STRUKTURALIZACJA WIATA SPOECZNEGO

Spoeczestwo globalne

Wielkie grupy spoeczne (makrostruktury
spoeczne): klasy i warstwy spoeczne, grupy
zawodowe, grupy etniczne, wyznaniowe, terytorialne,
organizacje spoeczne;

Struktury porednie (mezzostruktury
spoeczne): zbiorowoci terytorialne, lokalne
spoecznoci, zrzeszenia, stowarzyszenia

Mae grupy spoeczne (wi spoeczna)
rodzina; krgi ssiedzkie, przyjacielskie;

Indywidualne jednostki (aktorzy spoeczni),
penicy okrelone role, zajmujcy rne pozycje
Zbiory
spoeczne
og ludzi posiadajcych jak cech wspln, ktra
moe by wyrniona przez zewntrznego
obserwatora, np. zbir ludzi w wieku 20 lat
Zbiory
spoeczne
tworzone w
sensie
statystycznym
mog mie istotne znaczenie dla przebiegu ycia
spoecznego, inaczej - kategorie spoeczne (kat.
spoeczno-zawodowe) wyrniane ze wzgldu na
kryterium wieku, pci, dochodw, wyksztacenia itp.
Zbiorowoci mona o nich mwi dopiero wwczas, gdy w
ramach okrelonych zbiorw spoecznych
wytworzya si i wystpuje - choby
krtkotrwaa lub formalna - wi spoeczna
Pary
(dwjki)
skupiaj dwie osoby poczone wizi np.
mioci, pokrewiestwa, przyjani, pomocy,
stosunkw pracy czy wychowawczych
Krgi
spoeczne
zoone s z niewielkiej liczby osb, ktrych
czonkostwo w krgu jest pynne,
niedookrelone i nie jest celem samym w
sobie, lecz powstaje na marginesie innych
celw. Mona wyrni (ze wzgldu na
natenie wizi) krgi stycznociowe,
krgi koleeskie, krgi przyjacielskie

Grupy
spoeczne

- skupiaj co najmniej trzy osoby,
- powizane systemem stosunkw
- uregulowanych przez instytucje formalne
lub nieformalne,
- posiadajcych pewne wsplnie
podzielane wartoci i
- oddzielonych od innych zbiorowoci
wyran zasad odrbnoci,
- prowadzc do wytworzenia si wrd
czonkw
- poczucia przynalenoci do grupy
(poczucia wsplnoty)
Podstawowe cechy wyrniajce grup spoeczn od innych
zbiorowoci:

1. wzgldna
trwao
grupa spo. jest wzgldnie trwaa - w odrnieniu
np. od publicznoci czy tumu
2. zorganizowanie
i
ustrukturalizowa-
nie
w grupie spo. mamy zwykle do czynienia z
jakim poziomem organizacji wewntrznej i
struktur, w ktrej poszczeglne role s
wyranie zdefiniowane, np. przywdcy,
pomocnika, zwykego czonka itp.
3. zachodzenie
wzgldnie
trwaych
stosunkw
spoecznych i
interakcji
cech wyrniajc grup spo. jest wzgldna
stao, powtarzalno, stabilno interakcji i
stosunkw pomidzy czonkami
4. grupa spo.
skada si ze
wzgldnie
wybranej i
ograniczonej
liczby czonkw
fakt czonkostwa i subiektywne poczucie
przynalenoci do grupy spo. jest jednym z jej
podstawowych cech konstytutywnych - nie moe
ono dotyczy zbyt duej liczby czonkw
Dodatkowe cechy wyrniajce:

wsplne wartoci grupy : okrelone idee i ideay
grupy, symbole,

przedmioty materialne : majtek, nieruchomoci,

orodek skupienia : terytorium, gmach, lokal.
Kada grupa musi posiada odpowiedni
organizacj. Jej czonkowie s powizani
systemem stosunkw uregulowanych przez
odpowiednie instytucje.

