w kontakcie z roztworem wysyconym jonami pochodzcymi z jego dysocjacji.
Osady 12
AmBn = mAn+ + nBmmona, zgodnie z prawem dziaania mas, zapisa matematyczn posta wyraenia na aktywnociow sta rwnowagi (Kso):
Kso =
[An+]m [Bm-]n
[AmBn ]
Pamitajc, e aktywno fazy staej wynosi jeden (aAmBn = [AmBn] = 1), powyszy wzr mona uproci do postaci:
Ir = [An+]m [Bm-]n
Z fizykochemicznego punktu widzenia, tak zdefiniowana wielko ma sens aktywnociowej staej rwnowagi, i nazywana jest iloczynem rozpuszczalnoci zwizku trudno rozpuszczalnego.
Osady 13
W ujciu oglnym - dla zwizku trudno rozpuszczalnego - iloczyn rozpuszczalnoci obliczany jest jako iloczyn aktywnoci jonw (kationw oraz anionw) powstaych w wyniku dysocjacji tego zwizku, podniesionych do odpowiednich potg, rwnych wspczynnikom przy poszczeglnych jonach w reakcji dysocjacji. Warto iloczynu rozpuszczalnoci jest w ustalonych warunkach wartoci sta.
Przykady: chlorek srebra: AgCl = Ag+ + Cl-
IrAgCl = [Ag+] [Cl-] siarczek bizmutu(III): Bi2S3 = 2Bi3+ + 3S2IrBi2S3 = [Bi3+]2 [S2-]3
Iloczyny rozpuszczalnoci rnych zwizkw przyjmuj wartoci liczbowe w zakresie 10-210-100 (przykadowo: pIrPbCl2 = 4.8, pIrBi2S3 = 97, pIrHgS = 52).
Osady 14
Czy zapisanie iloczynu rozpuszczalnoci w podanej wyej formie jest bdem? [Ag+] (lub cAg+) symboliczny zapis stenia jonw srebra aAg+ - symboliczny zapis aktywnoci jonw srebra Zatem w poprawnej formie wyraenie na iloczyn rozpuszczalnoci chlorku srebra powinno by zapisane nastpujco: IrAgCl = aAg+ aClNaley jednak pamita o tym, e iloczyn rozpuszczalnoci jest wielkoci termodynamiczn, charakterystyczn dla zwizkw trudno rozpuszczalnych, opisujc rwnowag pomidzy tymi zwizkami w fazie staej i odpowiednimi jonami pochodzcymi z ich dysocjacji, znajdujcymi si w roztworze wodnym. W przypadku rwnowag w roztworach zwizkw trudno rozpuszczalnych osigane stenia s tak niskie, e w tych warunkach rnica pomidzy steniem i aktywnoci jest praktycznie do zaniedbania. Dla kadego zwizku trudno rozpuszczalnego jest zatem poprawne wyraenie na iloczyn rozpuszczalnoci, zapisane zarwno z uyciem symboli ste, jak i symboli aktywnoci (stwierdzenie to jest suszne dla kadego procesu rozpuszczania zwizku trudno rozpuszczalnego w czystej wodzie).
Iloczyn rozpuszczalnoci cz 3
Osady 15
Iloczyn rozpuszczalnoci jest wielkoci termodynamiczn, charakteryzujc jednoznacznie podatno na rozpuszczanie zwizku trudno rozpuszczalnego. Jest to wielko wymierna, ktrej wymiarem (ze wzgldu na sposb jej liczenia) jest wymiar stenia molowego do odpowiedniej potgi (rwnej liczbowo iloci jonw na jakie zwizek dysocjuje w roztworze).
Dysocjacja
Ilo jonw 2 3 4
Uwaga!
