Zadanie 6

Oblicz wartość prądów gałęziowych (I1, I2, I3, I4, I5, I6) w danym
obwodzie stosując metodę węzłową.

Dane: R1 = 3 Ω, R2 = 3 Ω, R4 = 3 Ω, R5 = 3 Ω, R6 = 3 Ω, E1 = 12V, E8
= 6V

1
1 etap – zamieniamy rzeczywiste źródła napięciowe na prądowe. Jeden z węzłów
„uziemiamy” – przyjmujemy za węzeł odniesienia o potencjale zerowym (V0 = 0).
 
2 etap – obliczamy potencjały węzłowe oraz prądy gałęziowe.

2
 1 1 1 1 1 1 3
G11         1S
R1 R 2 R 3 3 3 3 3

1 1 1 1 1 1 3
G 22         1S
R3 R5 R4 3 3 3 3

1 1 1 1 1 1 3
G 33         1S
R2 R4 R6 3 3 3 3

3
 1 1
G12  G 21    S
R3 3
1 1
G 23  G 32    S
R5 3
1 1
G13  G 31    S
R2 3

E1 E 2 12 6
Iźw1      4  2  6A
R1 R 2 3 3
I źw2  0
E2 6
I źw3      2 A
R2 3
4
G11 G12 G13   V1   I źw1 
G     
 21 G 22 G 23    V2    I źw2 
G 31 G 32 G 33   V3   I źw3 

 1 1
 1   
3 3 V   6 
  1
 1 1 
1    
  V2   0
 3 3  
 1   V3    2
1
  1
 3 3 

5
 1 1
1  
3 3 1 1 1 1
1     1
1 1 3 1 3 3 1 3
W 1  1   
3 3 1 3 1 3 1 1
 1  1  
1 1 3 3 3 3
  1
3 3

 1  1  1 1  1  1 1  8 1  3  1 1  1  3 
 11                  
 9 3 3 9 39 3 9 3 9  3 9 

8 4 1 1 4 8 8 24  8 16 16
         
9 9 3 3 9 9 93 93 9  3 27

6
 1 1
6  
3 3 1
1  1 0 1
1 3 1 0  1
W1  0 1  6  3  1 
3 1 3 3 2 
 1 2 1 3
1 3
2  1
3

 1 1 2  1 8 2 2 48  2  2  3
 6 1         2  6     
 9 3 3 3 9 33 3 9

48  2  6 40
 
9 9

V1 W1 40 27 15
     7,5V
W 9 16 2

7
 1
1 6 
3 1 1 1
1    0
1 1 0  3 3 1 3
W2   0  1 3 6  
3 3 1 3 1
2 1  1  2
1 3 3
 2 1
3

 2  1 1 1 2 2 6  4 2  6  6  4  2 16
 1    6             
 3  3 9 33 3 9 9 9 9

V2 W2 16 27
    3V
W 9 16

8
 1
1  6
3 1 1
1 0  0  1
1 1 3 3
W3   1 0 1 1  6 
3  2 3 1 1
3  2  2
1 1 3 3
  2
3 3

1 2  1 1 2  1  3   18  2  24 8
 1  2     6     2   6   
33 9 3 9  9  9 9

W3 8 27 3
V3      1,5 V
W 9 16 2

9
 0+E1  V1 0+12  7,5 4,5
I1     1,5A
R1 3 3

V1   E 2  V3  7,5   6  1,5  7,5  7,5

I2    0
R2 3 3

V1  V2 7,5  3 4,5
I3     1,5A
R3 3 3

V2  0 3
I4    1A
R4 3

V2  V3 3  1,5 1,5
I5     0,5A
R5 3 3

V3  0 1,5  0
I6    0,5A
R6 3
10
Bilans mocy

czy Pgen = Podb ?

Pgen   Uźr,K  Iźr,K  U1  Iźr1  U2  Iźr2  12  1,5  6  0  18 W

K


Podb   RK  Ik 2  3 1,52  02  1,52  0,52  12  0,52 
K

 3  2,25  2,25  1  2  0,25  3  6  18 W

Wniosek: Pgen = Podb.

