Professional Documents
Culture Documents
konspekty wykadw
Katowice 2011
Jako teologia zakada istnienie rzeczywistoci nadprzyrodzonej i przyjmuje wszystkie zasady uprawiania teologii
w Kociele katolickim
duga historia praktyki podrczniki ascetyki, wykady ascetyki, ascetyka koncentracja na praktyce ycia (np.
zakony wykady suce umocnieniu ycia duchowego)
TD jako dyscyplina teologiczna zostaa wyodrbniona najpniej, ale jako prba opisywania ycia wiary jest
zupenie podstawowa
TD korzysta ze wszystkich dziedzin teologicznych. Jest najmniej suebna wobec innych dyscyplin
teologicznych
(Suebny charakter dyscyplin teologicznych: np. biblistyka suy m.in.. t. moralnej i t. dogmatycznej)
Krytyczne podejcie do
nauk pomocniczych
Psychologia (od gr. psyche= dusza, i logos= sowo, myl,
rozumowanie) nauka empiryczna, zajmujca si badaniem
mechanizmw i praw rzdzcych zjawiskami psychicznymi oraz
zachowaniami czowieka.
Podstawowe zaoenie TD: czowiek jest otwarty na Boga (homo capax Dei).
Przedmiot
teologii duchowoci
Przedmiot materialny: czowiek jako istota religijna.
Przedmiot formalny: dowiadczenie duchowe chrzecijan, sposb przeywania
wiary w
Boga.
Historia:
Np. mwic o sakramentach nie dymy do wykadu dogmatycznego jak ksztatowaa si nauka
Kocioa o sakramentach, ale do spojrzenia, jak sakramenty byy przeywane w Kociele w
danym czasie i miejscu czyli zakadamy nauk dogmatyczn, ale nie udowadniamy, e w
kadym czasie i miejscu sakramenty byy przeywany i przyjmowane po prostu jako aplikacja
nauki dogmatycznej.
Cel
Teologia duchowoci to studium, a nie rekolekcje.
Nie jest zatem jej bezporednim celem przyczynienie si
do podniesienia jakoci ycia duchowego.
Ma na celu usystematyzowanie i wzbogacenie wiedzy.
Odniesienia do siebie s jednak nieuniknione przy
studiowaniu jakiejkolwiek nauki o czowieku.
np. psychologii, medycyny (przy omawianiu kadej kolejnej
jednostki chorobowej studenci odnajduj u siebie jej kluczowe
objawy. Jednak statystyki nie wykazuj zwikszonej
miertelnoci studentw medycyny.)
Duchowo judaizmu
BG
LUD WYBRANY
duchowo nie misyjna, trway podzia ydzi poganie (chyba dopiero chrzecijastwo ze
swoim uniwersalizmem jest z natury misyjne), prozelita na zawsze pozostawa prozelit.
OBIETNICA
POBONO
wykonywanie Prawa
kult witynny
GRZECH
niewierno przymierzu
dostatnie ycie
potomstwo
bogactwo i jego pomnaanie jest dobre samo w sobie suy umocnieniu Ludu,
jest wypenianiem woli Boga, yciem w przymierzu
ubstwo samo w sobie nie jest znakiem bogosawiestwa, ale ubogi jest pod
szczegln ochron Jahwe; obowizek pomocy
10
PSALMY
modlitwa ydw
11
wejcie do Kocioa
zjednoczenie z Chrystusem
umocnienie (nie ma takiego grzechu, ktry nie mgby by zmyty przez chrzest)
przestroga (drugiego chrztu nie bdzie; czowiek wracajcy do starego ycia zmarnuje dar)
Nazwy chrztu
oczyszczenie
owiecenie
12
duchowo mczesko
eschatologiczna
duchowo miejsko - obywatelska
14
ycie w Duchu
Spr o ekstazy
Pojawio si pytanie czy ekstazy maj warto na zgromadzeniach chrzecijan? Czy zbliaj do Boga czy oddalaj?
Dwa stanowiska w sporze:
- za - chrzecijastwo azjatyckie (ekstazy i prorokowanie s dobre w modlitwie, s objawieniem woli Boga)
- przeciw - chrzecijastwo stoickie
zapa misyjny
dziewictwo i bezenno (znak tego co nadejdzie; motywowane nie ascetycznie, lecz eschatologicznie)
mczestwo
duchowo chrystocentryczna
15
16
Hipolit
Zob. tekst nr 2.
przypadek skrajny
wiara w proroctwa
eschatologia speniona
17
18
niechrzecijanami
19
Mczennicy scylitascy
Zob. tekst nr 4.
