Sprawa polska w

czasie
I wojny wiatowej

Przyczyny I wojny witowej:

- Rosnce napicia w stosunkach midzynarodowych na pocz. XX w.
- Groba konfliktu zbrojnego
- mier arcyksicia Franciszka Ferdynanda Habsburga,
zamordowanego w 1914 r. w Sarajewie
- Uksztatowanie si dwch przeciwstawnych blokw- Niemcy i
Austro-Wgry vs. Rosja

Orientacje
Aktywni politycznie Polacy zdawali sobie spraw, i wojna z udziaem zaborcw stawia przed nimi
niepowtarzaln szans walki na rzecz odzyskania niepodlegoci przez Polsk. Spoeczestwo
polskie oraz polskie koa polityczne byy jednak podzielone w pogldach jak naley zachowa si
przed i w czasie zbliajcego si konfliktu zbrojnego. Uksztatoway si cztery gwne orientacje
polityczne reprezentowane przez rne ugrupowania.
Jedn z nich bya orientacja prorosyjska, ktrej reprezentantem byo Stronnictwo
Demokratyczno-Narodowe z jej przywdc i gwnym ideologiem Romanem Dmowskim (18651939) na czele. Swoje pogldy zawar w swej ksice "Niemcy, Rosja i kwestia polska". Za
gwnego wroga niepodlegoci Polski uzna on Niemcy, ktre nigdy nie zgodz si na
zjednoczenie ziem polskich. Uwaa wic, i naley wspiera sabsz militarnie i cywilizacyjnie
Rosj przeciw silniejszym od niej Niemcom. Wskazywa te na siln antypolsk polityk
prowadzon w zaborze pruskim. Dmowski liczy, e w razie zwycistwa Rosji dojdzie do
zjednoczenia wszystkich ziem polskich pod jej berem i e ziemie te uzyskaj
autonomi w ramach imperium rosyjskiego. Wanym posuniciem
przedstawicieli tej orientacji byo powoanie w Szwajcarii w 1917 r.
przez R. Dmowskiego Komitetu Narodowego Polskiego (KNP),
ktrego celem byo denie do odbudowy niepodlegoci Polski przy
pomocy pastw Ententy. Komitet ten zosta uznany przez rzdy
zachodnie za oficjaln reprezentacj Polski na arenie
midzynarodowej. KNP obj take zwierzchnictwo nad formujc si
we Francji polsk armi. Na czele polskich si zbrojnych we Francji
stan wkrtce J. Haller.

Inny pogld na polsk drog do niepodlegoci prezentowaa orientacja

proaustriacka. Skadao si na ni wiele ugrupowa politycznych i
organizacji militarnych. Byy to m.in.: Zwizek Strzelecki, Towarzystwo
Strzelec, Zwizek Walki Czynnej bdcy tajn organizacj paramilitarn
powoan w 1908 r. przez Jzefa Pisudskiego. Zdaniem Pisudskiego jedynie
Galicja, posiadajca szerok autonomi, moga najlepiej speni rol
polskiego orodka niepodlegociowego. Liczy on na wsparcie Austrii dla
utworzenia polskiej siy zbrojnej przeciwko armii rosyjskiej. Z inicjatywy
Pisudskiego powoano take Polski Skarb Narodowy, aby gromadzi fundusze
na prowadzenie akcji niepodlegociowych.

Obok tej niepodlegociowej orientacji proaustriackiej istniaa take

orientacja o bardziej lojalistycznym nastawieniu. Jej zwolennicy
liczyli, e w razie zwycistwa Austro-Wgry przycz ziemie
Krlestwa Polskiego do Galicji i monarchia habsburska z pastwa
dualistycznego przeksztaci si w monarchi trjczonow (AustoWgry-Polsk). Nie miano jednak adnego pomysu na to, jak
odzyska ziemie zaboru pruskiego.

Czwart orientacj, zupenie odrbn od trzech poprzednich i

odwoujc si do innej ideologii reprezentowao rodowisko lewicy
rewolucyjnej. Najwaniejszym ugrupowaniem tego obozu bya
Socjaldemokracja Krlestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL); pniej
doczya do niej take PPS-Lewica. Stronnictwa te zajmoway
stanowisko antywojenne i przedkaday interesy klasowe ruchu
robotniczego nad denie do niepodlegoci. Uwaay, i naley
wykorzysta zbrojny wiatowy konflikt do wywoania rewolucji
robotniczej, ktra obali dotychczasowe rzdy i wprowadzi nowy
porzdek. W tym nowym porzdku miao nie by ju miejsca dla
narodw. Dlatego dziaacze tych partii nie widzieli potrzeby walki o
niepodlego Polski.