Zwizki dysocjujce na rn ilo jonw, maj rny wymiar iloczynu rozpuszczalnoci. Rnic w ich podatnoci na rozpuszczanie nie mona ustali przez porwnanie wartoci iloczynw rozpuszczalnoci. Takie postpowanie jest poprawne tylko dla zwizkw o identycznej budowie (dysocjujcych na tyle samo jonw w roztworze).
Zwizki o identycznej budowie AB A2B i AB2 A3B i AB3 A4B, AB4, A2B3 i A3B2 AgCl, BaSO4, AlPO4 Ag2CO3, PbCl2 Ag3PO4, Al(OH)3 Ag4P2O7, Zr(OH)4, Bi2S3, Ca3(PO4)2
Iloczyn rozpuszczalnoci cz 4
Definiowanie iloczynu rozpuszczalnoci jako:
Osady 16
iloczynu aktywnoci jonw (kationw i anionw) powstaych w wyniku dysocjacji trudno rozpuszczalnego zwizku, podniesionych do odpowiednich potg, rwnych wspczynnikom przy poszczeglnych jonach w reakcji dysocjacji
nie jest jedynym sposobem spotykanym w literaturze, a zwaszcza w powszechnym uyciu.
iloczyn aktywnoci jonw (kationw i anionw) powstaych w wyniku dysocjacji trudno rozpuszczalnego zwizku, podniesionych do odpowiednich potg, rwnych wspczynnikom wynikajcym ze wzoru stechiometrycznego tego zwizku.
Zazwyczaj obydwie definicje prowadz do identycznej postaci wyraenia na iloczyn rozpuszczalnoci. Druga z nich nie daje si jednak zastosowa m.in. do zwizkw rtci(I), ktre zawieraj kation Hg22+. Przykadowo, chlorek rtci(I): Hg2Cl2 = Hg22+ + 2Clnie jest zwizkiem o budowie A2B2 tylko AB2. Jego iloczyn rozpuszczalnoci (zgodnie z zapisem reakcji dysocjacji) naley podawa w postaci: IrHg2Cl2 = [Hg22+][Cl-]2. Wtpliwoci moe budzi take sposb zapisywania wyrae na iloczyn rozpuszczalnoci dla zwizkw zawierajcych jony kompleksowe, w tym aniony, np. (NH4)2[PtCl6] oraz kationy szczeglnie oksokationy, np. wanadylowy - VO2+ ([VO](OH)2) lub uranylowy UO22+ (NaZn[UO2](CH3COO)9H2O). W takich przypadkach naley kierowa si zasad, e jony kompleksowe pochodzce z rozpuszczenia osadu, zachowuj si jak kompleksy doskonae, czyli w praktyce nie dysocjuj na jony skadowe.
Osady 17
Rozpuszczalno cz 1
Wad iloczynu rozpuszczalnoci jest to, e jego warto liczbowa zaley od liczby jonw powstajcych podczas dysocjacji zwizku. Bezporednio mona zatem porwnywa iloczyny rozpuszczalnoci tylko dla zwizkw o takiej samej budowie. Czy jest jaka wielko fizykochemiczna, ktra byaby wolna od tej wady? (czyli, czy jest taka wielko, ktra ma taki sam wymiar dla zwizkw o rnej budowie?). Wprowadzamy pojcie rozpuszczalnoci: W ustalonych warunkach rozpuszczalno trudno rozpuszczalnego zwizku (s) rwna jest steniu jego nasyconego roztworu. Wymiarem rozpuszczalnoci (niezalenie od budowy zwizku!) jest wymiar stenia - gwnie stenia molowego mol/l.
Osady 18
Rozpuszczalno cz 2
Jakiego rzdu s wartoci rozpuszczalnoci zwizkw? Rozpuszczalno w wodzie, w temp. 25 C [mol/l] powyej 0.1 0.10.01 poniej 0.01
Zwizki
rozpuszczalne trudno rozpuszczalne nierozpuszczalne
Zwizki mog znacznie rni si rozpuszczalnoci. Zwizki zupenie nierozpuszczalne w praktyce nie istniej. Rozpuszczalnoci najtrudniej rozpuszczalnych zwizkw s rzdu 110-25 mola/l (przykadowo, tak rozpuszczalno ma siarczek rtci(II) - HgS).
