Człowiek jako jedność

cielesno-duchowa.

Tomizm klasyczny i
współczesny
 Metafizyka tomistyczna
istota i istnienie

 Istota (essentia): czym coś jest

 Istnienie (esse): że coś jest
 byt – istniejąca istota
 Istota jest możliwością
(potentia) zaistnienia. Np. to,
czym jest jabłko, jest
pewnym potencjałem, który
może realnie być w świecie.
Istnienie jest rzeczywistością
(actus) bytów. Jest to realizacja
istoty w świecie – to oto realne
jabłko.
Istota jest tym, co różni rzeczy
od siebie – jabłko od człowieka
różni się właśnie istotą: są
czymś innym.
Istnienie jest tym, co wspólne
dla wszystkich rzeczy: zarówno
jabłko, jak i człowiek – są,
istnieją.
 Poznając istoty, widzimy
wielość – różnice między
rzeczami. Poznając istnienie –
widzimy jedność, wszechbyt.
 Bóg – Stwórca:
 Nie ma w sobie potencjalności – cały jest
aktem, ponieważ istota i istnienie w Bogu są
tym samym. To, czym jest = to, że jest.
 Wszystkie pozostałe rzeczy są stworzone, co
oznacza, że ich istoty stały się realnością
poprzez dar.
 Bóg jest istnieniem wszystkich rzeczy, ich
wspólną podstawą – przebywa we wnętrzu
ich esse jako dawca istnienia.
 Naturalne poznanie Boga

 Intelekt ludzki może poznać Boga własnym

wysiłkiem, poprzez metafizyczną „intuicję
bytu” (J. Maritain);
 Patrząc na istnienie, które mają istoty, a nie
na poszczególne istoty, doświadczamy
nieograniczonego, nieokreślonego Istnienia,
które jest jednością;
 Tomasz z Akwinu mówi, że
poprzez wysiłek filozofowania i
doświadczenie metafizyczne
możemy z pewnością poznać,
że Bóg istnieje, ale nie
możemy poznać, czym i kim
jest, gdyż Jego istota jest dla
nas zakryta
 Wewnętrzną istotę Boga
możemy poznać, tylko gdy
On sam przemówi i nam ją
objawi: np. że jest Miłością,
że jest Trójcą, że stał się
człowiekiem etc.
W człowieku możemy
wyróżnić dwa aspekty:
duszę i ciało.
 W człowieku dusza jest formą
ciała. Nie jest bytem odrębnym
i mogącym istnieć niezależnie
od ciała, a jedynie ciało i dusza
zjednoczone ze sobą są
człowiekiem.
 Można wyróżnić też trzy
zasadnicze aspekty człowieka
(Lonergan, Helminiak):

 ciało (organizm) – biologiczny aspekt

człowieka, ożywione ciało;
 dusza (psychika) – postrzegający,
odczuwający aspekt człowieka;
 duch – posiadający siebie, świadomy,
rozumny i wolny aspekt człowieka;
Człowiek nie jest tylko duchem,
psychiką albo ciałem, ale
wszystkim tym. Mówiąc „ja”,
mówię zatem o tej całości, a
nie o „czymś” w tej całości.
Zarazem to duch jest
szczególnym aspektem
człowieka, który nadaje mu
jedność i jest źródłem
człowieczeństwa.
 Trzy władze duszy u św.
Augustyna:

 pamięć/umysł (memoria, mens)

 rozumienie, intelekt (intellectus)
 wola, chcenie (voluntas)
 Augustyn o trzech
władzach:
 pamięć: jestem
 intelekt: wiem
 wola: chcę
 Jestem wiedzący i chcący, wiem, że
jestem i chcę, chcę być i wiedzieć –
umysł jest troistą jednością.
 Duch w koncepcji
Lonergana:
 samoprzekraczający się wymiar
ludzkiego umysłu;
 nieskończona otwartość na wszystko,
co da się poznać i pokochać;
 ma strukturę: cztery poziomy/funkcje
 Cztery funkcje ducha:

 świadomość (obecność)
 rozumienie
 sądzenie
 decydowanie
 Duch jest pusty:

cztery funkcje muszą mieć

materiał, na którym mogą
operować.
 Duch jest normatywny:

 cztery funkcje można rozumieć jako

„transcendentalne wskazania”;
 ich realizacja to realizacja potencjału
ludzkiego – autentyczność;
 nie są to normy narzucone z
zewnątrz, ale wpisane w strukturę
ducha;
 Cztery wskazania:

 bądź uważny/świadomy;
 bądź inteligentny;
 bądź racjonalny;
 bądź odpowiedzialny;
 Duch (świadomość):

 nie-myśląca (non-reflecting) – nie jest

zorientowana na treści świadomości;
 myśląca (reflecting) – zorientowana
na treści;
 Nie-myśląca świadomość:
 świadomość jako taka, a nie
świadomość czegoś
 zawsze obecna i przejrzysta dla
samej siebie;
 fundament tożsamości;
 niepodzielona na podmiot i
przedmiot poznania;
 Nie-myśląca świadomość
poznaje samo istnienie, a
nie konkretne istoty, jest
więc naturalnie otwarta na
Boga.
 Psychika (dusza):

 pamięć
 wyobraźnia
 uczucia
 Celem duszy jest
utrzymywanie pewnej
homeostazy, wewnętrznej
równowagi oraz
pośredniczenie między
duchem a organizmem.
 „Nakazy” dotyczące duszy

 bądź spokojny
 pamiętaj
 wyobrażaj sobie, miej marzenia
 przeżywaj wszystkie uczucia
 Organizm (ciało):

Biologiczny fundament dla

psychiki i ducha
 „Nakazy” organizmu:
 jedz i pij
 utrzymuj odpowiednią ciepłotę ciała
 odpoczywaj
 uprawiaj seks
 dbaj o zdrowie
 …
 …
 Kim jest człowiek?

 Czym jest ludzkie życie?

 Jak wyglądać może spełnienie i
szczęście człowieka?
 Co się dzieje w momencie narodzin?
 Co się dzieje w momencie śmierci?