Receptory skrne

Definicje

Receptorywyspecjalizowane komrki lub narzdy zmysowe

odbierajce informacje z otoczenia.
Czucie- zdolno odbierania przez organizm rnego typu wrae
zmysowych.
Recepcjabodcw-przetwarzanie informacji niesionej przez bodziec na
proces nerwowy
Percepcja- zoony proces poznawczy, ktry prowadzi do odebrania przez
czowieka jakich zjawisk lub procesw, zachodzcy wskutek dziaania
okrelonych bodcw na narzdy zmysowe; postrzeenie
Zmys-zdolno odbierania bodcw zewntrznych.
narzdzmysu
zmysu=
=receptor
receptor+
+otaczajce
otaczajce
narzd
komrkinienerwowe
nienerwowe
komrki

Podziareceptorw
Zewzgldunarodzaj
odbieranegobodca:
-mechanoreceptory:reaguj
na zmian energii mechanicznej
np. dotyk, ucisk, cinienie,
rozciganie, ruch
-termoreceptory:odpowiadaj
za czucie ciepa i zimna
-fotoreceptory:wykrywaj
zmiany energii wietlnej
-nocyreceptory:bl
- chemoreceptory:
rozrniajce substancje
chemiczne, rodowisko
zewntrzne, wch, smak

Zewzgldunapochodzenie
informacji(rdobodcw):
-eksteroreceptory:odbieraj
informacje spoza organizmu np.
receptory dotyku, ucisku, ciepa,
zimna
-propioreceptory:w narzdach
ruchu
-interoceptory:w narzdach
wewntrznych

Adaptacja
Receptoryfazowenp.dotyku:

Szybko adaptujce si
Wykazuj pobudzenie tylko
na pocztku dziaania
bodca i w momencie jego
ustpienia

Receptorytonicznenp.blu:

Wolno adaptujce si
Pobudzenie przez cay czas
dziaania bodca ale
stopniowo si zmniejsza

Adaptacja spadek
spadek wielkoci
wielkoci potencjau
potencjau
Adaptacja
generujcego podczas
podczas utrzymujcego
utrzymujcego si
si dziaania
dziaania
generujcego
bodca.
bodca.

Rodzajebodcw
1. Bodziecpodprogowy:
-. Maa intensywno,
niewystarczajca do pobudzenia
receptora
2. Bodziecprogowy:
-. Najmniejsza intensywno,
wystarczajca do pobudzenia
receptora
3. Bodziecnadprogowy:
-. Silniejszy od progowego, ktry
pobudza receptor w stopniu
zalenym od swej intensywnoci
4. Bodziecmaksymalny:
Bodziec nadprogowy, wywoujcy
najwiksze moliwe pobudzenia
receptora

Czucie somatyczne - zdolno odbioru i przetwarzania

informacji pochodzcej z powierzchni i wntrza ciaa

Czucie somatyczne

Powierzchowne
(skrne)

Czucie dotyku,
termiczne, blu

Gbokie
(proprioceptywne)

Uoenie koczyn informacje o

wykonywanych ruchach
czucie rwnowagi

Trzewne

Czucie powierzchowne (dotyku)

Narzd: skra
mechanoreceptory (r. bodcw mechanicznych)
temp.)

(dotyk i

termoreceptory (r. b. termicznych)

umiarkowana sia bodca

nocyceptory (ac. nocere =szkodzi)

silne bodce (bl)

Wkna nerwowe przewodzce

czucie powierzchowne
A najgrubsze, gruba osonka mielinowa = szybkie
przewodzenie
A ciesze wkna mielinowe
C wkna bezmielinowe
pole recepcyjne = obszar skry unerwiany przez wkno
nerwowe

Pobudzenie receptora czucia dotyku

Receptor przeksztaca sygna analogowy (tzn.
intensywno bodca) w sygna cyfrowy (tzn. impulsy
nerwowe) o czstotliwoci proporcjonalnej do siy bodca
przez wkna nerwowe do orodkowego ukadu
nerwowego.

Kanay TRP (Na+ Ca2+) i ASIC

potencja
receptorowy

Rozmieszczenie receptorw czucia dotyku, temperatury i blu w skrze

Adapta
cja

Receptory

Wystpowanie i dziaanie:

powolna

Merkela

Wkno: A Bona luzowa jamy ustnej, warstwa

podstawna naskrka, skra opuszkw palcw, i warg.
Najprecyzyjniejsze czucie dotyku. Mae pola recepcyjne
= rozrnienie szczegw o rozmiarach ok. 0,5mm.
Czytanie brajlem.

powolna

zakoczenie
Ruffiniego

Skra rki. Due pola recepcyjne w skrze waciwej.

