Augusto Pinochet

Augusto Jos Ramn Pinochet Ugarte (ur. 25 listopada 1915 w Valparaso, zm. 10 grudnia 2006 w Santiago de Chile) chilijski dyktator i genera, przywdca junty wojskowej w Chile od 1973. W latach 1974 do 1990 peni urzd prezydenta. Doszed do wadzy w wyniku wojskowego puczu, odsuwajc od wadzy Salvadora Allende i zawieszajc konstytucj. W 1990 przekaza pokojowo wadz zwycizcy wolnych wyborw prezydenckich z 1989.

Sytuacja przed Pinochetem

Gospodarcza
Polityczna

Sytuacja gospodarcza
W Chile przed przejciem wadzy przez Pinocheta rzdzi prezydent z ramienia lewicy - Salvador Allende. Allende przyjani si z Breniewem i innymi przywdcami bloku wschodniego. Sam Che Guevarra by pod wraeniem jego przywizania do marksizmu. Allende szybko po wyborze na gow pastwa wprowadzi swoje reformy. W 1971 roku parlament ogosi, e wszystkie naturalne bogactwa kraju stanowi wasno pastwa. Reim odebra majtki chopom i zagarn kopalnie miedzi nalece do amerykaskich korporacji. Przez trzy lata rzd wywaszczy ok. 1700 majtkw o cznej powierzchni 3,6 miliona hektarw. Znane s przypadki morderstw wacicieli ziem czy sklepw za pomoc wyzyskowi kapitalistycznemu.

Allende przej wadz , kiedy Chile miao powany wzrost gospodarczy a bezrobocie wynosio poniej 5 procent. Samowolne zajmowanie ziemi przez klas robotnicz doprowadzio jednak do tego, e cz gospodarstw rolnych zostao zniszczonych. Reforma rolna spowodowaa, e zmniejszyy si dostawy ywnoci. Zaczo brakowa jedzenia. Na pkach sklepowych zabrako nawet octu. Propaganda zachcaa ludzi by zamiast popularnego w Chile dorsza spoywali skorupiaki, ktre mona byo znale na nabrzeu. Ludzie tracili swoje oszczdnoci i byli zastraszani przez czerwone bojwki.

Deficyt budetowy wynosi 27% produktu krajowego. W listopadzie 1971 Chile, wobec braku moliwoci spaty zobowiza, ogosiy jednostronne moratorium na spat zaduenia zagranicznego tym samym kraj ogosi swoje bankructwo. Banki nie udzielay adnych kredytw, midzynarodowy kapita inwestycyjny gwatownie wycofywa si, produkcja przemysowa i w sektorze rolniczym stana, zamar eksport a po kilku miesicach take import. Zabrako towarw w sklepach a praktycznie ceny zacz wyznacza czarny rynek, pace realne robotnikw spaday. Pod koniec 1973 cay kraj praktycznie stan w miejscu.

Wystarczyy trzy lata rzdw prezydenta-komunisty Salvadora Allende (1970-73), by doprowadzi gospodark do ruiny: Allende obejmowa kraj z 23-procentow inflacj. Dziki reformom socjalistycznym w cigu kilku miesicy zamienia si ona w hiperinflacj na poziomie 750%. W bogatym [niegdy] Chile pojawi si gd. Na pocztku wrzenia miaa miejsce najwiksza demonstracja, jaka kiedykolwiek odbya si w Chile: 400 tysicy zdeterminowanych kobiet zebrao si, dajc dymisji szefa pastwa. Synny by tzw. Marsz Pustych Garnkw, gdy godni mieszkacy Santiago wyszli na ulice, tukc pustymi garnkami o bruk stolicy. Dwa dni pniej Allende oznajmi przez radio, e "mki czy chleba wystarczy na trzy dni.

Sytuacja polityczna
W 1975 roku w Angoli miaa miejsce interwencja wojsk kubaskich. Podobna akcja miaa by planowana 2 lata wczeniej take w Chile. Nie ulega wtpliwoci, e w planach Sowietw caa Ameryka aciska bya do opanowania. Trzeba zda sobie w takim razie spraw, e Pinochet nie przyszed do kraju , w ktrym panuje ad i spokj. Po zamachu stanu podawano, i w maju 1972 grupy lewicowe dysponoway ju ponad 30 000 sztuk broni palnej czyli wicej ni liczca 26 000 onierzy chilijska armia.