20
21
cnota to pene zrozumienie praw natury, nie tylko na poziomie intelektualnym, ale przede
wszystkim emocjonalnym
cnot mona tylko posi ca, albo w ogle jej nie mie
kto raz osign prawdziw cnot, jest ju "bezpieczny" w tym sensie, e nie grozi mu nigdy
jej utrata
22
w. Klemens Rzymski
List do Kocioa w Koryncie
Zob. tekst nr 5
23
stoicyzm aciski
(wschodni)
niewraliwo na
wiat
zamknicie,
oderwanie od ziemi,
skierowanie ku grze
anthropos
(zachodni)
suba pastwu
Aktywno
homo
24
stoik wie, e dobro jest pikne, trzeba by dobrym dla samego dobra
w tym yciu najdoskonalszym tworem jest pastwo (Aureliusz czu, e przynaley do pastwa)
ycie jest znikome i ulotne brak wizji indywidualnej niemiertelnoci duszy i ciaa
w obliczu nieuniknionej mierci stoik widzi cnot jako najlepsze i jedyne czego moe si w yciu
trzyma
filozof ma przemawia do rozsdku drugiego czowieka, ale nie moe zmusza go do przyjcia
prawdy
zwracanie si do bogw jest czym wzgldnym stoik nie jest specjalnie religijny, cho bogw
25
szanuje
26
Klemens Aleksandryjski
Chrzecijaski gnostyk
Ambroy z Mediolanu
(koniec IV w.)
wiadomie wnis do posugi biskupiej dorobek kultury rzymskiej.
Wschd
wzr duchowoci doskonay zakonnik
29
najwysza cz czowieczestwa
Dusza
centrum czowieczestwa
Dusza rozumna jest wolna i moe kierowa si ku temu co nisze albo ku duchowi. Stan fatalny to
trwanie porodku. Lepiej, gdy dusza upadnie w d, poniewa wtedy ma szans widzie zo i
zapragn zmian. Wraca do ducha, ktry otwiera si na Ducha.
Ciao
cielesno nie jest znakiem kary (kara to dusza nisza), jest narzdziem powrotu
30
Im bardziej dusza rozumna otwiera si na Sowo, tym bardziej duch otwiera si na Ducha
(antropologia otwierajca przestrze na mistyk)
egzegeza
praktyka ascetyczna
31
Pismo wite
przedwieczne Sowo Boe w Trjcy jest tym Sowem, ktre objawio si w Jezusie
Chrystusie. Jest tym Sowem, ktre objawia si w Pimie witym
Droga do Boga
Orygenes ten sam czas co Plotyn. Plotyn jedyne, co warto robi to wznosi si ku
jedni (niema, bierna).
Trzy etapy wznoszenia: oczyszczenie, owiecenie, zjednoczenie.
32
sens tego ycia to oczyszczenie, aby mier bya narodzeniem dla nieba
Oczyszczenie po mierci
Modlitwa chrzecijaska
wg Orygenesa
Komentarz do Ojcze nasz...
Apostoowie prosili Jezusa, aby nauczy ich modlitwy: naucz nas modli si - wg Orygenesa
prosili o umiejtno modlitwy nie tylko sowami, ale duchem
Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj - wg Orygenesa jest to proba o dary
duchowe
wnioski:
chrzecijanin powinien prosi o dary duchowe, proba o rzeczy ziemskie to modlitwa pogan
34
Orygenes
historia upadku wpisana w struktur czowieka; ciao ziemskie jest zwizane z upadkiem
cielesno nie jest znakiem kary (kara to dusza nisza), jest narzdziem powrotu
wolna wola czowieka powinna zjednoczy si z Bogiem (to jest spenienie czowieka)
walka dobra ze zem toczy si wewntrz duszy ycie duchowe nie koncentruje si na
35
ascezie ciaa
Monastycyzm jako
samodzielny stan
Monastycyzm
Monachos samotnik
starszy od chrzecijastwa
36
Hinduizm
Poreformacyjny Zachd
wiadome zerwanie z
tradycj monastyczn
Prawosawny wschd
klasztory podstawowe rdo
ycia duchowego
Judaizm
Islam
Kultura grecka
37
38
Monastycyzm chrzecijaski
Archetypy (idee przewodnie bdce inspiracj dla mnichw)
1. Naladowanie Chrystusa
Antoni Pustelnik
Chrystus ze wzgldu na swego Ojca zechcia by posusznym we wszystkim a do mierci, a by a krzyowa (Flp
2, 8), aeby staa si naszym zmartwychwstaniem i aby jej wadca, diabe zosta unicestwiony. (Listy 5, 3)
Antoni szed pewnej niedzieli na Eucharysti, mylc o apostoach, ktrzy opucili wszystko i poszli za
Zbawicielem i o chrzecijanach z Jerozolimy, ktrzy po sprzedaniu wszystkich rzeczy przynieli pienidze
apostoom i skadali je u ich stp jako dar dla potrzebujcych. Kiedy wchodzi do kocioa, czytano wanie
Ewangeli i usysza, jak Pan powiedzia bogaczowi: Jeli chcesz by doskonay, id sprzedaj, co posiadasz...
potem przyjd i chod za Mn (Mt 19, 21). Wtedy, mylc, e wspomnieniem o witych natchn go sam Bg i e
te sowa byy czytane dla niego..., ca posiado, ktr mia po przodkach odda chopom ze swej wsi.
