OCHRONA WD PODZIEMNYCH

Wykad nr 6

Na podstawie podrcznika HYDROGEOLOGIA z podstawami geologii, Jerzy KOWALSKI, WUP, Wrocaw 2007 OPRACOWA dr hab.in.Wojciech Chmielowski prof.PK Instytut Inynierii i Gospodarki Wodnej Zakad Gospodarki Wodnej, PK

ANTROPOGENICZNE zanieczyszczenia i zagroenia wd podziemnych

GWNE PROBLEMY RODOWISKOWE ZWIZANE Z ZANIECZYSZCZENIAMI WD PODZIEMNYCH

Postpujca degradacja rodowiska przez czowieka, bezmylna eksploatacja zasobw i zaniedbanie kwestii zwizanych z ich ochron spowodoway, e
w Polsce prawie nie wystpuj wody powierzchniowe, ktre speniayby normy wd moliwych do wykorzystania jako woda pitna, czy woda technologiczna w przemysach takich jak np. spoywczy, czy farmaceutyczny.

Z tego powodu rozpoczto eksploatacj wd podziemnych, gdy wody te s o wiele czystsze ni wody powierzchniowe i czsto w ogle nie wymagaj kosztownego uzdatniania.
Jednak eksploatacja tyche wd ma swoje ujemne skutki.

W efekcie intensywnej eksploatacji wd podziemnych znacznie obnia si zwierciado tyche wd.

Niesie to za sob wiele konsekwencji. Wody te s coraz trudniej dostpne i koszt ich wydobycia ronie. Obnienie zwierciada wd podziemnych cignie za sob ogromne szkody w ekosystemach.

1. Na skutek zmiany stosunkw wilgotnociowych w glebie gatunki wymagajce wilgotnych stanowisk wypadaj, a na ich miejsce wchodz gatunki sucholubne. Powoduje to cakowite przeksztacenie ekosystemw (czyli waciwie ich degradacj).
Nastpuje stpowienie krajobrazu. W ujciach nadmiernie eksploatowanych moe nastpi pogorszenie jakoci wody.

Na terenach, na ktrych zlokalizowane s ujcia wd podziemnych czsto obserwuje si zjawisko osiadania gruntu. Woda po wypompowaniu pozostawia po sobie pust przestrze, na skutek czego grunt pod wasnym ciarem osiada. W Tokio w 1973 r. na skutek eksploatacji wd podziemnych grunt osiad o 0,25 m, a w Meksyku o 6-7 m.

2.

3. Na terenach nadmorskich moe wystpi wypieranie wd sodkich przez wody sone. Woda morska zajmuje puste przestrzenie w gruncie, ktre pozostay po sodkiej wodzie podziemnej. Tak zanieczyszczone ujcie ju si nie nadaje do celw np. spoywczych.

http://www.pgi.gda.pl/hydrogeologia-pomorza/11-hydrogeologia-pomorza/105-wody-podziemne-w-strefie-brzegowej

le zabezpieczone otwory wiertnicze mog by kanaami czcymi rne poziomy geologiczne, przez ktre wody z tych poziomw mog ulec zmieszaniu. Spowoduje to zmian waciwoci wd i tym samym niemono korzystania z tego rda w przyszoci.

4.

http://www.filtry-do-wody.pl/img/foto_4_2a.jpg

5. Wody podziemne czsto s uywane jako wody lecznicze, o specyficznym skadzie i waciwociach. Mog stanowi one zagroenie dla rodowiska na wszystkich etapach rozpoznawania i eksploatacji.
http://www.byledobiec.pl/Foto_M/20080823_IS_2_Zloty_Krag_11_M.jpg

Nieumiejtnie prowadzone prace poszukiwawcze mog spowodowa erupcj wody z ujcia (w przypadku rde o duym cinieniu hydrostatycznym), emisj do atmosfery gazw takich jak CO2, H2S, CH4, (w przypadku wd zgazowanych).

6. Zagroenie moe rwnie wynika z rozlania puczki wiertniczej, czy (porednio) z rozlania paliwa do maszyn. Zagroenie powstajce podczas eksploatacji takich uj, to gwnie zrzut wd pozabiegowych do ciekw wodnych. Wody pozabiegowe maj diametralnie inne waciwoci fizyko-chemiczne od wd pyncych w rzekach.
Zrzut takich wd powoduje degradacj odbiornika i przeksztacenie ekosystemu (np. wody z Ciechocinka zrzucane s do Wisy, wody z Konstancina-Jeziornej zrzucane s do Jeziorki).

7.

