Umiejtnoci niezbdne w pracy wychowawczej z dziemi

Dr Baej Karwat
Centrum Zdrowia i Rozwoju Psychicznego
www.stricte.org
Prywatna Praktyka Psychologiczna
E-mail: bkarwat@gmail.com
Tel. 798-811-140

Przegld wystpienia

Przypomnienie podstawowych umiejtnoci komunikacyjnych

Wychowanie

Zasada posiadania problemu

Oglne zasady rozwizywania problemw

Nazywanie uczu

Pomoc w budowaniu poczucia wasnej wartoci

Pomoc w rozwizywaniu konfliktu wewntrznego

Postpowania w przypadku agresji dziecka

Postpowanie z oporem dziecka

Zasady wymierzania kar, czy moe co zamiast karania?

Skuteczna komunikacja podstawowe umiejtnoci

Parafrazowanie

Klaryfikowanie

Odzwierciedlanie uczu

Komunikaty Ty i Ja

Akceptacja i zrozumienie

Parafrazowanie

Wiem dobrze, co chcesz mi powiedzie

Zanim Ci co powiem, najpierw upewni si czy dobrze
rozumiem o co Ci chodzi

Powiedziae, e...
Z tego, co powiedziae, ja rozumiem, e...
Inaczej mwic...
Czy to oznacza e...
JA to widz w ten sposb, e...

Klaryfikowanie
Dziecko: Bo ja, ja... staraem si nauczy na jzyk polski, ale
jednoczenie nie rozumiaem o co w tym wszystkim chodzi...; w
domu byli gocie, a tata by chory... nie miaem podrcznika, bo...
Nauczyciel: Z tego, co powiedziae zrozumiaem, e nie
przygotowae si do dzisiejszej lekcji z kilku powodw. Materia
z lekcji nie by dla Ciebie zrozumiay, nie miae podrcznika, ale
te bye przejty chorob taty i odwiedzinami goci.

Sprbujmy uporzdkowa Twoj wypowied...

Jeli dobrze Ciebie zrozumiaem...

A zatem uwaasz, e...
Powiedziae, e...

Odzwierciedlanie uczu

Dziecko: On cigle mnie zaczepia. Na przerwie mia si ze mnie

i krzycza, wyzywa mnie. Jest gupi. Mam ochot da mu w
twarz.
Nauczyciel: Z tego, co mwisz zauwaam, e zocisz si na
Sebastiana, bo Ciebie zaczepia.

Widz, e ciko Tobie o tym mwi...

Kiedy opowiadasz o tym, masz zy w oczach...

Odzwierciedlanie uczu

Dziecko: On cigle mnie zaczepia. Na przerwie mia si ze mnie

i krzycza, wyzywa mnie. Jest gupi. Mam ochot da mu w
twarz.
Nauczyciel: Z tego, co mwisz zauwaam, e zocisz si na
Sebastiana, bo Ciebie zaczepia.

Widz, e ciko Tobie o tym mwi...

Kiedy opowiadasz o tym, masz zy w oczach...

Komunikaty Ty nie s waciwe!

Ty zawsze...
Ty nigdy...
Ty jeste...

sugeruj, e kto inny ponosi win /

odpowiedzialno za zaistnia sytuacj
nie opisujemy wasnych uczu

Komunikaty Ja

przyznajemy si do pewnej odpowiedzialnoci /

udziau w sytuacji
informujemy i naszych emocjach / wyraamy je
komunikacja staje si bardziej otwarta / szczera

DLACZEGO WARTO?
1. Daj drugiej osobie szans na zmian zachowania.
2. Nie zawieraj negatywnej oceny.
3. Nie wpywaj ujemnie na wzajemne relacje.

W jaki sposb formuowa komunikaty Ja?

Kiedy przerywasz mi...

Nie lubi kiedy...

Kiedy na mnie krzyczysz, nie mam ochoty z Tob rozmawia.

