WS T P DO P R OB L E MAT Y K I R Y Z Y K A R Y NK OWE GO,

T E CHNI K I P OMI AR U R Y Z Y K A.
ZARZDZANIE
RYZYKIEM
FINANSOWYM
ODMIANY RYZYKA
ryzyko dotyczce cen
ryzyko stp procentowych
ryzyko walutowe
ryzyko pynnoci
ryzyko bankructwa
ryzyko kredytowe
ryzyko stp zwrotu
ZE WZGLDU NA
MOLIWO
DYWERSYFIKACJI


ryzyko
systematyczne
ryzyko
niesystematyczne


ryzyko operacyjne
ryzyko finansowe
ryzyko projektw
inwestycyjnych
Ze wzgldu na dziaalno
Rne kryteria klasyfikacji
Ryzyko, zdefiniowane w sowniku Webstera,
to zagroenie, niebezpieczestwo, wystawienia
na strat lub szkod.
Ryzyko to prawdopodobiestwo uzyskania dochodu
mniejszego lub wikszego ni oczekiwany.
Cechy opisujce ryzyko:
prawdopodobiestwo
niepewno
przyszo
POMIAR RYZYKA
Wariancja rozkadu dyskretnego prawdopodobiestwa
Wariancja jest miar rozproszenia wynikw moliwych wok wartoci
oczekiwanej: im wiksza wariancja tym wiksze rozproszenie, a co za
tym idzie ryzyko. Pierwiastek z wariancji okrela procentowe
odchylenie.
gdzie:
k
i
jest i-tym moliwym wynikiem
Pi prawdopodobiestwo wystpienia tego wyniku
- oczekiwan wartoci k wyznaczon na podstawie wzoru:
i
k

=
=
n
1 i
i i
p k k

( )

=
= =
n
i 1
i
2
i i
2
p k

k Wariancja
W zasadzie jest prawd, e im wyszy dochd oczekiwany, tym wiksze
odchylenie. Nie zawsze rankingi oparte na odchyleniu standardowym
daj jasny obraz ryzyka. W przypadku gdy mamy rne odchylenia i
rne wartoci oczekiwane, przydatn staje si miara: wspczynnik
zmiennoci
t
k

V =
Miara ta wyraa procentowe odchylenie od wartoci oczekiwanej.
W przypadku gdy nie znamy rozkadu prawdopodobiestwa
oczekiwanych wartoci, moemy posuy si danymi historycznymi
pochodzcymi z prby. Wwczas poprzednie wzory przyjmuj posta:


rednia warto zmiennej =




Wariancja =
n
k
k
n
1 i
t
=
=
( )
1 n
k k

n
1 i
2
t t
2

=
Jeeli zaoy si, e ryzyko powinno by okrelane na
podstawie tylko elementw niepodanych, czyli ujemnych
odchyle, to miar ryzyka jest semiwariancja, ktr wyznacza
si na podstawie wzoru:

=
=
n
1 i
2
i i
2
d p SV
gdzie:
SV
2
semiwariancja

>
<
=
0 k k 0,
0 k k , k k
d
i
i i
i
1 n
d
SV
n
1 i
2
i
2

=
lub
GAP-ANALISYS - METODA LUKI
Wikszo instytucji finansowych nadal stosuje metodologi
luki okresw wymagalnoci do oceny poziomu ekspozycji
na ryzyko zmiany stp procentowych.

Metoda ta pozwala zmierzy luk midzy kwot aktyww
wraliwych na zmiany stp procentowych (RSA) a kwot
zobowiza wraliwych na zmiany stp procentowych (RSL),
tzn. aktyww i pasyww, ktrych wartoci ulegn zmianie w
okresie luki.

