Uraz rdzenia

krgowego
Fizjoterapia, III rok, I
st.,
stacjonarne

Marta Chlebba
Pawe Araniewicz

Wprowadzenie
W Polsce urazom rdzenia krgowego ulega ok.
1600-1800 osb rocznie. Najczciej s to
ludzie modzi w wieku od 15 do 30 lat.
Uraz rdzenia krgowego powoduje naruszenie
sprawnoci i funkcji organizmu w stopniu
utrudniajcym wykonywanie czynnoci ycia
codziennego, nauk, prac zawodow i udzia
w yciu spoecznym [5].

Przyczyny
Wypadki komunikacyjne
Skoki do wody
Urazy sportowe
Upadek z wysokoci
Przemoc (np. rany postrzaowe, cite)
Powikanie zabiegu chirurgicznego [5,
6]

Czynniki ryzyka
Pe: mska
Wiek: 1630 lat oraz powyej 50 lat
Osoby uprawiajce sporty wyczynowe
Osoby z zaburzeniami dotyczcymi
koci lub staww np. cierpice na
zapalenie staww czy osteoporoz [5, 7]

Mechanizmy urazu
krgosupa
a)Zgiciowy

b)Wyprostny c)Kompresyjny

Mechanizm zgiciowy
Uszkodzenie bdce nastpstwem zadziaania
urazu doprowadzajcego do zgicia krgosupa ku
przodowi, przekraczajcego granic fizjologicznego
zakresu ruchu.
Jest wynikiem zadziaania si urazowych na
ciemieniowo-potyliczn czy potyliczn cz czaszki
lub okolic plecw, grzbietu.
Moe te by nastpstwem urazu poredniego,
wywoujcego gwatowne przygicie tuowia lub
gowy do przodu, co jest szczeglnie niebezpieczne
przy ustabilizowaniu niszych odcinkw ciaa, jak to
ma miejsce w wypadkach samochodowych [2].

Mechanizm wyprostny
Uszkodzenia wyprostne powstaj, gdy sia urazu
dziaa od przodu krgosupa, doprowadzajc do
jego przeprostu powodujcego rozerwanie wizada
podunego przedniego i uszkodzenia krka
midzykrgowego.
Jest to czsty mechanizm urazu szyjnego odcinka
krgosupa, zwaszcza u osb starszych. Bardzo
rzadko doprowadza do uszkodzenia segmentw
niszych.
Do uszkodzenia moe doj w sposb: bezporedni
np. w nastpstwie uderzenia rowerzysty okolic
czoa o przeszkod; oraz poredni np. w wypadku
samochodowym przy uderzeniu pojazdu od tyu.

Mechanizm kompresyjny
(zgnieceniowy)
Zamania kompresyjne powszechnie uwaane s za
najlepiej rokujce ze wzgldu na mae
niebezpieczestwo pierwotnego lub wtrnego
uszkodzenia rdzenia.
Sia urazu przyoona w okolicy ciemieniowej
czaszki lub w nastpstwie upadku z wysokoci na
poladki bd stopy dziaa w osi krgosupa i
doprowadza do zgniecenia trzonu krgu, nie
powodujc uszkodzenia elementw wizadowych
stabilizujcych krgosup.

Podzia urazw rdzenia

Uszkodzenie cakowite
Uszkodzenie czciowe
I. Zesp Browna-Squarda
II. Zesp Centralny
III. Zesp ttnicy rdzeniowej przedniej
IV. Stuczenie tylnej czci rdzenia
krgowego
V. Zesp wstrznienia rdzenia
krgowego

Uszkodzenie cakowite
Jego nastpstwem jest zniesienie
wszystkich rodzajw czucia (dotyku,
blu, temperatury, uoenia) od poziomu
uszkodzenia rdzenia z jednoczesnym
poraeniem wszystkich grup
miniowych zaopatrywanych z
segmentw rdzenia zarwno objtych
stref uszkodzenia, jak i poniej poziomu
uszkodzenia [2].