Nie lubi spotyka si z Jackiem, kiedy znajduje si pod

wpywem alkoholu. Obawiam si osb nietrzewych.

a) Kiedy informuje, e dane zachowanie jest dla nas kopotliwe

b) Skutki zachowa bez osdu
c) Uczucie

Akceptacja i zrozumienie

Prba wejcia w subiektywny wiat przey rozmwcy

Bierzemy pod uwag perspektyw rozmwcy
Powstrzymujemy si od oceny
Koncentrujemy si na suchaniu i sprawdzaniu czy dobrze
rozumiemy wypowied
Dymy do zachowania jak najlepszego kontaktu

Bariery komunikacji

Twoja historia:

Masz 10 lat. Pokcie si w szkole ze swoim

najlepszym koleg. Tydzie temu prosi Ci
o poyczenie 4 zotych na chipsy. Poyczye mu
na dwa dni, a on do dzisiaj nie odda pienidzy.
Gdy w szkole poprosie go o zwrot pienidzy
najpierw chcia wymusi na Tobie, aby mg odda
pienidze Ci innym razem, a potem rzuci na
podog i powiedzia, e ju nie chce z Tob by
w tej samej awce, bo jeste samolubem.

Bariery komunikacji

Wracasz ze szkoy do domu i o wszystkim, co si wydarzyo

prbujesz opowiedzie mamie. Mama chce Tobie pomc na
rne sposoby:

ZAPRZECZANIE UCZUCIOM
Nie martw si, nic si nie stao, przecie w kocu odda pienidze.
Na pewno znajdziesz sobie nowego koleg. No, umiechnij si
i ju przesta o tym myle!
FILOZOFOWANIE
Wiesz dziecko, takie jest ycie nie raz jeszcze stracisz
przyjaciela. Przyja na cae ycie nie istnieje, ludzie si cigle
kc, a ju szczeglnie dzieci.

Bariery komunikacji
RADA
Wiesz co? To twj kolega jest samolubny i gupi. Powiedz mu, e ty te nie chcesz
z nim siedzie w jednej awce i udawaj, e nie zwracasz na niego uwagi.
Poszukaj sobie nowego przyjaciela i poka mu e wcale go nie potrzebujesz
ALANIE SI
Ojej, ale ty jeste biedny. Cigle spotyka ci jakie nieszczcie. Strasznie mi
ciebie al.
OBRONA DRUGIEJ OSOBY
Wiesz, moe twj kolega mia racje. Moe jemu mama nie daje pienidzy na
chipsy, tak, jak tobie. Jeeli zaleao ci na przyjani z nim, moge mu odpuci
te kilka zotych. Zaproponuj mu jutro, e jeszcze raz mu poyczysz.

Bariery komunikacji
PYTANIA
A dlaczego w ogle poyczye mu pienidze skoro nie oddaje? Czy co
podobnego ju si kiedy zdarzyo? Co mu powiedziae, jak nie
chcia ci odda pienidzy? Czy powiedziae o tym pani
wychowawczyni?

Bariery komunikacji
ODPOWIED EMPATYCZNA
Rozumiem, e ta sytuacja musiaa by dla Ciebie nieprzyjemna.
Zaleao Ci na tym, aby z powrotem dosta pienidze, ktre
poyczye koledze. Pewnie poczue si zaskoczony kiedy nie chcia
odda Ci pienidzy?

WYCHOWANIE

wiadome oddziaywanie przez wychowawc na wychowanka, majce

na celu wytworzenie pewnej zmiany w jego osobowoci.
Zmiany te powinny obejmowa zarwno stron poznawcz, jak
i instrumentaln, a sam proces zachodzcy midzy nimi jest
uwarunkowany wieloma czynnikami.
Najczciej rozumiane jest jako przeksztacanie, rozwijanie osoby.
Odbywa si poprzez wsplne przeywanie w trakcie zabawy, pracy,
rozmowy, uroczystoci (Peteresen).

Wspieraj i wymagaj dwie zasady

procesu wychowawczego

W relacji wychowawczej pojawiaj si dwa

aspekty:

- wsparcie, akceptacja, szacunek dawane dziecku,

- granice, normy, wymagania, ktre stawia przed
dzieckiem wychowawca.

Wspieraj i wymagaj dwie zasady

procesu wychowawczego

Wychowawca wspiera dziecko poprzez:

- akceptacj potrzeb i uczu dziecka

- przekazywanie dziecku wiary w jego moliwoci, zdolnoci,
potencja
- obdarzanie zaufaniem
- wzmacnianie jego osigni i stara
- pomoc dziecku w rozwizywaniu problemw i konfliktw
wewntrznych.

