Najstarszeprzyrzdyoptyczneskonstruowanook.2000lattemu.

rda
greckieirzymskieopisujm.in.,jakuywazaokrglonegoszklanegonaczynia
wypenionegowoddootrzymywanapowikszonychobrazwrnych
przedmiotw.Szklanesoczewkipowstayznaczniepniej.Wykorzystywanoje
m.in.dokorygowaniawadwzrokuorazprzykonstrukcjitakichurzdze,jak:
lunety,mikroskopy,aparatyfotograficzne,kamery.
Soczewkitociaaprzezroczyste(zbudowanenajczciejzeszka),ograniczone
zobustronpowierzchniamikulistymilubzjednejstronypowierzchnikulist,
azdrugiejpask.
Kadyzfragmentwsoczewkizachowujesipodobniejakpryzmatizaamuje
przechodzceprzezepromieniewietlne.Soczewkawypukaodpowiadadwom
pryzmatomzczonympodstawami.Schematycznieprzedstawiamyjtak,jakna
rysunku.

Poniszerysunkiprzedstawiaj
rnerodzajesoczewekwklsych.

Jeliwiatopadanagranicdwchprzezroczystych
orodkw,tozwyklejegoczodbijasi(zgodniezprawem
odbicia),aczwchodzidodrugiegoorodka.Mwimy,e
wiatozaamujesi

Promiewietlnypoprzejciuzpowietrzadowody
zmieniakierunek.Mwimy,ewiatoulegozaamaniu.
Zjawisko zaamania wiata wystpuje wtedy, gdy wiato
przechodzi z jednego orodka przezroczystego do
drugiego.

Wizkawiatabiegniewzdupromieniatarczy,amatowaprzednia
ciankapkrkauatwiaobserwacjbiegupromieniawszkle.
Wprowadmynastpujceoznaczenia:
n-prostopadadopowierzchnipadania,wystawionawpunkcie
padaniaP,
-ktpadania(midzypromieniempadajcymaprostn),
-ktzaamania(midzypromieniemzaamanymaprostn).

Jeeliwiatoprzechodzizorodka,wktrymporuszaosiz
mniejszszybkoci,doorodka,wktrymrozchodzisizwiksz
szybkoci,ktzaamaniajestwikszyodktapadania.

Zwikszajcktpadania,

doprowadzamydosytuacji,w
ktrejpromiebdziesilizga
popowierzchnizetkniciaobu
orodkw.

wiatowodymogprzenosiogromniloinformacji(rozmowytelefoniczne,
wiadomociwysyanefaksem,poczeniainternetoweitp.)wbardzokrtkimczasie.Szko,
zktregowykonanejestwknowiatowodujesttakczyste,esygnaywietlnemogw
nimwdrowaniemalbezstratyenergii,azatembezkoniecznocistosowania
odpowiednichwzmacniaczy.
Wknowiatowoduwykonanejestzdwchkoncentrycznychwarstwszka:
cylindrycznegordzeniaiotaczajcegogopaszcza.Kadawarstwawykonanajestzinnego
rodzajuszka.wiatoulegawielokrotnemucakowitemuwewntrznemuodbiciunagranicy
warstw
Poniewawknaszklanewiatowodwmajabardzomaerednice(scieszeod
ludzkiegowosa),monajewyginawdowolnysposbbezgrobyzamaniaiprzerwania
wiatowodu.

Oprczzwierciadepaskichuywanesrwniezwierciadakuliste(sniminp.
zwierciadastosowanenaskrzyowaniachulic,wlusterkachireflektorach
samochodw,wlusterkachdentystycznych).Zwierciado kuliste stanowi cz
gadkiej, wypolerowanej powierzchni kuli.Jakozwierciadomoebywykorzystana
powierzchniakuli.Wzwizkuztymrozrniamyzwierciadakuliste:
*wklse-gdyjakozwierciadowykorzystujemywewntrznpowierzchnikuli
*wypuke-gdyjakozwierciadowykorzystujemyzewntrznpowierzchnikuli.
Kadezwierciadokulisteposiada:
*rodek krzywizny-jestnimrodekkuli(O),
*promie krzywizny-jestnimpromiekuli(r),
*o gwn-ktrjestprostaprzechodzcaprzezrodekkrzywizny(O)irodek
czaszyzwierciada(S).