Organizacja grupy utosamiana jest z jej
struktur wewntrzn zbudowan z pozycji
zajmowanych przez czonkw i zwizanych z
nimi rl spoecznych, stosunki wadzy (wadza
wyznaczona osobowo i dziaowo.
Na organizacj skadaj si instytucje,
stanowisko kierownika (przywdcy), wzory
dziaania i formy kontroli.
Struktura grupy to sposb podporzdkowa-nia
sobie czonkw instytucji i podgrup.
Klasyfikacja grup spo.

1. ze wzgldu na typ wizi spoecznych (subiektywne
odczuwane poczucie wsplnoty i cznoci pomidzy
jednostkami, oparte na akceptacji przynalenoci do grupy,
przestrzeganiu wartoci, norm i wzorw zachowa
grupowych), wyrnia si:

a) grupy pierwotne, w ktrych istnieje wi oparta na
osobistych kontaktach i postawach emocjonalnych.
Podstawow grup jest grupa rodzinna. S one "pierwotne",
poniewa ich powstawanie wie si z wczeniejszym cyklem
ycia ludzkiego, tzn. wystpuj najczciej w fazie socjalizacji i
ksztatowania osobowoci, np. rodzina, ssiedztwo, grupy
rwienicze.

b) grupy wtrne, oparte na wiziach formalnych, rzeczowych.
Komunikacja pomidzy czonkami odbywa si przez
porednikw lub grup poredniczc.
Cechuj si kontaktami rzeczowymi, wskimi celami,
bezosobowymi relacjami, racjonalnoci.


Ze wzgldu na wielko grupy dzieli si na:

a) grupy mae, posiadajce prost struktur, czyli zoone
wycznie z czonkw i nie posiadajce adnych podgrup (np.
rodzina, grupa rwienikw)
b) grupy due, posiadajce struktur zbudowan z wielu
podgrup (np. klasa, grupa spoeczno-zawodowa)

Ze wzgldu na stopie formalizacji mona wskaza:

a) grupy formalne (organizacje), funkcjonujce na podstawie
wewntrznych, sformalizowanych i oficjalnych instytucji
wadzy, kontroli i podziale rl,
b) nieformalne, zoone zwykle z maej liczby osb,
poczonych wsplnot interesw, pozostajc w
bezporednich interakcjach (wizi osobiste), w ktrych
obowizuj niesformalizowane niekiedy bardzo lune i
ulotne zasady i kryteria czonkostwa, kierownictwa i
kontroli.
Istniej poza lub wewntrz grup formalnych a ich cele mog
by zgodne lub sprzeczne z dziaaniami tych e grup.


Grupy spoeczne dziel si wedug nych kryteriw, np.
trwaoci, wielkoci, celu, struktury organizacyjnej.

Inne rodzaje grup spo.:
grupy wasne i obce (in group - out group). W grupie
wasnej czonkowie darz si wzajemn sympati; w
grupie obcej wystpuje lekcewaenie i pogarda wobec
innych. czy si to z jednej strony z wyobraeniem o
grupie spoecznej (np. "stereotypy"), z drugiej za z
przeciwstawieniem "my" - "oni" (np. przy rozbudzonym
etnocentryzmie oraz dyskryminacji).
celowe (np. sportowe, kluby, koa zainteresowa)
wsplnotowe (ze wzgldu na wspne zadania,
wsplnot pogldw czy wartoci).


S take grupy odniesienia stanowice dla jednostki model
zachowa spoecznie akceptowanych, dostarczajcy
kryteriw oceny wasnego dziaania oraz dziaa innych
ludzi.

a) grupa odniesienia audytoryjnego (publiczno),
ktrej oczyma jednostka postrzega sam siebie (mechanizm
jani odzwierciedlonej). Ta grupa oddziauje dziki
potrzebie konformizmu lub chci wyrnienia si z
otaczajcego grupy.
b) grupa odniesienia normatywnego do ktrej jednostka
naley lub do ktrej czonkostwa aspiruje. Jednostka
identyfikuje si z ni z obawy przed wykluczeniem
albo nie przyjciem do niej, postpuje zgodnie z
uznawanymi w niej normami i wartociami.
c) grupa odniesienia porwnawczego stanowi dla
jednostki to porwnawcze przy niej normami i
wartociami wasnych i innych ludzi.
Oddziauje przez poczucie upoledzenia lub wyszoci,
ktre jest rezultatem takiego porwnania.


