BIOFIZYKA

Fizyka i biologia
to dwie podstawowe nauki przyrodnicze
rnice si przedmiotem zainteresowa i
metodyk bada.
Fizyka - materia nieoywiona
Biologia - materia oywiona

Fizyka opisuje waciwoci materii i zjawisk

ilociowo za pomoc wielkoci fizycznych.
Odkrywane midzy wielkociami zalenoci
funkcyjne sformuowane s w prawa
ilociowe wyraajce si za pomoc wzorw
matematycznych.

Biologia stosuje metody jakociowego

opisu waciwoci obiektw biologicznych.
Pozwala to na ustalanie pewnych
prawidowoci jakociowych oraz na
dokonywanie pewnych klasyfikacji.

Biofizyka zajmuje si ukadami

biologicznymi.
Cel - poznanie fizycznej struktury ukadw, jak
i fizycznej interpretacji ich funkcji.
Zadaniem biofizyki jest specyficzna
interpretacja zjawisk yciowych oparta na
metodologii wzitej z nauk fizycznych.
5

Ze wzgldu na hierarchi struktur

biologicznych biofizyk dzieli si na:
molekularn,
komrkow,
biofizyk ukadw biologicznych do caych
organizmw wcznie.
6

Biofizyka zajmuje si take wpywem

czynnikw fizycznych na struktury
biologiczne oraz na ich funkcje.
Ma to szczeglne znaczenie w zwizku z
oddziaywaniem na organizmy ywe
rodowiska.

Biofizyk dzieli si rwnie na:

- czyst zajmujc si podstawowymi
problemami biofizycznymi,
- stosowan zajmujc si
zastosowaniem biofizyki i fizyki do celw
praktycznych.
8

Do biofizyki stosowanej mona zaliczy

biofizyk medyczn,
wykorzystujc osignicia fizyki i
biofizyki do celw:
- diagnostyki,
- terapii,
- profilaktyki,
- do prac badawczych w medycynie.
9

BIOFIZYKA UKADU
KRENIA

10

Krew stanowi zawiesin erytrocytw,

leukocytw i trombocytw w plazmie i jest
rodowiskiem zapewniajcym szybki
transport rnorodnych substancji w
organizmie.
1. Krew rozprowadza gazy oddechowe - tlen
i dwutlenek wgla.

11

2. Krew dostarcza substancje odywcze od

organw, w ktrych s one wchaniane lub
magazynowane do miejsc ich wykorzystania.

12

3. Krew zapewnia transport nonikw

informacji (hormonw), witamin i substancji
katalizujcych (enzymw) wytwarzanych w
organizmie.

13

Ze wzgldu na due ciepo waciwe wody

zawartej we krwi,
4. Krew jest zdolna do przenoszenia duej
iloci ciepa wytwarzanego w wyniku
przemian metabolicznych.
Ciepo to jest oddawane do otoczenia przez
puca i powierzchni skry. W ten sposb
krew uczestniczy w procesach termoregulacji.
14

5. Krew jest take transporterem

przeciwcia.

Krew moe spenia te rnorodne funkcje

tylko bdc w cigym ruchu.
Krc wic w zamknitym ukadzie naczy
krwiononych napdzana rytmiczn prac
serca.
15

Podstawowe pojcia i wielkoci

biofizyczne
dotyczce ukadu krenia

16

Ruch krwi uwarunkowany jest rnic cinie

midzy ukadem ttniczym a ylnym utrzymywan
przez prac serca.
Lewa komora serca toczy krew do krenia
duego - obwodowego.
W aorcie cinienie waha si w granicach od okoo
70 mm Hg podczas rozkurczu serca do okoo 120
mm Hg podczas skurczu.
rednie cinienie panujce w aorcie wynosi okoo
100 mm Hg.
17

W yle gwnej przy ujciu do prawego

przedsionka cinienie krwi praktycznie nie
zmienia si i wynosi okoo 10 mm Hg ponad
cinienie atmosferyczne.
Zatem krew obwodowa pynie pod rnic
cinie 90 mm Hg.

18

Prawa komora toczy pozbawion tlenu i

wzbogacon w dwutlenek wgla krew do
krenia pucnego.
Cinienie w ttnicy pucnej waha si od 8
mm Hg w czasie rozkurczu do okoo 22 mm
Hg w czasie skurczu (rednia warto
cinienia wynosi okoo 15 mm Hg ).

