dr Lidia Marszaek

Rozwj dziecka w wieku

przedszkolnym
Wiek przedszkolny obejmuje okres ycia dziecka

od 3. do 7. roku ycia.

Dzieci w tym wieku rozwijaj si w rnym

tempie, rni si od swoich rwienikw

cechami fizycznymi i psychicznymi, wzrastaj w
odmiennych warunkach rodowiskowych. Jednak
u wszystkich dzieci pomidzy 3. a 7. rokiem ycia
zachodz zmiany w psychice, charakterystyczne
dla okresu przedszkolnego, ktre pozwalaj ten
okres wyodrbni spord innych okresw
rozwojowych.

Wiek ten stanowi wzgldnie jednolity okres ze

wzgldu na dominujc w nim form dziaalnoci,

jak jest zabawa, na sposb poznawania
rzeczywistoci, czyli swobodne zdobywanie
dowiadcze i okolicznociowe uczenie si oraz ze
wzgldu na specyfik rodowiska wychowawczego,
jakim jest gwnie rodzina oraz przedszkole,
dopeniajce jej role.

Poza tymi wsplnymi dla wieku przedszkolnego

waciwociami mona wyodrbni w tym okresie

trzy kolejne fazy. Nie maj one charakteru
zasadniczego, jednak s odzwierciedleniem
istotnych przemian w wiadomoci i osobowoci
dziecka oraz dynamiki procesw poznawczych,
przeksztace w emocjonalnej i spoecznej sferze
rozwoju psychicznego dzieci.

Okresy rozwojowe
Faza pierwsza ( wczesna ) - od 3 do 4 lat
Maa samodzielno, konieczno pomocy

dorosych w najprostszych nawet czynnociach

samoobsugowych. Zasb dowiadcze jest niewielki,
trudnoci z porozumieniem. Dzieci lepiej rozumiej
polecenia kierowane do nich indywidualnie ni
zbiorowe nakazy i zakazy.
Stadium mylenia sensoryczno-motorycznego,
zadania rozwizywane w paszczynie manipulacyjnej
i ruchowo-spostrzeeniowej, gdy zachodzi
bezporedni kontakt z przedmiotem w dziaaniu.
Zabawy s proste i krtkie, gdy dzieci nie potrafi
koncentrowa uwagi przez duszy czas.
Chwiejno uczuciowa i dua wraliwo na
zmiany w otoczeniu spoecznym.

Faza druga ( rednia ) - od 4 do 5 ,5 lat

Dzieci s bardziej samodzielne, zaradne, atwiej

przystosowuj si do grupy przedszkolnej i nawizuj

yczliwe kontakty z rwienikami. Bywaj jednak
impulsywne i niezrwnowaone, egocentryczne i
agresywne, std nie brak midzy nimi konfliktw.
Jednak lubi towarzystwo innych dzieci i chtnie
podejmuj z nimi zabawy.
W tej fazie dzieci wkraczaj w wiek pyta, staj si
odkrywcami wiata rzeczy, zjawisk i poj. Rozkwit
wyobrani, szybkie postpy w dziedzinie mowy i
mylenia. Aktywno intelektualna dziecka
wspistnieje z realnym dziaaniem na przedmiotach.
Dowiadczenia ruchowe, sensoryczne i umysowe
dzieci w tym wieku s coraz szersze, ale poznanie
rzeczywistoci wci jest powierzchowne, bo dziecko
nie ujmuje jeszcze istoty faktw i zdarze, a take
zwizkw logicznych, ktre je cz.

Faza trzecia ( pna ) - od 5,5 do 7 lat

ywe zainteresowanie wiatem przyrody oraz

niektrymi zjawiskami ycia spoecznego. Dziecko

chonie informacje o otoczeniu. Zmienia si sposb
zdobywania wiedzy i dowiadczenia. Dziecko jest ju
lepiej przystosowane do pracy w zespole, zdolne do
duszego wysiku i skupienia uwagi.
Zasadnicz form spdzania czasu jest nadal zabawa,
jednak zabawy szeciolatkw s bardzo urozmaicone,
organizowane z podziaem rl i funkcji. Rozwijaj si
gry i zabawy dydaktyczne umysowe i ruchowe, z
pilnie przestrzeganymi przez dzieci reguami.
Samodzielno i wyszy stopie uspoecznienia dzieci
pozwalaj na powierzanie im przez dorosych
odpowiedzialnych zada. Dziecko w tym wieku staje
si bardziej opanowane i mniej impulsywne od
modszych dzieci a w sprzyjajcym rodowisku moe
rozwija uczucia wysze spoeczne i estetyczne.

