Organiczny Obieg Rankinea

(ang. Organic Rankine Cycle) Odzysk ciepa odpadowego w postaci energii elektrycznej

Idea CHP
CHP Combined Heat and Power

Kogeneracja
Rwnoczesna produkcja dwch lub wicej typw energii uytkowej z pojedynczego rda energii Wykorzystanie ciepa odpadowego z urzdze wytwarzajcych energi elektryczn Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepa pozwala na przetworzenie energii pierwotnej z bardzo wysok sprawnoci.

Energetyka rozproszona

Energetyka rozproszona

Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepa

Sprawno odzysku ciepa (55/70) = 78,6% Sprawno cakowita ((30+55)/100) = 85,0% Kocio odzyskowy Ciepo + Spaliny
70 jednostek

Spaliny wylotowe
15 jednostek

Ciepo
55 jednostek

Zapotrzebowanie ciepa

Paliwo
100 jednostek

En. el.
30 jednostek

Turbina, silnik itp.

Generator

Zapotrzebowanie na en. el.

Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepa

a) rozdzielone wytwarzanie ciepa i energii elektrycznej w kotle grzewczym i w elektrowni kondensacyjnej skojarzone wytwarzanie ciepa i prdu w bloku siownianociepowniczym

b)

Domowa Mikrosiownia Kogeneracyjna

Obieg Clausiusa-Rankinea
Obieg Rankinea jest obiegiem porwnawczym w przypadku klasycznej siowni parowej.

Obieg Clausiusa-Rankinea

Organic Rankine Cycle

Organic Rankine Cycle (ORC) s to ukady pracujce w obiegu siowni parowej, w ktrych czynnikiem roboczym, zamiast pary wodnej, jest wybrany zwizek organiczny. Pierwsza eksperymentalna elektrownia ORC powstaa w 1967 r. w miejscowoci Paratunka (Kamczatka, Rosja) i miaa moc 680 kW, a zasilana bya wod geotermaln o temperaturze 81C. Po pocztkowej fascynacji technologi ORC prace nad jej rozwojem wstrzymano w kocu lat 80-tych. Powodem byo stosowanie wglowodorw fluorochlorowych w roli czynnikw roboczych (zagroenie dziur ozonow). Obecnie, w zwizku z wejciem do uycia nowych czynnikw chodniczych, zainteresowanie ni ponownie wzroso.

Organic Rankine Cycle

W ukadach ORC jako czynnik roboczy wykorzystuje si zwizki organiczne, umoliwiajce (dziki odpowiednim parametrom przemian fazowych) dokadne dostosowanie do temperatury rde ciepa. Lekkie wglowodory stosowane w ukadach ORC charakteryzuj si ciepem parowania stanowicym ok. 17% ciepa parowania wody. Zwizki te speniaj w ukadzie tak sam rol jak woda w ukadzie parowym, jednake pracuj w innym przedziale cinie. Instalacje ORC charakteryzuj si zwart budow i niewielk iloci elementw skadowych, dodatkowo mae jednostki mog by uruchamiane i sterowane zdalnie, praktycznie bez udziau obsugi.

Schemat cieplny siowni ORC

Schemat cieplny wraz z wykresem T-S

Wykres T-S dla rnych czynnikw

Schemat obiegu

Porwnanie obiegu Clausiusa Rankinea i obiegu ORC w ukadzie T-S

Obieg siowni parowej w ukadzie T-S

Obieg siowni ORC w ukadzie T-S

Schemat instalacji przykadowej elektrociepowni

woda/ para wodna czynnik organiczny 1w nonik ciepa odpadowego

Skraplacz/parowacz 4w

A
5n 3w 4n Podgrzewacz I

5w 1n Turbina parowa

Pompa cyrkulacyjna

Generator 2ns Skraplacz 3n 4n Pompa cyrkulacyjna

5n

1s

Podgrzewacz II

2s

Punkty charakterystyczne na wykresie T-S

Temperatura odparowania wody w kotle T1w (R236fa = 105C, R236ea = 110C, R245fa = 115C, cykloheksan =120C) Kocio typu SPD 2900, moc 2000kW
T Tcr
x=0 x=1

T
x=0

Tcr
x=1

5n 1w

1n

5w 4w 3w

organic fluid

4n

2sn 3n 2n

Punkty charakterystyczne dla sieci wodno parowej

Punkty charakterystyczne obiegu C-R z czynnikiem organicznym

Wybrane organiczne czynniki robocze sprawno termiczna w zalenoci od wyboru czynnika

22
Sprawno termiczna elektrowni %

21 20 19 18 17 16 15 14 103/105 108/110 T1n/T1w C 113/115 118/120 R236fa R236ea R245fa cykloheksan woda

Sprawno termiczna elektrowni w funkcji temperatury pary wodnej wytwarzanej w kotle (i zwizanej z ni temperatury odparowania czynnika organicznego) dla wybranych substancji roboczych

Wybrane organiczne czynniki robocze moc elektryczna w zalenoci od wyboru czynnika

700 600 500 400 300 200 103/105 108/110 T1n/T1w C 113/115 118/120

Moc elektryczna kWel

R236fa R236ea R245fa cykloheksan woda

Moc elektryczna siowni w funkcji temperatury pary wodnej wytwarzanej w kotle (i zwizanej z ni temperatury odparowania czynnika organicznego) dla wybranych substancji roboczych.