Rozpuszczalno cz 3
Osady 19
Jaka jest zaleno funkcyjna midzy rozpuszczalnoci i iloczynem rozpuszczalnoci? Dla kadego trudno rozpuszczalnego zwizku mona poda funkcj wic jego rozpuszczalno z iloczynem rozpuszczalnoci. Dla zwizkw o identycznej budowie ma ona identyczn posta. Zawsze jest to funkcja pierwiastkowa takiego stopnia, aby wymiar iloczynu rozpuszczalnoci sprowadzi do wymiaru stenia molowego. Przykad: wyprowadzenie zalenoci s = f(Ir) dla wglanu srebra Jeeli rozpuszczalno Ag2CO3 wynosi s, to zgodnie z reakcj dysocjacji, tyle samo wynosi rozpuszczalno anionu, a rozpuszczalno kationu jest dwa razy wiksza (2s):
s 2s s Ag2CO3 = 2Ag+ + CO32Po wstawieniu tych wartoci do wyraenia na iloczyn rozpuszczalnoci, otrzymujemy:
s=
IrAg2CO3 4
Osady 20
s=
IrAmBn mm nn
Osady 21
Rozpuszczalno cz 5
W porwnaniu do iloczynu rozpuszczalnoci, zalet rozpuszczalnoci jest to, e ma taki sam wymiar dla zwizkw o rnej budowie. Wad natomiast jest dua podatno na zmiany pod wpywem rnych czynnikw. Rozpuszczalno zaley midzy innymi od: rodzaju substancji rozpuszczanej, rodzaju rozpuszczalnika, temperatury i cinienia. Rozpuszczalno bardzo silnie modyfikuj take takie czynniki, jak:
Rozpuszczalno cz 6
Osady 22
Jak modyfikuj rozpuszczalno efekty: wsplnego jonu, kompleksowania i wysalania? Efekt wsplnego jonu: AgCl = Ag+ + Cl- + Cl- (np. w postaci NaCl) Wprowadzone dodatkowo jony chlorkowe (uwaga w niewielkim steniu!) zwikszaj cakowite stenie jonw Cl- w roztworze. Aby zachowa niezmienion warto IrAgCl, konieczne jest obnienie stenia jonw Ag+, czyli rozpuszczalno osadu AgCl musi si w tych warunkach zmniejszy. Efekt kompleksowania: Aniony o silnych cechach kompleksotwrczych (np. I-), z wieloma kationami metali tworz trudno rozpuszczalne osady. Gdy ich nadmiar w roztworze jest duy, to nawet najtrudniej rozpuszczalne osady mog si rozpuci wskutek kompleksowania.
AgI + I- = [AgI2]-
W stonych roztworach soli nieorganicznych (np. Na2SO4) ruchliwo jonw jest wyranie ograniczona (wspczynniki aktywnoci silnie malej 0) - take tych pochodzcych z rozpuszczania osadw. Skoro wic malej wspczynniki aktywnoci (), to eby zachowa sta warto Ir, musi wzrasta stenie. Zatem w stonych roztworach soli zwizki trudno rozpuszczalne rozpuszczaj si lepiej ni w wodzie.
Efekt wysalania:
Rozpuszczalno cz 7
Osady 23
Podsumowanie wpywu efektw wsplnego jonu, kompleksowania i wysalania na rozpuszczalno trudno rozpuszczalnych zwizkw.
efekt wysalania rozpuszczalno efekt kompleksowania so so rozpuszczalno w czystej wodzie efekt wsplnego jonu stenie jonw dodanych
Osady 24
Klasy podobiestwa budowy zwizkw pokrywaj si dla zwizkw dysocjujcych na niewielk ilo jonw w roztworze, zarwno z punktu widzenia wymiaru iloczynu rozpuszczalnoci, jak i postaci funkcji wicej rozpuszczalno z iloczynem rozpuszczalnoci. Od zwizkw dysocjujcych na 5 jonw pojawiaj si w ramach klas rnice w postaci funkcji s=f(Ir), wynikajce z innej proporcji kationw do anionw.
