You are on page 1of 33

O que voc deve saber sobre

NCLEO E DIVISO CELULAR


O ncleo controla o metabolismo celular. Nele esto os cromossomos,
estruturas moleculares complexas constitudas por DNA e protenas,
responsveis pela expressividade gentica e pela hereditariedade.

I. Ncleo celular
Exclusivo de clulas eucariticas, apresenta alguns componentes bsicos
durante a interfase:
carioteca (envelope nuclear);
cromatina (conjunto de cromossomos descondensados);
nuclolo (regio nuclear envolvida com a sntese de RNA ribossmico).
CLULA EUCARITICA EM CORTE COM OS PRINCIPAIS COMPONENTES DO NCLEO
Carioteca
(envelope nuclear)
Permite as trocas entre
ncleo e citoplasma.

Nuclolo
Produo de
RNA ribossmico

Poro
Filamentos de
cromatina

NCLEO E DIVISO CELULAR

II. Cromossomos eucariticos


As cromtides-irms so unidas pelo centrmero.

TIPOS DE CROMOSSOMOS

Representao sem escala

NCLEO E DIVISO CELULAR

II. Cromossomos eucariticos

Cromossomos homlogos: tm mesma posio, mesmo


tamanho e mesma sequncia de genes do centrmero.

Clulas diploides (2n): pares de cromossomos homlogos


Clulas haploides (n): apenas um representante de cada par
(um lote cromossmico)

Genoma: conjunto de genes da espcie que pode ser encontrado


no conjunto diploide.

NCLEO E DIVISO CELULAR

III. Ciclo celular e mitose

Interfase
fase S
fase G1
fase G2

Diviso celular
cariocinese
citocinese
centrpeta (nas clulas animais)
centrfuga (nas clulas vegetais)
Citocinese centrfuga, fragmoplasmo, um conjunto de microtbulos
proticos semelhantes aos do fuso de diviso. Os microtbulos do
fragmoplasto funcionam como andaimes que orientam a deposio de
uma placa celular mediana semelhante a um disco, originada de
vesculas fundidas do sistema golgiense.

NCLEO E DIVISO CELULAR

III. Ciclo celular e mitose


COMPARAO ENTRE A DIVISO DE UMA CLULA VEGETAL E UMA CLULA ANIMAL

NCLEO E DIVISO CELULAR

III. Ciclo celular e mitose


RELAO ENTRE DNA E CROMOSSOMOS
NAS DIVERSAS FASES DO CICLO CELULAR

Em G1, cada cromossomo contm apenas uma


molcula de DNA; em S, ocorre a duplicao do
DNA; em G2, o cromossomo est constitudo
por duas cromtides-irms, cada uma contendo
uma molcula de DNA; as cromtides-irms
separam-se na mitose (M).
(Representao sem escala)
NCLEO E DIVISO CELULAR

III. Ciclo celular e mitose

Processo equacional de diviso celular


Compreende:

prfase
metfase
anfase
telfase

Ligado a crescimento e regenerao dos seres vivos


Nos vegetais, responsvel pela produo de gametas

NCLEO E DIVISO CELULAR

III. Ciclo celular e mitose


FASES DA MITOSE

Na interfase, embora a clula no esteja


em processo de diviso celular, ela se
encontra em intensa atividade. Esse
perodo o que tem maior durao quando
comparado mitose propriamente dita.
(Representao sem escala)
NCLEO E DIVISO CELULAR

IV. Meiose

Processo reducional
Prfase I (fase geralmente mais longa da meiose) subdivide-se em:

leptteno
zigteno
paquteno (crossing-over)
diplteno (quiasmas)
diacinese
Nos animais, formam-se gametas; nos vegetais, esporos.

NCLEO E DIVISO CELULAR

Leptteno
Os cromossomos condensam-se
e tornam-se visveis.

Zigteno
Ocorre a sinapse (pareamento dos
cromossomos homlogos)
Paquteno
Ocorre o crossing-over

Diplteno
Melhor visualizao dos quiasmas
(pontos de contato entre as
cromtides)
Diacinese
Os cromossomos migram para o equador
da clula

Metfase 1

Pareamento dos cromossomos homlogos na placa equatorial da clula.

Anfase 1

Migrao dos cromossomos homlogos para os plos da clula.

Telfase 1

Descondensao dos cromossomos


Reaparecimento do nuclolo e carioteca
Desaparecimento das fibras do fuso

INTERCINESE
Intervalo entre a 1 e a 2 diviso da meiose.
muito curto e no ocorre outra duplicao do DNA.
Cada cromossomo duplicado se separa em dois cromossomos simples.

2 Diviso da Meiose
I m po rt nc ia:

Separao das cromtides irms


D ivid ido

em :

Prfase 2
Metfase 2
Anfase 2
Telfase 2

Prfase 2
Duplicao e migrao dos centrolos para os plos opostos da clula.
Desaparecimento da carioteca e nuclolos
Condensao
dos cromossomos.

Metfase 2

Cromossomos localizados na placa


equatorial da clula.
Fibras do fuso ligadas aos centrmeros
Separao das cromtides irms

Anfase 2

Migrao das cromtides irms para os


plos opostos da clula.

Telfase 2

Reaparecimento da carioteca e nuclolo


Descondensao dos cromossomos
Citocinese diviso citoplasmtica

IV. Fases da meiose


Prfase I

Interfase

Meiose I

Metfase I

Anfase I

Telfase I

Profse II

Metfase II

Anfase II

Telfase II

Meiose II

Representao sem escala

NCLEO E DIVISO CELULAR

V. No disjuno cromossmica na meiose

a separao incorreta dos cromossomos.