Wspieraj i wymagaj dwie zasady

procesu wychowawczego

Dziecko, ktre dowiadcza wsparcia i wymaga:

- uczy si rozpoznawa wasne uczucia i potrzeby

- zyskuje szacunek do samego siebie
- uczy si ufa innym ludziom i sobie samemu oraz korzysta
ze wsparcia innych
- buduje poczucie wasnej wartoci i kompetencji
- uczy si rozwizywa swoje problemy.

Wspieraj i wymagaj dwie zasady

procesu wychowawczego

Granice i wymagania stawianie dziecku wynikaj z:

- warunkw pracy w wietlicy, szkole, zasad bezpieczestwa

- zada jakie ma do zrealizowania osoba pracujca z dzieckiem
- norm wspycia pomidzy ludmi
- specyfiki relacji pomidzy dorosym a dzieckiem (celw wychowawczych)
- osobistych granic osoby wspierajcej dziecko (wartoci, uczu, potrzeb).
Zadaniem osoby wspierajcej jest pokazywanie dziecku granic
i egzekwowanie wymaga, powstrzymywanie niewaciwych postaw,
konfrontowanie go z konsekwencjami zachowania - z szacunkiem
i zdecydowaniem.

Wspieraj i wymagaj dwie zasady

procesu wychowawczego

Dziki takim oddziaywaniom dziecko uczy si:

- wspycia z ludmi - poznaje zasady i reguy rzdzce wiatem

poza rodzin i uczy si ich przestrzega
- dowiaduje si, e jego zachowanie powoduje okrelone
konsekwencje, uczy si odpowiedzialnoci za wasne
zachowania
- czuje si bezpieczne.
Oba aspekty relacji osoby wspierajcej z dzieckiem s rwnie
wane - Ile wsparcia - tyle wymaga.

Zasada posiadania problemu

Problem

ZASADA 1

Problem rozwizuje ten, do kogo on naley.

ZASADA 2

Kiedy dorosy zauway problem w relacji z dzieckiem najpierw

powinien siebie zapyta:

Czyj to jest problem?

Co mog zrobi?

Towarzyszy czy interweniowa?

Zasada posiadania problemu

- Dziecko przeywa przykre uczucia

- Potrzeby dziecka nie s zaspokojone
- amane s prawa dziecka

- Zabawa
- Nauka
- Wsppraca

- Dziecko narusza granice / wartoci / normy wane dla dorosego

- Dorosy przeywa przykre uczucia / nie moe zaspokoi swoich
potrzeb

Dziecko posiada problem

Zadaniem dorosego jest towarzyszenie dziecku

w rozwizaniu problemu:

uwanie sucha
okazuje zrozumienie
daje wsparcie
oferuje pomoc.

Dorosy ma problem z zachowaniem dziecka

Zadaniem dorosego jest interwencja w zachowanie dziecka:

informuje o swoich uczuciach / oczekiwaniach

stawia granice
pozwala dziecku ponie konsekwencje
niewaciwego / niezgodnego z normami
zachowania.

W jaki sposb rozwizywa trudnoci

Wysuchaj! - co dziecko czuje? czego potrzebuje?

Stre punkt widzenia dziecka.

Wyra swoje uczucia oraz potrzeby.

Zach dziecko do wsplnej burzy mzgw.

Zapisz wszystkie pomysy, nie oceniajc ich.

Wsplnie ocecie ktre spord pomysw nie podobaj si wam,

ktre za s dobre i w jaki sposb moecie wprowadzi je w
ycie.

W jaki sposb rozwizywa trudnoci - przykad

1. Wysuchaj, co dziecko czuje i czego potrzebuje.
DOROSY:
Bardzo si martwisz, e oblae test z hiszpaskiego.
DZIECKO:
Tak! Napisaem dobrze tylko 12 swek z 20, a uczyem si wczoraj przez
godzin !
2. Stre punkt widzenia dziecka.
DOROSY:
Jeste naprawd zniechcony. Chocia prbowae wbi sobie do gowy
wszystkie nowe swka, niektrych nie zapamitae.
3. Wyra swoje uczucia i potrzeby.
DOROSY
Martwi si, bo jeli nie zapamitasz podstawowego sownictwa, bdziesz
mia coraz wiksze braki.

