ANATOMIA I FIZJOLOGIA

UKADU ODDECHOWEGO

Istot procesu oddychania jest wyzwolenie energii

zgromadzonej w organizmie. Do wyzwolenia energii ze
zwizkw chemicznych w organizmie czowieka
niezbdny jest tlen atmosferyczny.
Proces ten, czyli oddychanie, dzieli si na:
1) oddychanie zewntrzne polegajce na doprowadzeniu
czsteczek tlenu atmosferycznego do wntrza komrek,
2) oddychanie wewntrzne, czyli wewntrzkomrkowe, w
czasie ktrego czsteczki tlenu wchodz w reakcje
chemiczne.

Oddychanie zewntrzne jest procesem zoonym, bior

w nim udzia:
- ukad oddechowy: skadajcy si z drg oddechowych
i puc,
- minie poprzecznie prkowane szkieletowe,
- krew i ukad sercowo-naczyniowy,
- orodki nerwowe sterujce oddychaniem.

Oddychanie zewntrzne polega na doprowadzaniu tlenu

atmosferycznego do komrek zgodnie z gradientem
cinienia parcjalnego tlenu.
Jednoczenie z komrek jest usuwany dwutlenek wgla
powstajcy w wyniku utleniania komrkowego zwizkw
organicznych. Dwutlenek wgla usuwa si rwnie
zgodnie z gradientem cinienia parcjalnego.

W czasie wentylacji puc do pcherzykw

pucnych jest wcigane powietrze atmosferyczne
zawierajce tlen i inne gazy oraz bardzo mao
dwutlenku wgla. Powietrze wydychane zawiera
mniej tlenu, a zawarto dwutlenku wgla jest w
nim znacznie wiksza ni w powietrzu
wdychanym.

Suche powietrze atmosferyczne ( wdechowe ), bez pary

wodnej, wcigane do puc zawiera:
21% tlenu,
78% azotu
0.04% dwutlenku wgla
Powietrze wydechowe zawiera:
13% tlenu
75,5% azotu
5% dwutlenku wgla
6% H20

Narzdy klatki piersiowej:

1 - krta, 2 - ya szyjna,
3 - gruczo tarczowy, 4 minie, 5 - opucna, 6 puco prawe, 7 - serce,
8 - ebra, 9 - mostek, 10
- przepona, 11 - aorta
brzuszna, 12 - minie
midzyebrowe, 13 oskrzeliki, 14 - oskrzele,
15 - puca, 16 - naczynia
ttnicze i ylne, 17 grasica, 18 - tchawica.

Krta - narzd gosu pooony w szyi.

Jest zmienionym pocztkowym
odcinkiem tchawicy, poczonym
z gardem wejciem do krtani.
Rusztowanie krtani zbudowane
jest z chrzstek poczonych
wizadami, stawami i miniami,
powleczonych od wewntrz bon
luzow.
Tchawica - cz dolnych drg
oddechowych zbudowana
z podkowiastych piercieni
chrzstnych otwartych do tyu,
poczonych ze sob wizadami
i bon miniow gadk,
wycielona od wewntrz bon
luzow. Rozpoczyna si od krtani,
przechodzi z szyi do rdpiersia,
gdzie na wysokoci IV krgu
piersiowego dzieli si na dwa
oskrzela gwne: prawe i lewe.

Oskrzela cz dolnych drg

oddechowych . Zbudowane
z piercieni chrzstkowych (tkanka
chrzstna) poczonych tkank
czn i bon miniow gadk
(tkanka miniowa) oraz wysane
bon luzow od wewntrz z du
iloci gruczow luzowych.
Wyrnia si: oskrzele gwne (I
rzdu) prawe i lewe odchodzce od
tchawicy i oskrzela rozgaziajce
si w miszu puc: II rzdowe oskrzela patowe (3 prawe i 2 lewe)
i segmentalne oraz III rzdowe,
w ktrych wyrnia si 12
podziaw.
Od ostatnich oskrzeli III rzdu
odchodz oskrzeliki kocowe
(pozbawione chrzstki), ktre z kolei
dziel si na dwa oskrzeliki
oddechowe w cianach ktrych
znajduj si pcherzyki pucne.
Oskrzela doprowadzaj powietrze
do puc i wyprowadzaj je stamtd.

Puca, narzdy parzyste (puco

prawe i lewe) nalece do
ukadu oddechowego.
W pucach odbywa si
wymiana gazowa
(oddychanie). Puco ma posta
stoka zoonego z podstawy
z powierzchni przeponow
oraz kopulastego szczytu.
Boczna powierzchnia puca
przylega do eber. Puco
prawe posiada trzy paty, lewe
- dwa paty. Cao puca
otoczona jest opucn. Do
kadego puca dochodzi:
oskrzele gwne, ttnica
pucna, dwie yy pucne, splot
nerwowy, naczynia i wzy
chonne oraz ttnice
oskrzelowe. Misz puca
wykazuje znaczn
sprysto.