Quando ocorre na:

meiose I, todos os gametas ficam anormais.


meiose II, s metade dos gametas fica comprometida.
Esses gametas anormais podem participar da fecundao, originando:

sndrome de Down (trissomia do cromossomo 21);


sndrome de Turner (perda de um cromossomo sexual X0);
sndrome de Klinefelter (ganho de um cromossomo sexual XXY).

NCLEO E DIVISO CELULAR

VI. Tipos de reproduo


Assexuada: no envolve mistura de material gentico. Ex.: diviso
binria (bipartio ou cissiparidade), brotamento, estaquia.

Sexuada: envolve a mistura de material gentico, com fuso de


gametas. Gera variabilidade gentica.

Autofecundao: gametas provenientes de um mesmo indivduo.


Fecundao cruzada: gametas produzidos por organismos diferentes.
Partenognese: o vulo, sem fecundao, origina um novo
indivduo. Para muitos uma forma assexuada de reproduo. Ocorre,
por exemplo, em plantas, peixes, insetos e rpteis.

NCLEO E DIVISO CELULAR

EXERCCIOS ESSENCIAIS

2
(Ufal)

Na figura abaixo, esto ilustradas clulas de um organismo, em diferentes fases da diviso celular. As clulas 1, 2 e 3 esto,
respectivamente, em:

a) anfase meitica I, anfase meitica II e metfase meitica II.


b) anfase mittica, anfase meitica e metfase meitica.
c) metfase I meitica, anfase I meitica e metfase meitica.
d) anfase mittica, anfase meitica e metfase mittica.
e) metfase meitica II, metfase meitica I e anfase mittica.
RESPOSTA: A
NCLEO E DIVISO CELULAR NO VESTIBULAR

EXERCCIOS ESSENCIAIS

6
(Unicamp-SP)
A figura abaixo mostra um corte histolgico de um tecido vegetal em que esto assinaladas clulas em diferentes momentos do
ciclo celular.

a) Em algumas das clulas


mostradas na figura esperado
encontrar atividades de sntese de
RNA mensageiro. Em qual das
clulas, numeradas de 1 a 3, deve
ocorrer maior atividade de sntese
desse cido nucleico? Justifique
indicando a caracterstica da clula
que permitiu a identificao.

RESPOSTA:
Na clula 3. esperado encontrar maior atividade
de sntese de RNA mensageiro na clula em interfase. A clula
3 mostra a presena de nuclolo ntegro, o que indica que ela
est em interfase.
NCLEO E DIVISO CELULAR NO VESTIBULAR

EXERCCIOS ESSENCIAIS

b) O que faz com que, em mitose, ocorra


a separao das cromtides-irms de
forma equitativa para os polos das
clulas? Indique em qual das clulas
numeradas na figura est ocorrendo
essa separao.

RESPOSTA:
A separao das cromtides ocorre pelo encurtamento das
fibras do fuso mittico, que se ligam ao centrmero de cada
cromtide, de tal forma que as cromtides-irms sejam
levadas para polos opostos da clula no momento da anfase.
A clula em questo a de nmero 1.
NCLEO E DIVISO CELULAR NO VESTIBULAR

EXERCCIOS ESSENCIAIS

7
(Unifesp)

Os grficos I e II representam o contedo de DNA durante divises celulares.

Considerando-se um cromossomo:
a) Quantas cromtides esto presentes no incio da fase M do grfico
I? E ao final da fase M2 do grfico II?
RESPOSTA: No incio da fase M do grfico I, cada cromossomo
ser formado por duas cromtides (os cromossomos ainda
esto duplicados). No final da fase M2 do grfico II, cada
cromossomo ter apenas uma cromtide (o grfico I se refere
mitose e o II meiose).
NCLEO E DIVISO CELULAR NO VESTIBULAR

EXERCCIOS ESSENCIAIS

b) Quantas molculas de DNA esto presentes no incio da fase M do


grfico I? E ao final da fase M2 do grfico II?
RESPOSTA: Cada cromossomo formado por uma nica
molcula de DNA. Assim, no incio da fase M do grfico I,
esto presentes duas molculas de DNA em cada
cromossomo (os cromossomos esto duplicados). Ao final da
fase M2 do grfico II, cada cromossomo formado por
apenas uma molcula de DNA.

NCLEO E DIVISO CELULAR NO VESTIBULAR

EXERCCIOS ESSENCIAIS

17
(UFPB)

As formas de reproduo dos organismos multicelulares


podem incluir etapas sexuadas e assexuadas. Esses
processos envolvem mitose e meiose; a primeira resulta
em constncia gentica e a segunda, em diversidade
gentica. Considere o quadro ao lado, que trata dos ciclos
reprodutivos da grande maioria dos organismos. Observe
que h retngulos numerados nos quais no foi
apresentado o tipo de diviso celular.

Os retngulos numerados so
preenchidos, respectivamente, por:
a) meiose/mitose/meiose/mitose
b) meiose/meiose/mitose/mitose
c) mitose/meiose/mitose/meiose
d) mitose/mitose/meiose/meiose
e) meiose/mitose/mitose/meiose
RESPOSTA: A
NCLEO E DIVISO CELULAR NO VESTIBULAR

You might also like