W jaki sposb rozwizywa trudnoci - przykad

4. Zach dziecko do wsplnej "burzy mzgw".
DOROSY
Zastanawiam si, czy gdybymy wsplnie pomyleli, przyszyby nam do
gowy jakie nowe i bardziej skuteczne sposoby uczenia si?
5. Zapisz wszystkie pomysy, nie oceniajc ich.
DZIECKO:
Rzuci hiszpaski.
DOROSY: (zapisuje):
Zapisaem to. Co jeszcze?
DZIECKO
Moe mgbym. . .

W jaki sposb rozwizywa trudnoci - przykad

6. Wsplnie zadecydujcie, ktre pomysy wam si nie podobaj. Ktre s
dobre i jak wprowadzi je w ycie.
DOROSY:
Co sdzisz o zrobieniu kart ze swkami i uczeniu si codziennie tylko
czterech nowych sw ?
DZIECKO
Podoba mi si to. Ale wol nagra nowe sowa na magnetofon i puszcza
tak dugo, a zapamitam.

Nazywanie uczu
Dziecko przeywa silne uczucia, ale nie rozumie ich i nie potrafi wyrazi.
W komunikatach kierowanych do dorosego zaszyfrowuje swoje
uczucia:
Kierowca autobusu wrzasn na mnie i wszyscy si miali.
Dorosy moe odszyfrowa komunikat dziecka i odczyta zawarte w nim
uczucia:
Wstyd
Nastpnie moe sformuowa komunikat, w ktrym okae dziecku, e
zrozumia jego uczucia:
Pewnie byo ci wstyd.

Nazywanie uczu
1. KOMUNIKAT DZIECKA
2. UCZUCIE
3. KOMUNIKAT DOROSEGO NAZYWAJCY UCZUCIE
Taki komunikat moe si zaczyna od sw:
rozumiem, e ...
wyobraam sobie, e...
pewnie...
musiae...
wyglda na to, e...

Dlaczego w rozmowie z dzieckiem warto nazywa uczucia?

- Dziecko czuje si rozumiane i akceptowane, chtniej mwi o sobie.

- Uczy si rozpoznawa i wyraa uczucia.
- Rozwija inteligencj emocjonaln.

Poczucie wasnej wartoci

Samoocena

Oglna postawa wzgldem siebie samego, ktra wywiera

wpyw na nastrj, zachowania wzgldem samego siebie,
otoczenia spoecznego.
Podstaw samooceny stanowi wiedza o samym sobie
zgromadzone informacje, sdy, opinie dotyczce wygldu
zewntrznego, waciwoci psychicznych. relacji
interpersonalnych.

W jaki sposb pomc dziecku w budowaniu poczucia

wasnej wartoci

Doroli odgrywaj wan rol w budowaniu poczucia

wartoci u dziecka.
Komunikaty werbalne i niewerbalne ze strony dorosego
utwierdzaj dziecko w przekonaniu, e jest wartociowe,
wane i kompetentne.
Poczucie wasnej wartoci dziecka decyduje o gotowoci
stawiania czoa wyzwaniom i rodzaju stawianych sobie
celw.
Pochwaa oglna, zawierajca ocen, moe budzi
mieszane uczucia.

Pochwaa opisowa
wg A. Faber, E. Mazlish

Dorosy mwi z uznaniem co widzi i czuje, a dziecko

w rodku chwali si samo.

1. Opisz co widzisz
Widz posprztany pokj, poukadane ksiki na pkach,
czysty dywan.
2. Opisz co czujesz
Przyjemnie wej do takiego pokoju!
3. Podsumuj godne pochway zachowanie dziecka sowami
To si nazywa porzdek!

Konflikt wewntrzny

Sytuacja w ktrej osoba zmuszona jest dokona wyboru

pomidzy dwoma celami / postawami / zachowaniami.
Sytuacja taka moe prowadzi do powstawania stanw
wewntrznego napicia, frustracji.
S elementem pozytywnym / korzystnym z punktu widzenia
tworzenia hierarchii wartoci konflikty s warunkiem
niezbdnym do rozwoju.

