Rozdział II

Historia praw człowieka

 1215 Magna Charta Libertatum – Wielka Karta Swobód
wydana przez króla Anglii – "żaden wolny człowiek nie
ma być pojmany ani uwięziony albo wyrzucony z
posiadłości, albo proskrybowanym, ani wygnany lub
innym sposobem pognębiony; i ani sami na niego nie
wyruszymy, ani nikogo innego przeciw niemu nie
wyślemy, jak tylko na podstawie legalnego wyroku
równych jemu albo na podstawie prawa ziemskiego (...)"
- teoria praw naturalnych jednostki John'a Locka
 rozwinięcie idei praw człowieka :
 1628 Petition of Rights
 1679 Habeas Corpus Act
 1776 Bill of Rights w stanie Wirginia
 1789 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
 Konstrukcja rozdziału
 Zasady ogólne
 Wolności i prawa osobiste
 Wolności i prawa polityczne
 Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i
kulturalne
 Środki ochrony wolności i praw
 Obowiązki
 Wolność, prawo
 Wolności- polegają na tym, że nikt, w tym
władza publiczna nie może bez upoważnienia
konstytucyjnego lub ustawowego ingerować w
sferę swobody jednostki i w dokonywane przez
nią wybory
 Prawa- polegają na tym, że jednostka może
domagać się od innych podmiotów, w tym
władzy publicznej określonych zachowań lub
świadczeń na swoją rzecz
 Zasady ogólne
 Nienaruszalność godności człowieka
(art.30)
 Dopuszczalność jedynie ustawowych
ograniczeń w zakresie korzystania z
konstytucyjnych wolności (art.228)
 Nienaruszalność istoty wolności i praw
 Równość wobec prawa
Realizacja zasady równości:
 Prawo do równego traktowania przez władze publiczne
 Zakaz dyskryminacji kogokolwiek w życiu politycznym,
społecznym lub gospodarczym (art. 32, art. 53 ust. 1i2;
art. 35; art. 37; art. 54 ust 1; oraz art. 233 ust.2)
 Równouprawnienie kobiet i mężczyzn (art.33)
 Równość prawa wyborczego
 Równy dostęp do kultury (art.6)
 Równouprawnienie kościołów i innych związków
wyznaniowych (art. 25)
 Równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej (art. 68)
 Równy dostęp do wykształcenia (art. 70)
 Nabywanie i utrata obywatelstwa
polskiego (art. 34; art.137)
 Zapewnienie praw mniejszością
narodowym i etnicznym
 Prawo do opieki ze strony RP obywateli za
granicą
 Korzystnie z konstytucyjnych praw i
wolności
Środki ochrony wolności i praw
 1. wynagrodzenie szkody jak została mu wyrządzona
przez niezgodne z prawem działanie organu władzy
publicznej
 2. sądowe dochodzenie naruszonych wolności i praw
 3. zaskarżenie orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej
instancji
 4. wniesienie skargi do Trybunału Konstytucyjnego
 5. wystąpienie do Rzecznika Praw Obywatelskich z
wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub
praw naruszonych przez organy władzy publicznej
Rzecznik Praw Obywatelskich
(RPO)
 jednoosoby urząd centralny, pełniący funkcję ombudsmana.
 Urząd ten powstał w Polsce w 1987. Pierwszym rzecznikiem została prof. Ewa
Łętowska. Obecnie działalność RPO reguluje Konstytucja RP i Ustawa o Rzeczniku
Praw Obywatelskich. Rzecznik powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na
pięcioletnią kadencję. Rzecznik wypełnia 4 funkcje:
 prewencyjną
 diagnostyczną
 kontrolną
 kreującą
Rzecznicy Praw Obywatelskich:
 I kadencja: Ewa Łętowska - 1987 -1992
 II kadencja: Tadeusz Zieliński - 1992 - 1996
 III kadencja: Adam Zieliński - 1996 - 2000
 IV kadencja: Andrzej Zoll - 2000 - 2006
 V kadencja: Janusz Kochanowski -2006
Poczet Rzeczników
Systemy ochrony praw człowieka

