You are on page 1of 24

Vormgeven aan

morele vorming

Conferentie Onderwijsvernieuwing en ICT


Maastricht 27 maart 2008
Toon van Haperen
Opbouw presentatie

Intro ethiek & morele vorming

3 pijlers morele vorming


Curriculum
Bekwaamheidsontwikkeling docenten
School als morele leeromgeving

Afsluiting
Intro: gangbaar beeld van ethiek…
Normatieve ethiek: 4 brillen

Beginselethiek Gevolgenethiek Deugdethiek Zorgethiek


mijn handelen is mijn handelen is mijn leven is goed mijn leven is goed
moreel juist, als moreel juist, als de als ik passende als ik goed zorg
het berust op een gevolgen voor deugden ontwikkel voor kwetsbare
beginsel betrokkenen en beoefen anderen
(universaliseer- minstens even (goede karakter-
bare regel) goed zijn als de houdingen)
gevolgen van
alternatieve
handelingen

Handelen uit plicht, Maximalisatie van Geluk/ welzijn door Geluk/ welzijn door
respect voor geluk/ welzijn door excellent zorg voor
universele wet rationele keuzen functioneren kwetsbare anderen
Intro: voorbeelden beroepsethiek (1)

Dilemma verzorgende verstandelijk gehandicapte

Tijdens de warme maaltijd weigerde een


bewoonster te eten. Het probleem is dat ze heel
erg is afgevallen en minimaal de helft moet opeten.
Ik heb hier moeite mee, omdat ik vind dat de
bewoonster recht heeft om niet te eten als ze dat
niet wil.

Ik heb het eten 3 keer aangeboden. Toen ze bleef


weigeren heb ik het weggegooid.
Ik heb deze aanpak gekozen omdat ik vind dat ik
mijn macht niet mag misbruiken.

Na aandrang heeft bewoonster wel het toetje


opgegeten.
Intro: voorbeelden beroepsethiek (2)

Dilemma verversing remolie

Je werkt in een gerenommeerde


garage. Als het druk is wordt bij
onderhoudsbeurten het verversen
van remolie soms ‘overgeslagen’.
Ervaren monteurs beweren dat dat
geen kwaad kan.
Het verversen van remolie wordt wel
op de factuur gezet.

Wat doe jij?


Intro: voorbeelden beroepsethiek (3)

Integriteit ambtelijk apparaat gemeenten

Verleidelijke geschenken...

Kwetsbare plekken
Burgerzaken: paspoorten
Grondzaken: prioriteiten
Ruimtelijke ordening: bestemmingen

Maatregelen
Cursussen
Ambtseed
Monitoring

Rol MBO?
Intro: fasen van morele ontwikkeling

Niveau I Vermijden van straf


Preconventioneel
Moreel handelen uit eigen
belang
Niveau II Interpersoonlijke
Conventioneel conformiteit
Conformiteit met
maatschappelijke orde
Niveau III Sociaal contract, welzijn
Postconventioneel betrokkenen

Kohlberg Universele ethische


principes
Intro: Uitgangspunten morele vorming

Ontwikkelingsgericht: autonomie,
rechtvaardigheid, betrokkenheid, integriteit

Niet indoctrinerend en ook niet vrijblijvend

Aansluiting bij morele ervaringen in


levensrollen studenten

Afstemming moreel oordelen en handelen

3 Pijlers:
curriculum
bekwaamheid docenten
school als morele leeromgeving
Pijler: Curriculum
Voorbeeld ontwikkeldoelen
Rollen
Ontwikkeldoelen Privé Student Burger Beroep
Bewustwording van waarden:
gemeenschap en pluriformiteit
Morele communicatie
Respectvol omgaan met elkaar
Morele (beroeps)codes/ regels
Morele oordeelsvorming
Morele gevoelens
Morele verantwoordelijkheid/ zorg
voor jezelf, anderen, milieu
Integere (beroeps)houding
Morele (beroeps) dilemma’s en
spanningen
Pijler: Bekwaamheid docenten en
praktijkopleiders
Bekwaming van docenten en opleiders in bedrijven

Bekwaming voor:
Inhouden morele vorming
Didactieken morele vorming
Pedagogische taken
Coaching en reflectie
Benaderingen van morele vorming

Morele ontwikkeling en oordeelsvorming


(dilemma - methode)

Zorgethische vorming

Character education (deugden)

Waardenverheldering,
waardencommunicatie en rollenovername

Socialisatie in (praktijk)gemeenschappen

...
Dilemma – methode

Morele ontwikkeling stimuleren door:

uitdagende dilemma’s

inbreng argumenten van hogere


ontwikkelingsfase

bevragingstechnieken

stimuleren van perspectiefwisselingen


(inleven in andere rollen)

bevorderen respectvolle communicatie


Dilemma verpleegkundige mond-op-mondbeademing bij MRSA

Meneer De Jong is opgenomen voor een liesbreukoperatie.


In het ziekenhuis loopt hij een kleine wondinfectie op. Uit de
wondkweek blijkt meneer MRSA-positief, waarna hij in
strikte aërogene isolatie wordt verpleegd.

De volgende dag heeft hij een drukkend gevoel op de borst


en vraagt mij om een ‘nitropuf... Als ik mij omdraai, zie ik de
ogen van meneer wegdraaien... Ik leg hem plat neer en roep
zijn naam. Hij reageert niet, ademt niet en er is ook geen
circulatie. Ik start met hartmassage. Mond-op-
mondbeademing pas ik niet toe ter bescherming van mijzelf.
Op dat moment realiseer ik mij dat de patiënt hiermee niet
de optimale zorg krijgt.
Zorgethiek (ruimer dan gezondheidszorg)

Zorgethiek: (zorg)relaties

Gilligan
Elementen van zorg ⇔ zorgethiek
Zich bezorgd tonen ⇔ Aandachtigheid
Zorg op zich nemen ⇔ Verantwoordelijkheid
Zorg verlenen ⇔ Bekwaamheid
Zorg ontvangen ⇔ Responsiviteit

Tronto
Zorgethische vorming (T. van der Schoot)

Zorgproces in dialoog

Ondersteuning cliënt-participatie

Omgaan met spanningsvelden


Character education

Aspecten in de klas
De onderwijsgevende als moreel model
De klas als morele gemeenschap
Regels voor onderlinge omgang
Medezeggenschap
Waarde(n)volle leerinhouden
Samenwerkend leren
Intrinsieke leermotivatie
Ethisch reflecteren
Conflictoplossend leren
Thomas Lickona
Schoolbrede aspecten
De morele schoolcultuur
De relatie school - ouders – leefomgeving
De maatschappij als leeromgeving
Bedrijfsethiek en deugdenethiek: Linus Vanlaere
Pijler: School en leerbedrijf als
integere, morele omgeving
School en leerbedrijf als integere, morele omgeving

Integriteitsstrategie

Naleven: morele codes en handhaving

Stimuleren: moreel leren en preventie


School als morele leergemeenschap

Principes Gerechte Schulgemeinschaft:

Reële morele dilemma’s uit schoolleven


Koppeling moreel oordelen en handelen
Gemeenschappelijke normen ontwikkelen
Verstoringen benutten voor moreel leren
Democratisering als principe en leeraanbod
Rollenovername (identificatie met ander)
Werken aan wereld van eigen ontwerp
Leerlingen verantwoordelijkheid
toevertrouwen

(Oser en Althof)
Afsluiting: -> samen vormgeven aan morele vorming

Samen speelveld van morele vorming


verkend.

En insteek van het project


uitgangspunten
3 pijlers

Opdracht en discussie

You might also like