19

W yle pucnej, doprowadzajcej

natlenowan krew do przedsionka lewego,
cinienie krwi nieznacznie waha si wok
wartoci 7 mm Hg.
W kreniu pucnym krew pynie pod
wpywem redniej rnicy cinie okoo
8 mm Hg.
20

21

Ze wzgldu na to, e ukad naczy krwiononych

znajduje si w polu si cikoci, cinienie krwi
wywoane prac serca sumuje si z cinieniem
hydrostatycznym krwi.
W pozycji stojcej prowadzi to do wzrostu
cakowitego cinienia w naczyniach pooonych
poniej serca o p = gh
gdzie h- odlego midzy poziomem serca i okrelonego
miejsca w ukadzie krenia
- gsto krwi 103 kg/m3
g przyspieszenie ziemskie
22

Na poziomie stp nastpuje wzrost zarwno

cinienia ttniczego, jak i ylnego w przyblieniu o
100 mm Hg, czyli o dwukrotn warto normalnego
cinienia ttniczego i wielokrotno normalnego
cinienia ylnego.

23

W naczyniach lecych poniej serca ronie

cinienie transmularne (rnica pomidzy
cinieniem krwi i cinieniem w otaczajcych
tkankach).
Prowadzi to do rozcignicia w gwnej mierze
cienkich i podatnych na odksztacenie y.
W wyniku zmiany pozycji z lecej (tutaj efekt
hydrostatyczny jest nieznaczny) na stojc do y
ng napywa dodatkowo ok. 500 ml krwi.
24

W obszarach ciaa znajdujcych si nad sercem

cinienie ttnicze i ylne spada, w yach nawet
poniej cinienia atmosferycznego co prowadzi do
zapadania cian y.
Ujemne cinienie w zatokach ylnych czaszki
ujawnia si przy uszkodzeniu ich cian. Dochodzi
wwczas do zasysania powietrza, co prowadzi do
gronych dla ycia zatorw powietrznych.

25

Efekt hydrostatyczny zmienia rozkad pynw

ustrojowych w organizmie przez wzrost iloci pynu,
ktry przenika z naczy wosowatych do przestrzeni
rdtkankowej.
Podczas zmiany pozycji z lecej na stojc pyny
przemieszczaj si do dolnych partii ciaa i
zmniejsza si ilo krwi powracajcej do serca.
Jeeli nie nastpi aktywacja mechanizmw
kompensacyjnych ukadu krenia, stanie bez ruchu
moe spowodowa omdlenie.
26

Do innych efektw hydrostatycznych nale:

- ylaki, czyli trwae znieksztacenie y powstajce
w wyniku zalegania w nich nadmiaru krwi,
- obrzk stp pojawiajcy si po dugim okresie
siedzenia bez ruchu.

27

Do opisywania waciwoci obwodu krenia z

pewnymi zastrzeeniami mona zastosowa
prawa hydrodynamiki, szczeglnie
prawo cigoci strumienia oraz prawo
Bernoulliego.

28

Prawo cigoci strumienia suszne dla cieczy

nieciliwej, poruszajcej si ruchem laminarnym, w
przewodach sztywnych mona sformuowa:
przez dowolny przekrj poprzeczny przewodu, w tym
samym czasie, przepywa ta sama objto cieczy,
czyli przepyw jest stay niezalenie od przekroju
przewodu
Q1 = Q2 = const.
S1v1 = S2v2 = const.

29

Zrnicowanie prdkoci krwi w rnych

naczyniach ukadu krenia zwizane jest z
funkcj, jak maj one do spenienia.
Ttnice szybko doprowadzaj krew do
miejsc zapotrzebowania, natomiast w
naczyniach wosowatych krew pynie
wolno, aby mie dostatecznie duo czasu na
przekazanie tkankom tlenu, na wymian
metabolitw itp.
30

Ttno. Rola ukadw ttniczego i ylnego.

