Makroekonomia

Wykład 13

27.06.2008 dr Dawid Piątek 1

 Cykl koniunkturalny

Wykład 13

LITERATURA zalecana:
• Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 13
• A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w gospodarce
(ćwiczenia i przykłady), rozdział 7
• Podstawy makroekonomii / red. nauk. W. Jarmołowicz, Wydawnictwo AE w2
Poznaniu, Poznań 2008, Rozdział 13
 Cykl koniunkturalny

• wahania produkcji, będące

krótkookresowymi fluktuacjami wokół
długookresowego trendu wzrostowego.
• współcześnie wyróżnia się dwie fazy cyklu:
– wzrostową/ekspansji – wzrost produkcji w
gospodarce, trwający 6 miesięcy lub dłużej;
– spadkową/recesji – spadek produkcji w
gospodarce, trwający 6 miesięcy lub dłużej.
• wskaźniki koniunktury gospodarczej
3
Wskaźniki koniunktury gospodarczej
• Wskaźniki wyprzedzające (wiodące, pilotujące) zapowiadają zmiany
we wskaźnikach zbieżnych i ostrzegają przed zmianami koniunktury.
Wskaźniki te są związane ze zobowiązaniami gospodarczymi
wybiegającymi w niedaleką przyszłość
– np.: zamówienia na maszyny i sprzęt; pozwolenia budowlane; liczba i wartość akcji
sprzedanych; liczba osób zwolnionych z pracy; wielkość podaży pieniądza i inne.
• Wskaźniki zbieżne z przebiegiem koniunktury (współbieżne,
jednoczesne) służą do oceny ogólnego stanu gospodarki,
– np.: PKB, produkcja przemysłowa, zyski przedsiębiorstw po opodatkowaniu,
bezrobocie, dochody osobiste, sprzedaż detaliczna, zatrudnienie, ogólny poziom
cen.
• Wskaźniki opóźnione wobec koniunktury - ich zmiany „idą w ślad”
za zmianami wskaźników zbieżnych z koniunkturą.
– m.in.: koszty robocizny na jednostkę produkcji, poziom zapasów, oprocentowanie
pożyczek hipotecznych, dochody z tytułu pracy, nowe kredyty konsumpcyjne.

4
 Cykl koniunkturalny
2
Y trend

szczyt 4
2
3 dno

4 FAZY:
dno
1. Ożywienie
czas Faza
wysokiej 2. Rozkwit (boom)
koniunktury
3. Recesja (kryzys)
Faza niskiej
5
koniunktury 4. Depresja
 „Magiczne” słowo „recesja” – definicje
• Kiedy twój sąsiad traci pracę jest to spowolnienie
gospodarcze. Kiedy ty tracisz pracę, jest to recesja.
Kiedy ekonomista traci swoją pracę, mamy depresję.
• Recesja - spadek produkcji w gospodarce, trwający
6 miesięcy lub dłużej.
• Wg NBER (oficjalny „arbiter” ds. recesji w USA)
recesja to “znaczący spadek w aktywności gospodarczej
w skali całej gospodarki, trwający dłużej niż kilka
miesięcy, widoczny w produkcji przemysłowej,
zatrudnieniu, realnych dochodach i hurtowym/
detalicznym handlu” – czyli, absolutny spadek
aktywności gospodarczej;
• Recesja – względny spadek aktywności gospodarczej,
czyli znaczące zmniejszenie tempa wzrostu (ale ciągle
powyżej 0%),
• Recesja – gdy tempo zmian poniżej trendu.
6
Główne przyczyny cyklu koniunkturalnego

• egzogeniczne:
– szoki egzogeniczne: klęski żywiołowe, wojny, szoki
naftowe, 11.09.2001
– teorie rolnicze
– teoria innowacji
– teoria cyklu politycznego;
– teorie monetarystyczne;
– teoria realnego cyklu koniunkturalnego.
• endogeniczne:
– keynesowskie – teoria mnożnika-akceleratora
7
 Cykl polityczny

• partie rządzące – w celu uzyskania reelekcji

– pobudzają koniunkturę przed wyborami,
stosując ekspansywną politykę fiskalną. Po
wyborach każda partia, która wygra,
zmuszona jest zastosować restrykcyjną
politykę fiskalną, by zmniejszyć deficyt
budżetowy, dług publiczny oraz inflację.
• doświadczenia krajów…
8
 Teoria innowacji (J.A. Schumpeter)

