Universiteti i Prishtins

Fakulteti i Bujqsis dhe Veterinaris

Teknologji Ushqimore me Bioteknologji

Tema: Ambalazhet plastike

Punuan:
Mentori:Dr.Xhavit Ramadani

Mirsim Tovrlani,
Valmir Ejupi,
Blerim Berila,
Mustaf Xhemajli.

Prmbajtja:
Hyrje,
Historia e materialeve plastike,
Polimert,
Materialet polimere,
Ndarja e materialeve polimere,
Lndt e para pr prfitimin e materialeve
polimere,
Materialet plasitike kryesore dhe aplikimi i tyre,

Prmbajtja:
Funksioni mbrojts i ambalazheve,
Qllimet e paketimit,
Legjislacioni dhe paketimet e plastiks,
Kushtet legjislative pr plastikn si material
paketues,
Shenjat n ambalazhet plastike.

Hyrje
Polimeret jan substanca t prbra nga
makromolekulat andaj edhe quhen komponime
makromolekulare.
Polimer do t thot poly = shum dhe merospjes.

Historia e materialeve plastike

Shkenca e makromolekulave sht e re.
Shum zhvillime mbi kt fush jan n sh.XX.
Njeriu ka qen i varur nga makromolekulat,mirpo
shum pak sht njohur ky produkt esencial.
Friedrich Wohler demostroi mundsin e sintetizimit
t molekulave organinike n vitin 1828.

Historia e materialeve plastike

Charles Goodyear dhe vllai i tij Nelson
transformuan kauukun natyror, nga nj ngjits
termoplastik.
Christian F.Schonbein prodhoi nitratin e celulozs.
N vitin 1930 Wallace Carothers dhe Juljan Nill
sintetizuan poliamidn q e quajtn najlon 6.6.
N vitet 50-t ishte zhvilluar nj material plastik i
quajtur poliklorur vinili(PVC).

Polimert
Me reaksionet e polimerizimit, polikondenzimit
ose poliaditimit,molekulat me mas molare t vogla
kompozohen me lidhje kimike me rast formohen
molekula me mas molare t
madhe
makromolekula.
Masa molekulare relative e polimerve 10.000 deri
1.000.000 g/mol.
Polimert jan molekula t veanta,pr shkak t
struktures makromolekulare t substancave.

Materialet Polimere
Materialet polimere jan materiale teknikisht t
prdorshme t cilat kan pr baz polimerin.
Grupet m t rndsishme t materialeve polimere
jan materialet konstruktive folit,
membranat,filmat,fijet,lidhsit dhe ngjitsit.
Pr nga prbrja ,materialet polimere jan:
homogjene dhe kompozite.
Pr nga shkalla e rregullimit t struktures s tyre
jan :amorfe dhe kristalore.

Materialet Polimere

Materialet Polimere
Jan ndr materialet m t rndsishme teknike
sot.
Shrbejn si zvendsim i materialeve si xhami,
druri, metali .
Gjejn aplikim n shum fusha si ne industrin e
paketimit,elektrike dhe elektronike, kimike,n
industrin e aeroplanve, e shum lmi tjera.

Ambalazhet polimere dhe aplikimi

Klasifikimi i materialeve plastike

Materiale polimere natyrore;

Materiale polimere te modifikuara natyrore;
Materiale polimere sintetike.

Klasifikimi i materialeve plastike

Materiale polimere natyrore:
Celuloza,mndafshi, goma natyrale, rrshira
natyrale ,kazeina ,vajrat yndyrore dhe polimert e
ndryshm inoorganik, kryesisht silikatet.

Klasifikimi i materialeve plastike

Materialet polimere t modifikuara
natyrore:
Jan derivatet e celulozs,
Kauuku natyror i derivuar,etj.

Klasifikimi i materialeve polimere

Materialet polimere sintetike:
Prodhohen me reaksione t polimerizimit
kryesisht nga monomeret e fituar si
nafta,thngjilli.
Polimer tipik sintetik sht polietileni

Ndarja e materialeve polimere

Sipas prfitimit:
Natyrore (p.sh. kauuku natyror),
Sintetike(p.sh. PVC,..).
Sipas prbrjes kimike:
Organike ,
Inoorganike.