Wraliwe na rozciganie skry. Rozpoznawanie ksztatu i
pooenia rki podczas manipulowania przedmiotami.

szybka

szybka

ciaka
Meissnera

Okolice brodawek skry na granicy skry waciwej i

naskrka. Wraliwe na wibracje o niskich
czstotliwociach. Due pola recepcyjne. Pobudzane
gdy trzymany przedmiot wylizguje si z rki.
Informacja o regulacji ucisku.

Granica skry waciwej i tkanki podskrnej. Reaguj na

czstotliwoci> 150Hz. Ocena szorstkoci przedmiotu.
ciaka Paciniego
Uatwia to posugiwanie si narzdziami (w tym na
kontakt opuszkw palcw z klawiatur)

Czucie temperatury zdolno do

odczuwania ciepa i zimna
Termoreceptory znajduj si w skrze waciwej i bonach
luzowych gwnie jama ustna i bony luzowe.
Receptory to gwnie zakoczenia wkien nerwowych
przewodzcych typu C.
Na zimno wraliwe s wkna A, mimo wszystko wan
rol odgrywaj kanay TRP. W zalenoci od ich
waciwoci moemy wyrni:

TRPV2
TRPV1 szczyt wraliwoci 43oC
TRPV3 zakres: 32-39oC
TRPV4 zakres: 27-35oC
TRPM8 wraliwo na temperatur < 25oC

KAPSAICYNA
KAMFORA
MENTOL

TRPA1

Wraliwo receptorw termicznych na temperatur.

Czuciegbokie(proprioceptywne)
zmysorientacji
orientacjiuoenia
uoeniaczci
czciwasnego
wasnegociaa
ciaa
zmys

Czucieminiowe
- Receptory w
miniach i cignach

Czuciekinestetyczne
- Receptory w
torebkach stawowych
i wizadach

Ukad propriocepcji odbiera bodce zwizane z uciskiem, rozcigniciem,

ustawieniem i ruchem ciaa wobec siebie.
Prawidowa integracja w obrbie tego ukadu jest niezbdna do dobrego rozwoju
odruchw planowania i prowadzenia ruchu, regulacji napicia miniowego i
koordynacji pracy mini, a take wyszych czynnoci umysowych, przede
wszystkim zwizanych ze schematem ciaa.
Niedostatek informacji proprioceptywnej moe by czciowo kompensowany
wzrokiem.

Stereognozja-zdolno
zdolnodo
dorozpoznawania
rozpoznawaniabez
bezkontroli
kontroliwzroku
wzroku
Stereognozjaobejmowanychrk
rkprzedmiotw
przedmiotw
obejmowanych

Czucietrzewne(interoceptywne)
sygnayzzinteroreceptorw
interoreceptorwwwnarzdach
narzdachwewntrznych
wewntrznychi inaczyniach
naczyniachkrwiononych
krwiononych
sygnay

receptory wraliwenabodcemechaniczne(zwiksza si objto narzdu)

chemiczne (zmiana skadu chemicznego krwi, tlenu)
przewodz je neurony obu czci ukadu autonomicznego
rdemczucia trzewnego jest praca poszczeglnych narzdw i procesy
homeostatyczne
mao precyzyjne, wpywa na samopoczucie, nastrj
Czuciegbokieitrzewnejest
czsto maoprecyzyjne
(protopatyczne); integracja
informacji odbywa si gwnie
w pniumzgui orodkach
podkorowych.

Okolicasomatosensorycznakorymzgu
Pierwotna(projekcyjna)okolicaczuciowa, zwana okolic czuciow I rzdu (SI)
Czucioweokoliceasocjacyjne
Informacje z kadej poowy ciaa dochodz do okolicy czuciowej w przeciwlegej pkuli
mzgu
Charaktersomatotropowy-reprezentacja obszarw ciaa odzwierciedla topograficzn
organizacj orodkw wzgrza, od ktrych otrzymuje informacje.
Zrnicowanafunkcjonalnie:
- Pole3ai2(impulsy z receptorw czucia gbokiego
- Pole3b-receptory wolno si adaptujce (toniczne)
- Pole1-receptory szybko si adaptujce (fazowe)
Cay obszar kory sprawujcy kontrol nad czynnociami czuciowymi i ruchowymi zosta
nazwany wsplnie korczuciowo-ruchow

Okolica projekcyjna

Okolica czuciowa I
rzdu

Dodatkowa okolica czuciowa

Homunkulus
Bodce odbierane z rnych obszarw ciaa s systematycznie
mapowanew obrbie kory somatosensorycznej w celu formowania
reprezentacji powierzchni ciaa.
Niektrepartieciaa, takie jak opuszki palcw i usta posiadaj du
gsto receptorw i odpowiednio wysz liczb nerww czuciowych, w
porwnaniu np. do plecw, ktre maj daleko mniej receptorw i nerww.
Jednake, wkorzesomatosensorycznejupakowanieneuronwjest
jednolite, w rezultacie czego mapa powierzchni ciaa w korze jest
bardzo znieksztacona i nazywana jestczuciowymhomunculusem.