Cechy i waciwoci
rozwoju

Rozwj fizyczny
Rozrost organizmu dziecka polegajcy na zwikszaniu si
wymiarw i masy ciaa.
Wyrane dysproporcje w budowie ciaa: krtkie koczyny w
stosunku do duej gowy i wyduonego tuowia.
Kociec dziecka jest wraliwy i gitki a krzywizny
krgosupa jeszcze nie ustalone. Bardzo saba muskulatura,
wskutek czego dziecko jest niewytrzymae na wysiek
fizyczny, mczy je jednostajna pozycja i monotonny, duej
trwajcy ruch. Ruchy mini dziecka 6-7-letniego s ju
cakiem swobodne, lecz proces rnicowania w obrbie
ukadu kostnego i miniowego nie jest jeszcze zakoczony.
Wraliwy ukad pokarmowy.
Doskonali si budowa i funkcje ukadu nerwowego. Zmienia
si wielko powierzchni poszczeglnych pl kory
mzgowej, komplikuje si budowa komrek nerwowych. Za
rozwojem strukturalnym ukadu nerwowego idzie jego
rozwj funkcjonalny. Wzrasta wpyw kory mzgowej na
nisze czci ukadu nerwowego, dziki czemu czynnoci
dziecka staj si lepiej skoordynowane. Wzrasta oglna
zdolno do pracy komrek nerwowych, dziki czemu
dziecko moe duej odbiera bodce zewntrzne.

Rozwj motoryczny
Rozwj ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym

cechuje wzgldna harmonijno, stopniowo doskonali

ono ruchy postawno-lokomocyjne i ruchy
manipulacyjne. W tym okresie nastpuje te rozwj i
doskonalenie si ruchw narzdziowych (praksji), co
wpywa na wzrost samodzielnoci i zaradnoci
dziecka.

Dzieci 3-4-letnie wymagaj jeszcze przy ubieraniu si

pewnej pomocy dorosych, wikszo dzieci 5-letnich

potrafi samodzielnie ubra si, ma jednak trudnoci
na przykad z zawizaniem sznurowade, natomiast u
dzieci 6-letnich ruchy te staj si w peni
zautomatyzowane i sprawne, o ile doroli umoliwiaj
ich wiczenie.

Rozwj dziaalnoci dziecka

Podstawow, cho nie jedyn form dziaalnoci dziecka w

wieku przedszkolnym jest zabawa. Wraz z wiekiem

wikszego znaczenia nabieraj zajcia, ktre przygotowuj
je do podejmowania nowych obowizkw.
W trzeciej fazie tego wieku niektre formy nauki i pracy
zostaj wyodrbnione w postaci czynnoci specyficznych,
np. penienie dyuru w grupie, pomaganie w zajciach w
gospodarstwie domowym. Im dziecko starsze, tym bardziej
zmienia si jego postawa wobec wasnych czynnoci,
dziecko wkada coraz wikszy wysiek w ich finalizacj.
6-7-latek jest ju zdolny do podejmowania czynnoci
intencjonalnych, czyli takich, w ktrych toku zmierza do
okrelonego celu i wyniku, usiujc przezwyciy
ewentualne przeszkody. Zabawy dzieci przybieraj bogate i
rnorakie formy, staj si czynnoci samodzieln i
twrcz. Dzieci coraz chtniej bawi si w grupie, uczc si
podporzdkowywa swoje chci projektom i postpowaniu
innych dzieci oraz przyjtym reguom wsplnej zabawy.

Rozwj procesw poznawczych

Uwaga dzieci nie jest zbyt trwaa, przerzutna ani
podzielna. Jest przede wszystkim mimowolna,
skoncentrowana na bodcach atrakcyjnych.
Wraz z wiekiem ksztatuj si pocztki uwagi
dowolnej, dzieci coraz trwalej skupiaj uwag na
tym, co robi.
Pami ma charakter mimowolny, dziecko nie
stawia sobie zadania zapamitania materiau w
celu jego pniejszego odtworzenia.
Zapamitywanie i przypominanie wczaj si w
rne formy aktywnoci dziecicej. Dopiero pod
koniec tego wieku obserwuje si pocztki pamici
dowolnej.
W procesach pamici du rol odgrywaj emocje.
Czynnoci i zdarzenia zabarwione emocjonalnie
zostaj lepiej zapamitane przez dzieci.