luka = RSA - RSL
Jeeli przez Ar oznaczymy zmian stp procentowych w roku,
to znajc warto luki, moemy obliczy zmian dochodu
odsetkowego:
ANII = luka
x
Ar
Przykad:
Aktywa
(okresy wymagalnoci)
Pasywa
(okresy wymagalnoci)
3 miesice lub mniej
100
3 miesice lub mniej
400
6 miesicy
100
6 miesicy
300
12 miesicy
400
12 miesicy
200
Ponad 12 miesicy
100
Ponad 12 miesicy
100
1000 1000
W cigu jednorocznego okresu luki aktywa i
pasywa wraliwe na zmiany stp procentowych s
nastpujce:
aktywa o okresie wymagalnoci do 3 miesicy: 100
aktywa o okresie wymagalnoci 6 miesicy: 100
aktywa o okresie wymagalnoci 12 miesicy: 400
pasywa o okresie wymagalnoci do 3 miesicy: 400
pasywa o okresie wymagalnoci 6 miesicy: 300
pasywa o okresie wymagalnoci 12 miesicy: 200
Luka = RSA RSL = 600 900 = -300
dla np. Ar = 5%
ANII = -300 x 0,05 = -15
METODA ANALIZY
OKRESOWEJ - DURATION
Stosowana jest przede wszystkim do oceny ryzyka stopy
procentowej inwestycji w papiery wartociowe o staej stopie
procentowej.

W metodzie tej prbuje si skwantyfikowa ryzyko stopy
procentowej za pomoc wartoci przyszych strumieni pieninych.

Przez duracj rozumie si redni waony okres
oczekiwania na wpywy rodkw pieninych z danego
instrumentu finansowego. Duracj oblicza si zgodnie z
technik obliczania wartoci rynkowej danego
instrumentu finansowego.
Warto bieca instrumentu finansowego przy staej stopie
dyskontowej jest okrelana wzorem:
PV=
FV
t
1+r
( )
t
t=1
n

a
gdzie:
n liczba okresw do terminu zapadalnoci,
t czas
r stopa dyskontowa
FV
t
warto przysza, czyli wpywy z odsetek i spaty kapitau w okresie t
Natomiast duracj mona obliczy nastpujco:
D=
t PV
t
t=1
n

PV
t
t=1
n

Duracja jest ilorazem, w ktrego liczniku znajduje si
suma waona wartoci biecych (przy czym wagami
s poszczeglne okresy), a w mianowniku suma nie
waona wartoci biecych.
Przykad:
Dany jest instrument finansowy na 100 jednostek o terminie 3 lata i
oprocentowaniu 10%. Obliczy duracj.

Bieca warto instrumentu, bdca sum wpyww pieninych w
poszczeglnych okresach, wynosi:
( )
( ) ( )
100 82,6446 8,2645 9,0909
r 1
110
r 1
10
r 1
10
PV PV PV PV
3 2
3 2 1
= + + =
=
+
+
+
+
+
= + + =
Natomiast duracja:
D=
t
1
FV
1
+t
2
FV
2
+t
3
FV
3
( )
PV
=
19,0909+28,2645+382,6446
( )
100
= 2,7355
Przecitny okres oczekiwania na wpywy z danego
instrumentu finansowego wynosi wic ok.. 2,7 lat.
POMIAR RYZYKA PYNNOCI.
Pewne lady ryzyka finansowego widoczne s ju w
bilansie. Ryzyko utarty pynnoci wie si z
niewypacalnoci podmiotu, tzn. nieuregulowaniem
swych zobowiza w terminie. Do pomiaru pynnoci
mog suy trzy podstawowe wskaniki.
Wskanik Optymalna wielko
Bieca pynno = m. obrotowy/zobow. krtkoterminowe (1,5-2,0)
Szybka pynno = m. obrotowy zapasy/ zobow.
krtkoterminowe
(0,75-1,0)
Wysoka pynno = r. pienine/ zobow.
krtkoterminowe (0,1-0,2)
ANALIZA SCENARIUSZY METOD
ANALIZY RYZYKA WYCZNEGO.
Analiz t wykorzystuje si przy preliminowaniu inwestycji. Wstpnie formuuje si
zestaw danych opisujcych sytuacj:
z
przecitn (najbardziej prawdopodobn)
dobr
Dla kadego scenariusza oblicza si NPV oraz okrela prawdopodobiestwo zdarzenia.
Podobnie jak przy tradycyjnym odchyleniu standardowym obliczamy tutaj warto
oczekiwan NPV jego odchylenie standardowe i wspczynnik zmiennoci.