Twierdzono, e wikszo broni dla chilijskich organizacji lewicowych pochodzia z dostaw organizowanych przez wywiad kubaski DGI oraz, e Allende osobicie zgodzi si aby DGI wykorzystywa Chile jako baz przerzutow broni dla tzw. "ruchw rewolucyjnych" w Ameryce Poudniowej a take na lokalizacj obozw szkoleniowych dla lewicowej partyzantki na terytorium Chile. DGI by wwczas kontrolowany przez radzieckie KGB. Wrd innych atakw na lewic pojawia si zarzut, i przysyani do Chile przez DGI przywdcy organizacji rewolucyjnych nie dostawali adnych pienidzy, gdy mieli finansowa si sami z napadw na banki i okupw.

Pucz w 1973
Sd Najwyszy wysa do parlamentu oficjaln skarg na Allende, stwierdzajc, e rzd nie posiada sprawnego aparatu egzekwowania legalnych wyrokw sdowych. 22 sierpnia nisza izba parlamentu, gosami prawicy, oficjalnie oskarya Allende o liczne naruszenia konstytucji i zadaa zrzeczenia si przez niego mandatu prezydenta.

Allende napisa wtedy: "Chilijska demokracja naley do wszystkich jej obywateli. Nie jest to dzieo klasy posiadaczy i ci, ktrzy byli ciemieni przez t klas, nie oddadz atwo dotychczasowych zdobyczy, niezalenie od tego jakie to spowoduje ofiary. Rzd, ktremu miaem zaszczyt przewodniczy, by najbardziej demokratyczny z tych, ktre do tej pory miao Chile. Argumentowa te, e parlamentarzyci uywali sw "pastwo prawa i sprawiedliwoci" dla stanu pastwa, w ktrym panowaa ekonomiczna niesprawiedliwo, ktr ludzie ostatecznie odrzucili gosujc na Allende. Na koniec wezwa "wszystkich robotnikw, demokratw i patriotw" aby przyczyli si do niego w obronie konstytucji i "postpu rewolucji".

Ofiary za Pinocheta
Pinochet okrelany jest przez niektrych przydomkiem krwawy Augusto. Przez 17 lat jego rzdw ycie stracio ok. 3000 ofiar, nie wszystkie te osoby byy jednak ofiarami reimu Pinocheta, liczby te obejmoway take ofiary walk zbrojnych oraz zamachw terrorystycznych dokonanych przez opozycyjne ugrupowania zbrojne.

W 2004 roku na wniosek parlamentu chilijskiego, powoana Narodowa Komisja do Spraw Winiw Politycznych i Tortur, ktrej przewodniczy biskup Sergio Valech, przesuchaa 35 000 osb, ktre twierdziy jakoby byy wizione bez sdu lub torturowane w trakcie rzdw Pinocheta przez tajn policj DINA i sporzdzili na tej podstawie oficjalny raport. Raport ten stwierdza, e prawdziwe s relacje 23 856 mczyzn oraz 3399 kobiet.

Panowie jestecie duchownymi i moecie sobie pozwoli na luksus bycia litociwymi, ja jestem onierzem i prezydentem caego narodu chilijskiego, narodu zaatakowanego przez bakcyl komunizmu, ktry trzeba wyrwa z korzeniami. - Augusto Pinochet

Gospodarka
Natychmiast po przeprowadzeniu zakoczonego sukcesem zamachu stanu w 1973 r., Pinochet zosta zaznajomiony z poufnym planem ekonomicznym znanym jako El Ladrillo (dosownie "cega"). Plan zosta przygotowany w maju 1973 r. przez ekonomistw opozycyjnych do rzdu Salvadora Allende, przy pomocy Chicago Boys. Dokument ten zosta udostpniony 12 wrzenia 1973 r. urzdom Generalicji Chilijskich Si Zbrojnych, i sta si szkieletem tego co stao si pniej chilijsk neoliberaln polityk gospodarcz.

Chilijski cud
Milton Friedman, gwny przedstawiciel i mentor ekonomicznej szkoy chicagowskiej, z ktrej wywodz si Chicago Boys, twierdzi, e "prawdziwym cudem w Chile nie byo to, e reformy w Chile zadziaay, bo wprowadzono w ycie to, co gosi Adam Smith. Chile jest dzi, na przekr wszystkiemu, krajem najwikszego sukcesu gospodarczego w Ameryce aciskiej. Prawdziwym cudem jest to, e wojskowa junta miaa wol eby to zrobiono.