Rytmiczne skurcze serca wprowadzaj do ukadw ttniczych
tak duego jak i pucnego, w odstpach czasu ok. 0,8 s takie
same objtoci krwi ok. 70 ml krwi (pojemno wyrzutowa
serca w spoczynku).
Dziki duemu oporowi obwodowemu krwi, ta nie od razu
zostaje wczona w obieg krenia, lecz rozciga podatne
ciany ttnicy gwnej, tak, e tu za sercem tworzy si
wybrzuszenie.

31

Energia kinetyczna, ktr krew otrzymaa przy

wyrzucie z serca, zostaje przemieniona w energi
potencjaln sprystoci odksztaconej ttnicy
gwnej.
Siy spryste cian naczynia przywracaj mu w
danym miejscu stan pocztkowy przepychajc
porcj krwi powodujc rozdcie ttnicy gwnej w
ssiedztwie.

32

Ponowny skurcz serca ponawia odksztacenie.

W ten sposb odksztacenia spryste wywoane
rytmicznymi skurczami serca przenosz si ruchem
falowym wzdu ttnic, a zostan stumione w
oysku maych naczy.
Fala odksztace sprystych wywoana w ten
sposb nosi nazw fali ttna.

33

Spryste waciwoci naczyniowe cian

ttnic rni si znacznie od y.
Jest to zwizane z funkcjami, jakie maj do
spenienia ukady ttniczy i ylny.

34

Ttnice odznaczaj si stosunkowo duym

moduem sprystoci objtociowej, yy
natomiast przy maych cinieniach stosunkowo
atwo zmieniaj objto, dopiero przy wikszych
cinieniach staj si bardzo oporne.
W zwizku z tym ukad ylny nosi nazw
pojemnociowego, zawiera znaczn cz
krcej krwi (prawie 70 %) i jest podatny na
zmiany objtoci przy stosunkowo niewielkich
zmianach cinienia.

35

Rola ukadu ttniczego

Duy opr obwodowy pozwala w wikszych ttnicach
utrzyma wysokie cinienie rednie. W zwizku z tym
ciany tych ttnic s stale rozcignite i s
magazynem energii potencjalnej sprystoci,
ktry rytmicznie jest uzupeniany prac serca.
Ten magazyn energii potencjalnej sprystoci
duych ttnic nazywaj powietrzni.

36

37

Energia gromadzi si rytmicznie w powietrzni, ruch

cieczy kosztem tej energii odbywa si w miar w
sposb cigy.
Rol takiego zbiornika energii spenia w ukadzie
krenia napity ukad ttniczy, std nazywa si
go cinieniowym. Tego rodzaju funkcja ttnic
odcia znacznie prac serca.

38

WACIWOCI
BIOMECHANICZNE TKANEK I ICH
ROLA W BIOMECHANICE I
TRAUMATOLOGII

39

Biomechanika jest nauk o ruchu organizmw

ywych, w szczeglnoci czowieka, oraz o
obcieniach, ich skutkach i mechanizmach
wywoujcych te skutki.
Biomechanika wykorzystuje prawa mechaniki, a
ponadto opiera si na biologii i medycynie.

40

Biomechanika obejmuje takie zagadnienia, jak:

badanie i modelowanie ruchu,
postaw ciaa,
waciwoci biomechaniczne tkanek.

41

Zainteresowanie biomechanik wzroso zwaszcza

w ostatnich kilkudziesiciu latach i zwizane byo z
rozwojem chirurgii i ortopedii oraz z
wprowadzeniem przez specjalistw z tych dziedzin
rnego rodzaju materiaw wszczepiennych
(implantw), majcych na celu przywrcenie
uszkodzonej funkcji narzdu.

42

Prowadzone badania nad przyczynami zaburze

funkcji ukadu kostno stawowego
wykazay, e wiele nieprawidowoci w tym ukadzie
zwizanych jest z nadmiernymi obcieniami.

43

Ukad ruchu dzieli si na:

- ukad kostno stawowy
- ukad miniowy.
Jest on kierowany ukadem sterowania (ukad
nerwowy).
Bodce ruchowe s przesyane do odpowiednich
mini (w tym wypadku do mini szkieletowych),
ktre s rdem si dla ruchu w stawach.

44

Koci i minie stanowi ukad dwigniowy

odpowiadajcy w mechanice ukadowi dwigni i
spryn.
Minie wyzwalaj czynn si podczas skurczu,
dlatego te wykonanie kadego ruchu zwizane jest
z dwoma ukadami mini zginaczy i prostownikw,
ktre dziaaj antagonistycznie.

