OCHRONA WD

PODZIEMNYCH
Wykad nr 3

Na podstawie podrcznika HYDROGEOLOGIA z podstawami geologii, Jerzy KOWALSKI, WUP, Wrocaw 2007 OPRACOWA dr hab.in.Wojciech Chmielowski prof.PK Instytut Inynierii i Gospodarki Wodnej Zakad Gospodarki Wodnej, PK

POCHODZENIE WD PODZIEMNYCH Strefa SATURACJI

Wody w strefie saturacji

PROFIL PIONOWY
strefa areacji
woda wsikowa
ziarno mineralne otoczone wod higroskopijn

powietrze gruntowe woda bonkowata

woda kapilarna

strefa wzniosu kapilarnego

zwierciado wody podziemnej

strefa saturacji

woda wolna

Wody w strefie saturacji

Podzia wd podziemnych wg Z. Pazdry ( 1977)

Wody zaskrne

S to wody podziemne bardzo pytko zalegajce, praktycznie pozbawione strefy areacji. Zwierciado wd zaskrnych wystpuje kilkanacie lub kilkadziesit centymetrw poniej powierzchni ziemi . Wystpuj one najczciej w zagbieniach terenowych, w dolinach rzecznych, w ktrych tworz si torfowiska, bagna itp. Powstawaniu wd zaskrnych sprzyja pytko wystpujce pod powierzchni utwory nieprzepuszczalne, na ktrych gromadzi si moe woda opadowa. Wahania wd zaskrnych s znaczne i szybko reaguj na zmiany i wpywy atmosferyczne. W okresach suchych i gorcych cakowicie zanikaj. W zwizku ze cisym kontaktem tych wd z gleb s one najczciej silnie zanieczyszczone organicznie i bakteriologicznie.

Wody zaskrne

Wody zaskrne ( przypowierzchniowe ) wystpuj w miejscach pytkiego zalegania warstw nieprzepuszczalnych. Miejscami mog wychodzi na powierzchni ziemi tworzc zabagnienie terenu. Najczciej spotykane w bezodpywowych wklsociach terenu lub paskich dnach dolin rzecznych. Bardzo silnie uzalenione od opadw atmosferycznych charakteryzuj si duymi wahaniami poziomu. Skad chemiczny wd wynika z chemizmu opadw atmosferycznych. Z racji pytkiego zalegania podlegaj wpywom atmosfery, a szczeglnie zmianom temperatury. Czsto s w zasigu strefy korzeniowej rolin i mog suy jako rodek transportu rozpuszczalnych substancji pokarmowych. Tworz wraz z gleb siedlisko ycia bogatej gatunkowo fauny.

Wody gruntowe

Wody te s oddzielone od powierzchni terenu mniej lub bardziej przepuszczaln stref areacji.
Zasilane s bezporednio z powierzchni Ziemi przez infiltrujce opady atmosferyczne, a obszar zasilania pokrywa si z obszarem ich rozprzestrzeniania.
strefa areacji rzeba terenu zwiercado wody gruntowej

strefa saturacji

warstwy nieprzepuszczalne

Wody gruntowe

Temperatura wd gruntowych wykazuje wahania do gbokoci 20m. Na tej gbokoci zwanej stref staej temperatury, woda posiada temperatur odpowiadajc redniej rocznej temperaturze danego terenu.
Zdatno wody gruntowej do picia zaley przede wszystkim od gbokoci jej zalegania. Przecitnie mona przyj, e wody gruntowe zalegajce na gbokoci 3-4 m , nie s bakteriologicznie zanieczyszczone. Wod gruntowa ograniczona jest od gry powierzchni wyznaczon zasigiem wody wolnej, zwan zwierciadem wody gruntowej. Ksztat zwierciada nie jest wymuszony warstw nieprzepuszczaln . Zwierciado wody jest swobodne, naladuje w pewnym przyblieniu ksztat powierzchni terenu, podnosi si pod wyniosociami a obnia w zagbieniach.

Wody gruntowe

S oddzielone stref aeracji znacznie grubsz ni wody przypowierzchniowe. Strefa ta sprawia, e wasnoci fizyczne i waciwoci chemiczne s bardziej stabilne. Wpyw waha temperatury powietrza atmosferycznego na temperatur wody zaznacza si do gbokoci ok. 20 m. poniej powierzchni terenu. Wielko opadw atmosferycznych ma znaczenie dla ilociowego skadu chemicznego wd. Gdy opady nie wystpuj poziom wd obnia si, nastpuje zagszczanie substancji rozpuszczonych, a wic wzrasta stenie. Stao skadu chemicznego pod wzgldem jakociowym jest zapewniona przez znaczn stref aeracji. Strefa ta posiada waciwoci filtracyjne i substancje rozpuszczone w opadach s adsorbowane w duej mierze na czstkach gruntu. Poziom wd gruntowych podlega wahaniom w cyklach rocznych (pory roku z opadami i okresy suche) i wieloletnich (np. zwizane z aktywnoci Soca).