(ywot witego Antoniego 2)
2. Tsknota za pierwotn wsplnot chrzecijask
Jan Kasjan
Wsplne ycie zakonne wzio pocztek w czasach przepowiadania ewangelii przez apostow. Tym yciem ya
ju bowiem w Jerozolimie caa owa rzesza wierzcych, o ktrej pisz Dzieje Apostolskie (...).
(Rozmw dwadziecia cztery, XVIII, 5, 1- 4)
39
Mwi si czsto wrd was: Gdzie jest przeladowanie, by zosta mczennikiem? Bd mczennikiem w swym
sercu, umrzyj dla grzechu, umartwiaj ziemskie czonki, a bdziesz mczennikiem w swych intencjach
(Sentences des Pres du dsert. Nouveau recueil, 600, Solesmes 1970, s. 135.)
4. Walka z demonami
w. Benedykt
Do ciebie wic kieruj teraz moje sowa, kimkolwiek jeste ty, co wyrzekasz si wasnych chci, a chcc suy
pod rozkazami Chrystusa Pana, prawdziwego Krla, przywdziewasz potn i wit zbroj posuszestwa.
5. Duchowe Wyjcie
Fragmenty biblijne stanowice inspiracj dla tej idei monastycznej:
wyjcie Abrahama (Rdz 12, 1; Hbr 11, 8.13) wychodzi z ziemi znanej do obcej (obco)
40
Bazyli
Psalmodia jest robieniem tego, co czyni anioowie yciem na sposb niebiaski i spalaniem si przed
Bogiem jako cakowicie duchowe kadzido. (Hom. In Ps 1, 1, PG 29, 213)
Ewagriusz
Przez prawdziw modlitw mnich staje si podobny anioom. (O modlitwie 113, rMon 18.)
Ambroy
Cecha waciw wojsku mniszemu, ktre jest wojskiem anielskim, jest czste wychwalanie Boga,
nieustanna modlitwa i ycie we wstrzemiliwoci. (Epist. 62, 82, PL 16, 1211.)
7. Powrt do niewinnoci Adama
Jan Chryzostom
Mnisi zajmuj si tym, czym zajmowa si Adam zanim zgrzeszy, kiedy odziany w chwa, poufale
rozmawia z Bogiem. (In Matth, 68, 3, PG 57, 643 644.)
podejmowanie ycia monastycznego, aby ju tu na ziemi sta si jak Adam przed grzechem
41
Jan Chryzostom
Mnisi skadaj dziki Bogu za cay wszechwiat, jakby byli ojcami caej ludzkoci; dzikuj Bogu za wszystkich i
wprawiaj si w prawdziwym braterstwie. (In Matth, 55, 5, PG58, 547)
Jan Klimak
Modlitwa, w swojej istocie, jest rozmow i zjednoczeniem czowieka z Bogiem. Swoj moc podtrzymuje ona
wiat. (Drabina do nieba 28)
Ewagriusz
Mnichem jest ten, kto od wszystkich jest oddzielony i zarazem ze wszystkimi zczony. (O modlitwie, 124)
czuwanie mnich czuwa nie tylko dla siebie, ale dla wszystkich ludzi za ktrymi si wstawia
Hieronim
Na pustyni uprawia si filozofi i zachowuje si siebie na przybycie Chrystusa... Zwacie mnisi na wsz
godno. (Homilia in Joannem, CCL 78, s. 517)
42
Antoni by Egipcjaninem
jako mody czowiek usysza sowa Ewangelii, w ktrych Jezus zwraca si do bogatego
43
2. Duchowo biblijna
3. Duchowo ainstytucjonalna
4. Duchowo asakramentalna
sakramenty nie odgrywaj znaczcej roli (chrzest jest wany, Eucharystia ju nie)
5. Duchowo samotnicza
44
szczero wobec mistrza Ucze powinien wyjawi ojcom nawet ile kropli wody wypi
45
Antoni - 1. List
asceza ciaa jest sposobem oczyszczenia (od ciaa poprzez dusz i ducha)
asceza nie jest przeciw ciau; jest oczyszczeniem ciaa, aby zbliy si do ciaa
duchowego
Antoni wylicza trzy rodzaje gwatownych porusze:
1. Osadzone w naturze ciaa od pierwszej chwili stworzenia, ale wystpuj wycznie
za wol duszy.
2. Gdy kto je i pije w obfitoci. Naturalne poruszenia pobudzane przez akomstwo.
3. Pochodzi od zych duchw, ktre kusz przez zazdro i staraj si splami tych,
ktrzy wybrali celibat.