Ndarja e materialeve plastike

Sipas vetive mekanike:

Ndarja e materialeve polimere

Plastomeret(Termoplastet):
Termoplastet jan t ndrtuar nga manomeret dhe
sillen zakonisht n mnyr plastike.
Shkrihen,por nuk kan temperatur t caktuar t
shkrirjes sepse kan struktur amorfe.
Nse ftohen ngurtsohen.
Riciklohen leht.

Ndarja e materialeve polimere

Plastomeret(Termoplastet)

Polistireni

Polietileni

Polipropileni

Polivinilkloridi

Najloni

Teflon

Ndarja e materialeve polimere

Duroplastet(duromeret):
Jan t fort, por m t thyeshme se termoplastet.
Forcohen gjat nxehjes dhe nuk mund t kthehen
n gjendje plastike.
Nuk zbuten,nuk digjen.
N temperatur t lart plcasin.
Nuk riciklohen leht.

Ndarja e materialeve polimere

Duroplastet(duromeret):

Silikoni

Rrshira

Ndarja e materialeve polimere

Elastomeret:
Jan materiale q kan mundsin e deformimeve
t mdha elastike,pa e ndryshuar formn.
Shpesh quhen edhe plastik me elasticitet t lart.

Lndt e para pr prfitimin e masave

plastike
Mund t jen:
Minerale
Nafta,
Thngjilli dhe
Gazi toksor.
Me prejardhje organike
Bimore ose
Shtazore .

Materialet plastike kryesore dhe

prdorimet e tyre
Polietileni,PE:
sht zbuluar para 70 viteve.
Polimer termoplastik.
Gjendet n dy tipe kryesore:LDPE(lo-density0.92 gr/cm3) dhe HDPE (hight-density-0.95
gr/cm3).
Konsumimi i LDPE n nivel evropian sht 4.7
milion ton n t cilt 60 % jan filma.

Materialet plastike kryesore dhe

prdorimet e tyre
Polietileni,PE:
Prdorimi i HDPE-tuba pr
uj,lodra,tasa,kova,shishe qumshti,kontenjere,qese
paketimi,kuti pr ushqim,drrasa pr prerje
ushqimesh,mburoj pr rrezatimin, etj.
Prdorimi LDPE-pajisje laboratorike,gota
uji,doreza,pajisje kuzhin,shishe t
pathyeshme,tasa etj.

Materialet plastike kryesore dhe

prdorimet e tyre
Aplikimet e polietilenit:

Materialet plastike kryesore dhe

prdorimet e tyre
Polistireni:
sht polimeri i par sintetik q sht prodhuar.
sht i padmshm kur sht n kontakt me
ushqimin.
Dy nga materialet m t rndsishme pr
paketimin e ushqimeve jan flett e polistirenit
(OSP),dhe flett e shkumes.

Materialet plastike kryesore dhe

prdorimet e tyre

Ushqimet e paketuara me polistiren

Materialet plastike kryesore dhe

prdorimet e tyre
Polipropileni:
Prdoret gjersisht pr pajisje shtpiake si
psh.,tasa,shishe,valixhe,gjithashtu edhe pr
qllim paketimi.

Ambalazhimi i produkteve ushqimore

Informacione
o N kohrat e m hershme,disa nga ushqimet
tregtoheshin lirshm, dmth. nuk paketoheshin.
o Mirpo gjat 50 viteve t fundit,mnyra se si
blehet ushqimi sht shum m ndryshe se n t
kaluarn.
o Prparimi n fushn e teknologjis, ka br q
sot ushqimet t paketohen dhe t tregtohen
shum m lirshum.

Funksioni mbrojts i
ambalazheve
Produktet ushqimore shpesh her transportohen me
kilometra t tr,derisa t mbrrijn te
konsumatort.
Fillimisht produktet duhet t ruhen n magazina
,prpara se t transportohen.
N t gjitha fazat produkti mund t dmtohet si
rrjedhoj e moskujdesjes s duhur.
Andaj dhe produktet duhet ambalazhuar n
ambalazhe t prshtatshme dhe duhet ruajtur mir.

