Aseptyka, antyseptyka, zakaenia

szpitalne, stany septyczne w chirurgii

ASEPTYKA
Jest to postpowanie majce na celu
zapobieganie zakaeniu, tj. niedopuszczenie
do zainfekowania rany, czyli otrzymanie
tzw. bakteriologicznej jaowoci.
Aseptyka jest niezbdnym elementem
prawidowego postpowania chirurgicznego.
Wszystko, co bdzie styka si z ran musi by
jaowe, tzn. pozbawione bakterii, wirusw
i grzybw.

STERYLIZACJA
S to zabiegi umoliwiajce uzyskanie
bakteriologicznej jaowoci. Pozwalaj
one uwolni przedmioty od
drobnoustrojw chorobotwrczych i/lub
ich przetrwalnikw, powoduj
nieodwracaln inaktywacj wirusw.

Sterylizacja nie ogranicza si tylko do

samego zniszczenia drobnoustrojw, ale
uwzgldnia poprzedzajce i nastpowe
postpowanie:
1. Sposb przygotowania materiaw
(odpowiednia dezynfekcja i opakowanie)
2. Prawidowo prowadzony proces sterylizacji
(waciwe uoenie w komorze sterylizatora,
kontrola procesu sterylizacji)
3. Przechowywanie (warunki, ktre wykluczaj
moliwo wtrnego zanieczyszczenia)

METODY STERYLIZACJI
1. Fizyczno-termiczne:
- par wodn,
- suchym gorcym powietrzem.
2. Fizyczne, nietermiczne:
- za pomoc promieni jonizujcych,
- filtracyjna (w stopniu ograniczonym)
3. Chemiczno-fizyczne:
- gazowa tlenkiem etylenu
- formaldehydowa.

Postpowanie aseptyczne powinno

uwzgldnia wszystkie moliwe drogi
szerzenia, rda zakaenia, rezerwuary
i umiejtnie je ogranicza.

rda zakaenia w szpitalu:

-chorzy z infekcjami,
-nosiciele,
-rodowiska wodne.
Drogi szerzenia si drobnoustrojw:
personel medyczny (nosiciele, skra rk),
niejaowe narzdzia, sprzt medyczny,
aparatura, leki, materiay
zanieczyszczone, powietrze, bielizna.

Zwizki i preparaty dezynfekcyjne:

- zwizki fenolowe,
- zwizki chloru,
- aldehydy,
- czwartorzdowe zwizki amoniowe.

ANTYSEPTYKA
Jest to stosowanie rodkw bakteriobjczych w
miejscu ich wysiewu, we wrotach moliwego
wtargnicia zakaenia na powierzchni ciaa skra,
bony luzowe, zranienia, lub te w polach
chirurgicznie odsonitych lub otwartych.
Celem antyseptyki jest zapobieganie kolonizacji lub
zakaenia przez przywrcenie jaowoci zakaonym
przedmiotom lub ranom, w wyniku stosowania
preparatw bakteriobjczych.

Joseph Lister, 1827-1912

Glasgow Royal Infirmary

Skra rk jest w normalnych warunkach

zanieczyszczona drobnoustrojami, ktre
znajduj si na jej powierzchni lub w
gbszych warstwach, w szczelinach,
mieszkach wosowych i zachykach
gruczow potowych.
Drobnoustroje znajdujce si na
powierzchni skry nazywamy flor
przejciow, natomiast bytujce w gbi
skry flor osiad.

W skad flory przejciowej mog wchodzi

wszystkie drobnoustroje, z ktrymi styka si
rka, oraz drobnoustroje wydzielane z gbi
skry.
S one atwo usuwalne ju przez zwyke
mycie wod z mydem lub z dodatkiem
detergentu.

Niezwykle wanym elementem dla caoci

postpowania antyseptycznego jest mycie i
antyseptyka rk stosowana przez personel
szpitalny pomidzy pielgnacj kolejnych
chorych.
Pielgnacja chorych zakaonych lub
nosicieli szczepw wieloopornych na
antybiotyki wymaga zmiany fartuchw.

-Zabezpieczanie i usuwanie zuytych

opatrunkw i zmienianej bielizny
-Materace i poduszki z materiau
niewraliwego na wyjaawianie termiczne
-Dokadna dezynfekcja, mycie i
wyjaawianie narzdzi wielokrotnego uycia,
sprztu diagnostycznego, elementw ukadu
oddechowego respiratora, itp.

Drobnoustroje stanowice flor osiad s

trudne lub wrcz niemoliwe do usunicia
nawet przez intensywne mycie i szorowanie
take z uyciem rodka antyseptycznego.
Podczas dugotrwaych operacji, wskutek
pocenia si rk, drobnoustroje pozostae w
skrze wydostaj si na zewntrz i
nagromadzaj si w pocie w rkawiczkach.
W razie uszkodzenia rkawiczki mog
przedosta si do rany i spowodowa rozwj
zakaenia.

Antyseptyki stosowane do odkaania rk:

- alkohol etylowy,
- alkohol izopropylowy,
- myda antyseptyczne
usuwaj jedynie flor przejciow.
Antyseptyki tzw. dwufazowe zawierajce
chloroheksydyn, alkohol i bromek
benzalkoniowy (Manusan, Dishand)
powoduj zniszczenie flory przejciowej i
czciowo flory osiadej.

