Styl

romaski

Styl romaski ( tzw. romanizm) styl w sztuce

redniowiecznej, dominowa mniej wicej w okresie XI
XIII w., pocztkowo rozwija si gwnie we Woszech
i Francji, nastpnie take w zachodniej czci Niemiec.
Z czasem formy stylu romaskiego zaczy si
pojawia take na Bliskim Wschodzie (nastpstwo
czstych w tym okresie wypraw krzyowych).
Powstajce w stylu romaskim budowle cechoway si
prostot form, masywnoci - budynki czsto miay
ksztat prostopadocianu lub walca. Podyktowane byo
midzy innymi wzgldami obronnymi, to samo zreszt
mona powiedzie o raczej nielicznych i niewielkich
oknach w budowlach romaskich. Nawet kocioy
speniay w tym czasie funkcje obronne mogy
stanowi np. schronienie dla wiernych w trakcie
najazdu wroga. Warto jeszcze doda, e budulcem, z
ktrego korzystano w tym czasie by kamie, co
decydowao o trwaoci budowli, zreszt wiele z nich
przetrwao w cakiem dobrym stanie a do dzisiaj.

Kocioy romaskie budowano najczciej na rzucie

prostokta, ich wntrze dzielono z reguy na trzy nawy
za pomoc rzdu kolumn. Czsto stosowanym
rozwizaniem byy sklepienia kolebkowe i krzyowe,
ktre miay przede wszystkim polepsza akustyk
wntrz, co byo szczeglnie wane w kocioach, gdzie
odbyway si chralne piewy. Zazwyczaj uwaa si,
e styl romaski w przeciwiestwie do gotyckiego
pozbawiony by cakiem wszelakich zdobie. Nie jest
to jednak cakowita prawda. Faktem jest, e budowle
romaskie z zewntrz miay po prostu ksztat raczej
gadkich masywnych bry, lecz w rodku, zwaszcza w
kocioach stosowano liczne zdobienia. ciany pokryte
byy paskorzebami, pojawiay si take motywy fauny
i flory. Na posadzkach z pytek ceramicznych bd
kamiennych ukadano rne wzory, bywao, e na
cianach budowano freski tyczy si to zwaszcza
kociow pielgrzymkowych.

W sklepieniach krzyowych po raz pierwszy w historii

pojawiaj si ebra, biegnce po krawdzi przenikania
kolebek. Z wydzielenia dwu kwadratw pola naw
bocznych kocioa w stosunku do jednego kwadratu pola
nawy gwnej wynikaa zmienno systemu podpr (czyli
kolumn). Przysadziste trzony kolumn, na og gadkie i
proste, zdobiono w okresie pniejszym ornamentyk
geometryczn, plecionk lub spiralnym obkowaniem,
ewentualnie - paskorzebami figuralnymi.
Charakterystyczne dla stylu romaskiego gowice
kolumn kostkowych wystpoway obok gowic
kielichowych lub figuralnych.
W budownictwie sakralnym jawi si rozwizania
bazylikowe (wysoka nawa gwna i nisze nawy
boczne), halowe (jednakowa wysoko naw),
jednonawowe podune lub centralne (na planie koa,
kwadratu lub krzya greckiego).

Sklepienie

Sklepienie

Jeli chodzi o budownictwo wieckie z okresu

romaskiego, to na uwag zasuguj
monumentalne zamki redniowiecznych
feudaw. Najwaniejsz czci by oczywicie
masywny donon, w ktrym znajdoway si
pomieszczenia mieszkalne oraz spiarnia.
Zamek otacza oczywicie gruby mur obronny
zwieczony najczciej blankami. Wok muru
pyna fosa.

Styl romaski przejmuje wiele elementw

charakterystycznych ze sztuki wczesnoredniowiecznej,
jak np. geometryczn ornamentyk, plecionki, ozdobne
motywy zwierzce. Pocztkowo (XI w.) rozwizania
konstrukcyjne przewaay nad dbaoci o form.
Dopiero dojrzay styl romaski (1-sza poowa XII w.)
doprowadza do pewnej harmonii konstrukcji i formy.
W tym okresie na ziemiach polskich budowano
pocztkowo z drewna, a waniejsze obiekty z kamienia.
Pod koniec XII w. na terenach ubogich w kamie wzrasta
zainteresowanie ceg. Murowano z uyciem tustej
zaprawy wapiennej, take - wapienno-glinowej i glinowej.
Obok rzadkich i skromnych witray do okien wstawiano
tafle gomek - maych zielonkawych krkw z grubego
szka, oprawianych oowiem. We wntrzach mniej
reprezentacyjnych otwory okienne przesaniano bonami
zwierzcymi lub naoliwionym ptnem.

Okna romaskie: a) jednodzielne, b) biforium, c)

triforium,
d) rozeta

Dachy na ogl niezbyt strome, kryto dachwk,

upkiem lub pytkami kamiennymi. Wyjtkowo
stosowano blach oowian. W murach o
znacznej gruboci zazwyczaj tylko lica
wykonane byy z ciosw kamiennych lub z caej
cegy; przestrze midzy-licow wypeniano
kamieniem upanym lub gruzem ceglanym,
zalanym zapraw wapienn.
W miejscach, gdzie skupiay si siy skone
sklepie - ciany usztywniano lizenami lub
przyporami. Sklepienie kolebkowe wzmocniono
gurtami (czyli kami, rozmieszczonymi w
odstpach), opartymi na wspornikach lub
sukach (czyli smukych i wskich kolumienkach
przyciennych).

