UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIA PIELGNIARSTWA I NAUK O ZDROWIU STUDIA NIESTACJONARNE IIO NATALIA CZEREPAK PIELGNIARSTWO II ROK

POWIKANIA PO PODANIU JODOWYCH RODKW KONTRASTOWYCH

RODKI KONTRASTOWE
RODKI KONTRASTOWE - to substancje pochaniajce promieniowanie rentgenowskie bardziej lub mniej ni tkanki ciaa.

Stopie osabienia promieniowania X zwizane jest z gstoci danej substancji i liczb atomow pierwiastkw j tworzcych.

PODZIA RODKW KONTRASTOWYCH

ze wzgldu na sposb podania (np. doustne, donaczyniowe, dokanaowe) ze wzgldu na sposb osabienia promieniowania X: pozytywne (J, Ba) negatywne (CO2, powietrze, inne gazy) podzia T. Almena; na grupy ze wzgldu na wspczynnik (R) wyraajcy stosunek liczby atomw jodu w czsteczce, do liczby czsteczek na jak dysocjuje zwizek w roztworze

nowy podzia: - jonowe: - monomery (m.in. Urokon, Hypaque, Urografin, Uromiro, Isopaque) - dimery (m.in. Hexabrix) - niejonowe: - monomery (m.in. Omnipaque, Ultravist, Optiray, Solutrast) - dimery (m.in. Visipaque, Isovist)

JODOWE RODKI KONTRASTOWE

Dzielimy je na:
NIEJONOWE rodki kontrastowe JONOWE rodki kontrastowe

CECHY RODKW KONTRASTOWYCH DECYDUJCE O OBJAWACH UBOCZNYCH

osmolalno jonowo hydrofilno lipofilno lepko

REAKCJE UBOCZNE PO PODANIU RODKW KONTRASTOWYCH

A) charakterze miejscowym (np. bl, uczucie gorca, zaczerwienienie w miejscu podania) o charakterze oglnoustrojowym (np. z zakresu ukadu sercowonaczyniowego, nerwowego, immunologicznego) B) alergoidalne (np. pokrzywka, wid, skurcz oskrzeli, wstrzs anafilaktyczny) niealergoidalne (np. nudnoci, wymioty) C) lekkie - nie wymagaj postpowania lekarskiego rednie - wymagaj postpowania lekarskiego, nie zagraaj yciu cikie - wymagaj intensywnego leczenia, wcznie z hospitalizacj
o

REAKCJE UBOCZNE PO PODANIU RODKW KONTRASTOWYCH C.D.

U 1-2% pacjentw stwierdza si reakcje umiarkowane, wymagajce leczenia, ale nie zagraajce yciu. Reakcje cikie, stanowice zagroenie dla ycia, wystpuj w 0,1-0,2%. Zejcia miertelne s niezwykle rzadkie - 1:50000 lub 1 : 100 000 bada.

KLASYFIKACJA POWIKA PO DONACZYNIOWYM PODANIU WODNYCH JODOWYCH RODKW KONTRASTOWYCHYCH

LEKKIE

UMIARKOWANE
omdlenie
cikie wymioty rozlega pokrzywka

nudnoci wymioty pokrzywka wid skry chrypka kaszel kichanie obfite pocenie si uczucie ciepa

obrzk twarzy
obrzk krtani skurcz oskrzeli

KLASYFIKACJA POWIKA PO DONACZYNIOWYM PODANIU WODNYCH JODOWYCH RODKW KONTRASTOWYCHYCH C.D. CIKIE Drgawki Obrzk puc Wstrzs Zatrzymanie oddechu Zatrzymanie krenia

GRUPY RYZYKA
powikania po poprzednim podaniu rodka

cieniujcego alergia astma paraproteinemia niewydolno ukadu krenia i oddechowego niewydolno nerek niewydolno wtroby wiek powyej 65 lat dzieci do 10 roku ycia, szczeglnie okres noworodkowy i niemowlcy

Niskoosmolalne preparaty, zwaszcza bezjonowe, s lepiej tolerowane przez pacjentw i znacznie rzadziej powoduj oglnoustrojowe reakcje niepodane. Stosowanie tych rodkw pozwala kilkakrotnie zmniejszy liczb zagraajcych powika. W znacznej czci krajw nie s one jednak powszechnie dostpne ze wzgldu na cen

Niepodane reakcje wystpujce po podaniu jonowych i niejonowych rodkw kontrastowych pojawiaj si najczciej w cigu pierwszych 20 min po wstrzykniciu preparatu. Tylko w niektrych, rzadkich przypadkach dochodzi do nich w 24-48 h po wstrzykniciu. Reakcje mog si pojawia zarwno po pojedynczym, jak i po kolejnym podaniu.

W praktyce grone dla ycia powikania wymagaj intensywnego leczenia w cigu pierwszego kwadransa od wstrzyknicia rodka kontrastowego. Na ich ciko moe wpywa ilo, sposb i szybko podania.

Osmotoksyczno objawia si zmianami objtoci surowicy, wpywem na przepuszczalno naczy i ich rozszerzeniem. Jest przyczyn blu przy wstrzykniciu, spadku cinienia krwi i odpowiedzi nerwu bdnego, wpywajc na czsto akcji serca. Moe tez zaburzy barier krew-mzg, oddziaujc midzy innymi na orodek wymiotny.

Dziaanie chemotoksyczne obejmuje objawy neurotoksyczne, zaburzenia rytmu i funkcji serca, uszkodzenie naczy. Bezporednie dziaanie organotoksyczne obejmuje zmiany powodowane w sercu, naczyniach i pucach.

Preparaty te powinny by rwnie stosowane w takich badaniach jak flebografia, koronarografia, arteriografia ttnicy szyjnej, krgowej, pucnej, midzyebrowej lub oskrzelowej, mielografia i radikulografia. Szczeglna ostrono i rozwaga obowizuj przy podawaniu rdnaczyniowych preparatw jodowych chorym z wolem (zwaszcza toksycznym), guzem chromochonnym lub niedokrwistoci sierpowat.

Stosowanie donaczyniowych rodkw kontrastowych moe powodowa wystpienie nefropatii. Definiuje si j jako pogorszenie funkcji nerek ze wzrostem stenia kreatyniny w surowicy o 25% lub 44 mmol/l (0.5 mg/dl) w cigu trzech dni od podania rodka kontrastowego przy braku innej przyczyny etiologicznej.

PRZYGOTOWANIE DO BADANIA
Pacjenci z grupy zwikszonego ryzyka powinni by specjalnie przygotowani do badania: pacjentw naley nawodni, doustnie lub doylnie, przynajmniej 4 godziny przed i 24 godziny po podaniu rodka kontrastowego (100 ml NaCl/h) leki neurotoksyczne odstawi 24 godziny przed badaniem rozway inne metody diagnostyczne

PROPONOWANE POSTPOWANIE W PRZYPADKU POWIKA