=
=
n
1 i
i i
NPV p NPV ( )
2
n
1 i
i NPV
NPV NPV p

=
=
NPV

V
NPV
NPV
=
Wspczynnik zmiennoci moe by porwnany ze
wspczynnikiem zmiennoci przecitnego aktywu, aby
stwierdzi jakie jest wzgldne ryzyko wyczne projektu.
Wady analizy scenariuszy:
Uwzgldnia kilka osobnych wynikw (NPV)
projektu, chocia istniej nieskoczona liczba
moliwoci,
Analiza scenariuszy zakada, e zmienne
traktowane jako niepewne s dodatni
skorelowane,
Analiza scenariuszy przeszacowuje wielkoci
graniczne NPV.
SYMULACJA MONTE CARLO
Metoda ta suy jako narzdzie oceny poziomu
ekspozycji firmy na ceny finansowe oraz ceny na
rynkach towarowych w przyszoci.

Z doniesie prasy specjalistycznej wynika, e
niektre firmy zaczy ju stosowa modele
symulacyjne do badania wraliwoci dochodu przed
opodatkowaniem na zmiany stp procentowych,
kursw walutowych oraz cen surowcw i towarw.
Etapy budowy modelu:
1. Utworzenie modelu komputerowego, zawierajcego
przepywy rodkw
2. Analityk musi okreli rozkad prawdopodobiestwa kadej
zmiennej objaniajcej obcionej niepewnoci, takiej jak
ceny czy wolumen sprzeday.
3. Dalej program do symulacji dokonuje losowego wyboru
kadej zmiennej obcionej niepewnoci na podstawie jej
ustalonego rozkadu prawdopodobiestwa
4. Wybrana warto kadej zmiennej obcionej niepewnoci
jest wwczas wykorzystana w modelu do okrelenia
przepyww, a przepywy te stosuje si do ustalenia NPV w
kadym roku.
5. Etapy 3 i 4 powtarza si wielokrotnie, ktre s nastpnie
wykorzystane do zbudowania rozkadu prawdopodobiestwa
oraz jego wartoci oczekiwanej i odchylenia standardowego.
Problemy w analizie Monte Carlo:

Okrelenie rozkadu prawdopodobiestwa
zmiennych stochastycznych i korelacji
rozkadw,
Nawet gdy analiza jest ukoczona, nie
wyania si zdecydowana podstawa do
podjcia decyzji,
Analiza scenariuszy i Monte Carlo nie
bior pod uwag efektw zrnicowania
projektw wewntrznych firmy, jak i portfeli
inwestycyjnych inwestorw.
RYZYKO RYNKOWE WG MODELU
SHARPA
+Najprostszym i najczciej uywanym modelem, opisujcym
powizanie zmian wartoci akcji z zachowaniem caego rynku,
jest jednowskanikowy model rynku (single-index model),
zaproponowany przez W. Sharpe'a. Model ten znalaz
zastosowanie w budowie portfela papierw wartociowych. W
modelu tym zakada si, e stopy zwrotu akcji zale od
dziaania czynnika, ktry mona okreli jako czynnik rynku.
Czynnik ten moe by wyraony indeksem giedowym.
+Model jednowskanikowy, zwany czasem rwnie modelem
jednoczynnikowym, mona przedstawi w postaci nastpujcego wzoru:



gdzie:
R
i
- stopa zwrotu akcji spki,
R
m
- stopa zwrotu wskanika rynku,
o
i
- wyraz wolny rwnania,
|
i
- wspczynnik beta,
c - skadnik losowy.

R R
m i i i
+ + =
Wan rol odgrywa wspczynnik kierunkowy prostej, zwany wspczynnikiem
beta. Wspczynnik beta wskazuje, o ile jednostek (punktw procentowych) w
przyblieniu wzronie (spadnie) stopa zwrotu akcji, gdy stopa zwrotu wskanika
rynku wzronie (spadnie) o jednostk (jeden punkt procentowy). Wspczynnik beta,
moe przyjmowa rne wartoci:
O < | < l oznacza, e stopa zwrotu akcji w maym stopniu reaguje na zmiany
zachodzce na rynku,
| > l oznacza, e stopa zwrotu akcji w duym stopniu reaguje na zmiany
zachodzce na rynku,
| = 1 oznacza, e stopa zwrotu akcji zmienia si w takim samym stopniu, jak
stopa zwrotu rynku,
| = 0 oznacza, e stopa akcji nie reaguje na zmiany rynku,
| < 0 oznacza, e stopa zwrotu akcji reaguje na zmiany przeciwnie ni rynek.
Wspczynnik beta:
Jest miar wzgldnego ryzyka rynkowego
Jest wskanikiem wraliwoci rynku
Do wyznaczenia wspczynnika beta stosuje si nastpujcy wzr:




gdzie:
t - okres, na ktrego podstawie wyznacza si parametry modelu,
- rednia stopa zwrotu akcji,
- rednia stopa zwrotu rynku,
R
it
- stopa zwrotu akcji w okresie t,
R
mt
- stopa zwrotu rynku w okresie t
i
R
m
R
( ) ( )
( )

=
=
2
m mt
N
1 i
i it m mt
i
R R
R R R R

RYZYKO CAKOWITE WEDUG SHARPA.

2
i
2
m
2
i
2
i
se s s + =
Zalenoc ta wskazuje, e ryzyko akcji (mierzone za pomoc wariancji), tzw.
Ryzyko cakowite (total risk), jest sum dwch skadnikw:
Ryzyko systematyczne zwane ryzykiem rynkowym pierwsza cz wzoru
Ryzyko specyficzne lub niesystematyczne, mierzone wariancj skadnika
losowego

IM WYSZY WSPCZYNNIK BETA (CO DO WARTOCI
BEZWZGLDNEJ), TYM WYSZE JEST RYZYKO RYNKOWE
2
i
2
m
2
I
s
s
- wariancja stopy zwrotu z rynku

- wariancja skadnika losowego
2
m
s
2
ei
s
Udzia ryzyka rynkowego w ryzyku
cakowitym
MODEL E.I. ALTMANA W RYZYKU
BANKRUCTWA
Zbada 33 przedsibiorstwa, ktre zbankrutoway,
oraz 33 firmy, nalece do podobnej brany i
charakteryzujce si dobr kondycj finansow.

Oszacowano 22 wskaniki, z ktrych wybrano 5
najbardziej przydatnych do oceny przewidywanej
zdolnoci patniczej:
ogolem aktywa
pracujacy kapital
X
1
=
ogolem aktywa
zatrzymany zysk
X
2
=
ogolem aktywa
niem opodatkowa przed zysk
X
3
=
obcych kapitalow rynkowa wartosc
orstwa przedsiebi rynkowa wartosc
X
4
=
ogolem aktywa
sprzedaz
X
5
=
Rzeczywiste wielkoci tych wskanikw
pomnoone przez odpowiednie wagi daj globalny
wskanik Z, sucy ocenie sytuacji finansowej w
nastpujcej postaci:
5 4 3 2 1
X 1,0 X 0,6 X 3,3 X 1,4 X 1,2 Z + + + + =
Z > 2,99 dobra kondycja finansowa,
Z < 1,81 przedsibiorstwa s bankrutami.
PODSUMOWANIE
+W zarzdzaniu ryzykiem wykorzystuje si dwie grupy oglnie
nazwanych metod:

+Metody oparte o podejcie portfelowe, gdzie koncepcja Valeu at
Risk jest powszechnie akceptowan metod. Wrd metod opartych o
VaR wyrnia si rnego rodzaju podejcia obliczeniowe rnice
si czasem symulacji i poziomem zoonoci.

+Metody koncentrujce si na sytuacjach ekstremalnych. Korelacje
wystpujce pomidzy poszczeglnymi instrumentami finansowymi
znikaj, a zmiany, jakie wystpuj przy zmianach cen, niedaj si
wytumaczy przy pomocy VaR. Ta grupa metod (Stress Test) ma za
cel zapobieganie upadoci finansowej.
Cel Metodologia
Value at Risk
Alokacja aktyww pomidzy
poszczeglne departamenty,
zespoy
Pomiar kwantyla rozkadu z
pomoc statystyki matematycznej
Analiza zyskownoci w
porwnaniu do poniesionego
ryzyka
Stress Test
Funkcjonowanie
przedsibiorstwa:
Analiza scenariuszy w oparciu o:
Zapobieganie bankructwo Historyczne sytuacje
Stabilizacja wynikw
finansowych
Makroekonomiczne analizy