 Uniwersalny (ogólny, szczegółowy)

 Regionalny (ogólny, szczegółowy)
 Krajowy

Uniwersalny: obejmuje wszystkie państwa

Regionalny: odnoszą się do ludności
zamieszkującej dany obszar
 System uniwersalny ogólny
 Karta Narodów Zjednoczonych
 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i
Obywatela (10 XII 1948)
System prawny (tworzy prawa i obowiązki, tworzy system
implementacji (kontrola przestrzegania zobowiązań)
 Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i
politycznych (1966)
 Międzynarodowy pakt praw gospodarczych,
socjalnych i kulturalnych (1966)
 Polska ratyfikowała w 1977
System uniwersalny szczegółowy
 Chroni pewne kategorie podmiotów: kobiety,
dzieci, uchodźcy
 Zwalczanie dyskryminacji, nieprzedawnianie
zbrodni wojennych i zbrodnie przeciw ludzkości
 Konwencja o prawach politycznych kobiet (1953)
 Konwencja Praw Dziecka (1989)- Polska 1991
 Konwencja o statusie uchodźców (1951)
Instytucje uniwersalne
ONZ: Komitet Praw Człowieka- Genewa;
UNESCO; UNICEF (Fundusz Narodów
Zjednoczonych Pomocy Dzieciom)
Wysoki Komisarz ds. Praw Człowieka
Wysoki Komisarz NZ do Spraw Uchodźców
(UNHCR)
System regionalny (europejski)
Instytucje:
 Rada Europy (1949)- Konwencja o
ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności (1950) Polska 1993; Karta
socjalna (1961)
Europejski Trybunał Praw Człowieka w
Strasburgu
 Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy
w Europie (KBWE) 1994
System Unii Europejskiej
 Europejski Rzecznik Praw Człowieka, instytucja w strukturach
europejskich
 Rzecznik bada prawidłowość funkcjonowania instytucji i organów Wspólnoty
Europejskiej (Komisja, Rada, Parlament) i przedstawia raporty
Parlamentowi Europejskiemu. Nie zajmuje się działaniami organów
sądowniczych. Wszczyna postępowania w większości przypadków na
podstawie skargi, może także działać z własnej inicjatywy.
 Rzecznik praw obywatelskich Unii jest powoływany na okres kadencji
parlamentu z prawem do reelekcji. Może on prowadzić postępowanie
wyjaśniające w zakresie kierowanych do niego skarg. W wyniku śledztwa
powstaje sprawozdanie skierowane do instytucji, której działalności dotyczy
skarga. Ta instytucja w ciągu 3 miesięcy ma prawo zgłosić swe uwagi. Po
ich rozpatrzeniu rzecznik przygotowuje końcowe sprawozdanie dla
Parlamentu.
 Rzecznika wybiera Parlament Europejski. Pierwszym rzecznikiem był w
latach 1995-2003 Fin Jacob Soederman; od 1 kwietnia 2003 funkcję tę
sprawuje Grek Nikiforos Diamandouros.
Systemy regionalne - inne
 Organizacja Państw Amerykańskich-
Konwencja praw człowieka -1969
 Organizacja Jedności Afrykańskiej- Karta
praw człowieka i ludów -1981
Organizacje pozarządowe (NGO’s)
 Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża
 Amnesty International (1961)
 Międzynarodowa Helsińska Federacja Praw
Człowieka (Komitet Helsiński, Fundacja
Helsińska)
 Międzynarodowy Instytut Praw Człowieka
 Human Right Watch
Obowiązki
 Wierność RP oraz troska o dobro wspólne
 Przestrzeganie prawa RP,
 Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych,
w tym podatków, określonych w ustawie
 Obrona Ojczyzny (służba wojskowa lub służba
zastępcza)
 Dbanie o stan środowiska oraz
odpowiedzialność za spowodowanie przez
siebie jego zagrożenia