Uszkodzenia
czciowe
rdzenia

I Zesp BrownaSquarda
Spowodowany bocznym uszkodzeniem poowy
rdzenia krgowego. Wystpujc w czystej formie
jest zwykle nastpstwem urazw ostrych, np.
uszkodzenia rdzenia noem.
Nastpuje tu poraenie poowicze, zniesienie czucia
prioproceptywnego po stronie urazu i zniesienie
czucia blu i temperatury po stronie przeciwnej
wynikajce z uszkodzenia skrzyowanych drg
rdzeniowo-wzgrzowych.
Zespoowi mog towarzyszy ble korzeniowe,
przeczulica, zaburzenia naczynioruchowe.

II Zesp Centralny
Jest wynikiem gwnie wyprostnego uszkodzenia
rdzenia krgowego.
Charakteryzuje si niedowadem
czterokoczynowym, znacznie wikszym w obrbie
koczyn grnych ni dolnych, czemu towarzysz
zaburzenia czynnoci pcherza moczowego i
rnego stopnia zaburzenia czucia (zwaszcza blu i
temperatury).
Obraz tego zespou w gwnej mierze zaleny jest
od zaburze krenia w obrbie ttnicy rdzeniowej
przedniej, zaopatrujcej rogi przednie i centraln
cz rdzenia

III Zesp ttnicy

rdzeniowej
przedniej
Jest wynikiem zgniecenia przedniej
czci rdzenia, wraz z uciniciem
przedniej ttnicy rdzeniowej.
Wyraa si cakowitym poraeniem
ruchowym z zaburzeniem czucia blu
poniej uszkodzenia, ale czciowo
zachowanym czuciem uoenia i
wibracji.

IV Stuczenie tylnej
czci rdzenia
krgowego

Zesp bdcy odwracalnym uszkodzeniem rdzenia,

a zwaszcza jego rogw tylnych.
Charakteryzuje si blami, zaburzeniami czucia,
mrowieniem w okolicy szyi, koczyn grnych,
tuowia. Objawy te s zwykle symetryczne. Czsto
wystpuje mozaikowa przeczulica
wielosegmentowa, najczciej o piekcym
charakterze.
Moe wystpowa w czystej formie, bd w
poczeniu z niedowadem koczyn grnych.

V Zesp
wstrznienia
rdzenia krgowego
Charakteryzuje si przemijajcym zaburzeniem
czynnoci rdzenia porwnywalnym do
wstrznienia mzgu oraz uszkodzenia
obwodowego ukadu nerwowego o typie
neuropraksji.
Powrt funkcji nastpuje szybko, w cigu minut
lub godzin, i jest cakowity.

Podzia ze wzgldu na
rodzaj
poraenia/niedowadu

Tetraplegia (tetrapareza) poraenie niedowad 4

koczyn uszkodzenie na poziomie rdzenia
Triplegia (tripareza) poraenie 3 koczyn
Hemiplegia (hemipareza) - Zesp BrownaSquarda
Diplegia (dipareza) poraenie poprzeczne,
dwch koczyn, najczciej koczyn dolnych
Paraplegia (parapareza) poraenie niedowad
koczyn dolnych

Skala ASIA
Jest to klasyfikacja wymagajca szczegowego
badania zaburze czucia, dotyku, blu oraz siy
miniowej okrelonych zespow dynamicznych.
ASIA ocenia poziom funkcji ruchowych,
odruchowych i czuciowych.
Czucie dotyku bada si obustronnie w
obrbie 28 dermatomw, stosujc
trzypunktow skal
Si miniow ocenia si wg
piciostopniowej skali [2]