Klasa budowy AB
AB2 i A2B AB3 i A3B A2B3 i A3B2
Wymiar Ir (mol/l)2
(mol/l)3 (mol/l)4
Ir Ir 4 Ir 27 Ir 108 Ir 256
Uwaga!
Nie ma klasy zwizkw A2B2, dlatego wszystkie zwizki dysocjujce na 4 jony maj tak sam posta wyraenia s=f(Ir). Sole rtci(I), zawierajce kation Hg22+, maj sumaryczne wzory pasujce pozornie do tej klasy (np. Hg2Cl2, Hg2I2). W rzeczywistoci dysocjuj one z utworzeniem w roztworze wodnym kationu Hg22+ - zatem nale do klasy AB2.
Osady 25
Roztwarzanie
Roztwarzanie - zjawisko fizykochemiczne, polegajce na przejciu substancji staej do roztworu, w wyniku jej reakcji z rozpuszczalnikiem lub innym skadnikiem roztworu. Przykadowo, roztwarzaniem s reakcje metalicznego elaza z kwasem solnym lub metalicznej miedzi z kwasem azotowym(V). Zewntrznie zjawisko to jest podobne do rozpuszczania (stopniowy ubytek elaza i miedzi wraz z ich przechodzeniem do roztworu), jednak spowodowane jest przebiegiem reakcji chemicznych:
Twardo wody cz 1
Osady 26
Twardo wody jest pojciem umownym, okrelajcym zawarto w wodzie dwuwartociowych kationw metali, gwnie Ca2+ oraz Mg2+. Rozrnia si: 1. twardo ogln (jest to cakowita zawarto w wodzie jonw Ca2+ i Mg2+ oraz innych dwuwartociowych jonw metali, np.: Fe2+, Mn2+, Ba2+, Sr2+). Z powodu duego stenia jonw Ca2+ i Mg2+ oraz maego innych kationw dwuwartociowych, twardo ogln wywouj w praktyce tylko Ca2+ i Mg2+. 2. twardo wglanow (jest to cakowita zawarto wglanw i wodorowglanw -
Osady 27
Twardo wody cz 2
1. Usuwanie twardoci przez wytrcanie osadw
Twardo przemijajc redukuje znacznie gotowanie wody:
Osady 28
W ujciu wspczesnej chemii nieorganicznej, waciwoci amfoteryczne niektrych pierwiastkw metalicznych i ich zwizkw, wynikaj bezporednio z ich zdolnoci do tworzenia hydroksykompleksw. Wikszo wodorotlenkw metali to trudno rozpuszczalne osady w rodowisku obojtnym i umiarkowanie alkalicznym. Zwikszenie stenia jonw wodorotlenowych w roztworze, powoduje ujawnienie si amfoterycznych cech niektrych metali, jak np. glinu i jego wodorotlenku:
Osady 29
CO32- + H2O = HCO3- + OHObydwa aniony s dostpne dla wprowadzanych do roztworu kationw metali. Teoretycznie mog wic wytrci si osady wglanw lub wodorotlenkw. W tych warunkach wodorotlenki wytrcaj si m.in. dla nastpujcych kationw: Al3+, Cr3+, Ti3+, Be2+:
Cr3+ + 3CO32- + 3H2O= Cr(OH)3 + 3HCO3Take amoniak wytrca osady wodorotlenkw z roztworw wodnych niektrych jonw metali. Osady te w nadmiarze amoniaku rozpuszczaj si, tworzc aminakompleksy (tak z amoniakiem reaguj m.in. kationy Cu2+, Ni2+, Zn2+ i Mn2+).