46
cae ciao przetwarza si w ten sposb , odnawia i wraca pod wadz Ducha
47
Ewagriusz
ycie Ewagriusza
pierwsza poowa ycia miasto, orodki wyksztacenia i kultury druga poowa
ycia dowiadczenie pustyni, spisa i uporzdkowa dowiadczenie duchowe
mnichw pustyni. Opisa dziaanie demonw 8 duchw (myli) nieczystych.
8 duchw (myli, logosmoi) nieczystych:
1. obarstwo
2. nieczysto
3. chciwo
4. gniew
5. smutek
6. acedia
7. prno
8. pycha
7 grzechw gwnych:
1. pycha (superbia)
2. chciwo (avaritia)
3. nieczysto (luxuria)
4. zazdro (invidia)
5. nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu (gula)
6. gniew (ira)
7. lenistwo (acedia)
saligia
48
Ewagriusz 8 duchw
8 duchw (myli, logosmoi) nieczystych: 1. obarstwo, 2. nieczysto, 3. chciwo,
4. gniew, 5. smutek, 6. acedia, 7. prno, 8. pycha
najatwiejsze do pokonania
49
Monastycyzm klasztorny
(wsplnotowy)
Dwa nurty:
1. Pachomiusz, Benedykt
2. Bazyli, Augustyn
50
Pachomiusz
ycie
Palladiusz
Zob. tekst nr 7
Pachomiusz i mnisi z Tabennesis
52
Regua Pachomiusza
53
c. d. Regua Pachomiusza
klasztor jest miejscem ludzi wieckich; komunia jest przyjmowana w soboty i niedziele
duchowo klasztoru jest duchowoci pustelnicz, wsplnota daje tylko pewne ramy zewntrzne
rytm dnia jest wyznaczony przez odmawiane modlitwy (wyznaczone s sowa modlitwy i pory ich
odmawiania)
klasztor pachomiaski umoliwia ycie pustelnicze tym, ktrzy s za sabi, aby robi to samodzielnie
na pustyni
nikt samotnie nie moe opuszcza klasztoru, nie wolno je poza klasztorem
54
Hieronim
55
wok Bazylego w Poncie tworzy si stopniowo osada, gromadz si ludzie, ktrzy chc y wedug ducha
Bazylego
Bazyli nie ingeruje w ycie tych ludzi; odpowiada tylko na ich pytania i w ten sposb tworzy rodowisko
monastyczne
w 370 r. zostaje biskupem Cezarei kontynuuje sposb dziaania i troski o ycie duchowe w okolicy
z dziaalnoci Bazylego wyrasta tradycja bazyliaska -sednem tej tradycji s pisma Bazylego; s one nazywane
reguami, ale ich charakter jest inny (odpowiedzi na pytania)
56
Reguay Bazylego
Zob. Tekst nr 9
Reguy
Pachomiusz
Regua ujta w formie
regulaminu
nie ma
bezporedniego
przywoywania tekstw
Pisma witego
Bazyli
Regua ujta w formie pyta
i odpowiedzi
Augustyn ycie
Ur. 13.11.354 w Tagacie w Numidii. Matka Monika, Ojciec, poganin, Patrycjusz zuboay urzdnik. Studia gramatyki
w Tagacie i Madurze.
370 studia retoryki w Kartaginie. Lektura Cycerona. Zamiowanie do mdroci. Rozczarowanie lektur Pisma.
Fascynacja manicheizmem auditor.
374 Powrt do Tagasty. Nauczyciel gramatyki. Nauczyciel retoryki w Kartaginie. Wtpliwoci wobec nauczania
manichejczykw.
383 Dyskusja z Faustusem manichejczykiem. Wyjazd do Rzymu. A. przycza si do wsplnoty manichejczykw.
Mediolan. Moliwo objcia urzdu retora. A. sucha Ambroego. Egzegeza alegoryczna daje klucz do
przezwycienia manichejskiej interpretacji Pisma. Krg przyjaci studiujcych neoplatonizm (Augustyna
wprowadza kapan Symplicjanus).
Bg jako niezmienne wiato (Wyzn 7,10,16-9) platosko uformowane chrzecijastwo aciskojzyczne!!!
5.08.386 Nawrcenie.
24-5.04.387 Chrzest. Niedugo potem wyjazd do Rzymu. W Rzymie umiera Monika.
387 Powrt do Afryki, do Tagasty. ycie we wsplnocie monastycznej. A. podrujc unika miast z wakatem
biskupim.
391 w Hipponie zgadza si pomaga greckojzycznemu biskupowi Waleriuszowi. wicenia kapaskie.
395 konsekracja na biskupa Hippony (na prob samego Waleriusza jeszcze przed jego mierci byo to
przeciwne kan. 8 z Nicei).
397-401 Confessiones: niespokojne jest serce.
404 Synod w Kartaginie wzywa pomocy armii cesarskiej przeciw donatystom.
410 Alaryk zdobywa Rzym. Fala uchodcw dociera do Afryki.
411 Cesarz Honoriusz gromadzi biskupw katolickich i donatystycznych Collatio Carthaginiensis. Przewodniczy
prefekt Marcellinus. Oczywicie przyznaje racj katolikom.