11
 Twierdzenie Thevenina
Każdy dowolny aktywny obwód liniowy można od strony wybranych dwóch
zacisków a, b zastąpić obwodem równoważnym złożonym z połączonego
szeregowo jednego idealnego źródła napięcia Uo i jednej rezystancji
zastępczej Rz.
 

Uo
I
Rz  R

gdzie: U0 – napięcie w stanie jałowym ,

Rz – rezystancja zastępcza,
R – rezystancja odbiornika.
12
Napięcie idealnego zastępczego źródła napięcia Uo jest
równe napięciu, jakie wystąpi na zaciskach a, b po odłączeniu
odbiornika o rezystancji R, tzn. jest to napięcie w stanie
jałowym.

Rezystancja zastępcza Rz jest równa rezystancji widzianej z

zacisków a, b po zwarciu wszystkich źródeł napięcia i
rozwarciu wszystkich źródeł prądu.

13
 Zadanie 8

Oblicz wartość prądu I6 w danym obwodzie stosując twierdzenie

Thevenina i metodę oczkową.

14
15
Zamiana połączenia rezystorów z gwiazdy w trójkąt (λ → Δ)

16
 R1  R 2 33
R12  R1  R 2  33  9Ω
R3 3

R 2  R3 33
R 23  R 2  R3  33  9Ω
R1 3
R1  R3 33
R31  R3  R1  33  9Ω
R2 3

17
 1 1 1 1 1 3 1 4
     
R131 R1 R31 3 9 9 9
R131  9 / 4 
1 1 1 1 1 1 3 4
     
R122 R12 R 2 9 3 9 9
R122  9 / 4 

18
 1 1 1 1 1 2 1 2 1 3
       
R Z  R131  R122  R 23 2  9 9 9 9 9 9
4
9
R Z  Ω  3Ω
3

19
Metoda oczkowa obliczania napięcia w stanie jałowym (Uo)

20
R11 = R1 + R3 + R5 = 3 + 3 + 3 = 9
R22 = R2 + R4 + R3 = 3 + 3 + 3 = 9
R12 = R21 = – R3 = – 3
E11 = E1 = 12,
E22 = – E2 = – 6
 R 11 R12   I01   E11 
R      
 21 R22   Io2   E 22 
 9  3 I01   12 
 3     
 9  Io2    6 21
 9 3
W  81  9  72
3 9
12  3
W1   12  9  3  6  108  18  90
6 9
W1 90
I01    1,25A
W 72

9 12
W2   9  6  12  3  54  36  18
3 6

W2 18
I02    0,25 A
W 72

I5 = I01 = 1,25 A

I4 = I0 = – 0,25 A
22
Uo = I5 • R5 + I4 • R4 = 1,25 • 3 – 0,25 • 3 = 3 (1,25 – 0,25) = 3 V

Uo 3 3
I6     0,5A
RZ  R6 3  3 6

23
Metoda potencjałów węzłowych obliczania napięcia w
stanie jałowym (Uo)

24
G11 G12 G13   V1  Iźw1 
G G G    V   I 
 21 22 23   2   źw2 
G31 G32 G33   V3  Iźw3 

25
 1 1 1 1 1 1 3
G11        1
R1 R 2 R3 3 3 3 3
1 1 1 1 2
G22     
R1 R5 3 3 3
1 1 1 1 2
G 33  [  ]  [  ]  
R4 R2 3 3 3
1 1
G12  
R1 3
1 1
G13  
R2 3
G23  0
26
 E1 E 2 12 6
I źw1  I ŹR1  I ŹR 2      42  6
R1 R 2 3 3
E1
Iźw2    4
R1
E2 6
Iźw3     3
R2 2