45

Waciwoci biomechaniczne tkanki kostnej

Na struktur chemiczn koci skada si:
- cz organiczna (30% s.m.) kolagen (90-96%),
woda i inne biaka;
- cz mineralna (70% s.m.) - fosforany wapnia,
domieszki takich pierwiastkw, jak: fluor, potas, sd
itp.
46

Ko ma charakterystyczn, tak zwan beleczkow

struktur, wyranie widoczn w czci gbczastej
koci.
Ko dziki tej strukturze zyskuje na:
- oszczdnoci materiau
- lekkoci konstrukcji,
- nie tracc przy tym na wytrzymaoci.

47

Ksztatowanie si beleczek
kostnych, zachodzce pod
wpywem obcie, ich
przebieg w panewce i koci
udowej przedstawia rysunek,
na ktrej wida e ukad
beleczek jest podobny do
architektury gotyckiej,
przenoszcych ciary
elementw
architektonicznych.

48

Mechanika mini, fizyczne waciwoci mini

Sprysto kady ywy misie jest sprysty;
daje si on biernie rozciga i szybko nastpnie
powraca do swojej dugoci spoczynkowej.
Sprysto ta zmniejsza si w cigu pracy minia
i jest najmniejsza podczas jego zmczenia.

49

Napicie kade ywe wkno miniowe

wykazuje pewien nieznaczny stan napicia.
Napicie to nie podlega naszej woli i znajduje si
pod wpywem autonomicznego ukadu nerwowego.
Wpywa ono na ustalenie staww w czasie
spoczynku, tym samym na postaw ciaa.

50

Skurcz wkno miniowe reaguje na rnorodne

bodce skracaniem si swych skadnikw
kurczliwych.
Zdolno skracania si minia pozwala na
zmniejszanie si dugoci spoczynkowej do poowy.

51

Podczas pracy misie dziaa jak pompa ssca.

W tym stanie przez misie przechodzi
piciokrotnie, nawet dziesiciokrotnie zwikszony
prd krwi. Doprowadza on potrzebny do pracy tlen i
glikogen.
Tylko cz energii minia przemienia si w prac
mechaniczn; cz druga, wiksza wyzwala si w
postaci ciepa. Ta wewntrzna praca minia
stanowi najwaniejsze rdo ciepa w ustroju.
52

Dynamiczna praca mini zachodzi wwczas, gdy

obie powierzchnie przyczepw mini zbliaj si
lub oddalaj od siebie.
Praca statyczna wystpuje wtedy, gdy oba
przyczepy mimo pracy mini pozostaj w tej samej
odlegoci.
Minie pracuj statycznie przy ustalaniu staww.
Ustalenie staww jest nieodzownym warunkiem
ruchw.
53

DWIGNIE KOSTNO MINIOWE U

CZOWIEKA
ROZKAD SI I NAPRE,
PRZECIENIA
Skadniki koca, jako bierne narzdy ruchw
wykonywanych przez minie, z punktu
widzenia mechaniki moemy porwna do
dwigni.
54

W kadym z nich, tak jak w dwigni, wyrniamy:

1) punkt oparcia C, punkt nieruchomy, dokoa
ktrego obraca si dwignia; odpowiada on
stawowi;
2) si F, ktr wywouj minie starajce si
poruszy dwigni,
3) opr R, ktry naley przezwyciy.

55

W mechanice odrniamy trzy typy dwigni, wystpuj one

rwnie w ustroju czowieka, lecz w bardzo rnym stosunku.

56

Dwignia typu I nieczsto wystpuje. Jest to

dwignia dwuramienna, w ktrej punkt
oparcia C jest pooony midzy punktem
przyoenia siy F i punktem przyoenia oporu
R.

57

Przykad tego rodzaju

dwigni widzimy w ruchach
gowy;
staw szczytowo
potyliczny stanowi punkt
oparcia, minie potylicy
dziaaj jako sia, a opr
stanowi masa gowy, ktra
dziaa w kierunku
pochylenia jej do przodu.
58

Dwignia typu II jest dwignia jednoramienn, w

ktrej zarwno punkt przyoenia siy F, jak i opr R
znajduj si po jednej stronie punktu oparcia C.
Tutaj rami siy a jest dusze anieli rami siy
oporu b. W dwigni tej za pomoc maej siy i
dugiego ramienia mona przezwyciy du si
oporu.