411 Synod w Kartaginie potpia Celestiusza zwolennika Pelagiusza. (sam Pelagiusz zosta potpiony dopiero w
417 przez Innocentego I).
26.09.426 A. wyznacza swego nastpc - Herakliusza. Retractationes.
28.09.430 Augustyn umiera w 14 miesicu oblenia Hippony przez Wandalw. Zaraz potem dociera zaproszenie
cesarskie na Sobr w Efezie.
59
Augustyn - reguy
1. Porzdek klasztoru
2. Praeceptum
nie maj bazyliaskiej struktury (pytanie odpowied), ale zachowuj
elastyczno charakterystyczn dla Bazylego
Wsplnoty augustiaskie
61
Benedykt z Nursii
62
Regua Benedykta
Zob. Tekst nr 10
Ora et labora
do szczegowo reguluje rytm ycia (jest regu w stylu podobn do Reguy Pachomiusza)
umiarkowane ubstwo: brak wasnoci prywatnej, ale klasztor zapewnia pewien poziom ycia
duchowo chrystocentryczna
klasztor jest na pierwszym miejscu, a potem dopiero pustelnik; efekt pustelnicy s na Zachodzie
63 rzadkoci (Wschd
anachoreta na pierwszym miejscu, a dopiero pniej klasztor)
Klasztory benedyktyskie
Grzegorz Wielki (VI w.) jako biskup Rzymu stara si zapewni rozwj
klasztorom benedyktyskim; to dziki niemu ich regua staa si dla
wiata zachodniego regu dominujc
64
Duchowo benedyktyska
Szukanie Boga
nie y wedug swojego uznania suchajc swoich pragnie i woli, lecz postpowa wedug cudzego sdu i
rozkazu, przebywajc w klasztorze (RB 5, 12.)
2. Milczenie
3. Pokora
pokora jest syntez cnt chrzecijaskich w ramach ycia zakonnego i klucz do doskonaoci
wyraa si w posuszestwie
65
Duchowo benedyktyska
Aspekty ycia monastycznego
1. Liturgia
2. Praca
3. ycie wsplne
wsplnota stworzona przez zewntrzne ramy klasztoru, w tych ramach powstaje wsplnota
szukajca Boga
klasztor = otium
66
mskie = bezenno
Augustyn napisa pisma o dziewictwie. Sugeruje, e nie dotyczy to tylko kobiet, ale w
praktyce caa symbolika odnosia si do kobiet.
67
krtkie zdania Pisma byy powtarzane wielokrotnie jako samodzielna forma modlitwy
(modlitwa Jezusowa, Raniec)
69
Podsumowanie staroytnoci
duchowo mska (duchowo eska - redniowiecze)
stopniowa dominacja monastycyzmu ( rozwijana bya
tylko duchowo monastyczna, a zaoenie byo takie, e
ona bdzie promieniowaa na reszt)
indywidualizm na Wschodzie
wsplnota, regua na Zachodzie
duchowo biblijna
dwa modele duchowoci kleru: ambrozjaski (Zachd) i
monastyczny (Wschd)
70
Duchowo redniowiecza
W redniowieczu na obszarze Europy zach. powstaa kultura/ cywilizacja, ktr nazywa si
christianitas oznacza fakt, e chrzecijastwo i Koci stay si fundamentem organizacji
ycia i caociowego spojrzenia na wiat.
ycie
Wywodzi si z rodu ksicego. Gdy mia 20 lat jego ojciec wyzwa na pojedynek i zabi
swojego brata. Romuald czuje si zobowizany, aby za ten czyn odpokutowa. Zosta
zakonnikiem. Pod wpywem wizji postanowi zosta mnichem do koca ycia. Rozpoczyna
ycie samotnicze. Zaczynaj si wok niego gromadzi inni. Romuald organizuje wsplnot
wedug reguy w. Benedykta. Zakada Kameduw. Odzywa tradycja pustelnicza w
zachodnim stylu.
71
72
c. d. duchowo redniowiecza
w. Piotr Damiani (Damian)
ycie
Pochodzi z rodziny ubogiej, wielodzietnej. Mia cikie dziecistwo. Matka porzucia go jako
niemowl. Jego starszy, przybrany brak kaza mu pa winie. Udao mu si zacz studia w
Rawennie i przyj wicenia kapaskie. Damian wstpuje do Kameduw. Zakada kolejne
klasztory, ktre przyjmuj regu napisana przez niego. Jednak jego linia klasztorna nie
utrzymaa si. Damian zosta wcignity w struktury kocielne.