Przed wybuchem I wojny wiatowej szczeglnie ywym orodkiem

przygotowa i tworzenia struktur wojskowych staa si Galicja. W
1910 r. powoano do ycia druyny Strzelca oraz Zwizek
Strzelecki. Na czele organizacji strzeleckich stan J. Pisudski
jako Komendant Gwny wszystkich polskich si wojskowych.
Pisudski zmobilizowa oddziay strzeleckie i stworzy na ich bazie
Pierwsz Kompani Kadrow.
W nocy z 5 na 6 sierpnia 1914 r. Pierwsza Kompania Kadrowa
przekroczya granic austriacko-rosyjsk i wkroczya na ziemie
Krlestwa Polskiego. Pisudski liczy, e polskie oddziay porw za
sob mieszkacw Krlestwa i dojdzie do antyrosyjskiego
powstania. Tak si jednak nie stao. Kompania Kadrowa wkroczya do
Kielc i sze dno pniej musiaa zmierzy si z przewaajcymi
siami wojsk rosyjskich. W tej sytuacji musiano zrezygnowa z
planw wywoania powstania i zarzdzono powrt do Galicji.

Po powrocie do Galicji Kompania Kadrowa nie zostaa rozwizana, lecz

jej onierze weszli w skad nowo utworzonych Legionw Polskich.
Legiony powoa rwnie w tym czasie powstay Naczelny Komitet
Narodowy, ktry mia by najwysz wadz wojskow, polityczn i
skarbow dla Polakw mieszkajcych w Galicji. cznie w Legionach
suyo okoo 20 tys. onierzy. Dowdc I Brygady by Jzef Pisudski;
w jej skad wchodziy puki, piechoty i uani. I Brygada walczya z
Rosjanami w Galicji, gdzie dziki wietnemu dowdztwu Pisudskiego
odnosia wiele sukcesw. W lipcu 1916 r. onierze I Brygady stoczyli
na Woyniu z Rosjanami cik bitw pod Kostiuchnwk. II Brygad
dowodzi genera J. Haller (powstaa ona oficjalnie dopiero w poowie
1915 r.). Jej onierze walczyli w Galicji Wschodniej oraz na Wgrzech.
Pod koniec 1915 r. odziay II Brygady poczyy si z reszt si
legionowych i walczyy w na froncie woyskim (nad rzek Styr).
Dowdc III Brygady by pk Stanisaw Szeptycki.

Akt 5 listopada 1916r.

Niemcy ju w 1916r. dotkliwie odczuwali straty wojenne- bitwy pod Verdun i
nad Somm przerzedziy ich szeregi. Niemcy nie wcielali si Polakw z
zaboru rosyjskiego do armii okupacyjnej, zoyli natomiast wiele obietnic,
zachcajcych polskich ochotnikw do wstpowania do armii pastw
centralnych. Doceniajc due poczucie odrbnoci narodowej czci
spoeczestw, chcieli stworzy szereg formalnie niepodlegych pastwa, np.:
Litw, Polsk, Ukrain, w rzeczywistoci podporzdkowanych im militarnie i
ekonomicznie. Koncepcja ta- Mitteleuropy stworzona zostaa przez
Fredricha Naumanna. Plany Naumanna byy szersze, do Mitteleuropy
zamierzano wczy np.: Austro-Wgry, coraz bardziej zalene od
niemieckiego wsparcia.
Manifest dwch cesarzy- Wilhelma II i Franciszka Jzefa, ogoszono 5
listopada 1916r. Zapowiadano w nim utworzenie wojska polskiego oraz
Krlestwa Polskiego. Jego ogoszenie zamao solidarno zaborcw i
oznaczao uniewanienie traktatw rozbiorowych. Zapocztkowao rwnie
wielk licytacj- zabiegi pastw ententy o poparcie Polakw w zamian za
skadane obietnice.