Zagroenie moe powsta na skutek "ucieczki" wody z ujcia (w warunkach samowypywu), jak te z sieci rozprowadzajcej. Czsto zagroenie moe wynika z niekontrolowanego uytkowania uj. Np. na Ukrainie w 1969 r. z 400 otworw wylewaa si woda w iloci 40 tys. m3/d, a w Uzbekistanie 800 tys. m3/d (z 5 tys. otworw).

http://www.studnie-wiercenia.pl/data/images/studnie_wiercenie_09.jpg

http://www.budujemydom.pl/images/stories/inspiracje/dom_pelen_techniki8_500.jpg

Kopalnie wgla kamiennego podczas eksploatacji z musz usuwa wod, ktra tam si znajduje. Bardzo czsto s to wody sone.
S one zrzucane do rzek.

8.

Ostatnio podejmuje si pewne dziaania, ktre by ograniczyy ten sposb usuwania wody, m. in. wtacza si wod z powrotem w wyeksploatowane zoa (recyrkulacja), bd prbuje si usun sl z wody przez jej odparowanie.

http://www.greenpeace.org/raw/image_full/pola nd/multimedia/galeria/dwa-zespo-y-naukowc-wpotwierd.jpg

WPYW CZOWIEKA NA WODY PODZIEMNE

O zanieczyszczeniu wd podziemnych mwimy wtedy, gdy nastpuje niekorzystna zmiana ich cech fizycznych:
temperatura, barwa, zapach, smak, przewodnictwo elektryczne, chemicznych lub bakteriologicznych.

Zmiany te mog by wywoane

1. bezporednio przez wprowadzenie do wd substancji zanieczyszczajcych, 2. oraz porednio przez przemieszczanie si do ujcia wd zanieczyszczonych.
Najczciej zanieczyszczenia wd podziemnych s konsekwencj zdarze niezamierzonych, takich jak np. nieszczelnoci i pknicia rurocigw i kanalizacji, awarie instalacji technologicznych, uszkodzenia zbiornikw z substancjami niebezpiecznymi

Mamy rwnie do czynienia z dziaalnoci wiadom, gdzie zanieczyszczenie wd podziemnych jest wprawdzie skutkiem ubocznym, ale wkalkulowanym w dziaalno.

Zanieczyszczenia pochodzce z rolnictwa

Do podstawowych ognisk zanieczyszcze wd podziemnych zwizanych z gospodark roln i hodowlan zaliczy mona:

obszary intensywnego stosowania nawozw i rodkw ochrony rolin; miejsca niewaciwego magazynowania nawozw mineralnych; miejsca usuwania przeterminowanych pestycydw; miejsca wykonywania kiszonek paszowych; tereny rolniczego wykorzystywania gnojowicy; obejcia gospodarskie.

Podstawowym zagroeniem jest powszechne stosowanie nawoenia mineralnego, oraz rodkw ochrony rolin. Charakterystyczn cech zanieczyszcze zwizanych z rolnictwem jest ich charakter wielkoprzestrzenny.
AZOTANY

AZOTANY
Zanieczyszczenia pochodzce Z rolnictwa

PESTYCYDY

GNOJOWICA

Za najbardziej niebezpieczn grup nawozw (z uwagi na dobr rozpuszczalno w wodzie i atwo migracji) uwaa si grup nawozw azotowych. Stosowanie nadmiernych dawek tych nawozw lub w nieodpowiednim okresie moe by powodem wymywania do 50% substancji azotowych poza stref korzeniow rolin i w konsekwencji do wd podziemnych.

Zagroenia pochodzce z pozostaych grup nawozw mineralnych (fosforowe, potasowe) oceniane s jako mniejsze.
Mog by one rwnie rdem skaenia wd potasem, siarczanami, czy chlorkami. gruntowych

Stopie zanieczyszczenia wd podziemnych przez nawozy sztuczne w Polsce jest prawie nie rozpoznany.

Istniej tylko wyrywkowe badania wskazujce na zanieczyszczenie pytkich wd podziemnych (badania odciekw drenarskich).
Z bada zagranicznych wynika, e przy stosowaniu wysokich dawek nawozw, do ktrych zbliaj si niektre wojewdztwa w Polsce, wystpuje powszechne zanieczyszczenie pytkich wd podziemnych azotanami.

Drugi typ zagroe stanowi pestycydy, obejmujce trzy zasadnicze grupy rodkw przeznaczonych do niszczenia: owadw (insektycydy), grzybw (fungicydy) i chwastobjczych (herbicydy).