Wody wgbne
strefa areacji rzeba terenu zwiercado wody gruntowej

Wody podziemne wystpujce w warstwach wodononych, przykrytych utworami nieprzepuszczalnymi, nazywamy wgbnymi Zatem s oddzielone od powierzchni ziemi warstw utworw nieprzepuszczalnych.

strefa saturacji woda gruntowa

warstwy nieprzepuszczalne

szczelina uskokowa
woda wgbna

Zasilane s wodami opadowymi ( infiltracja) przenikajcymi przez rnego typu okna hydrogeologiczne, szczeliny uskokowe czyli

niecigoci warstw nieprzepuszczalnych.

Wody wgbne
strefa areacji rzeba terenu zwiercado wody gruntowej

Zasilanie wody wgbnej przez wychodni zakryt

strefa saturacji

warstwy nieprzepuszczalne warstwy nieprzepuszczalne

woda wgbna

wychodnia zakryta

Im gbiej zalegaj wody wgbne tym mniej wyrany jest wpyw atmosfery. Cechy fizyczne i chemiczne zmieniaj si na przestrzeni wiekw geologicznych.

Wody wgbne

Zasilanie wody wgbnej przez okno hydrogeologiczne powstae w skutek

wyklinowania si warstwy nieprzepuszczalnej

strefa areacji rzeba terenu zwiercado wody gruntowej

strefa saturacji

warstwy nieprzepuszczalne

woda wgbna

okno hydrologiczne

Wody wgbne
strefa areacji rzeba terenu zwiercado wody gruntowej

Zasilanie wody wgbnej przez sedymentacyjne okno

hydrogeologiczne

strefa saturacji

warstwy nieprzepuszczalne warstwy nieprzepuszczalne

woda wgbna

hydrogeologiczne okno sedymentacyjne

Wody wgbne
strefa areacji rzeba terenu

Zasilanie wody wgbnej przez

zwiercado wody gruntowej

erozyjne okno hydrogeolo giczne

strefa saturacji

warstwy nieprzepuszczalne

warstwy nieprzepuszczalne

woda wgbna

hydrogeologiczne okno erozyjne

Wody wgbne
strefa areacji rzeba terenu zwiercado wody gruntowej

Zwierciado wd wgbnych jest najczciej napite, przez co rozumiemy e jego pooenie i ksztat s wymuszone przez spg wyej lecej warstwy nieprzepuszcz alnej

strefa saturacji

zwierciado wody napite

warstwy nieprzepuszczalne

spg warstwy wyej lecej woda wgbna

Spg warstwy jest to powierzchnia ograniczajca warstw od dou. Strop warstwy jest to powierzchnia ograniczajca warstw od gry

Wody wgbne

Jeeli warstwa wodonona z wod pod cinieniem zostanie nawiercona , woda w otworze wiertniczym podniesie si na wysoko zalen od cinienia w spgu warstwy napinajcej

otwr wiertniczy
strefa areacji rzeba terenu zwiercado wody gruntowej

strefa saturacji

warstwy nieprzepuszczalne

zwierciado wody swobodne spg warstwy wyej lecej woda wgbna

Wody gbinowe
strefa areacji rzeba terenu zwiercado wody gruntowej

Do wd gbinowych zaliczamy takie, ktre znajduj si gboko pod powierzchni ziemi, izolowane s od niej cakowicie wieloma kompleksami utworw nieprzepuszczalnych. Wody te nie bior udziau w kreniu wd, nie s zasilane ani odnawialne i znajduj si w stagnacji.

strefa saturacji

warstwy nieprzepuszczalne

warstwy nieprzepuszczalne wody gbinowe

S na og silnie zmineralizowane o pochodzeniu sedymentacyjnym lub juwenilnym

warstwy nieprzepuszczalne

Wody w strefie saturacji

Podzia wd ze wzgldu na rodzaj prni skalnych wypenionych przez wody podziemne:

Wody szczelinowe - wystpuj w szczelinach ska gwnie

osadowych, pochodzenia chemicznego lub organicznego (wapienie, dolomity, gipsy, anhydryty ). Szczeliny przebiegaj najczciej w rnych kierunkach , krzyuj si wzajemnie tworzc bardzo skomplikowany ukad krenia wody. Ruch wody w szczelinach jest szybszy ni w skaach porowatych bardzo czsto przechodzi w ruch burzliwy.

Szczeliny powstaj rwnie w wyniku procesw geologicznych: okrzepnicia magmy - efekt kurczenia si masy skaotwrczej ruchw skorupy ziemskiej procesw wietrzenia fizycznego szczeglnie procesy termiczne .

opad

Wody szczelinowe ze rdem

rdo
warstwy nieprzepuszczalne

rdo

warstwy nieprzepuszczalne

Wody krasowe - wystpuj w prniach ska szczeglnie

podatnych na rozpuszczanie. Do tych ska zalicza si: sl kamienn, gipsy, anhydryty, wapienie i w mniejszym stopniu dolomity.