• falowe pojawianie się innowacji organizacyjno-

technicznych
• istnieje ciągły strumień możliwości innowacji –
musi być przedsiębiorca-innowator, który
pierwszy zastosuje tę możliwość w produkcji; jego
zysk nadzwyczajny skłania innych
przedsiębiorców do naśladowania. Następuje
dyfuzja techniki. Wzrostowi podaży nie
towarzyszy wzrost popytu i następuje spadek cen i
stopy zysku…
• epokowe wynalazki

9
 Teorii monetarystyczne
• przyczyną wahań koniunktury są
nieoczekiwane szoki pieniężne, będące
skutkiem błędnych decyzji banku centralnego
w zakresie prowadzonej przez niego polityki
monetarnej.
• w ich wyniku występują istotne zakłócenia w
procesie kształtowania się rynkowej stopy
procentowej, które następnie mogą przenosić
się do sfery realnej produkcji i prowadzić do
dysproporcji pomiędzy produkcją a popytem
globalnym.
10
 Teoria keynesowska
• zmiany popytu globalnego:
– popytu konsumpcyjnego i popytu inwestycyjnego
wywołane przez zmiany krańcowej stopy zysku,
niepewność, „instynkty zwierzęce”
– wahania eksportu netto wywołane zmianą koniunktury
zagranicą.
• recesja jest wynikiem zbyt małego efektywnego
popytu globalnego,
• w wyniku zmian w popycie globalnym następują
zwielokrotnione zmiany w produkcji – model
mnożnika-akceleratora.

11
 Model mnożnika-akceleratora
• mnożnik inwestycyjny
M=1/(1-ksk)
ΔY=ΔI * M
• zasada akceleracji
Iit=a*(Yt-1 – Yt-2) = a*ΔYt-1
Iit – inwestycje indukowane (wzbudzone) a - akcelerator
• efekty inwestycji:
– popytowy – wzrost popytu
– podażowy – wzrost mocy produkcyjnych w gospodarce
• by gospodarka powróciła do stanu pełnego
zatrudnienia, konieczna jest ekspansywna
polityka; najskuteczniejsza – fiskalna
12
 Dlaczego zmiany PKB nie są tak
gwałtowne?
Wg badań MFW dot. 16
rozwiniętych krajów,
średni spadek PKB
szczyt-dno w recesji był:
• 4.3% w latach 1881-1913,
• 8.1% - XX-lecie
międzywojenne,
• 2.3% – po 1950 r.
The Economist

Output gap – Luka PKB – różnica między produkcją 13

potencjalną a produkcją faktyczną
 Przyczyny_1
• Usługi – zmiany w produkcji i zatrudnieniu - przejście z
rolnictwa do przemysłu i potem do usług. Rolnictwo
charakteryzuje się największymi wahaniami, usługi –
najmniejszymi.
• Lepsze zarządzanie zapasami – ma niewielki udział w
PKB, ale zasadnicze znaczenie dla zmian w cyklu;
obecnie: just-in-time, techniki informacyjne; w USA
producenci dóbr trwałych trzymają ok. 2/3 zapasów w
stosunku do sprzedaży w porównaniu do 1970.
• Globalizacja - wzrost przepływów handlu
międzynarodowego, można eksportować nadwyżki lub
importować gdy niezaspokojony popyt krajowy
• Większe wydatki rządowe – na początku XX w. miały
one ok. 10% udział w PKB, a obecnie – ok. 37% w krajach
rozwiniętych. To działa stabilizująco (w okresie recesji nie
zwalniają, nie zmniejszają „produkcji”, etc.)
14
 Przyczyny_2

• Automatyczne stabilizatory koniunktury

• Dyskrecjonalna polityka fiskalna – ale to dyskusyjnie…,

bo opóźnienia w stosowaniu i efektach

• Lepsza polityka monetarna – Wielki kryzys to m.in.

ograniczenie podaży pieniądza i deflacja. Po II WŚ –
zdarzyło się tak tylko w Japonii. Niezależny BC.

• Reforma bankowa – system gwarancji i zabezpieczeń

bankowych, funkcje banku centralnego („kontroler”,
pożyczkodawca ostatniej instancji, etc.)
• Liberalizacja rynków finansowych – nowe instrumenty
finansowe, kredyty dla konsumentów.
15
Polityka antycykliczna (stabilizacyjna)

• polityka fiskalna – rząd

• polityka monetarna – bank centralny

• czy skuteczna i zasadna?