Qllimet e paketimit

Parandalimin e dmtimit fizik,

Parandalimin e kontaminimit nga mikroorganizmat,
Paketimi sht kundr dehidratimit,
Mbrojtjen e karakteristikave ushqyese dhe shqisore,
T zgjas jetn e nj produkti n raftet e shitjes,
Produkti t transportohet m leht,etj.

Legjislacioni dhe paketimet e plastiks

Shqetsimi kryesor i organeve legjislative n
lidhje me materialet paketuese ka t bj me at se:
Kohve t fundit, shkenctar dhe autoritetet
ligjvnese jan t shqtsuar n lidhje me sigurin
e ushqimit dhe mbrojtjen e konsumatorit nga
kontaminimi i ushqimit q shkaktohet nga migrimi i
mundshm i disa kimikateve nga materialet
paketuese (plastike) pr n ushqim.

Legjislacioni dhe paketimet e plastiks

Si merret vendimi (rregulla) sipas legjislacionit q
nj material i plastiks sht i prshtatshm pr tu
prdorur si paketime t ushqimit ?
Vendimi pr prdorimin e materialit t caktuar polimer pr
prodhimin e paketimeve pr ushqime sht i bazuar n
kompromiset nse ai vlersohet q prfitimet nga aplikimi i
tij jan m t mdha se rreziqt pr shndetin e njeriut.
Rreziqet q mund t ekzistojn n kt rast vijn si rezultat i
migrimit t substancave nga materiali polimer, t cilat
prkeqsojn gjendjen e produktit (rrisin toksicitetin n produkt).

Shembull i kalimit t substancave

kimike ne ushqim :

Legjislacioni dhe paketimet e plastiks

Legjislacioni i BE-s, FDA-s, etj, n baz t
studimeve dhe hulumtimeve t vazhdueshme, bn
amandamentime t nevojshme t legjislacionit, me
qllim pr t ndaluar apo kufizuar prdorimin e
substancave kimike q paraqesin shqtsim pr
konsumatort.
Kto rregulla t legjislacionit aplikohenn zinxhir,
nga furnizuesi i lnds s par deri n shitsin
aktual.

Legjislacioni dhe paketimet e plastiks

Materialet e reja (plastike) pr tu autorizuar pr
prdorim n kontakt me ushqimin, duhet tu behen
paraprakisht testime mbi migrimin dhe toksicitetin
e materialit.
Poashtu, substancat mutagjene, kancerogjene dhe
toksike nuk mund t prdoren n prodhimin e
artikujve dhe materialeve t destinuara pr t
kontaktuar ushqimin.

Legjislacioni dhe paketimet e plastiks

Prandaj, pr t parandaluar prdorimin e
materialeve paketuese joadekuate plastike pr
ushqime, t cilat rrezikojn cilsin e ushqimit,
prodhuesit dhe industrit paketuese obligohen
t prdorin vetm lendt e para t autorizuara,
duke mos kaluar limitet e parashikuara dhe
kushtet tjera q dalin sipas legjislacionit.

Kushtet legjislative pr plastikn si

material paketues
Jan:
Plastikat duhet t prodhohen nga praktikat e
mira industriale t prodhimit,
Plastikat nuk duhet t transferojn prbrsit e
tyre n ushqim n sasi t tilla sa t prbjn
rrezik pr shndetin,
Plastikat nuk duhet t transferojn prbrsit e
tyre n ushqim n sasi t tilla sa t cenojn
karakteristikat e tyre sensoriale,

Kushtet legjislative pr plastikn si material

paketues
Substancat duhet t jen t nj kualiteti t
mir teknik dhe sipas krkesave t pastrtis,
Plastikat duhet t prodhohen nga substanca
inicjuese q ndodhen n listn pozitive, etj.

Shenjat n ambalazhet e plastiks

A e dini kuptimin e shenjave n ambalazhet plastike?
Shenjat me numra dhe shigjeta
shnohen zakonisht ne fundin
e shishes..