59

Przykadem tego rodzaju

dwigni jest stopa ludzka, kiedy
unosimy pit wraz z caym
ciaem stojc na palcach.
W ruchu tym punkt oparcia na
podou C odpowiada gowom
koci rdstopia. Sia F, ktr
wywiera m. trjgowy ydki, ma
swj punkt przyoenia na
powierzchni tylnej koci
pitowej. Opr R stanowi masa
ciaa, jego punkt przyoenia B
znajduje si na poziomie stawu
skokowego grnego.
60

Dwignia typu III tak samo jak poprzednia, jest

dwignia jednoramienn, jednak o ramieniu siy a
krtszym od ramienia siy oporu b.
Dwignia typu III jest mao oszczdna, w
przeciwiestwie do dwigni poprzedniej i wymaga
silnych mini. Jest ona najbardziej
rozpowszechniona w ustroju. Znajdujemy j w
wikszoci ruchw koczyn, szczeglnie w ruchach
zginania i prostowania.

61

Przykadem tego rodzaju dwigni

moe by zgicie przedramienia w
stosunku do ramienia, punkt oparcia
ley w stawie okciowym, opr stanowi
przedrami i rka nie obciona, czy
te dwigajca ciar; si wytwarzaj
m. dwugowy ramienia i m. ramienny,
a punkt przyoenia siy odpowiada
przyczepowi tych mini, ktry jest
pooony midzy punktem oparcia a
punktem przyoenia oporu.

62

Narzd ruchu podlega nieustannym

obcieniom statycznym i dynamicznym.
Obcienia te wynikaj z:
- ciaru ciaa,
- siy dziaajcych mini,
- ze zmian szybkoci ruchu
- przyspiesze,
- rozoenia masy poszczeglnych czci ciaa.
63

Przecienia mog mie charakter nagy lub

dugotrway.
Pod wpywem dziaania nagego obcienia o
wartoci przekraczajcej wytrzymao danej tkanki,
moe doj do przerwania jej cigoci (zamanie
koci, zerwanie cigna itp.).

64

Przy gwatownych zmianach prdkoci koczyny lub

caego organizmu zgodnie z drug zasad dynamiki
Newtona, wyzwalaa si sia bezwadnoci.
Im krtszy czas zmiany prdkoci, tym wiksza
wyzwala si sia bezwadnoci.
Sia ta ulega amortyzacji przez tkanki, a nadmierna
jest rdem urazw lub mikrourazw staww,
mini, cigien lub narzdw.
Moe doj nawet do pknicia ledziony, wtroby, lub
puc w rnego rodzaju wypadkach.
65

W wyniku dugotrwale dziaajcych obcie

dochodzi do powstania zmian zwyrodnieniowych
w stawach oraz tkankach okoostawowych.
Do zmian tych dochodzi przede wszystkim w tych
czciach narzdu ruchu, w ktrych zgodnie z
naturalnym rozkadem si wystpuj najwiksze
obcienia.

66

W ldwiowym odcinku krgosupa,

szczeglnie na poziomie trzeciego i
czwartego krgu ldwiowego wystpuj
najwiksze obcienia.
W tym miejscu u czowieka w pozycji stojcej
znajduje si rodek cikoci, przez ktry
przebiega o obrotu grnej poowy ciaa
wzgldem dolnej.
67

Na szczeglnie na due przecienia naraony jest

staw biodrowy oraz staw skokowy stopy.
Staw biodrowy dziki odpowiedniej strukturze
kostnych czci stawu, silnym wizadom i
miniom jest bardzo dobrze przystosowany do
przenoszenia duych obcie statyczno
dynamicznych, przenosi on obcienia caego ciaa
na koczyny.