 1 1
 1 3  
3 V 
  1 6 
 1 2 0    V2     4
 3 3   
 1   V3    3 
2
 0  
 3 3 

27
 1 1
1  
3 3 2 1 1 2
0  0 
1 2 3 1 3 1 3 3
W 0 1   
3 3 2 3 1 2 3 1
0     0
1 2 3 3 3 3
 0 
3 3
4 1 2 1 2 4
     
9 39 39 9

1
1 6 
3 1 1
4 0  0  4
1 3 1 3
W2    4 0 1 2 6  
3 2  1 2 3 1
3    2
1 2 3 3 3
 2 
3 3
8  2  1  2 4  8 12 1  2  8 12 2
  6              
3 9
  3  3 3  3 9 3  3  3 9 9
8 10 24  10 14
    28
3 9 9 9
 V2 W2 14  9  7
        3,5 V
W 9  4 2

1
1  6
3 1 1 2
2  4 
1 2 4 1 3 3 3
W3    4 13  6 
3 3 3 1 1
0 2  2  0
1 3 3
 0 2
3

 4 1 2 4  2 4 2 12 4 10  12  10 2
 1        6          
 3 33 3 9 3 9 9 3 9 9 9

V3 W3  2   9  1
           0,5 V
W  9  4 2

29
30
 U30 = V3 – 0 =

0,5 V
U20 = V2 –0 =

- 3,5 V
U23 = U30 +

U20

U23 = – 3,5 +

0,5 = – 3,0 V
Uo ≡ V3 – V2
Uo 3,0
I6 ) = 3,0 V 
= (– U
 0,5A
Z R 3,0  3,0
23 R

31
 Zadanie 9
Oblicz wartość prądu I2 w danym obwodzie stosując twierdzenie Thevenina

i metodę węzłową.
Dane: R1 = 2 Ω, R2 = 2 Ω, R3 = 2 Ω, R4 = 2 Ω, R5 = 1,0 Ω,
E1 = 12 V, E2 = 24 V, E3 = 36 V, E4 = 48 V, E6 = 30 V

32
 Uo Uo – napięcie w stanie jałowym, Rz – rezystancja
I
Rz  R zastępcza, R – rezystancja odbiornika

33
 1 1 1 1 1 2
     1
R 43 R 4 R3 2 2 2

R43 = 1 Ω

R543 = R5 + R43 = 1 + 1 = 2 Ω
1 1 1 1 1 2
     1
R z R1 R 543 2 2 2
R z  1

34
 G • V = Iźw

G11 • V1 = Iźw1
1 1 1 1 1 1 233 8 4
G11         
 R5  R1 R3 R 4 3 2 2 6 6 3

Prąd źródła wypadkowego w węźle 1

Iźw1 = Iźr + Iźr3 – Iźr4 = – 6 + 18 – 24 = – 12 A

Iźr = Iźr1 - Iźr6

E1 E 6 12  30 18
gdzie: I źr       6 A
R1  R 5 R1  R 5 3 3

35
Prąd źródła 3

E3 36 ,
Iźr3    18 A
R3 2

Prąd źródła 4

-E 4 -48
I źr4    24A
R4 2

4 12  3
V1  12 V1    9 V
3 4

36
w oczku dużym

Ix (R1 + R5) + (0 – V1)

– E6 + E1 = 0

I9x (1
 12  30
+ 2) + 9 – 30
9 +
Ix    3A
12 = 0 3 3
Suma spadków napięć w oczku małym

E1 + Ix • R1` – Uo = 0

Uo = E1 + Ix • R1 = 12 + 3 • 2 = 12 +6 = 18 V

stąd:
U o  E 2 18  24 42
I6     14 A
R2  Rz 2 1 3
37
 Twierdzenie Nortona
Dowolny aktywny obwód liniowy prądu stałego można od strony
wybranych dwóch zacisków a, b zastąpić obwodem równoważnym
złożonym z połączonego równolegle jednego idealnego źródła prądu
Iźr oraz jednej konduktancji zastępczej Gz.