Osady 30
Cl-,
Br-,
I-
pozostae
pozostae NH4+ i kationy metali alkalicznych NH4+, kationy metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych (od Ca2+)
O2-,
OH-
pozostae
Osady 31
K = f(Ir, Ka)
Dla podanego przykadu: pIrNiCO3 = 6.9, pKa H2CO3 = 16.6 (pka1 = 6.4, pka2 = 10.3).
Osady 32
Kationy metali tworz liczne kompleksy z wieloma ligandami, w tym take z resztami
kwasowymi mocnych kwasw protonowych (np. chlorki Cl-, bromki Br-, jodki I-). Metale amfoteryczne dodatkowo s zdolne do tworzenia hydroksykompleksw z jonami wodorotlenowymi OH-:
AgBr + Br- = [AgBr2]Na kompleksowanie podatne s te kationy metali zwizane w trudno rozpuszczalne
osady. Staa rwnowagi takich reakcji zaley od iloczynu rozpuszczalnoci trudno rozpuszczalnego zwizku i od staej nietrwaoci powstajcego kompleksu:
K = f(Ir, Kc)
Dla podanego przykadu: pIrAgBr = 12.7, pKc
AgBr2-
Osady 33
Reakcja wytrcania osadu z odczynnikiem grupowym Powstaj osady chlorkw: Ag+ + Cl- = AgCl Powstaj osady siarczkw: Hg2+ + S2- = HgS
(grupa siarkowodoru w H 2S II rodowisku w 0.2 M HCl Podgrupa IIB: As(III), As(V), Sb(III), Osady siarczkw rozpuszczaj si kwasu solnego) Sb(V), Sn(II), Sn(IV) w (NH4)2S tworzc tiosole: Sn2+ + S2- = SnS (Au(III) i Ge, Mo, W, Ir, Pt na SnS + S2- = [SnS2]2-aq rnych stopniach utlenienia) (NH4)2S w Podgrupa IIIA: Zn(II), Ni(II), Co(II), Powstaj osady siarczkw: rodowisku Mn(II), Fe(III) Co2+ + S2- = CoS sabo (V(IV), U(IV), In(III), Ga(III)) (grupa siarczku III kwanym, Podgrupa IIIB: Al(III), Cr(III) alkalicznego) obojtnym (Ti(IV), Zr(IV), Hf(IV), Th(IV), Powstaj osady wodorotlenkw: Al3+ + 3OH- = Al(OH)3 lub sabo La(III), Sc(III), Y(III), Ta(V), Be(II) alkalicznym i lantanowce) (grupa wglanu 1M Ca(II), Sr(II), Ba(II) Powstaj osady wglanw: IV Ca2+ + CO32- = CaCO3 amonowego) (NH4)2CO3 (Ra(II)) (bez Mg(II), K(I), Na(I) V odczynnika brak brak (Li(I), Rb(I), Cs(I), Fr(I)) grupowego)
Osady 34
(grupa anionw tworzcych I osady z kationem baru) (grupa anionw tworzcych II osady z kationem srebra) (grupa anionw tworzcych rozpuszczalne III sole z jonami baru i srebra)
0.2 M BaCl2
CO32-, BO2-, PO43-, AsO33-, AsO43-, CrO42-, SiO32-, F-, C2O42-, Ba2+ + 2BO2- = Ba(BO2)2 2C4H4O6 oraz aniony siarki: SO42-, SO32-, S2O32- (S2-) Cl-, Br-, I-, CN-, SCN-, ClO-, S2-, [Fe(CN)6]4-, [Fe(CN)6]3-
0.1 M AgNO3
brak
brak
Osady 36
Osady 37
nierozpuszczalnymi w wodzie.