Pomoc w rozwizywaniu konfliktu wewntrznego

Konflikty wewntrzne u dziecka mog si pojawia gdy:
1. Dziecko przeywa sprzeczne pragnienia, tendencje, motywy (np.
jednoczenie czego pragnie i boi si tego)
KONFLIKT DENIE-UNIKANIE
- gdy znajdzie si w sytuacji z ktrej nie ma dobrego wyjcia, (np. dziecko ma
do wyboru: pj na yczenie ojca po alkohol, wiedzc, e on si upije,
albo nie zrobi tego i cign na siebie gniew ojca).
KONFLIKT UNIKANIE-UNIKANIE
- gdy ma do wyboru dwie rwnie atrakcyjne moliwoci i wie, e wybierajc
jedn - straci drug (np. gra w pik z kolegami lub obejrzenie ulubionego
filmu)
KONFLIKT DENIE- DENIE

Pomoc w rozwizywaniu konfliktu wewntrznego

Dzieci z rodzin alkoholowych s szczeglnie naraone na przeywanie
konfliktw wewntrznych:
- realizujc swoje prawdziwe pragnienia lub wyraajc uczucia naraaj si
na brak akceptacji i kary ze strony rodzicw np. dziewczyna chce si
spotyka z chopcem, ktrego nie akceptuje jej mama,
- wiat zewntrzny, a w szczeglnoci wietlica jest dla nich jednoczenie
wany (bo mog tam zaspokaja potrzeby) i przeraajcy (bo rzdzi si
innymi reguami ni w rodzinie),
- s naraone na sprzeczne wpywy w rodzinie i w wiecie zewntrznym (w
szczeglnoci w wietlicy (np. rodzice ka dziecku oszukiwa lub ukrywa
prawd w imi dobra rodziny, a w wietlicy obowizuje szczero i
prawdomwno,
- czsto znajduj si w sytuacjach, z ktrych nie ma dobrego wyjcia.

Pomoc w rozwizywaniu konfliktu wewntrznego

Tak wic dzieci z rodzin alkoholowych musz wybiera:
- pomidzy wasnymi uczuciami i potrzebami a oczekiwaniami rodziny,
- pomidzy nakazami obowizujcymi w rodzinie a wartociami i normami
wiata zewntrznego (w szczeglnoci tymi, ktre s przekazywane
w wietlicy),
- pomidzy zachowaniami, ktrych wyuczyo si w rodzinie i ktre nieraz
ratoway je z opresji a tymi, ktrych oczekuj od niego nauczyciele,
wychowawcy,

- pomidzy wikszym lub mniejszym zem, ryzykiem, zagroeniem,

cierpieniem.
Nierozwizane konflikty paraliuj dziaanie dziecka, powoduj
zablokowanie energii, silne przykre emocje, stan oglnego napicia.
Pojawia si tendencja do rozwizania konfliktu, ale dziecko
potrzebuje w tym wsparcia.

W jaki sposb pomc dziecku przeywajcemu konflikt

wewntrzny
1. Suchaj dziecka spokojnie i z uwag, akceptujc i odzwierciedlajc
uczucia:
Widz, e si martwisz.
2. Sprawd, czy nie ma jakiej drugiej strony problemu o ktrym
opowiada dziecko:
Mwisz, e chcesz jecha na wycieczk. Czy jest co, co ci w tym
przeszkadza, czego si obawiasz?
Moesz odzwierciedli sprzecznoci , jakie pojawiy si
w zachowaniu dziecka
Mwisz, e nienawidzisz szkoy, nie obchodz ci oceny, ale wygldasz ,
jakby si tym wszystkim martwi.
3.

Nazwij konflikt:

Wic chcesz jecha na wycieczk, ale jednoczenie boisz si

o mam, przeywasz w rodku konflikt.