Elementy
architektoniczne:
*gomki - niewielkie,
najczciej okrge szybki

*gurty - pojawiy si w sklepieniu

kolebkowym, jako tzw. ki
jarzmowe, dzieliy kolebk na
pola sklepienne.
*lizeny - wzmocnienie ciany
w miejscu skupiska si
oddziaywujcych od strony
sklepienia.

*suka - pionowy element

o maym przekroju dostawiony
do ciany lub filaru stosowany
w budownictwie kocielnym.

Rzeba romaska zostaa cakowicie

podporzdkowana architekturze, nie odgrywaa
samodzielnie adnej roli, czsto bya
zwieczeniem kolumn, zdobiono ni rwnie
kapitele, elementy wyposaenia wity (tj.:
chrzcielnice, relikwiarze) i portale. Rzeb
stosowano rwnie do ozdobienia tympanonw,
czyli pkolistego zwieczenia portali. Tematyka
rzeb bya przede wszystkim religijna,
przedstawiaa najczciej Jezusa Chrystusa,
Matk Bo, witych, czasami rwnie
fundatorw kocioa.

Rzeby posiaday monumentalny charakter, byy pene powagi i

dostojestwa. Silna sugestywno rzeby podkrelona jest przez
niewaciwe proporcje np. stosunkowo due donie w porwnaniu z
reszt ciaa. Pod koniec stylu romaskiego pojawiy si
samodzielne rzeby Matki Boej z dziecitkiem oraz krzye z
rnymi wyobraeniami Chrystusa. Do rzadkoci nalea krzy, z
ktrego wychodziy kolce, jednak posiada on bardzo du
symbolik, podobnie jak winogrona rzebione bd jako spadajca
z ran Jezusa krew, bd samodzielnie, po to aby przypomnie
czowiekowi symbolik krzewu winnego. Zdarzao si, e
wykorzystywano w rzebie rwnie symbolik rolinn, zwierzc
lub fantastyczn, jednak uchodzio to do rzadkoci.
Sztuka redniowieczna zawiera w sobie ogromne bogactwo
symboliki, poniewa jej odbiorcy byli prostymi, niewyksztaconymi
ludmi, naleao wic pod im najprostszy przekaz. I tak np.
stosowano symbolik barw, gdzie czerwie oznaczaa mio,
namitno, grzech, za ziele odnow, modo, a nawet
nieporzdek. Symbolika bya rwnie ukryta w liczbach
przedstawianych dyskretnie na obrazie, miaa suy do
pobonych rozmyla. Rzeba romaska wykonywana bya z
kamienia, drewna, brzy, czasami koci soniowej. Wiele rzeb
byo polichromowane. Rzeba wystpowaa jako element
zdobniczy, dydaktyczne, symboliczny lub propagandowy.

Przykady polskiej rzeby, malarstwa i wyrobw artystycznych

stylu romaskiego
Portal w Czerwisku,
Pyta wilicka z lat okoo 1170-1180 z rytymi przedstawieniami
figuralnymi, odkryta w 1959 roku,
Drzwi Pockie wykonane w XII wieku w Magdeburgu, z
przeznaczeniem dla katedry pockiej, wykonane w Moguncji na
zamwienie biskupa pockiego Aleksandra Malonne,
Drzwi Gnienieskie - to jeden z najwaniejszych zabytkw sztuki
romaskiej w Europie. Odlane w brzie, zostay prawdopodobnie
wykonane w Polsce w ostatniej wierci XII w,
Posadzka w krypcie Kolegiaty wilickiej,
Malowida cienne w Czerwisku.
Przykady obce rzeby, malarstwa i wyrobw artystycznych stylu
romaskiego:

Sztuka iluminatorska np.: Ksiga z Kells (VIII wiek) arcydzieo sztuki

iluminatorskiej iroszkodzkich skryptoriw klasztornych),
Mozaika ilustrujca wypdzenie Adama i Ewy z raju, znajdujca si w
bazylice w. Marka z Wenecji,
Witra z opactwa Saint Denis (I poowa XII wieku),
Anio i diabe z kapitelu kolumny z Vezelay,
Malarstwo cienne w katedrze Canterbury,
Miniatury Zwierciada Saskiego.

W malarstwie romaskim dominuje malarstwo cienne, ksikowe,

(miniaturowe), tablicowe oraz witraownictwo. Malarze i rzebiarze
przedstawiali wiat niewidzialny np.: pieko, niebo, raj lub anioy.
Malowida zdobiy ciany redniowiecznych klasztorw i kociow,
pojawio si te malowanie obrazw na deskach, ktre pniej
zdobiy otarze. Odrbny rodzaj tworzy malarstwo iluminacyjne
(zdobnictwo), ktre rozwija si w zwizku ze wzrostem liczby
przepisywanych ksig. Znakomitym przykadem jest iluminacja
ewangeliarza Emmeramskiego, znajdujcego si w katedrze na
Wawelu.
Dziea malarskie i rzebiarskie powstaway najczciej na
zamwienia kocielne lub fundatorw wieckich.

Iluminacja
ewangeliarza

Koniec
Wykonaa: Karina Kucik