73
c. d. duchowo redniowiecza
4. wraz z uznaniem ciaa rozpoczyna si liczenie aktw pobonoci im wicej tym lepiej
Albowiem jeli jednodniowy post jest dobry, to dwudniowy i trzydniowy jeszcze lepszy. Tak
wanie w tym duchu naley czuwa, tak psalmy odmawia, tak pracowa, tak by
posusznym, tak rozmylaniom nad Pismem witym czujnie si oddawa. Kady trud im duej
trwa, tym godniejszy jest chway i hojniejszej nagrody. (Piotr Damiani, Listy VII, 27: 144, 417C)
74
Henryk IV (1077 r.) - chcia utrwali prawo do swojego panowania niezalenie od papiea
Dictatus Papae prywatne notatki Grzegorza VII (1075) reakcja na zaistnia sytuacj
75
Dictatus Papae
Zob. tekst nr 12
76
redniowiecze - chronologia
Karol Wielki
ur.742 800 tytu cesarski z rk papiea Leona III
Romuald
950-1027 zaoyciel kameduw
Piotr Damiani
1007-1072
Grzegorz VII
papie: 1073-85
Dictatus Papae
1075
Canossa
Henryk IV przed bram: 25-28. 1077
Cluny
za. 910, reformy 1000-1100
Pierwsze uniwersytety 1100-1150
Joachim z Fiore
Katarzy
znani od 1140
Waldensi
od 1173.
Bernard z Clairvaux
1090-1153 teoria o dwch mieczach, ktrymi dysponuje papie (jeden
oddaje cesarzom)
Pierwsze wyprawy przeciw katarom
1208nn
Franciszek
1181- 1210 ustne zatwierdzenie reguy przez p. Innocentego III. 1226.
Dominik
1170-1216 zatwierdzenie przez p. Honoriusza III 1221.
raniec
Tomasz z Akwinu
1224-1274
Ustanowienie wita Boego Ciaa 1246-1264.
Stabat Mater
Devotio moderna
Tomasz a Kempis
Kataryna ze Sieny
Mistrz Eckhard
Jan Hus
77
Boe Ciao
miaa objawienie, w ktrych Chrystus da ustanowienia osobnego wita ku czci Najwitszej Eucharystii
dzie uroczystoci Boego Ciaa wskazany w objawieniu - czwartek po niedzieli witej Trjcy
interwencja archidiakona katedry w Liege Jakuba - kardyna Hugo po ponownym zbadaniu sprawy
zatwierdzi wito
Jakub zosta papieem -Urban IV. W roku 1264 wprowadzi do Rzymu uroczysto Boego Ciaa.
papie Klemens V odnowi wito (1314), ktre po mierci Urbana zaczo zanika
po raz pierwszy z procesj Boego Ciaa na terenie Polski spotykamy si w XIV wieku w Pocku i we
Wrocawiu
78
Boe Ciao
I
nicjatork ustanowienia tego wita bya w. Julianna z Cornillon (1193-1258). Kiedy bya przeorysz klasztoru
augustianek w Mont Cornillon w pobliu Liege, w roku 1245 zostaa zaszczycona objawieniami, w ktrych Chrystus
da ustanowienia osobnego wita ku czci Najwitszej Eucharystii. Pan Jezus wyznaczy sobie nawet dzie
uroczystoci Boego Ciaa - czwartek po niedzieli witej Trjcy. Biskup Liege, Robert, po naradzie ze swoj
kapitu i po pilnym zbadaniu objawie, postanowi wypeni yczenie Pana Jezusa. W roku 1246 odbya si
pierwsza procesja eucharystyczna.
Jednak w tym samym roku biskup Robert zmar. Wysze duchowiestwo miasta za namow teologw uznao krok
zmarego ordynariusza za przedwczesny, a wprowadzenie wita pod tak nazw za wysoce niewaciwe. Co
wicej, omale nie oskarono w. Julianny o herezj. Karnie zostaa przeniesiona z klasztoru w Mont Cornillon na
prowincj (1247). Na interwencj archidiakona katedry w Liege, Jakuba, kardyna Hugo po ponownym zbadaniu
sprawy zatwierdzi jednak wito. W roku 1251 ponownie archidiakon Jakub poprowadzi wic ulicami Liege
procesj eucharystyczn. Pan Jezus hojnie wynagrodzi za to gorliwego kapana. Syn szewca z Troyes
(Szampania) zosta wkrtce biskupem w Verdun, patriarch Jerozolimy i ostatecznie papieem (1261-1264).
Panowa jako Urban IV. On to w roku 1264 wprowadzi do Rzymu uroczysto Boego Ciaa.
Impulsem bezporednim do ustanowienia wita mia by cud, jaki wydarzy si w Bolsena. Kiedy tam kapan
odprawia Msz wit, po Przeistoczeniu kielich trcony rk przechyli si tak nieszczliwie, e wylao si
kilkanacie czy kilkadziesit kropel krwi Chrystusa na korpora. Przeraony kapan ujrza, e postacie wina zmieniy
si w postacie krwi. Zawiadomiony o tym cudzie papie, ktry przebywa wwczas w pobliskim miecie Orvieto,
zabra ten wity korpora. Do dnia obecnego znajduje si on w bogatym relikwiarzu w katedrze Orvieto. Dotd
wida na nim plamy. W czasie procesji Boego Ciaa obnosi si zamiast monstrancji. Korzystajc, e na dworze
papieskim w Orvieto by wwczas w. Tomasz z Akwinu, papie Urban IV poleci mu opracowanie tekstw
liturgicznych do Mszy witej i do Liturgii Godzin kapaskich. Wielki doktor Kocioa uczyni to po mistrzowsku.