68

Sia wypadkowa dziaajca na panewk stawu

biodrowego oraz gwk koci udowej wynosi
okoo 2400 N
(jest to wypadkowa si: cikoci, czyli ciaru
ciaa i siy pochodzcej od minia
poladkowego redniego).
Sia wypadkowa jest stosunkowo bardzo dua i
wymaga amortyzacji.
Rol t speniaj chrzstka stawowa, ma
stawowa.
69

Dobra znajomo podstaw biomechaniki i biomechanicznych

waciwoci tkanek oraz rozkad si jest niezbdna do
uzyskania dobrych wynikw leczenia w ortopedii i chirurgii
kostnej.
Zaburzenie rozkadu obcie w stawie biodrowym sprzyja
rozwojowi zmian zwyrodnieniowych, prowadzcych do
wadliwego rozwoju panewki oraz bliszej czci koci
udowej.
W celu odtworzenia stosunkw prawidowych wykonuje si
alloplastyk stawu biodrowego, w ktrej stosuje si materiay
biozastpcze.
70

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA Z BIOFIZYKI

UKADU ODDECHOWEGO
Rol ukadu oddechowego jest zaopatrywanie
organizmu w tlen i uwalnianie go od dwutlenku
wgla, w ukadzie oddechowym zachodzi wymiana
gazowa.
Tlen pobierany jest z powietrza wypeniajcego
puca. Wypenianie puc powietrzem i oprnianie
puc z powietrza ubogiego w tlen jest nazywane
wentylacj puc.
71

Ruch powietrza do puc podczas wdechu oraz z

puc podczas wydechu jest spowodowany zmienn
rnic cinie midzy powietrzem
atmosferycznym a pucami.
Pcherzyki pucne s oplecione sprystymi
wkienkami biakowymi, midzy innymi
kolagenowymi, ktre nadaj tkance pucnej
odpowiednie waciwoci spryste.
Siy sprystoci usiuj zmniejszy objto puc,
dlatego w otwartej klatce piersiowej puca s
skurczone, zapadnite.
72

W zamknitej klatce piersiowej puca wypeniaj j

cakowicie, dzieje si tak za przyczyn rnicy
cinie istniejcej midzy pucami a przestrzeni
opucnow.
Cinienie powietrza w pcherzykach pucnych, czyli
cinienie rdpcherzykowe pp, jest wiksze od
cinienia wewntrzopucnowego pop, panujcego
w przestrzeni opucnowej.

73

Ta rnica cinie p
= pp pop rozciga
puca, dziaajc
przeciw
napreniom
sprystym tkanki
pucnej.
Podobnie rnica
cinie midzy
wntrzem balonika
gumowego a
powietrzem
atmosferycznym
rozciga balonik
przeciw siom
sprystym
balonika.
74

Wynikiem dziaania si sprystych tkanki pucnej

jest cinienie psp (cinienie spryste tkanki), w
stanie rwnowagi jest ono rwne rnicy cinie p p
rdpcherzykowego i pop wewntrzopucnego
psp = pp - pop

75

W stanie spoczynku cinienie rdpcherzykowe

jest rwne cinieniu atmosferycznemu pa = pp.
Przyjmujc cinienie atmosferyczne jako cinienie
odniesienia - za zero, pa = pp = 0,
cinienie wewntrzopucnowe, ktre musi by
mniejsze od rdpcherzykowego, jest ujemne
pop < pp = 0.
Cinienie wewntrzopucnowe wynosi w stanie
spoczynku 2 do 4 mm Hg, rozcignite puca
wypeniaj wtedy ca klatk piersiow, tak, e
opucna przylega do opucnej ciennej.
76

Podczas wdechu minie oddechowe powikszaj

objto klatki piersiowej.
Cinienie wewntrzopucnowe zmniejsza si wtedy
(przy spokojnym wdechu), puca rozcigaj si
jeszcze bardziej.
Wzrost objtoci puc powoduje wzrost objtoci
pcherzykw. Ze wzrostem objtoci gazu
zmniejsza si jego cinienie. Cinienie pp w
pcherzykach staje si wic nieco mniejsze od
cinienia atmosferycznego pa = 0.
77

W ten sposb powstaje spadek cinienia w drogach

oddechowych, kierujcy strumie powietrza do
pcherzykw. W miar zwikszania si spadku,
ronie strumie powietrza stajc si maksymalny,
gdy cinienie w pcherzykach osignie warto
okoo 1,5 mm Hg.
Od tej chwili toczce si do pcherzykw powietrze
zacznie zwiksza panujce w nich cinienie,
niwelujc stopniowo spadek w drogach
oddechowych, a do jego zniknicia, kiedy cinienie
rdpcherzykowe zrwna si z cinieniem
atmosferycznym, czyli pp = 0.
78