Shenjat n ambalazhet e plastiks

ka tregojn kto simbole?
N fundin e qfardo paketimi jan t vendosura
shenjat pr sqarimin e prbrjes kimike t
plastiks nga cili hani ose pini dika.
Kto shenja jan t vendosura sipas direktivave
t legjislacionit dhe jan universale n t gjitha
vendet kudo n bot.

Shenjat n ambalazhet e plastiks

1. PoliEtilen Tereftalat (PETE):

Shnohet n: shishet pr uj dhe pije, detergjente, mund t

reciklohen.
Kto shishe jan pr nj prdorim sepse ekziston
mundsia e lirimit t antimonit ( metal i rend) dhe
substancs kimike EPA, e cila e pengon punn e
hormoneve.

Shenjat n ambalazhet e plastiks

2. HDP ( HDPE) Polietilen i dendsis s lart:
Prdoren tek shishet pr qumsht dhe pije, mund
t reciklohen.
Bhet fjal pr plastik t mir, e cila sht e
sigurt pr prdorim sepse ekziston mundsi e
vogl q t lshoj produkte kimike n uj.

Shenjat n ambalazhet e plastiks

3. Polivinil klorid (Vinyl)- (PVC):
Prdoren tek dyshemet plastike, vazot pr lule,
kartat e kreditit, perde banjoje, etj.
Leht mund t lshoj kimikate helmuese t cilat e
pengojn veprimin e hormoneve n trupin e njeriut,
edhe m tej sht m s shumti e prdorur pr
shishe.

Shenjat n ambalazhet e plastiks

4. LDPE Polietilen i dendsis s ult:
Prdoren tek: Mbshtjellsit e CD, qeset plastike
pr markete apo pr prgatitjen e ushqimit.
Nuk lshon kimikate n uj.

Shenjat n ambalazhet e plastiks

5. Polipropilen-(PP):
Prdoren tek: Pipat e plastiks, kutiat pr
prgatitjen e ushqimit, m s shpeshti nuk
riciklohen.
I takon plastikave q nuk dmtojn shndetin e
njeriut.
Nga ky material prodhohen gotat pr jogurt dhe
paketimet per sirupe.

Shenjat n ambalazhet e plastiks

6. Polistireni-(PS):
M s shumti prdoret pr gotat e kafes pr nj
prdorim ose n ambalazhet pr ushqime t shpejta.
N uj lshon substancn kancerogjene (Stirenin).

Shenjat n ambalazhet e plastiks

7. Other (T tjerat):
Przierje e disa plastikave plastika m e pa
shndosh pr paketimin e produkteve ushqimore.
Leshon kimikatin BPA e cila lidhet me mundsin e
madhe t rrezikut nga smundjet e zemrs, diabetit,
dhe abnormalitetin e enzimeve t shpretks.
Dikur jan prdorur n shishet pr bebe, ndonse prej
mosdituris pr prbrjen e ktyre materialeve.

Shenjat n ambalazhet e plastiks

7. Other (t tjerat) :
Kanada e ka ndaluar prdorimin e ksaj plastike,
Ndrsa Bashkimi Europian(BE) nuk lejon pranin e
tyre n shishe pr t posalindur.
Sot , pothuajse t gjitha shishet e
ushqimit jan t testuara pr BPA.

Referencat:
Disertacion i doktoraturs Modelimi i proceseve difuzive
prmes siprfaqs kontaktuese t paketimeve me
ushqimet pr sigurin dhe kontrollin cilsor, Znj.
VIOLETA LAJQI- MAKOLLI, Tiran, 2014, (faqe
122,123,126),

http://tinyurl.com/j3cwmne,
Materialet Polimere(ligjerata t autorizuara),nga
Fatmir erkini,

Referencat:
Disertacion i doktorates Studimi i strukturs t
materialeve plastike gjat procesit t riciklimit dhe
ndikimi i adetiveve n cilsin e tyre nga M.Sc.Eldi Lio
Plastics in Packaging ppt nga:Scott H. Boyle, Brian
DAmico, Janine Horn, Mark Przybylski,
Food packaging ppt.

Faleminderit pr vmendje!