Tkanka pucna jest elastyczna

- elementy spryste wystpujce pomidzy
pcherzykami
- napicie powierzchniowe cienkiej warstwy pynu
wycielajcego wntrze pcherzykw pucnych
W czasie wdechu napicie powierzchniowe w
pcherzykach wzrasta, a w czasie wydechu maleje.
Zapobiega to zlepianiu si cian pcherzykw na
szczycie wydechu. Napicie powierzchniowe w
pcherzykach zmniejsza czynnik powierzchniowy
surfactant. W czasie wdechu powierzchnia pcherzykw
zwiksza si, czsteczki czynnika powierzchniowego
rozsuwaj si i napicie powierzchniowe wzrasta.
Zjawiska przeciwne zachodz w czasie wdechu.

Opucna, bona surowicza wycielajca dwie jamy

opucnowe w klatce piersiowej, zoona z czci
pokrywajcej puco - opucna pucna, przechodzca za
pomoc opucnej krezkowej (krezki puca), obejmujcej
korze puca, w opucn cienn, ktra skada si
z opucnej ebrowej, przeponowej, rdpiersiowej
i osklepka wystajcego ponad I ebro.
Jama opucnej, wska szczelina znajdujca si
pomidzy opucn pucn i cienn, wypeniona skp
iloci pynu surowiczego (opucnowego), ktry podczas
akcji oddechowej zwila ocierajce si o siebie blaszki
opucnej.
Jama opucnej jest zamknita i nie komunikuje si
z atmosfer zewntrzn ani te adn inn jam ciaa;
od gry jest zamknita cianami klatki piersiowej (z
ebrami), a od podstawy przepon. Cinienie wewntrz
tej jamy jest na og nisze od cinienia
atmosferycznego.

Przepona - misie paski oddzielajcy jam klatki

piersiowej od jamy brzusznej, wysklepiony do
klatki piersiowej, przyczepiajcy si w okolicy
ldwiowej do eber i do wyrostka
mieczykowatego mostka, przez ktre
przechodz: ya gwna dolna, przeyk i aorta
zstpujca oraz inne narzdy.
Przepona w czasie skurczu obnia si, powodujc
zwikszenie objtoci klatki piersiowej, czego
wynikiem jest wdech. Z tego wzgldu jest to
jeden z gwnych mini oddechowych

Pojemno puc
Cakowita pojemno puc ( TLC ) ok. 6l.- to caa
objto powietrza zawartego w pucach na szczycie
najgbszego wdechu
Dzieli si j na:
pojemno wdechow ( IC ) - ktr okrela pojemno
powietrza wciganego do puc w czasie najgbszego
wdechu, po spokojnym wydechu.
Skadaj si na ni:
objto oddechowa ( TV ) ok. 0,5 l. ilo powietrza
wchodzcego i wychodzcego z puc przy spokojnym
oddychaniu
objto zapasowa wdechowa ( IRV ) - wydychana przy
maksymalnym wysiku ponad objto oddechow

pojemno zalegajc czynnociow ( FRC) pojemno powietrza pozostajca w pucach

przy spokojnym wydechu.
Skadaj si na ni:
objto zapasowa wydechowa (ERV) -ilo
powietrza usuwana z puc przy maksymalnym
wydechu
objto zalegajca ( RV ) - ilo powietrza
pozostajcego w pucach przy maksymalnym
wydechu

Pojemno yciowa ( IVC ) - puc to ilo

powietrza, jaka moe by wprowadzona do puc
po uprzednim maksymalnym wydechu wynosi
rednio 3500 cm3 (4500cm3 u mczyzn,
3200cm3 u kobiet), na co skada si ilo
powietrza zwana powietrzem oddechowym - 500
cm3( objto oddechowa - TV), powietrzem
uzupeniajcym (1500 cm3) i powietrzem
zapasowym (1500 cm3).

W czasie swobodnego wdechu do drg

oddechowych dostaje si okoo 500 ml
powietrza objto oddechowa ( TV ).
Z tej objtoci powietrza wdychanego do
pcherzykw pucnych dostaje si okoo 350 ml,
pozostae 150 ml wypenia przestrze martw
anatomiczn.
Przestrze ta tworz drogi oddechowe w ktrych
nie ma warunkw anatomicznych do wymiany
gazw pomidzy powietrzem a krwi : jama
nosowa, gardo, krta, tchawica, oskrzela i
oskrzeliki.