Komentujc swoje przemwienie dot. "cudu", Friedman powiedzia, e "w rozmowie akcentowano to, e wolny rynek mgby podkopa polityk centralizacji i politycznej kontroli. Mwi: "Gospodarka chilijska miaa si bardzo dobrze, ale waniejsze jest to, e ostatecznie junt wojskow zastpio spoeczestwo demokratyczne. Tak wic naprawd wan kwesti dotyczc chilijskiego biznesu jest to, e wolny rynek wytworzy wolne spoeczestwo.

Termin chilijski cud jest take powszechnie uywany w odniesieniu do podkrelenia korzystnych ekonomicznych efektw liberalizacji w tej gospodarce. Krytycy twierdz, e popada ona w powan recesj pomidzy 1973 a 1983 r. Zwolennicy wskazuj na to, e spadek koniunktury nie ogranicza si do Chile, ale by zjawiskiem szerszym Chile natomiast byo pierwszym krajem regionu, ktry go przezwyciy.

PKB per capita Chile (niebieski) oraz rednie dla Ameryki Pd. (pomaraczowy)

1973-1982
atwo zauway, e sytuacja Chile po Pinochecie jak i przed jego dojciem do wadzy jest podobna. Jednak prosz zauway, e po sporym kryzysie w 1973-1975 spowodowanym naprawianiem zastaej sytuacji po Allende Chile w przecigu 5 lat (1975-1980) rozwino tak, jak wczeniej rozwijao si w cigu lat 20.

Reformy byy spjne i drastyczne. Zlikwidoway "okopan" protekcjonizmem handlowym i subsydiami grup, ktrej potga polityczna jak i ekonomiczna wywodzia si wanie z tych rde. Od wprowadzenia reform rynkowych, w rodku lat 70., gospodarka rosa w tempie 7% rocznie, zwikszajc dochd per capita 16-milionowego Chile do ponad 10 000 dolarw czynic tym samym obywateli tego kraju najzamoniejszymi w Ameryce Pd.

1982-1988
Kryzys w 1983 - spadek zosta spowodowany interwencj ustalajc sztywny kurs waluty. Minister Finansw, Sergio de Castro, wbrew dobrze znanemu stanowisku Friedmana, ustali w czerwcu 1979 r. kurs krajowej waluty na 39 peso za dolara. Jednym z gwnych motyww tego dziaania bya ch zapewnienia obywatelom taniego kredytu w dolarach, co nie miao podstaw w stanie gospodarki, i redukcja inflacji.

Godnym uwagi jest to, e po implozji 1983 r. dyktatura Pinocheta nie porzucia wolnorynkowych reform planu El Ladrillo. Chocia recesja miaa olbrzymie negatywne skutki dla rzdzcej junty, w latach 1983-1984, rzd utrzyma priorytetowe wolnorynkowe podejcie rce precz od gospodarki, odrzucajc pomysy przywrcenia ce i innych barier handlowych, oraz pozwalajc na upadek czoowych chilijskich przedsibiorstw, zamiast wspiera sztucznie proces ich uzdrawiania poprzez subsydia i inne preferencyjne traktowanie.

Skutki dugookresowe
Zwolennicy pogldw Friedmana dowodz, e dalszy cig wydarze w Chile obroni podejcie wolnorynkowe gospodarka Chile jest zauwaalnie silniejsza i bardziej rozwinita ni gospodarki innych krajw Ameryki aciskiej. Chile jest obecnie 7 najbardziej woln gospodark na wiecie. Kraj jest klasyfikowany jako trzeci spord 29 obu Ameryk i jest liderem regionalnym od ponad dekady. Obecnie poniej progu ubstwa yje 13,3% ludnoci Chile; w Brazylii jest to odpowiednio 31%, a w Boliwii 62%.W tym tempie rozwoju, i z tymi warunkami demograficznymi Chile stao si najzamoniejszym krajem Ameryki aciskiej.

A 42% Chilijczykw w 88 roku chciaa by Pinochet by prezydentem przez kolejne 8 lat. Obecnie ok. 40% Chilijczykw nawet dzi podpisuje si pod tak tez.

Bibliografia
www.tomaszcukiernik.pl/ www.prawica.net/ Fronda rozmowa z ks. Michaem Poradowskim www.wikipedia.com www.heritage.org www.prokapitalizm.pl