Kontrola spoeczna to zesp urzdze i
rodkw dziaania, zmierzajcych do
zapewnienia zwartoci grupy spoecznej i
podporzdkowania jej czonkw normom
grupowym. Spoeczna kontrola funkcjonuje
gwnie w oparciu o sankcje spoeczne.

Sankcje spoeczne, negatywne (kary) i
pozytywne (nagrody) rodki spoecznej
kontroli, jakie grupa spoeczna stosuje wobec
swoich czonkw celem eliminacji zachowa
niepodanych i utrwalenia zachowa
aprobowanych. Sankcje spoeczne mog mie
charakter formalny (np. sankcje oparte na
systemie prawnym i administracyjnym) lub
nieformalny (np. sankcje obyczajowe).

Normy obyczajowe to ustalone i obowizujce w danym
rodowisku spoecznym reguy postpowania.

Normy obyczajowe s form kontroli spoecznej, ktrych
nieprzestrzeganie zagroone jest rnymi sankcjami ze
strony grupy. Mog dotyczy zarwno spraw drugorzdnych
(np. sposobu ubierania si), jak i wynikajcych z przyjtych
zasad wspycia spoecznego (np. napitnowane jest
kamstwo, pomwienie, oczernianie).
Reakcje na nieprzestrzeganie norm obyczajowych mog by
rne. Naruszenie norm obyczajowych nie jest karane przez
prawo, lecz przez opini i przez sankcj moraln. Normy
obyczajowe s wic regulatorem zachowa spoecznych
wanych dla przebiegu ycia w grupie. Ich nierespektowanie
zagraa spjnoci wewntrznej grupy.

Nacisk grupy (grupowy) - wywieranie wpywu przez grup
na swoich czonkw celem ujednolicenia zachowa i postaw
a take dla podejmowania wsplnych dziaa.
Niepodporzdkowanie si naciskowi grupy grozi uyciem
sankcji spoecznych.
Grupy rwienicze
Grupy rwienicze, pojawiaj si w procesie rozwoju
dziecka i wywieraj istotny wpyw na jego rozwj i
wychowanie. Dzieci w wieku przedszkolnym - od 3 roku
ycia cz si w mae grupy dla wsplnej zabawy a od 4-5
roku zdolne s ju do wspycia i wspdziaania. W
wieku 7-8 lat dzieci s zdolne uczestniczy w innej grupie
ni rodzina, tworz w tym okresie zespoy, ktre maj
charakter krtkotrway.
Grupy rwienicze, zwykle jednopciowe, zaczynaj
tworzy dzieci w wieku ok. 10 lat. Stopie identyfikacji z
innymi czonkami grupy jest w nich stosunkowo wysoki -
w zwizku z czym ich oddziaywanie na czonkw jest
due i grupa rwienicza peni wan funkcj w procesie
socjalizacji, a take zaspokaja potrzeby spoeczne swoich
czonkw.
Organizacja maych grup rwieniczych jest przewanie
do saba, oparta na zasadzie rwnorzdnoci ich
czonkw. Grupy rwienicze trac na znaczeniu w wieku
13-14 lat.
Dezorganizacja grupy to zesp procesw,
skadajcych si z wieloci postaw i zachowa
anormalnych, ktrych wystpowanie i intensywno
zagraa kontynuacji procesw yciowych grupy.

Przyczyny: dezorganizacja grupy w postaci zaniku
(osabienia) wiadomoci wsplnych celw, osabienie
kontroli spoecznej, chwiejno kryteriw i ocen
moralnych oraz dopuszczenie wzorw zachowa, ktre w
grupie podlegay represji