Martwa przestrze fizjologiczna cz powietrza

wdychanego moe dosta si do pcherzykw
pucnych i nie podlega wymianie gazowej.
W naczyniach wosowatych w cianie tych
pcherzykw krew nie przepywa lub przepywa
w maej iloci by cae powietrze byo
wykorzystane do wymiany gazowej.
U ludzi zdrowych przestrze martwa
fizjologicznie jest maa, znacznie zwiksza si
u chorych

Oddychanie zewntrzne dzieli si na szereg procesw

1) wentylacja puc: wdychanie i wydychanie powietrza w
iloci dostosowanej do chwilowego zapotrzebowania
organizmu na tlen oraz proporcjonalny rozdzia powietrz
wdychanego w pucach
2) dyfuzja: nie zaburzona wymiana gazw midzy
pcherzykami a krwi woniczek pucnych;
3) transport gazw za porednictwem krwi,
4) dyfuzja gazw pomidzy krwi a komrkami.

Wentylacja puc - czyli wdychanie i wydychanie powietrza

odbywa si na skutek rytmicznych ruchw klatki
piersiowej i przepony, w nastpstwie ktrych dochodzi
do zmian cinienia w jamie opucnej. Skurcz mini
wdechowych powoduje powikszenie klatki piersiowej w
trzech wymiarach:
- grno-dolnym (skurcz przepony)
- przednio-tylnym (minie midzyebrowe zewntrzne
grnej czci klatki piersiowej)
- poprzecznym (minie midzyebrowe zewntrzne VX ebra).
W wyniku tego nastpuje obnienie cinienia w jamie
opucnej, rozprenie pcherzykw pucnych
i wcignicie powietrza do puc. W czasie wdechu
minie pokonuj opr elastyczny, zaleny od
sprystoci tkanki pucnej i opr nieelastyczny zaleny
od przepywu powietrza przez drogi oddechowe
i pokonywanie si tarcia. Przy zwikszeniu oporw
podczas wdechu wspdziaaj dodatkowe minie
wdechowe.

MECHANIZM ODDYCHANIA

Wydech jest w zasadzie aktem biernym, zachodzi kosztem

sil sprystych nagromadzonych w czasie wdechu.
W czasie wydechu pokonywane s tylko opory
nieelastyczne. Wydech moe, by wspomagany czynnie
przez minie oddechowe:. m. midzyebrowe
wewntrzne, mm. powok brzusznych, m. czworoboczny
ldwi, m. biodrowo-ebrowy i zbaty dolny
U kobiet przewaa tzw. tor oddychania piersiowy
(grnoebrowy), u mczyzn tor oddychania
przeponowy (dolnoebrowy).
Wentylacja puc zaley od nastpujcych czynnikw;
- czynnoci ruchowej klatki piersiowej i przepony,
- oporu drg oddechowych dla przepywajcego
powietrza,
- rwnomiernego zaopatrzenia pcherzykw w
powietrze,
- podatnoci puc.

Orodek oddechowy odpowiada za

regulacj czstoci i gbokoci oddechw
- orodek wdechu
- orodek wydechu

Czsto oddychania u ludzi zdrowych wynosi 16-18 razy

na 1 minut u dorosych, 20-30 razy u dzieci, 30-35
u noworodka. Ilo powietrza, jak wprowadzamy do
puc w czasie jednego wdechu, nazywamy objtoci
oddechow - wynosi ona 5 -10 ml/kg masy ciaa
w spoczynku. Ilo powietrza, jak czowiek zuywa do
oddychania w czasie jednej minuty, a wic czsto
oddechw pomnoon przez objto oddechow,
nazywamy wentylacj minutow (norma 6-8 litrw).

W warunkach fizjologicznych na zmian szybkoci

oddychania wpywa wzmoony wysiek fizyczny, stany
emocjonalne.
W warunkach patologicznych na przyspieszenie
oddychania wpywaj: stany gorczkowe, bolesne urazy,
zabiegi operacyjne. Chory oddycha wtedy pytko
i szybko - nie chcc dopuci do uczucia blu, ktry
powoduj gbsze oddechy.
Powierzchnia oddechowa puc jest wwczas
zmniejszona, chory szybkoci oddechw wyrwnuje
dostarczenie do organizmu odpowiedniej iloci tlenu.

Na zwolnienie oddychania wpywaj: schorzenia

mzgowia, zatrucia wewntrzpochodne, np.:
mocznica, piczka cukrzycowa, zatrucia
zewntrzpochodne substancjami dziaajcymi
na orodek oddechowy (depresja oddechowa),
np. morfin.
Przyspieszenie oddychania u czowieka
dorosego powyej 40 razy i zwolnienie poniej
8 na min jest objawem niepokojcym,
prowadzcym do niedotlenienia organizmu.