W jaki sposb pomc dziecku przeywajcemu konflikt

wewntrzny
4. Zach dziecko do peniejszego wyraenia obu stron konfliktu.
Napisz, opowiedz co jest za tym, eby jecha na wycieczk na jednej kartce,
a na drugiej czego si boisz, dlaczego wolisz zosta w domu.
Warto proponowa dziecku rne formy wyraania konfliktu rysunek, wiersz,
opowiadanie, odegranie scenki, bajka, metafora itp.
5. Odzwierciedlaj i zaakceptuj wszystkie uczucia, potrzeby i wartoci, ktre
wyrazi dziecko. Jeeli to konieczne, pom mu zrozumie sytuacj
(dostarczajc informacji) lub wyra swoje stanowisko:
Wic ty mylisz, e powinna jecha na wycieczk, bo jedzie caa grupa i
gdyby zostaa - zdradziaby nas? Wiesz, chc Ci powiedzie, e jeste
w bardzo trudnej sytuacji i rozumiem Twj lk o mam a take to, e zaley Ci
na grupie. Jeeli zostaniesz, to nie znaczy, e zdradzisz grup. Kada
decyzja jaka podejmiesz bdzie w porzdku.
Moesz w tym celu posuy si bajk lub metafor, ktra pokae dziecku jego
konflikt w innej perspektywie.

W jaki sposb pomc dziecku przeywajcemu konflikt

wewntrzny

6. Zaproponuj wsplne poszukiwanie rozwiza:

Moemy wsplnie zastanowi si jak znale najlepsze wyjcie z tej
sytuacji Jeeli to konieczne, zaproponuj swoj pomoc: Mgbym
porozmawia z twoj mam.
7. Zapisz wszystkie pomysy dziecka i swoje, bez oceniania ich.
8. Zaproponuj dziecku rozwaenie rozwiza i wybr jednego
z nich.
Jeeli dziecko nie bdzie gotowe do podjcia decyzji - uszanuj to. Twoje
towarzyszenie dziecku w rozwizywaniu konfliktu byo dla niego wan
pomoc. Dziecko, ktre dobrze rozumie swoje uczucia i potrzeby oraz
sytuacj, jest w stanie upora si z konfliktem.

W jaki sposb pomc dziecku przeywajcemu konflikt

wewntrzny

9. S sytuacje, w ktrych powiniene przej inicjatyw:

- gdy rozwizanie, ktre wybiera dziecko jest destrukcyjne: dla samego
dziecka, (np. samobjstwo), dla innych ludzi (dziecko chce pobi
koleg), ze wzgldu na prawa, normy lub wartoci (np. ucieczka z
domu, wagary, kradzie, itp.)
- gdy rozwizanie problemu przerasta moliwoci dziecka
i decyzj powinni podj jego rodzice lub opiekunowie (np. dziecko jest
chore, lub zagraa mu jakie niebezpieczestwo).
10. Wane jest rozrnienie tych sytuacji w ktrych mona
i warto zostawi dziecku przestrze na rozwizanie problemu
samodzielnie, od tych w ktrych dorosy musi podj interwencj.

Postpowanie w przypadku agresji dziecka

1. Mw do dziecka spokojnym, ale zdecydowanym gosem.
2. Staraj si nawiza z dzieckiem kontakt wzrokowy.
3. Wydawaj krtkie, proste polecenia, ktre maj na celu ograniczenie
niebezpiecznych zachowa:
Trzymaj stopy na pododze.
Opu rce.
Od to na st.
4. Powtarzaj komunikaty sowne wielokrotnie - zdarta pyta. Unikaj tonu
rozkazujcego.
5. Jeeli to moliwe, popro inne dzieci o opuszczenie pomieszczenia atwiej bdzie zapanowa nad zachowaniem dziecka, gdy zostaniesz z nim
sam. Jeeli nie moecie zosta sami, popro dzieci, aby odsuny si.
6. Jeeli dziecko nie reaguje na komunikaty sowne, moesz prbowa
ograniczy je fizycznie np. przyciskajc rce do tuowia. Jednak, jest to
interwencja ryzykowna i lepiej jej nie podejmowa, jeeli nie czujesz si
wystarczajco pewnie.

Zjawisko oporu

- Wedug Z. Freuda to sia, ktra doprowadza do wyparcia

i utrzymuje je; jest on wyczuwany w trakcie pracy
analitycznej.
- S to wszelkie dziaania, ktre s podejmowanie
wiadomie lub niewiadomie przez klienta i maj
zapobiec, uniewani lub
w inny sposb nie dopuci do postpu w terapii.