Antyseptyka pola operacyjnego:

- kpiel antyseptyczna
- odkaanie pola operacyjnego
- folie chirurgiczne

Zakaenie szpitalne to takie, ktre nie

wystpowao ani nie znajdowao si w okresie
wylgania gdy chory by przyjmowany do
szpitala.
Moe ujawni si zarwno podczas
hospitalizacji, jak i po wypisaniu chorego do
domu.

rdem zakaenia szpitalnego moe by

wasna flora bakteryjna chorego lub
rodowisko zewntrzne.

Najwaniejsze drogi zakae szpitalnych to

te, w ktrych nastpuje bezporedni kontakt
chorego z rnego rodzaju zakaonym
materiaem (aparatura diagnostyczna, sprzt
leczniczy, narzdzia, cewniki, itp.).

Drobnoustroje najczciej wywoujce

zakaenia szpitalne:
- Escherichia coli,
- Klebsiella-Enterobacter
- Pseudomonas sp.
- Proteus sp.
- Acinetobacter
- Serratia marcescens
- Staphylococcus aureus et epidermalis
- Streptococcus foecalis

Drobnoustroje najczciej powodujce

zgony w zwizku z posocznic:
Staphylococcus
aureus

28%

Pseudomonas
aeruginosa

23,4%

Acinetobacter sp.

13,1%

Escherichia coli

9,35%

Na zakaenia szpitalne szczeglnie naraeni

s pacjenci:
-z cukrzyc
-leczeni glikokortykoidami
-odwodnieni
-alkoholicy
-leczeni preparatami immunosupresyjnymi,
cytotoksycznymi, energi promienist
-z chorobami upoledzajcymi odporno
-z oparzeniami, urazami wielonarzdowymi,
marskoci wtroby, nowotworami
-niemowlta i starcy

Najczstsze lokalizacje zakae szpitalnych:

-drogi moczowe
-zapalenia puc
-rany
-posocznica
-skra

Zakaenie zwizane z zabiegiem

chirurgicznym moe polega na zakaeniu
rany operacyjnej, a take dotyczy zapalenia
puc, drg moczowych lub innych ognisk
zapalnych, ktre rozwijaj si u osabionego
operacj chorego.

Nieznaczne podwyszenie temperatury ciaa

nie przekraczajce 38C i trwajce nie duej
ni 2 dni, moe towarzyszy kadej operacji,
jako odczyn na uszkodzenie tkanek w polu
operacyjnym i na resorpcj tych tkanek wraz z
otaczajcym wysikiem.

Czsto zakaenia rany operacyjnej na

oddziaach chirurgicznych wynosi 4 10%
i jest przyczyn znacznego wyduenia
pobytu chorego w szpitalu.
Zakaenie podejrzewa si, gdy w 3 lub 4
dobie po zabiegu pojawia si gorczka,
tachykardia i wzrost leukocytozy.
Gorczka ma charakter hektyczny, tzn. rano
jest niska, a po poudniu lub wieczorem
wzrasta wysoko, niekiedy po dreszczach.

Objawy kliniczne:
- obrzk,
- nadmierna bolesno caej rany lub jej czci,
- rumie,
- ocieplenie i uwypuklenie nad ran,
- wysik.

Postpowanie:
- szerokie otwarcie rany,
- pukanie rany roztworem fizjologicznym
i/lub wod utlenion i innymi preparatami
odkaajcymi,
- sczek gazowy zaoony do rany,
- antybiotyk o szerokim spektrum dziaania,
- w pniejszym okresie celowane leczenie
w zalenoci od antybiogramu

Podzia ran w zalenoci od zagroenia

zakaeniem:
1. Rany czyste

- 2%

2. Rany czyste skaone

- 3-4%

3. Rany skaone

- 10-15%

4. Rany brudne

- 25-40%

Zapobiegawcze podawanie antybiotyku:

1. Gdy istnieje obawa, e nastpi masowe skaenie
tkanek w operacjach wykonywanych z powodu
istniejcego zakaenia.
2. Jeli siy obronne s upoledzone.
3. Gdy mona spodziewa si osabienia opornoci
w nastpstwie rozlegoci lub cikoci
planowanej operacji.
4. Jeli nawet mae zakaenie moe mie wyjtkowo
grone nastpstwa (neurochirurgia, operacje
naczyniowe, endoprotezy)

Zagroenie zakaenia wirusem HIV

w chirurgii

Drogi przeniesienia wirusa:

1. Pozajelitowe ukucie ig skaon krwi lub
produktami z krwi chorego.
2. Bezporednie zetknicie bon luzowych lub
otwartej rany ze skaon krwi.
3. Przetoczenie krwi.
4. Kontakt seksualny.
5. W macicy midzy matk a podem.
6. Przeszczep tkanki.

rodki zapobiegawcze
W stosunku do wszystkich chorych:
1. Unikanie kontaktw z krwi wszystkich chorych.
2. Tylko jednorazowe uywanie igie.
3. Bezpieczne usuwanie wszystkich ostrzy.
4. Wyrane oznakowanie wszystkich opakowa zawierajcych
krew, pyny tkankowe lub tkank.
5. Przykrywanie stou operacyjnego plastykow serwet.
6.Noszenie nieprzenikalnych strojw operacyjnych, najlepiej
jednorazowych.
7. Uywanie okularw ochronnych.
8. Nie podawa noy z rki do rki.
9. Bezpieczne odrzucanie i usuwanie noy i igie.
10. Polewanie wszystkich plam i rozpryskw krwi
podchlorynem (chloramina).

W przypadku operowania chorych na AIDS

i seropozytywnych pacjentw:
1. Noszenie okularw ochronnych (gogle).
2. Noszenie podwjnych rkawiczek.
3. Nie chwyta palcami igie.
4. Szycie skry klamerkami.