PESTYCYDY
Zanieczyszczenia pochodzce Z rolnictwa

AZOTANY

PESTYCYDY

GNOJOWICA

Wrd stosowanych pestycydw wystpuj zwizki organiczne, nieorganiczne i metaloorganiczne. Preparaty handlowe obok substancji czynnych zawieraj rwnie szereg innych skadnikw, takich jak rozpuszczalniki, emulgatory, obciniki itp.

O zagroeniu dla wd podziemnych decyduj gwnie takie czynniki jak: stopie toksycznoci, rozpuszczalno w wodzie i trwao.

Z tych wzgldw najbardziej niebezpieczn grup s pestycydy chloroorganiczne, a stosunkowo najmniej - pestycydy fosforoorganiczne.

Przyczyn zanieczyszcze wd podziemnych jest najczciej

niewaciwe magazynowanie pestycydw, nieumiejtne sporzdzanie roztworw, mycie sprztu do opryskw w nieodpowiednich warunkach oraz niszczenie preparatw przeterminowanych byo to powodem 8,3% zarejestrowanych przypadkw skaenia wd podziemnych w Polsce.

GNOJOWICA
Kolejn grup ognisk zanieczyszcze rolniczych s fermy przemysowej hodowli zwierzt i drobiu.
Powstajca w tych obiektach dua ilo odchodw w formie gnojowicy moe powodowa zanieczyszczenia wd podziemnych o znacznym zasigu. Skutkiem skaenia tych wd gnojowic jest zwykle 1. 2. 3. 4. 5. wzrost zawartoci zwizkw azotu, zmiana barwy, AZOTANY zapachu, podwyszona utlenialnoci, oraz moliwo wystpowania zanieczyszcze bakteriologicznych.
Zanieczyszczenia pochodzce Z rolnictwa

PESTYCYDY

GNOJOWICA

System hodowli przemysowej wymaga rwnie odpowiednich iloci pasz, m.in. w postaci kiszonek, ktrych przygotowanie odbywa si czsto w warunkach polowych.
Umoliwia to przenikanie cieczy kiszonkowej do gleby i wd gruntowych. Na terenach wiejskich wystpuje rwnie wiele maych ognisk zanieczyszczajcych przede wszystkim pytkie wody podziemne ujmowane przez studnie.

S to gwnie 1. obory, 2. chlewy, 3. stajnie, 4. kurniki, 5. szamba, 6. doy kloaczne i 7. mietniki.

Powodowane przez nie skaenia wd podziemnych objawiaj si podwyszon zawartoci zwizkw azotowych, chlorkw, wodorowglanw, sodu i potasu.

Zanieczyszczenia pochodzce z przemysu

Przemys jest gwnym rodzajem dziaalnoci czowieka powodujcym zanieczyszczenie wd podziemnych.

http://milunia1996.w.interia.pl/07.jpg

rdami zanieczyszcze w przemyle mog by

1. 2. 3. 4. 5. 6.

wysypiska i zwaowiska odpadw staych; stawy ciekowe i osadowe; nieszczelnoci w urzdzeniach kanalizacyjnych; tereny niewaciwego magazynowania surowcw, pproduktw i wyrobw gotowych; emisje pyw i gazw; wody powierzchniowe bdce odbiornikami duej ciekw i sonych wd kopalnianych;

iloci

Zagroenie dla wd podziemnych stanowi rwnie cieki przemysowe,

przede wszystkim te wprowadzane do gruntu lub wd podziemnych, oraz do maych ciekw powierzchniowych i zbiornikw w ilociach powodujcych ich infiltracj do wd podziemnych. Stanowi to ok. 10% iloci odprowadzanych ciekw.

cieki odprowadzane do duych rzek i zbiornikw nie zagraaj bezporednio wodom podziemnym.
Mog stanowi zagroenie jedynie w przypadku wymuszenia ich infiltracji w rejonach uj. Znane s jednak rwnie przypadki infiltracji wd zanieczyszczonych ciekami z duych rzek w warunkach naturalnych (Warta w rejonie Konina, Wisa w rejonie Rachowa). Zanieczyszczenia mog wystpi rwnie w przypadku powodziowego wylania si na terenach dolin wd zanieczyszczonych ciekami.