Podstawowe kategorie oporu

(Otani, 1989)

Manipulowanie
(lekcewaenie, uwodzenie, przypisywanie swoich
problemw innym, zapominanie).
amanie regu
(opuszczanie umwionych spotka, niedotrzymywanie
terminw patnoci, formuowanie niestosownych
prb, manifestowanie niewaciwych zachowa).

Podstawowe kategorie oporu

(Otani, 1989)

Powstrzymywanie si od komunikowania
(milczenie, sporadyczne i skpe treciowo wypowiedzi,
podejmowanie tematw niezwizanych z terapi).
Unikanie istotnych treci
(wdawanie si w rozmowy na bahe tematy, skonno
do nadmiernego intelektualizowania, zadawanie
pyta retorycznych, obsesyjne uciekanie od tematu)

Podstawowe kategorie oporu

(Otani, 1989)

Powstrzymywanie si od komunikowania
(milczenie, sporadyczne i skpe treciowo wypowiedzi,
podejmowanie tematw niezwizanych z terapi).
Unikanie istotnych treci
(wdawanie si w rozmowy na bahe tematy, skonno
do nadmiernego intelektualizowania, zadawanie
pyta retorycznych, obsesyjne uciekanie od tematu)

Opr
1. W psychice kadego czowieka tworz si mechanizmy obronne,

polegajce na pewnych znieksztaceniach w odbiorze rzeczywistoci.

2. Funkcj tych mechanizmw jest utrzymanie rwnowagi psychicznej
poprzez ochron obrazu wiata i obrazu siebie. Mechanizmy obronne nie
dopuszczaj do uwiadomienia sobie tych aspektw rzeczywistoci, ktre
s zagraajce dla psychiki czowieka.
3. Im trudniejsza jest sytuacja emocjonalna,, tym silniejsze mechanizmy
musz dziaa, aby ochroni rwnowag psychiczn.
4. Dzieci z rodzin dysfunkcjonalnych yj w szczeglnie trudnej sytuacji,
dlatego wyksztacaj silne mechanizmy obronne. Dopki sytuacja dziecka
nie ulegnie zmianie - nie wolno narusza tych mechanizmw.
5. Dziaanie mechanizmw obronnych przejawia si w zachowaniach dziecka
w formie oporu. Dziecko moe si opiera przed tymi oddziaywaniami
terapeutycznymi, ktre s dla niego zbyt zagraajce.

Opr
1. W psychice kadego czowieka tworz si mechanizmy obronne,

polegajce na pewnych znieksztaceniach w odbiorze rzeczywistoci.

2. Funkcj tych mechanizmw jest utrzymanie rwnowagi psychicznej
poprzez ochron obrazu wiata i obrazu siebie. Mechanizmy obronne nie
dopuszczaj do uwiadomienia sobie tych aspektw rzeczywistoci, ktre
s zagraajce dla psychiki czowieka.
3. Im trudniejsza jest sytuacja emocjonalna,, tym silniejsze mechanizmy
musz dziaa, aby ochroni rwnowag psychiczn.
4. Dzieci z rodzin dysfunkcjonalnych yj w szczeglnie trudnej sytuacji,
dlatego wyksztacaj silne mechanizmy obronne. Dopki sytuacja dziecka
nie ulegnie zmianie - nie wolno narusza tych mechanizmw.
5. Dziaanie mechanizmw obronnych przejawia si w zachowaniach dziecka
w formie oporu. Dziecko moe si opiera przed tymi oddziaywaniami
terapeutycznymi, ktre s dla niego zbyt zagraajce.

Postpowanie z oporem dziecka

1. Bd czujny na przejawy oporu u dziecka.
2. Nie bierz zachowania dziecka do siebie, pamitaj, e ono prbuje chroni co wanego.
3. Nie prbuj walczy z oporem, ani go przeamywa.
4. Oka dziecku, e zauwaye jego opr,
Widz, e nie masz ochoty odpowiedzie na to pytanie
5. Zaakceptuj opr dziecka i nadaj mu pozytywne znaczenia:
Nie musisz mwi o tym, co jest dla Ciebie zbyt trudne. Ciesz si, e potrafisz
zadba o siebie.
Powiedzenie, e nie podoba ci si ta zabawa wymagao duo odwagi.
6. Ustal reguy, ktre pozwol dziecku na wycofanie si z sytuacji zagraajcych, lub zbyt
trudnych.
Zawsze mona powiedzie - nie chc.