Osady 38
Te zwizki borowcw, dla ktrych energia hydratacji jest wiksza od energii sieciowej, s dobrze rozpuszczalne w wodzie (m.in. azotany, halogenki z wyjtkiem niektrych fluorkw, siarczany, czciowo siarczki). Kwas ortoborowy H3BO3 i tlenek boru B2O3 , s umiarkowanie dobrze rozpuszczalne w wodzie. Do najtrudniej rozpuszczalnych zwizkw boru nale tetrafenyloboran potasu K[B(C6H5)4] i metaborany, zwaszcza metali przejciowych Me(BO2)2, gdzie Me=Cd, Co, Ni, Pb, Zn. Wodorotlenki borowcw Me(OH)3 (Me=Al, Ga, In, Tl) s wszystkie nierozpuszczalne, a iloczyny rozpuszczalnoci malej ze wzrostem liczby atomowej borowca. Z tlenkw metalicznych borowcw tylko Al2O3 wykazuje minimaln rozpuszczalno w wodzie, pozostae s nierozpuszczalne. Spord siarczkw borowcw B2S3, Al2S3 i Ga2S3 s dobrze rozpuszczalne w wodzie. Siarczki indu i talu na +III stopniu utlenienia s nierozpuszczalne. Wszystkie ortofosforany MePO4 i ortoarseniany MeAsO4 borowcw (Me=Al, Ga, In, Tl) nale do najtrudniej rozpuszczalnych w wodzie zwizkw tych metali. Zwizki talu na +I stopniu utlenienia s zazwyczaj trudniej rozpuszczalne ni analogi na +III stopniu utlenienia (jedne z niewielu wyjtkw to wodorotlenek i selenian(IV)).
Osady 39
Dobrze rozpuszczalne w wodzie s wglany, szczawiany i mrwczany metali alkalicznych. Poza nielicznymi wyjtkami, wszystkie octany s zwizkami dobrze rozpuszczalnymi. Spord krzemianw rozpuszczalne s tylko sole sodowe i potasowe.
Z halogenkw wglowcw trudno w wodzie rozpuszczaj si wszystkie zwizki oowiu(II), a take niektre zwizki wgla.
Do trudno rozpuszczalnych zwizkw cyny i oowiu nale ortofosforany (pIrPb3(PO4)2 =43.5) i ortoarseniany (pIrPb3(AsO4)2 =35.4). Do trudno rozpuszczalnych w wodzie zwizkw oowiu(II) nale te siarczan(VI) i chromian.
Osady 40
Azotany(III) i azotany(V) s generalnie zwizkami dobrze rozpuszczalnymi. Do trudno rozpuszczaj si tylko AgNO2 i zasadowe azotany Hg22+ i Bi3+. Spord azydkw (sole zawierajce anion N3-) trudno rozpuszczalne s sole: Ag+, Cu+, Cu2+, Hg22+, Pb2+ i Tl+. Ortofosforany(I) PO23- - s dobrze rozpuszczalne, poza solami Pb2+, Th4+ i U4+. Jedynie metale alkaliczne tworz rozpuszczalne w wodzie ortofosforany(III), ortofosforany(V), wodoroortofosforany(V) i pirofosforany(V). Wszystkie diwodoroortofosforany(V) s dobrze rozpuszczalne. Interesujce jest to, e wrd trudno rozpuszczalnych ortofosforanw(V) s sole mieszane, zawierajce kation amonowy (UO2NH4PO4 pIr=25.4, MgNH4PO4 pIr=12.6 i BeNH4PO4 pIr=12.6). Trudno rozpuszczalne s wszystkie podfosforany (P2O54-).
Sole kwasw arsenowych s pod wzgldem rozpuszczalnoci w wodzie analogami soli odpowiednich kwasw fosforowych. Kwasy HSbO2, HSbO3 oraz H3SbO4 s trudno rozpuszczalne w wodzie. Do trudno rozpuszczalnych nale take ortoantymoniany(V) i heksahydroksyantymoniany(V) nawet gdy zawieraj kation metalu alkalicznego.