Skala ASIA
A.Cakowite uszkodzenie: brak czynnoci
ruchowej i czuciowej poniej poziomu uszkodzenia
cznie z brakiem czucia w segmentach S4 S5.
B.Niecakowite uszkodzenie: brak czynnoci
ruchowej poniej poziomu uszkodzenia, przy
zachowanym czuciu.
C.Niecakowite uszkodzenie: zachowany ruch
poniej uszkodzenia oraz wicej ni poowa
kluczowych mini posiada si do 3 stopni w skali
Lovetta.
D.Niecakowite uszkodzenie: zachowany ruch
poniej uszkodzenia oraz wicej ni poowa
kluczowych mini posiada si rwn lub wiksz
od 3 w skali Lovetta.
E.Bez uszkodze neurologicznych: prawidowa

Przebieg kliniczny
1) okres szoku (wstrzsu) rdzeniowego 3 do
6 tygodni; 2) okres cofania si porae =
okres odnowy i kompensacji 3 do 4
miesice;
3) okres utrwalania si porae = stabilizacji
fizjopatologicznej 6 do 24 miesice;
4) okres adaptacji kilka lat [3]

Szok rdzeniowy
Trwa przez 3-6 tygodni po urazie
Zniesienie wszystkich rodzajw czucia poniej
poziomu uszkodzenia rdzenia
Wystpuje wiotkie poraenie ruchowe
Zahamowanie perystaltyki jelit
Zaburzenia czynnoci zwieraczy
Zaburzenia metaboliczne [3]

Okres cofania si porae

Trwa przez 3-4 miesice po ustpieniu
szokurdzeniowego
W przypadku porae niecakowitych dochodzi do
czciowego cofania si objaww
Przy uszkodzeniach cakowitych nie ma moliwoci
by powrcia czynno dowolna, stopniowo
powracaj natomiast odruchy cignowo-okostnowe,
skrne i autonomiczne, oraz wraca napicie mini
szkieletowych, gadkich mini naczy krwiononych
i jelit. Wymienione odruchy s wygrowane.
Pojawia si spastyczno mini

Okres utrwalania si
porae
Trwa przez 6 - 24 miesice
Utrwalanie si zmian nieodwracalnych
Doskonalenie funkcji automatycznych
pcherza moczowego i zwieraczy odbytu
Normalizacja zaburze metabolicznych

Okres adaptacji
Trwa przez kilka lat
Przystosowanie si chorego do nowego
ukadu zmian strukturalnych i
czynnociowych.

Powikania
Powikania moczowe kamica, infekcje,
przewleka niewydolno nerek, pcherz
neurogenny
Odleyny
Powikania pucne
Skostnienia okoostawowe
Stany zapalne naczy obwodowych
Zaparcia poraone zwieracze [1]

Pcherz neurogenny
Najczciej wyrnia si dwa rodzaje pcherza
(neurogennego) po urazie rdzenia krgowego:
Typ I(wypieracz wiotki (niedoczynny), zwieracz
spastyczny (nadczynny)): ilo moczu, ktra zalega jest
bardzo dua, tak wic ciany pcherza moczowego s
nadmiernie rozcignite, co grozi ich uszkodzeniem. Przy
bardzo duym wypenieniu pcherza dochodzi do
wycieku kropel moczu.
Typ II(wypieracz oraz zwieracz wiotki (niedoczynny)):
pojawia si nietrzymanie moczu z jednoczesnym
zwikszonym zaleganiem moczu w pcherzu trudno
jest cakowicie oprni pcherz. Mocz wycieka z
pcherza w sposb stay, kropelkowy [8].

Rehabilitacja wczesna
I. Zapobieganie powikaniom pucnym
II. Kontrola czynnoci wydalniczych
III. Zapobieganie odleynom i
przykurczom
IV. Terapia ruchowa
V. Pionizacja [4]

Zapobieganie
powikaniom pucnym
Systematyczne i czste przeprowadzanie
wicze oddechowych, ktrych zadaniem
jest uatwienie wymiany gazowej
Wspomaganie usuwania wydzieliny z
drzewa oskrzelowego, co osign mona
poprzez oklepywanie klatki piersiowej,
inhalacje oraz zastosowanie pozycji
drenaowych [4]

Kontrola czynnoci
wydalniczych
Cewnikowanie
Przyspieszenie wytwarzania si
zastpczego odruchu mikcji, tzw.
"automatyzmu pcherzowego". Polega na
okresowych skurczach pcherza, ktre
powoduj cakowite lub prawie cakowite
jego oprnianie.