– spór między nurtem neoklasycznym i
keynesowskim
– spór między politykami a ekonomistami

16
Alan Greenspan, Lipiec 2001, wystąpienie w
Kongresie:
Czy może polityka fiskalna i monetarna
działać tak, by wyeliminować cykl
koniunkturalny? Odpowiedź – według mnie
– brzmi „Nie”. Gdyż nie ma takiego
urządzenia, które by zmieniło ludzką naturę.
Zbyt często ludzie mają skłonność do
powracających ataków optymizmu lub
pesymizmu, które mają swoje
odzwierciedlenie w powstawaniu lub
zanikaniu spekulacyjnych ekscesów.
17
 Podsumowanie

• Przyczyny wahań – różne…

• Koniec długotrwałych recesji?
• Polityka stabilizacyjna a koniunktura…

18
KONIEC

dr Dawid Piątek 19
 Przykładowe pytania/zadania na
egzamin
Podaj definicje (wyjaśnij pojęcia):
makroekonomia, produkt krajowy brutto, konsumpcja
autonomiczna, mnożnik (inwestycyjny), budżet państwa, pieniądz,
krzywa IS, bezrobocie klasyczne, inflacja, wzrost gospodarczy,
stopa bezrobocia, krzywa LM.
Odpowiedz, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe
(dobra odpowiedź 1 punkt, zła -1, brak 0).
____ Zasada rocznego budżetowania każe sporządzać budżet na okres 12
miesięcy.
____ Wzrost wydatków rządowych spowoduje obniżenie popytu
globalnego.
____ Popyt transakcyjny na pieniądz wynika z potrzeby posiadania
pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów.
____ Mnożnik bazy monetarnej wyraża zmiany podaży pieniądza
wywołane zmianą bazy monetarnej o jednostkę.
____ Podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.
20
 Przykładowe pytania/zadania na
egzamin
Odpowiedz, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy
fałszywe (dobra odpowiedź 1 punkt, zła -1, brak 0).
____ Zmiany w technologii mogą spowodować zmiany
potencjalnego PKB.
____ Przyśpieszeniu wzrostu gospodarczego w długim
okresie sprzyjają: stymulowanie prac badawczo-
rozwojowych, zagraniczne inwestycje bezpośrednie,
wzrost tempa inflacji.
____ W długim okresie krzywa Phillipsa przebiega pionowo i
przecina oś odciętych w punkcie odpowiadającym
naturalnej stopie bezrobocia.
____ Krótkookresowa krzywa Phillipsa pokazuje odwrotną
zależność pomiędzy stopą inflacji a stopą bezrobocia.
21
 Przykładowe pytania/zadania na
egzamin

Dane o gospodarce kraju zawiera tabela. Na jej podstawie

oblicz: PKB od strony wydatków, PKN, PNB.

Wydatki konsumpcyjne (C) 300 Eksport netto (NX) 50

Oszczędności (S) 225 Amortyzacja 10
Zakupy rządowe (G) 150 Dochody netto z tytułu własności 30
za granicą
Inwestycje netto 90 Inwestycje brutto (I) 100

22
Przykładowe pytania/zadania na
egzamin

Wyznacz produkcję w punkcie

równowagi krótkookresowej, jeżeli:
MPC (ksk) = 0,75; I = 175; Ca = 75;
X (eksport) = 50; t = 0,2; G = 100;
MPI (ksi) = 0,1.

23
Przykładowe pytania/zadania na
egzamin
Uzupełnij poniższą tabelę, wypełniając poszczególne
komórki cechami charakteryzującymi model
neoklasyczny i keynesowski:
Wyszczególnienie: Model:
neoklasyczny keynesowski
Wykorzystanie
zdolności
produkcyjnych
Okres analizy
Ceny i płace
Przebieg krzywej
podaży
Interwencja państwa
Bezrobocie

24
 Przykładowe pytania/zadania na
egzamin

• Przedstaw na wykresie równowagę na rynku

pracy i zaznacz wielkość bezrobocia
naturalnego.

• Przedstaw na wykresie równowagę w modelu

IS-LM, a następnie pokaż jak wpłynie na nią
ekspansywna polityka pieniężna.

25