Podczas spokojnego wydechu minie oddechowe

rozluniaj si, klatka piersiowa zmniejsza objto, siy
spryste zwane retrakcyjnymi zmniejszaj objto
pcherzykw.
Cinienie wewntrzopucnowe ronie do wartoci okoo
2,5 mm Hg, a rdpcherzykowe staje si nieco
dodatnie.
Wzrastajce cinienie w pcherzykach wypiera z nich
powietrze, jego strumie staje si najwikszy, gdy
cinienie rdpcherzykowe wzronie do okoo 1,5 mm
Hg, po czym maleje ustajc, kiedy cinienie w
pcherzykach zrwna si ponownie z cinieniem
atmosferycznym.
79

Cinienie wewntrzopucnowe zmienia si wic w

rytmie oddychania w granicach od 2,5 mm Hg do
6 mm Hg, pocigajc za sob zmiany cinienia
rdpcherzykowego w granicach od 1,5 mm Hg
do + 1,5 mm Hg.

80

Podczas wdechu zostaje do puc wprowadzona

objto powietrza zwana objtoci oddechow
VT; przy spokojnym wdechu wynosi ona okoo 0,5 l.
Objto powietrza wdychana i wydychana w cigu
minuty, zwana wentylacj minutow VT/t, wynosi
przy spokojnym oddychaniu (okoo 15 oddechw na
min.) okoo 8 l/min.
Podczas duej trwajcego wysiku fizycznego
wentylacja moe wzrosn 10-krotnie, na krtki czas
nawet 20-krotnie.
81

Rola waciwoci sprystych tkanki pucnej i

napicia powierzchniowego warstwy
powierzchniowej pcherzykw

82

Zapewnienie cigej, bez zmian skokowych,

objtoci puc wymaga dziaania dodatkowego
mechanizmu.
Mechanizm ten zwizany jest ze zmieniajcym si
napiciem powierzchniowym warstw
powierzchniowych pcherzykw pucnych.
ciany pcherzykw pucnych pokryte s
substancjami powierzchniowo czynnymi, s nimi
zwizki lipoproteinowe, ktrych napicie
powierzchniowe zaley od gruboci warstwy.
83

Grubsze warstwy tych tak zwanych

surfaktantw maj mae napicie
powierzchniowe, mieszczce si w granicach
od 0,5 * 10-2 N/m do 1 * 10-2 N/m,
natomiast cienkie warstwy maj znacznie
wiksze napicie powierzchniowe, w
przyblieniu 5 * 10-2 N/m, co odpowiada napiciu
powierzchniowemu osocza.

84

Przy wdechu powiksza si powierzchnia

pcherzykw, zmniejsza si grubo pokrywajcych
je surfaktantw, tym samym zwiksza si napicie
powierzchniowe.
Zwikszone napicie powierzchniowe daje zgodnie
z prawem Laplacea wiksze cinienie, ktre
wspomagane cinieniem sprystym tkanki pucnej
pozwala na utrzymanie rwnowagi z cinieniem
napierajcego powietrza, tak e wzrost objtoci
moe odbywa si w sposb cigy bez obawy
zmian skokowych.
85

Podczas wydechu, ze zmniejszaniem si

powierzchni pcherzykw, zwiksza si grubo
surfaktantw, napicie powierzchniowe si
zmniejsza, a tym samym zmniejsza si cinienie.
Wobec tego zmniejszanie objtoci w sposb cigy
moe odbywa si w staej rwnowadze z
cinieniem rdpcherzykowym, bez obawy
zapadnicia si pcherzykw.

86

U noworodkw, zwaszcza u wczeniakw (puca

hialinowe) nie ma surfaktantw (substancje
powierzchniowo czynne).
Wdech wymaga wtedy duego wysiku na otwarcie
zapadnitych pcherzykw.
Przy wydechu, nastpuje zapadanie pcherzykw,
a ponowne ich otwarcie wymaga ponownego
wysiku.
Powtarzanie si tych procesw jest dla noworodka
nie do pokonania.
87