Niektre rodzaje ciekw przemysowych (gwnie z przemysu spoywczego) stosowane s w rolnictwie. Stanowi one mog zagroenie w przypadku nieodpowiedniego ich wylewania na pola (w zbyt duych dawkach). O skali zagroe ciekami przemysowymi wiadczy fakt, e byy one powodem 18,1% zarejestrowanych przypadkw zanieczyszcze wd podziemnych w kraju. Ogniskami zanieczyszcze z przemysu mog by rwnie tereny zakadw, na ktrych s skadowane, przelewane lub transportowane substancje niebezpieczne

Zanieczyszczenia zwizane z gospodarka komunaln

Skadowisko odpadw Zwierciado wody podziemnej

Strefa zanieczyszcze wd podziemnych

Migracja zanieczyszcze ze skadowiska odpadw w zwyczajnych warunkach hydrogeologicznych

3.1

Do grupy ognisk zanieczyszcze pochodzenia komunalnego zalicza si rnego rodzaju 1. skupiska odpadw staych ciekw bytowo-gospodarczych w formie wysypisk mieci, kompostowni, wylewisk ciekw, odstojnikw terenowych, pl filtracyjnych, nieszczelnych przewodw kanalizacyjnych i obiektw oczyszczalni ciekw, cmentarzy

2. 3. 4. 5. 6.
7.

Najczciej wystpujcym ogniskiem zagroenia dla wd podziemnych s wysypiska odpadw.

Wpyw wysypisk na lokalne zanieczyszczenie wd podziemnych bywa zwykle wyrany zarwno w zakresie zmian skadu chemicznego jak te w postaci skae bakteriologicznych Ogranicza si jednak zwykle do terenu przylegego do wysypiska. Oddziaywanie wysypisk na wody podziemne nie koczy si wraz z wyczeniem wysypiska z eksploatacji

i trwa jeszcze zwykle kilkadziesit lat po jej zakoczeniu.

Rozmiary zagroenia wd podziemnych zale przede wszystkim od: 1. skadu fizyczno-chemicznego odpadw, 2. wielkoci obiektu, 3. technologii skadowania odpadw, warunkw hydrogeologicznych w rejonach wysypiska.

http://www.norwid24.waw.pl/geo_site/geo170re/w_pod_05.jpg

Typowe odpady komunalne nie nale do odpadw szczeglnie gronych. Sytuacja komplikuje si, gdy na wysypiskach komunalnych skadowane s take odpady z przemysu. W zalenoci od skadu chemicznego tych odpadw i wielkoci ich udziau w odpadach komunalnych oddziaywanie skadowisk odpadw mieszanych na wody podziemne moe by znacznie wiksze. Rozkad odpadw moe odbywa si na drodze tlenowej lub beztlenowej. Przy rozkadzie tlenowym produktem mineralizacji jest CO2, woda i proste zwizki nieorganiczne. W warunkach deficytu tlenowego zachodz procesy gnilne, prowadzce do powstawania substancji o silnym i nieprzyjemnym zapachu.

Zanieczyszczenia w trakcie migracji podziemnych ulegaj stopniowemu

1. 2. 3. 4.

wodach

oczyszczaniu poprzez rozcieczenie, adsorpcj, chemiczne wytrcanie i wymian jonow. Zasig oddziaywania wysypisk komunalnych na wody podziemne w kierunku przemieszczania si tych wd niekiedy jest znaczny (kilkaset metrw, rzadziej 1-2 km), natomiast w kierunku przeciwnym zwykle wynosi kilkadziesit metrw.

3.2

Drug grup zanieczyszcze komunalnych tworz cieki bytowo-gospodarcze na:

1. 2. 3. 4. 5. 6. wylewiskach, polach asenizacyjnych, odstojnikach, szambach, urzdzeniach oczyszczajcych i w kanalizacji.

cieki miejskie stanowi zwykle mieszanin ciekw z gospodarstw domowych i obiektw, takich jak: szpitale, szkoy, urzdy.

Zasig i wielko oddziaywania tego typu ognisk zaley od stenia i wasnoci ciekw, zdolnoci filtracyjnych i adsorpcyjnych gleby, przepuszczalnoci utworw wodononych i lokalnych warunkw hydrogeologicznych. Zanieczyszczenie wd podziemnych ciekami bytowogospodarczymi znacznie czciej wystpuje na terenach nieskanalizowanych, a wic na obszarach maych miast i osiedli, cieki komunalne stanowi zagroenie dla wd podziemnych gwnie wtedy, kiedy odprowadzane s bezporednio do tych wd.
Bezporednie wprowadzenie ciekw komunalnych do wd podziemnych nastpuje gwnie poprzez nieszczelne szamba, przecieki z nieszczelnej kanalizacji.

OCHRONA WD PODZIEMNYCH
Wykad nr 6

Na podstawie podrcznika HYDROGEOLOGIA z podstawami geologii, Jerzy KOWALSKI, WUP, Wrocaw 2007 OPRACOWA dr hab.in.Wojciech Chmielowski prof.PK Instytut Inynierii i Gospodarki Wodnej Zakad Gospodarki Wodnej, PK

ANTROPOGENICZNE zanieczyszczenia i zagroenia wd podziemnych