Promieniewietlnerwnolegedoosigwnejpo
odbiciuodpowierzchnizwierciadakulistego
wklsegoprzechodzprzezjedenpunktzwany
ogniskiem zwierciada.

Ogniskotoleynaosigwnejzwierciada.Odlego
ogniskaodrodkaczaszyzwierciadanazywamyogniskow

Zjawiskoskupianiawiatasonecznegozapomoc
zwierciadewklsychwykorzystanowwieluwspczesnych
urzdzeniachtechnicznych.Wtzw.kuchenkachsonecznych
skupionepromieniewietlnesudopodgrzewaniaywnoci,
ktrumieszczasiwogniskuzwierciada.Podobnerozwizanie
zastosowanowpiecachprzemysowych.WMontLouis,we
francuskichPirenejachzbudowanowielopitrowkonstrukcj
zoonzmaychzwierciade,odpowiednioustawionych,tworzc
gigantycznezwierciadowklse.Wogniskutakiegozwierciada
uzyskujesitemperaturdo3000oC,wktrejmoliwajest
termicznaobrbkawielumetali.

Powstawaniecienia

Oprostoliniowym
rozchodzeniusiwiata
moeszprzekonasi
rwnie,wykorzystujctzw.
kamerotworkow.

wiatorozchodzisiwprnizszybkoci300000
km/s.MimotejolbrzymiejdrogizeSocanaZiemi
wiatopotrzebujea8,3minuty.adneporuszajcesi
ciaoniemoeosignszybkociwiata.

Zjawiskofotoelektryczneznalazoszerokizastosowaniewtechnice.Jednymz
przykadwzastosowaniajestfotokomrka

Tworzyjprniowabakaszklana,ktrejczwewntrznejpowierzchnipokryta
jestcienkwarstwmetaluomaejpracywyjcia(np.cezu).
Ztejpowierzchni,zwanejfotokatod,emitowaneselektrony(fotoelektrony).Drug
elektrod(zwananod)stanowimetalowakulkalubptla.Downtrzabaki
promieniowaniewpadaprzezprzezroczysteokienkoipadanafotokatod.Nastpniez
niejemisjaelektronw,ktresprzyciganeprzezdodatnionaadowananod.W
obwodzietakim,jaknarysunkunastpujeprzepywprduelektrycznego.

Przygotujemyelektroskop,pytk
cynkow(dobrzeoczyszczonnp.
papieremciernym)orazlamp
ukow.Pytkcynkowmocujemydo
elektroskopu-czcjzjego
listkamilubwskazwk.Po
naelektryzowaniupytkidodatnio
skierujemynaniwiatozlampy
ukowej.Eksperymentpowtrzymypo
naadowaniupytkiujemnie.

Tymrazempytkanaelektryzowana
ujemnienietracijuelektronw,bez
wzgldunato,jakintensywnyjest
strumiewiata.Poniewaszko
pochaniapromieniowanienadfioletowe,
monanapodstawieprzeprowadzonego
dowiadczeniawnioskowa,ew
przypadkucynkutawanieczwidma
falelektromagnetycznychwywouje
zaobserwowanezjawisko,zwane
zjawiskiem fotoelektrycznym.

Poprzejciuwiatabiaegoprzezpryzmatobserwujemynie
tylkoodchyleniewiatadopierwotnegokierunku,alerwnie
jegorozszczepieniena barwy.Naekranieotrzymamyszereg
barwprzechodzcychwsposbcigyjednawdrug:od
czerwonejpoprzezpomaraczow,t,zielon,niebieska
dofioletowej.Tenzestawbarwnazywamywidmem cigym
wiata biaego.Takgamkolorw,odczerwienidofioletu
moemytazaobserwowa,gdywiatosoneczneprzenika
przezszklaneprzedmioty(np.krysztaowyflakon)lubprzez
kropledeszczu(tworzctcz).