Odznaka POW. Cz czonkw POW ujawnia

si po
wycofaniu si wojsk rosyjskich z Krlestwa
Polskiego i
wstpia do I Brygady Legionw Polskich.
Inni pozostali
w konspiracji. Pisudski wstrzymywa nabr
ochotnikw
do legionw, poniewa wola rozbudowywa
POW,

Stosunek pastw walczcych w I

wojnie wiatowej do sprawy
polskiej
Pastwa biorce udzia w wojnie od samego jej pocztku zabiegay o
pozyskanie poparcia spoeczestwa polskiego przeciwko swoim
przeciwnikom. Chodzio przy tym w szczeglnoci o pozyskanie polskiego
rekruta do armii zaborczych. Fakt, e dziaania wojenne toczyy si gwnie
na ziemiach polskich niejako zmusza pastwa zaborcze do podejmowania
prb pozyskania spoeczestwa polskiego. Suy temu miay liczne odezwy i
deklaracje pene obietnic dotyczcych przyszoci Polski.
Ju w sierpniu 1914 r. odezwy takie wydali zarwno dowdcy wojskowi
pastw centralnych, jak i wdz armii rosyjskiej. Odezwa Naczelnego
Dowdztwa pastw centralnych zapowiadaa wyzwolenie Polakw "spod
jarzma moskiewskiego". Odezwa naczelnego wodza wojsk rosyjskich
wielkiego ksicia Mikoaja Mikoajewicza z 14.VIII.1914 r. gosia
zjednoczenie wszystkich ziem polskich pod berem rosyjskiego cara. Mglista i
zapowiadajca raczej wchonicie ziem polskich przez Rosj nie przyniosa
spodziewanych rezultatw, a nawet wzbudzia protesty polskich k
politycznych.

Odpowiedzi pastw centralnych na to posunicie Rosji by akt wydany 5

listopada 1916 r. przez cesarzy Franciszka Jzefa i Wilhelma II. Odezwa
ta gosia, i z ziem wydartych Rosji powstanie pod kuratel pastw
centralnych samodzielne Krlestwo Polskie. Jego ustrj okrelono jako
monarchi dziedziczn z konstytucj.
Z kolei odpowiedzi Rosji by rozkaz noworoczny cara Mikoaja II z
grudnia 1916 r., w ktrym zapowiadano stworzenie wolnej Polski ze
wszystkich trzech zaborw, ale majcej pozostawa w unii z Rosj. W wyniku
rewolucji w Rosji rozkaz cara bardzo szybko straci znaczenie. W marcu
1917 r. Rzd Tymczasowy w swojej proklamacji przyzna Polakom prawo
do samostanowienia, ale jednoczenie zapowiada, e o stworzeniu pastwa
polskiego i tak zadecyduje Rosja; pastwo polskie miaoby by zwizane
sojuszem wojskowym z Rosj. Wreszcie bardzo due znaczenie i si
oddziaywania w Europie i na wiecie miao ordzie prezydenta USA
Thomasa Woodrow Wilsona, wygoszone w styczniu 1918 r. Jego
trzynasty punkt stwierdza wyranie potrzeb odbudowy niepodlegej Polski z
dostpem do morza.

I wojna wiatowa, cho zmusia wielu Polakw do walki po

przeciwnych stronach barykady, do walki bratobjczej, przyniosa
ostatecznie odrodzenie pastwa polskiego. Losy tej wojny potoczyy
si dla sprawy polskiej bardzo szczliwie. Rosja wycofaa si z
dziaa wojennych, za pastwa centralne poniosy klsk. W roku
1918 r. pastwo polskie powrcio na mapy Europy. Jednak dwie
dekady pniej po raz kolejny zostao zmuszone do obrony i cikich
walk o swoj suwerenno.

My, Pierwsza Brygada

Legiony
Legiony
Legiony
Legiony

to
to
to
to

Tadeusz Biernicki i Andrzej Tadeusz Haaciski

onierska nuta
stracecw los
onierska buta
ofiarny stos!

My pierwsza brygada
Strzelecka gromada
Na stos!
Rzucilimy nasz ycia los,
Na stos, na stos!
O ile mk, ile cierpienia
O ile krwi, wylanych ez,
Pomimo to nie ma zwtpienia,
Dodawa si wdrwki kres
My pierwsza brygada
Strzelecka gromada
Na stos!
Rzucilimy nasz ycia los,
Na stos, na stos!
Mwili emy stumanieni
Nie wierzc nam, e chcie to mc!
Lelimy krew osamotnieni
A z nami by nasz drogi wdz!

My pierwsza brygada
Strzelecka gromada
Na stos!
Rzucilimy swj ycia los,
Na stos, na stos!

Bibliografia:
-

http://www.kujawsko-pomorska.policja.gov.pl
http://www.bryk.pl
http://kronikanarodowa.bloog.pl
http://www.zsbeliniak.radom.pl/?act=historia
http://muzeumutracone.pl
http://wikipedia.pl
http://independent.pl
http://wrzuta.pl
http://www.bryk.pl/teksty/liceum/historia/xx_wiek_i_wojna_%C5
%9Bwiatowa/24399-sprawa_polska_w_czasie_i_wojny_%C5%9Bwiatowe
j.html