Ciekawiewygldaaby
osoba
(gdybyistniaaw
rzeczywistoci)z
zestawemreceptorw
rozmieszczonych
jednoliciewzducaej
powierzchniciaa.

Bl
Nieprzyjemnedoznanie,
doznanie,powstae
powstaewskutek
wskutekpobudzenia
pobudzenia
Nieprzyjemne
specjalnejklasy
klasyreceptorw,
receptorw,zwanych
zwanychreceptorami
receptoramiblowymi
blowymi
specjalnej
(nocyceptory)
(nocyceptory)

Blfizjologiczny
- Chroni organizm
przed dziaaniem
czynnikw
szkodliwych

Blpatologiczny
- Sygnalizyje proces
chorobowy

Receptoryblowe

Wraliwena silne bodce, potencjalnie szkodliwe dla organizmu

Wraliwe na czynniki pochodzce z uszkodzonej tkanki
Pobudzaj je bodcenocyceptywnenp. silne bodce mechaniczne, termiczne i chemiczne
Znajdujsiwskrze, narzdzie ruchu, rogwce oka i w miazdze zbowej zakoczenia wkien
mielinowych A (wraliwe na ucisk, ukucie, gorco i ozibienie tkanki) i wkien bezmielinowych
grupy C
Wewntrzogranizmu:opona twarda mzgu, opucna i otrzewna, ciany narzdw zakoczenia
wkien C (reaguj na bodce rnych kategorii: receptory polimodalne)
Nocyceptory to zakoczenia wkien nerwowych- maoskomplikowanabudowa

Blszybkiiwolny
Fazaszybka(blszybki)

Krtkotrwae odczucie ostrego

blu, ktrego doznajemy
natychmiast, gdy zadziaa bodziec
nocyceptywny
ZaleyodwkienA, ktre
szybciej przewodz impulsy
nerwowe

Fazapowolna(blwolny)
Tpyblocharakterzepiekcym,
utrzymujcy si jeszcze przez
pewien czas po przerwaniu
kontaktu z bodcem

Bl patologiczny
Zwikszona wraliwo komrek nocyceptorowych ze
wzgldu na stan zapalny.
W stanie zapalnym wkna C uwalniaj SP (substancja
P) oraz CGRP (peptyd zaleny od kalcytoniny).
SP rozszerza naczynia krwionone
CGRP - uatwia przenikanie wody przez ciany naczy.
Nasilenie przez zwizki o dziaaniu prozapalnym:
bradykinina, prostaglandyny, tromboksany, leukotrieny,
endokannabinoidy, cytokiny ( IL-1 , IL-6), proteinazy,
protony.

Zmiany w transmisji synaptycznej

CRPG jest neuromediatorem, nie przenosi pobudzenia
lecz wzmaga dziaanie SP.
Neurokinina A dziaa nie tylko w synapsie, opuszcza
szczelin synaptyczn i zwiksza wraliwo na bl
zdrowe obszary skry (=przekanictwo objtociowe).

Bl odniesiony
Bl, ktry odczuwany jest na powierzchni
ciaa mimo, e pierwotnie pochodzi z
narzdu wewntrznego.
Powstaje w wyniku przekierowania blu
trzewnego na powierzchowny w rdzeniu
krgowym.
Np. bl lewej rki przy chorobach serca.

Tumienie blu
Istota szara okoowodocigowa w wyniku oddziaywa
na rdze przeduony, ktry hamuje przepyw impulsw
czucia blu w rogach grzbietowych rdzenia krgowego.
Analgezja obnienie wraliwoci blowej np. podczas
stresu czy pobudzenia emocjonalnego.
Dwie strategie: analgezja opioidowa (peptydy opioidowe
= endorfiny) i nieopioidowa (np. noradrenalina).
Receptory opioidowe receptory metabotropowe
(uczynnienie biaka G typu hamujcego i zahamowanie
cyklazy adenylowej lub hiperpolaryzacja bony przez
otworzenie kanaw K+)

wid
Towarzyszy mu uczucie potrzeby drapania si w wyniku
pobudzenia puritoceptorw (cienkie zakoczenia
wkien C) przez puritogeny.
Puritogenem moe by np. histamina (odczynniki
alergiczne).
Mimo podobiestw, midzy blem a widem zachodzi
odwrotna zaleno bl agodzi wid, zaangaowany
jest w to istota szara wodocigowa.

Literatura:
Redakcja Stanisaw J. Konturek Fizjologia czowieka
podrcznik dla studentw medycyny
Foliogramy: http://www.braincampaign.org/