Osady 41
Zwizki z azotowcem w pozycji kationu Azot (ze wzgldu na moliwo tworzenia wiza wielokrotnych) tworzy tlenki gazowe.
Tlenki pozostaych azotowcw s ciaami staymi ich rozpuszczalno maleje ze wzrostem masy atomowej azotowca (tlenki antymonu i bizmutu s trudno rozpuszczalne w wodzie). Znane s nieliczne zwizki zawierajce kation As3+, nieco liczniejsze z kationem Sb3+ i powszechnie wystpujce z kationem Bi3+. Istnienia kationw na stopniu utlenienia 5+ do tej pory nie potwierdzono. Siarczki arsenu i antymonu As2S3, Sb2S3, As2S5 i Sb2S5 s bardzo trudno rozpuszczalne w wodzie. Rozpuszczaj si natomiast w nadmiarze siarczkw alkalicznych dajc tiosole (np. As2S3 + S2- = 2[AsS2]-). Siarczek bizmutu(III) Bi2S3 naley do najtrudniej rozpuszczalnych w wodzie zwizkw (pIr=97). Istniej trudno rozpuszczalne jodki o wzorze oglnym XI3 (X = As, Sb, Bi). Arsen, antymon i bizmut mog w rodowisku kwanym wystpowa w postaci oksokationw: (AsO+, AsO3+, AsO2+, SbO+, SbO2+, BiO+). Znane s trudno rozpuszczalne w wodzie sole zawierajce takie oksokationy (SbOCl, SbO2Cl, BiOX, gdzie X = Br, Cl, I, SCN, NO3). Obok siarczku Bi2S3 do najtrudniej rozpuszczalnych soli bizmutu nale: ostofosforan(V) BiPO4 (pIr=21.1), wodorotlenek Bi(OH)3 (pIr=31.5) oraz jodek BiI3 (pIr=18.1).
Osady 42
Mimo e udowodniono istnienie w roztworach wodnych kationw Te4+ i Po4+, nie jest pewne jakie zwizki tworz i jakie s ich waciwoci. Tlenki (O2-) i wodorotlenki (OH-) metali alkalicznych i ziem alkalicznych (poza zwizkami litu, berylu i magnezu) s dobrze rozpuszczalne w wodzie. Najtrudniej rozpuszczalne wodorotlenki maj wykadniki iloczynu rozpuszczalnoci w zakresie pIr~2535. Siarczki (S2-) litowcw, berylowcw, lejszych borowcw (poza indem i talem na +III stopniu utlenienia) i lantanowcw, s dobrze rozpuszczalne w wodzie. Inne nale do najtrudniej rozpuszczalnych zwizkw (np. pIrHgS =52.7, pIrBi2S3 =97, pIrCu2S =48.1). Wiele tiosiarczanw (S2O32-) i siarczanw(IV) (SO32-) trudno rozpuszcza si w wodzie. Do najtrudniej rozpuszczalnych nale Hg2S2O3 (pIr=14.2) i Ag2SO3 (pIr=13.8). Siarczany(VI) (SO42-) nale generalnie do dobrze rozpuszczalnych. Trudno rozpuszczalne s siarczany(VI) nastpujcych pierwiastkw: Ag+, Ba2+, Ca2+, Sr2+, Ra2+, Pb2+ i Hg22+, w tym najtrudniej BaSO4 i RaSO4 (dla obydwu pIr~11). Wszystkie zwizki zawierajce aniony selenu i telluru s pod wzgldem rozpuszczalnoci w wodzie analogami zwizkw zawierajcych siark. Selenki (Se2-) i tellurki (Te2-) s nawet trudniej rozpuszczalne od siarczkw.
Osady 43
Andrzej Szymaski