Tekstw tych uywa si do dzi - zwaszcza czsto piewany jest hymn Pange lingua (Saw, jzyku...) - i jego dwie
ostatnie zwrotki (Przed tak wielkim Sakramentem).
79
Boe ciao
Papie Klemens V odnowi wito (1314), ktre po mierci Urbana zaczo zanika. Papie Jan XXII (+ 1334)
zatwierdzi je na cay Koci. Od czasu papiea Urbana VI uroczysto Boego Ciaa naley do gwnych wit w
roku liturgicznym Kocioa (1389). Pierwsza wzmianka o procesji w to wito pochodzi z Kolonii z roku 1277. Od
wieku XIV spotykamy si z ni w Niemczech, Anglii, Francji, Hiszpanii i w Mediolanie. Od wieku XV przyj si w
Niemczech zwyczaj procesji do czterech otarzy. Msze wite przy wystawionym Najwitszym Sakramencie
wprowadzono w wieku XV. Do roku 1955 obowizywaa take oktawa, w czasie ktrej Chrystus Pan odbiera
wyrazy przebagania, hodu,dzikczynienia i bagania. Na prob Episkopatu Polski w Polsce zosta zachowany
zwyczaj obchodzenia oktawy, cho nie ma ona ju charakteru liturgicznego.
Po raz pierwszy z procesj Boego Ciaa na terenie Polski spotykamy si ju w XIV wieku w Pocku i we Wrocawiu.
Od wieku XVI wprowadzono z Niemiec zwyczaj piewania czterech Ewangelii przy czterech otarzach. Istnieje on
do dnia dzisiejszego.dzikczynienia i bagania. Na prob Episkopatu Polski w Polsce zosta zachowany zwyczaj
obchodzenia oktawy, cho nie ma ona ju charakteru liturgicznego. Od dawna wprowadzono zwyczaj, istniejcy
po dzie dzisiejszy, e lud przynosi do kocioa wianki zi. Tam zostawia je przez ca oktaw. W oktawie kapan
je powica, po czym lud zabiera je do domu. Zawiesza je na cianie, by chroniy od choroby lub poszczeglne
gazki umieszcza na polach, by lepiej rosy plony i by Bg zachowa je od robactwa i nieurodzaju. W niektrych
stronach drzewka i gazie, ktrymi by przystrojony koci i otarze, po oktawie zabierano na pola i tam je
zatykano. Ich cz palono, aby dym odstrasza chmury, niosce grad i pioruny.
80
82
Staroytno - redniowiecze
Staroytno
redniowiecze
duchowo mska
duchowo kobieca
duchowo sakramentalna:
spowied - Eucharystia;
chrzest schodzi na dalszy
plan
83
84
Albigensi
85
Waldensi
gorliwo kaznodziejska
papie uzna pragnienie Piotra Waldo do ycia w ubstwie, ale zakaza goszenia
kaza
86
Joachim z Fiore
XII w. Wochy
Joachim zachci ludzi by razem z nim oczekiwali koca wiata narzucenie skrajnego
rygoryzmu, skupienie si na religii, praktykach pokutnych. Nurt ten nie wyszed poza
rodowisko Joachima
tworzy si grupa ludzi, ktrzy uznali, e bd yli bez grzechu i w ten sposb unikn zagady
prba budowania wsplnoty bez grzechu
87
Ciao Paskie
14
Dlatego: Synowie ludzcy, dokd bdziecie twardego serca? (Ps 4, 3). 15Dlaczego nie poznajecie
prawdy i nie wierzycie w Syna Boego? (por. J 9, 35). 16Oto unia si co dzie (por. Flp 2, 8)
jak wtedy, gdy z tronu krlewskiego (por. Mdr 18, 15) zstpi do ona Dziewicy. 17Codziennie
przychodzi do nas w pokornej postaci. 18Co dzie zstpuje z ona Ojca na otarz w rkach
kapana. 19I jak ukaza si witym apostoom w rzeczywistym ciele, tak i teraz ukazuje si
nam w witym Chlebie. 20I jak oni swoim wzrokiem cielesnym widzieli tylko Jego Ciao, lecz
wierzyli, e jest Bogiem, poniewa ogldali Go oczyma ducha, 21tak i my, widzc chleb i wino
oczyma cielesnymi, starajmy si dostrzega i wierzmy mocno, e jest to jego ywe i
prawdziwe Najwitsze Ciao i Krew. 22I w taki sposb Pan jest zawsze ze swymi wiernymi,
jak sam mwi: Oto Ja jestem z wami a do skoczenia wiata (por. Mt 28, 20).