Uz – napięcie zwarcia
Gz – konduktancja zastępcza
Rz – rezystancja zastępcza

38
 Prąd źródłowy Iźr zastępczego źródła prądu jest równy (Iźr ≡ IZ)
prądowi zwarcia zacisków a, b, do których dołączony jest odbiornik o
rezystancji R.
Konduktancja zastępcza Gz jest równa konduktancji widzianej z
zacisków a, b po zwarciu wszystkich źródeł napięcia i rozwarciu
wszystkich źródeł prądu.

G
I  Iz
G  GZ
1 1 U0
G  ,...G z  ,...I z 
R Rz RZ

gdzie: I – prąd płynący przez odbiornik,

Iz – prąd zwarcia,
Gz – konduktancja zastępcza obwodu,
G – konduktancja odbiornika.
Uo – napięcie w stanie jałowym.
39
Wyprowadzenie wzoru na prąd płynący przez odbiornik z
twierdzenia Thevenina
Uo
Uo Rz Iz 1
I     Iz
Rz  R 1  R R G
1 1 z
Rz Rz G

stąd: G
I  Iz
G  Gz

gdzie :
G – konduktancja odbiornika
U0 Gz – konduktancja zastępcza obwodu
Iz  Iz – prąd zwarcia
RZ
Uo – napięcie w stanie jałowym

40
 Zadanie 10
Oblicz wartość prądu I6 w danym obwodzie stosując twierdzenie
Nortona i metodę oczkową.

Dane: R1 = 3 Ω, R2 = 3 Ω, R3 = 3 Ω, R4 = 3 Ω, R5 = 3 Ω, R6 = 3 Ω,
E1 = 12 V, E2 = 6 V

G Uo
I  I z .....gdzie : Iz 
G  Gz Rz
1 1
G  ,...Gz 
R Rz

41
42
Zamiana połączenia rezystorów z gwiazdy w trójkąt (λ → Δ)

R1  R 2
R12  R1  R 2 
R3
R 2  R1
R 21  R 2  R1 
R3
R R
R31  R3  R1  3 1
R2

43
 1 1 1
 
R131 R1 R31
R1  R31
R131 
R1  R31

44
45
Metoda oczkowa obliczania napięcia w stanie
jałowym (Uo)

46
R11 = R1 + R3 + R5 = 3 + 3 + 3 = 9
R22 = R2 + R4 + R3 = 3 + 3 + 3 = 9
R12 = R21 = – R3 = – 3
E11 = E1 = 12,
E22 = – E2 = – 6

47
  R11 R12   I01   E11 
R R   I   E 
 21 22   o2   22 
 9  3 I01   12 
 3     
 9  Io2    6
9 3
W  81  9  72
3 9

12  3
W1   12  9  3  6  108  18  90
6 9
W1 90
I01    1,25A
W 72
9 12
W2   9  6  12  3  54  36  18
3 6
48
 I02 W2 18
   0,25 A
W 72

I5 = I01 = 1,25 A

I4 =
I02 = – 0,25 A

Uo = I5 • R5 + I4 • R4 = 1,25 • 3 – 0,25 • 3 = 3 (1,25 – 0,25) = 3 V

G G U0
I6  Iz  
G Z  G6 G Z  G6 Rz
1 1
3 3 1
I6    3  1   0,5 A
1 1 3 2 2

3 3 3
49
 Zadanie 11
Oblicz wartość prądu I2 w danym obwodzie stosując a) twierdzenie
Thevenina b) twierdzenie Nortona oraz metodę węzłową.
Dane: R1 = Ω, R2 = Ω, R3 = Ω, R4 = Ω, R5 = Ω,
E1 = V, E2 = V, E3 = V, E4 = V, E6 = V

Uo
I Uo – napięcie w stanie jałowym, Rz – rezystancja zastępcza,
Rz  R R – rezystancja odbiornika
50
51
 Zadanie 12
Oblicz wartość prądu I3 w danym obwodzie stosując a) twierdzenie
Thevenina b) twierdzenie Nortona oraz metodę węzłową.

Dane: R1 = 3 Ω, R2 = 3 Ω, R4 = 3 Ω, R5 = 3 Ω, R6 = 3 Ω,
E1 = 12V, E8 = 6V

52