Rozwj mowy
Pod koniec trzeciego roku ycia dzieci maj ju
opanowane podstawy jzyka ojczystego, zarwno pod
wzgldem leksykalnym , jak i gramatycznym. Od strony
funkcjonalnej mowa dzieci w tym wieku ma charakter
sytuacyjny i synpraktyczny, tzn. dziecko w swych
wypowiedziach nie przekracza krgu wykonywanych
czynnoci , przedmiotw i osb, z ktrymi pozostaje w
danej chwili w bezporednim kontakcie.
W wieku 6-7 lat dziecko posuguje si ju swobodnie
mow potoczn i porozumiewa si bez trudu z innymi
ludmi. Potrafi przekaza im swoje myli i pragnienia,
emocje i uczucia. Mowa staje si mow kontekstow
(wizan), gdy jest zrozumiaa we wzajemnych
zwizkach midzy sowami, tworzcymi wypowied,
niezalenie od sytuacji. Jednoczenie rozwija si
symboliczna funkcja jzyka i jego cisy zwizek z
myleniem.

Rozwj mylenia
Mylenie dzieci w wieku przedszkolnym opiera si na
trzech szczeblach tego procesu :
myleniu sensoryczno-motorycznym (zmysoworuchowym),
myleniu konkretno-wyobraeniowym
myleniu pojciowym, abstrakcyjnym, zwanym te
sowno-logicznym lub symbolicznym.
Dla dzieci w tym wieku najbardziej charakterystyczne

jest mylenie konkretno-wyobraeniowe, jednak

spotyka si rwnie mylenie dominujce w poprzednim
stadium, jak i zalki wyszych form czynnoci
umysowych. Mylenie jest podporzdkowane zadaniom
praktycznym, przejawia si w rozwizywaniu
problemw podczas codziennych zaj, jest zwizane z
konkretnym celem, jakiemu suy w dziaaniu.

Rozwj uczuciowy
Dziecko nie umie maskowa swych przey, dlatego
uwidaczniaj si one natychmiast w jego zachowaniu.
We wczesnej i redniej fazie wieku przedszkolnego
uczucia dzieci cechuje afektywno i impulsywno,
emocje s krtkotrwae, ale silne i gwatowne. Dziecko
jest zmienne w swoich uczuciach i nastrojach, jego
emocje szybko si wytwarzaj i gasn lub
przeksztacaj si w inne , czasem kracowo
odmienne uczucia (labilno uczuciowa.)
W powizaniu z pobudliwoci emocji i atwoci
ekspresji stanw uczuciowych sprawia to, e dzieci w
wieku przedszkolnym s emocjonalnie niedojrzae i
niezrwnowaone. Dojrzewanie uczu polega na
opanowywaniu przez dziecko emocji i rozwoju uczu
waciwych, wyszych (intelektualizacja uczu
uczuciowe ustosunkowanie si do faktw
rzeczywistych, ale i wyobraonych).

Rozwj spoeczny
Przystosowanie form zachowania dziecka do
wymaga rodowiska spoecznego stanowi wane
osignicie rozwojowe wieku przedszkolnego,
dziecko w tych latach staje si istot spoecznie
dostosowan do otoczenia, zdolne jest do
uczestnictwa w zabawach i zajciach oraz
przygotowane do wczenia si w szersz
spoeczno. Rzeczywisty ukad stosunkw
midzyludzkich jest odtwarzany w zabawie, co
wpywa na przyswojenie sobie przez dzieci norm i
nawykw postpowania spoecznego, ktre
nastpnie zostaj przeniesione przez dzieci w
inne sytuacje spoeczne.

Potrzeby i motywy dziaania

Potrzeba ruchu i aktywnoci
Potrzeba yczliwej akceptacji (atmosfery)
Potrzeba bezpieczestwa
Potrzeba poznawcza

Postawy i oceny moralno-spoeczne

Moralno dzieci jest moralnoci
heteronomiczn, normy moralne wynikaj nie z
dobrowolnego wyboru jednostki, ale s dziecku
narzucone z zewntrz przez dorosych. Doroli
stanowi dla dziecka bezwzgldny autorytet i
wzr zachowania. Pod koniec okresu
przedszkolnego dziecko potrafi podporzdkowa
si wymaganiom innych take dlatego, e chce
postpowa zgodnie z zasadami, ktre wyznaj
osoby, ktre darzy szacunkiem. Nawyki i sposoby
postpowania dzieci w wieku przedszkolnym nie
s jeszcze trwae, dlatego postpowanie dzieci
niekiedy rozmija si z przyjt przez nie, jednak
nie zawsze do koca rozumian zasad

Czynniki rozwoju dziecka