88
Franciszek z Asyu
ycie
remontuje koci
1208 r. zaczyna nosi prosta brzow tunik, ktra bya znakiem stroju ubogich
um. 3 X 1226
89
Duchowo franciszkaska
Pie Soneczna
Zob. Tekst nr 13
90
rado franciszkaska
91
Regua
[Rozdzia 1]
W imi Paskie!
Zaczyna si sposb ycia braci mniejszych
Zob. Tekst nr 15
92
Wstp do Bulli
Zob. tekst nr 16
93
[Rozdzia 2]
Kandydaci i sposb ich przyjmowania
Zob. tekst nr 15
troska Reguy, aby ministrowie nie ulegali pokusie gdzie i na co odda majtek
faktyczne ubstwo
94
[Rozdzia 3]
Oficjum Boskie i post, i jak bracia maj i przez wiat
Zob. tekst nr15
95
[Rozdzia 4]
Bracia nie powinni przyjmowa pienidzy
Zob. tekst nr 15
96
[Rozdzia 5]
Sposb pracy
Zob. tekst nr 15
97
[Rozdzia 6]
Bracia nie powinni niczego nabywa na wasno;
zbieranie jamuny i bracia chorzy
Zob. tekst nr 15
98
[Rozdzia 9]
Kaznodzieje
[Rozdzia 12]
Ci, ktrzy udaj si do saracenw i innych niewiernych
Zob. tekst nr 15
99
w. Dominik
100
Duchowo dominikaska
101
pierwsze wieki mao wzmianek o Maryi; nie jest postaci, ku ktrej kierowano kult; jest
postaci pierwszoplanow w Apokryfach
redniowiecze
Maryja tu i teraz wspiera ludzi (nie jest jeszcze traktowana jak poredniczka)
102
Zob. tekst nr 17
103
Zob. tekst nr 18
104
SWII nie nada tytuowi Wszechporedniczka istotnego znaczenia, ale nie wyklucza go
105
Beginaria wsplnoty ludzi yjcych razem, ale nie w formie zakonu klauzurowego,
odniesienie do papiestwa nie pojawia si; przeywanie jednoci kocielnej jest ciche
106
Tomasz Kempis
Tomasz a Kempis (ur. w Kempen niedaleko Koloni 1830 r. - zm. w 1471 r. w Zwolle dzisiejsza
Holandia) - W 1395 zosta umieszczony w szkole w Deventer, prowadzonej przez braci
wsplnego ycie. Pniej wstpi do konwentu augustianw w Agnetenberg niedaleko Zwolle,
ktrego przeorem by jego brat Jan. Tam przyj wicenia kapaskie w 1413 i zosta
podprzeorem. "m wzorowego ycia" wedle kroniki klasztornej. Autor krtkich pism pobonych,
pozostajcych w cieniu arcydziea ascetycznego - De imitatione Christi ( O naladowaniu
Chrystusa).
Pisarz z zamiowania, jako wiecki czonek Bractwa Wsplnego ycia zarabia przepisywaniem ksig.
Prac rki, rozumienie tekstu i utrwalanie sw uwaa za czynnoci nabone, bogosawione,
budujce wewntrznego czowieka. Dziki dobrej pamici i nawykowi notowania zgromadzi
swoist "biblioteczk" zotych myli chrzecijaskich, wykorzystujc je we wasnym pisarstwie.
Zostawi 39 wikszych prac, w wikszoci po acinie, zebranych w siedmiu tomach jako Opera
omnia. Jako pisarz uprawia wiele gatunkw literackich - prowadzi kronik klasztoru, pisa
kazania, interesowa si pieni kocieln. Ukada soliloquia (sam na sam, rozmowy z sob).
107
Tomasz Kempis
O naladowaniu Chrystusa
108
O naladowaniu Chrystusa
Zob Tekst nr 19
lk przed piekem jest obecny w redniowieczu, u A Kempisa jest to symboliczne, ale jest
obecne jako rzeczywisto
109
Zob. tekst nr 19
Ksiga IV O sakramencie otarza
WSTP. POBONE WEZWANIE DO KOMUNII WITEJ
duchowo redniowiecza jest sakramentalna tzn. eucharystyczna. Poczucie grzesznoci rodzi lk przed
witokradczym przyjciem komunii. Pobono eucharystyczna przenosi si na adoracj.
autor nie pokazuje drogi pokuty sakramentalnej jako czego co jest niezbdne
Ten sakrament przywraca duszy utracon cnot i odnawia pikno duszy oszpecone grzechem
Kapan jest ofiarnikiem centrum upatruje si w tym stopniu sakramentu kapastwa, ktry umoliwia
sprawowanie Eucharystii (wadza skadania w ofierze i powicania Ciaa Chrystusa).
110
Koniec redniowiecza
111
112