Postpowanie z oporem dziecka

Pom dziecku zrozumie rda jego oporu:

Zastanwmy si, czego tak naprawd si boisz... Co si stanie, jeeli
mi o tym powiesz...
Porozmawiaj z dzieckiem o korzyciach, jakie moe odnie, jeeli si
przeamie:
Pomyl, jakie moesz mie korzyci, jeeli o tym porozmawiamy...
Daj dziecku czas i przestrze do dokonania wyboru:
Zrobisz to, gdy bdziesz si czu gotowy.
Odwoaj si do kontraktu, kiedy dziecko przekracza normy:
Moesz nie bra udziau w zabawie, ale nie wolno ci przeszkadza
innym.

Nagrody i kary
Warto stosowa nagrody, a unika kar.
Pomimo tego kary od zarania dziejw ciesz si popularnoci.
Stwarzaj sytuacje wychowawcze poprzez ktre rozwiniesz empati swojego
dziecka.
Stosuj pochway dobre sowa, umiech, duma, drobne upominki. Wyraaj
uznanie dla tych zachowa dziecka, ktre uznajesz za podane.
Pochwaa ma wiksz moc jeli zostaa wyraona publicznie.
Nagroda ma by tylko rodkiem do celu.
Nagradzanie warto rozpoczyna od nagrody o mniejszej wartoci.
Nagroda peni funkcj motywacyjn.
Wskazuj za jakie zachowania dziecko moe zosta nagrodzone.

Nagrody i kary
Kieruj si intuicj wychowawcz, rozpoznawaj potrzeby dziecka, rozmawiaj
z nim, pytaj o zdanie, opini.
Zwolennicy karana zwykle koncentruj si na skutkach zachowania
dziecka, nie za na jego przyczynach.
Jedynym celem karania powinno by uzyskanie poprawy zachowania.
Ustalaj normy i zasady wsplnie z dzieckiem, dowiedz si czy je rozumie.
Konsekwentnie stosuj ustalone wczeniej normy i zasady.
Utrzymuj kontakt wzrokowy z dzieckiem.
Wczuj si w sytuacj dziecka, wysuchaj jego wyjanie.

Nagrody i kary
Niektrzy wychowawcy zamiast karania stosuj rozmow wychowawcz
odwouj si do mocnych stron dziecka, zachcaj do prezentowania ich.
Skuteczniejsze s kary naturalne konsekwencje okrelonego
zachowania, przed ktrymi rodzic nie chroni, a dziecko je ponosi.
Kara naturalna sprawia, e dziecko nie ma pretensji do rodzicw,
nauczycieli, lecz do samego siebie.

Warunki wymierzania kar

- z yczliwoci, z zachowaniem godnoci dziecka
- lepiej aby robia to osoba cieszca si autorytetem lub sympati
dziecka
- kara wymazuje win dziecka, nie naley wic powraca do tego
tematu, cigle przypomina o przewinieniu
- zanim ukarzemy warto zorientowa si czy dziecko akceptuje
wyznawane przez nas normy
- sprawd czy dziecko rozumie stawiane mu wymagania, jeli zajdzie
taka potrzeba wyjanij, odpowiedz na pytania
- na przewinienia maego dziecka reaguj natychmiast

Czego unikasz podczas stosowania kar?

- Wymierzania kar w gniewie, pod wpywem emocji

- kar cielesnych
- stosowania zbyt surowych i zbyt dugich kar
- braku konsekwencji w postpowaniu wychowawczym
- wyzwisk, obraania, poniania
- krzyku, podniesionego tonu gosu
- straszenia czym lub kim.

Warunki wymierzania kar

- Stosowanie tych samych kar, czste karanie powszednieje i staje
si nieskuteczne
- wyjanij za co i dlaczego karzesz
- stwrz moliwo alternatywnego wyboru w stosunku do
zachowania, za ktre karzesz (inny sposb osignicia celu)
- nagradzaj dzieci za zachowania sprzeczne z tymi, ktre chcesz
wyeliminowa
- kara powinna by sprawiedliwa i dostosowana do waciwoci
psychofizycznych dziecka.