Wody krasowe zasilane s szczelinami, a czsto rwnie przez potoki i rzeki, ktrych wody nieraz na dugich odcinkach pyn pod powierzchni ziemi.
opad

W ukadzie krenia wd krasowych wyrni mona ruch pionowy zasilajcy i ruch poziomy wyprowadzajcy wody krasowe na powierzchnie w postaci rda.

rdo
warstwy nieprzepuszczalne

rdo

warstwy nieprzepuszczalne

Do charakterystycznych cech wd szczelinowych i krasowych, w warunkach bezporedniego ich zasilania wodami opadowymi lub powierzchniowymi ( ciekami) , zalicza si: Dua zmienno wydajnoci, pooenia zwierciada i temperatury wody w zalenoci od czynnikw meteorologicznych, Dua zmienno prdkoci przepywu, wywoana szybko zmieniajcymi si warunkami przepywu,

Duy na og stopie zanieczyszczenia substancjami organicznymi, w tym take drobnoustrojami.

Ze wzgldu na du zmienno wydajnoci oraz stopie zanieczyszczenia wody szczelinowe i krasowe czsto nie nadaj si do zaopatrzenia ludnoci w wod pitn i gospodarcz

Wpyw tektoniki na wystpowanie wd podziemnych

Na ruch i gromadzenie si wd podziemnych wpywa w duej mierze 1. 2. 3. 4. 5. Sposb uoenia warstw, Ich zgodno, Cigo, Rodzaj spka, Pochodzenie i wyksztacenie rnych warstw skalnych.

Sposb uoenia warstw (poziomy) cigy

warstwa przepuszczalna

rdo

warstwa przepuszczalna

warstwa nieprzepuszczalna

warstwa nieprzepuszczalna warstwa przepuszczalna

warstwa przepuszczalna warstwa nieprzepuszczalna

warstwa nieprzepuszczalna

warstwa przepuszczalna

warstwa przepuszczalna

Na obszarach o poziomym uoeniu warstw warunki hydrogeologiczne ksztatuj si w zalenoci od sekwencji i gbokoci wystpowania warstw wodononych. Obszary zbudowane z naprzemianlegych warstw przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych s na og ubogie w wod. Zasilanie warstw wodononych gbiej pooonych odbywa si moe jedynie przez okna hydrogeologiczne lub gbokie wcicia erozyjne.

Sposb uoenia warstw (ukony) cigy

wychodnia otwarta
wychodnia zakryta

warstwa przepuszczalna warstwa przepuszczalna warstwa nieprzepuszczalna warstwa nieprzepuszczalna warstwa przepuszczalna

warstwa przepuszczalna warstwa przepuszczalna warstwa nieprzepuszczalna warstwa nieprzepuszczalna warstwa przepuszczalna

warstwa nieprzepuszczalna

warstwa nieprzepuszczalna

Warunki hydrogeologiczne przy ukonym ukadzie warstw ( monokliny) s korzystne.

Warstwy mog by zasilane bezporednio jeeli wychodnie ich znajduj si na powierzchni, lub porednio jeeli przykryte s od gry poziomo zalegajc warstw przepuszczaln .

Struktury niecige

( rw, zrb)

rw tektoniczny

zrb tektoniczny

Korzystniejsze warunki wystpuj w rowach tektonicznych, znacznie gorsze w zrbach ,ktre s atwo drenowane.
warstwa nieprzepuszczalna warstwa przepuszczalna

Struktury fadowe

(siodo, k )

warstwa nieprzepuszczalna

warstwa przepuszczalna

warstwa nieprzepuszczalna

warstwa przepuszczalna

warstwa przepuszczalna warstwa nieprzepuszczalna

Woda w siodle

Woda w ku

W strukturach fadowych mona przyj e, synkliny ( ki) tworz korzystne warunki do gromadzenia wody, Antykliny ( sioda) s strukturami niekorzystnymi z uwagi na gromadzenie wody.

Struktury niezgodne ( dyskordancje)

otwory wiertnicze

2 1 3

warstwa przepuszczalna

Dyskordancje wpywaj na du zmienno warunkw hydrogeologicznych na wet na maych powierzchniach.

Pomiar z otworu nr 2, wskazuje na brak wody podziemnej, pomiar z otworu nr3 moe wskazywa znaczne zasoby wd podziemnych . Oba wskazania s faszywe.

warstwa nieprzepuszczalna

OCHRONA WD
PODZIEMNYCH
Wykad nr 3

Na podstawie podrcznika HYDROGEOLOGIA z podstawami geologii, Jerzy KOWALSKI, WUP, Wrocaw 2007 OPRACOWA dr hab.in.Wojciech Chmielowski prof.PK Instytut Inynierii i Gospodarki Wodnej Zakad Gospodarki Wodnej, PK

POCHODZENIE WD PODZIEMNYCH Strefa SATURACJI