Wybrane organiczne czynniki robocze strumie czynnika roboczego w zalenoci od wyboru czynnika
Strumie czynnika roboczego w obiegu kg/s

45 40 35 30

Wybrane organiczne czynniki 25 robocze sprawno 20 15 termiczna w zalenoci od 10 wyboru czynnika

5 0 103/105 108/110 113/115 118/120 T1n/T1w C

R236fa R236ea R245fa cykloheksan woda

Strumie czynnika roboczego krcego obiegu siowni w funkcji temperatury pary wodnej wytwarzanej w kotle (i zwizanej z ni temperatury odparowania czynnika organicznego) dla wybranych substancji roboczych.

Wybrane organiczne czynniki robocze strumie ciepa dopr. w zalenoci od wyboru czynnika
6000
Strumi ciepa doprowadzanego z zewntrznego rda ciepa QP-II kW

5000 4000 3000 2000 1000 0 103/105 108/110 113/115 118/120 T1n/T1w C R236fa R236ea R245fa cykloheksan woda

Strumie ciepa doprowadzanego z zewntrz w podgrzewaczu P-II w funkcji temperatury pary wodnej wytwarzanej w kotle (i zwizanej z ni temperatury odparowania czynnika organicznego) dla wybranych substancji roboczych .

Ukad oparty na ORC

Ukad oparty na ORC

Ukad oparty na ORC skala wielkoci

Ukad oparty na ORC skala wielkoci

Zastosowania

Obieg Kalina
Jedn z odmian ukadw ORC jest tzw. ukad Kalina. Rnica ogranicza si jedynie do czynnika roboczego: w klasycznym ukadzie ORC jest to najczciej izobutan lub izopentan, a w ukadzie Kalina mieszanina amoniaku z wod. Stosunek amoniaku do wody zmieniany jest w zalenoci od procesu wystpujcego w obiegu i nie jest stay podczas wszystkich przemian w nim zachodzcych. Ukad Kalina jest obiegiem opartym o cykl Rankinea z dodanymi czonami: destylacyjnym i absorpcyjnym.

Podzia obiegw siowni parowych

Wykorzystanie cyklu Kalina

Przykadowe parametry w instalacji

Porwnanie waciwoci czynnikw roboczych poszczeglnych obiegw

Temperatura punktu pcherzykw w zalenoci od cinienia i stenia amoniaku

Temperatura punktu rosy w zalenoci od cinienia i stenia amoniaku

Moc w zalenoci od cinienia i stenia amoniaku

Zaleno mocy el. od temperatury czynnika przenoszcego ciepo ze rda ciepa

Schemat ideowy ukadu gazowo-parowego

S - sprarka KS1 - komora spalania T1- turbina czci gazowej T2 - turbiny czci parowej G1 - generator elektryczny czci gazowej G2 - generator elektryczny czci parowej S - skraplacz PW - pompa wodna KO - kocio odzyskowy

Ukad Parowo-Gazowy

Ukad Parowo - Gazowy (ang. Combined Cycle)

Mikroturbina

Mikroturbina

Mikrowymienniki

Sprawno - geneza
Woda: mae molekuy (jak pociski) poruszaj si z du prdkoci - problemy zwizane z korozj opatek turbiny -wielostopniowe turbiny -> due naprenia mechaniczne Czynnik organiczny: duy strumie masy, dua rednica turbiny - niewielkie straty - stosunkowo wolne obroty

Porwnanie sprawnoci (ORC i cykl Kalina)

Porwnanie sprawnoci (ORC i cykl Kalina)

Porwnanie sprawnoci

Porwnanie sprawnoci - biopaliwa

Zalety
moliwo wykorzystania niskotemperaturowych rde ciepa niewielkie naprenia mechaniczne na opatkach turbiny wolniejsze obroty pozwalaj na bezporednie podczenie do generatora, bez koniecznoci stosowania duych przeoe moliwo podniesienia sprawnoci istniejcych ju instalacji poprzez odzysk ciepa odpadowego (odzysk w postaci energii elektrycznej !)

moliwo pracy nawet w przypadku obcie rzdu 10 %

stosunkowo prosty rozruch i zatrzymanie niewielki poziom haasu

brak erozji opatek turbiny (za wyjtkiem instalacji z obiegiem Kalina)

dugi czas ycia urzdzenia niewielkie nakady pracy zwizane z utrzymaniem ruchu (ok. 3-5 h/tydzie)

wysoka sprawno cyklu i turbiny

Wady
wysokie nakady inwestycyjne koszty czynnika obiegowego: - ORC: starzenie si czynnika i zwizane z tym okresowe koszty jego wymiany w przypadku obiegu Kalina zagroenie erozj opatek turbiny