Zapobieganie odleynom i
przykurczom
Czste, najlepiej co 2 godziny, zmiany
uoenia pacjenta w ku
Kontrola stanu skry
Stosowanie materacy
przeciwodleynowych
Profilaktyka nieprawidowych ustawie
i deformacji w stawach.

Terapia ruchowa
wiczenia bierne poraonych koczyn dolnych i
grnych, wedug zasad:
-ustabilizowanie bliszego odcinka wiczonej
koczyny;
-wiczenia prowadzone od staww dystalnych do
proksymalnych;
-ruch wykonywany powoli, pynnie, w penym
zakresie i we wszystkich paszczyznach
fizjologicznego ruchu;
-stosowanie docisku na powierzchnie stawowe, by
uatwi odywianie chrzstki stawowej i zapobiec jej
degeneracji

Terapia ruchowa
wiczenia czynne u chorych, u ktrych nastpuje
poprawa neurologiczna, wedug progresji:
-Przy ladowym ruchu czynnym stosowa naley
wiczenia oparte o skurcz izometryczny
-Stopniowo wprowadza wiczenia czynne w odcieniu
-wiczenia czynne wolne starajc si uzyska peen
zakres ruchu czynnego.
Minie nieporaone naley wzmacnia stosujc
wiczenia z oporem, stopniowo zwikszajc obcienie.
Naley przy tym pamita, e zbyt intensywny trening i
przemczanie pacjenta moe wywiera odwrotny do
zamierzonego skutek i powodowa osabienie jego
wydolnoci oglnej

Pionizacja
Wczesna pionizacja zapobiega powikaniom
ze strony ukadu moczowego i oddechowego,
jest take elementem profilaktyki odleyn.
W przypadku uszkodze krgosupa leczonych
zachowawczo pionizacj rozpocz mona
dopiero po 2-3 miesicach od urazu.
Operacyjne ustabilizowanie zamania skraca
ten czas nawet do 2 dni po zabiegu.

Rehabilitacja w okresie
pnym
I. Nauka czynnoci samoobsugowych
II. Lokomocja na wzku
III. Usprawnianie rki
IV. Rehabilitacja spoeczna i zawodowa
V. Rehabilitacja psychologiczna
VI. Zaopatrzenie ortopedyczne
VII. Fundacja aktywnej rehabilitacji [4]

Pimiennictwo
1) Dega W., Milanowska K.: Rehabilitacja medyczna, 1983
2) Kiwierski J., Kowalski M., Krasuski M.: Schorzenia i urazy
krgosupa, 1997
3) Grochmal S., Zieliska-Charszewska S.: Rehabilitacja w
chorobach ukadu nerwowego, 1986
4) Kwolek A., Lenart-Domka E., Paczeniak-Jost A.: Zasady
rehabilitacji osb z urazowym uszkodzeniem rdzenia krgowego.
Postpy Rehabilitacji, 2004
5) Furmaniuk L., Cywiska-Wasilewska G.: Metodyka usprawniania
osb po urazie rdzenia krgowego podczas obozw Aktywnej
Rehabilitacji, 2008
6) The Lancet, Volume 359, Issue 9304, 2 February 2002, Pages
417425
7) Rosiczuk-Tonderys J., Zauski R., Gdesz M., Lisowska A.: Urazy
krgosupa i rdzenia krgowego przyczyny i powikania, 2012
8) http://rehabilitacjamedyczna.katowice.pl/2011/03/27/pecherzneurogenny/