ZSP-w.

-8/9
Z dziejw ustrojw
pastwowych:
MONARCHIA STANOWA,
MONARCHIA ABSOLUTNA,
POCZTKI DEMOKRACJI
 STANOWA STRUKTURA SPOECZNA
- SZLACHTA
PRZYNALENO:
urodzenie z ojca szlachcica
nobilitacja (uszlachcenie, nadanie szlachectwa)
nabycie urzdu przyznajcego prawa do nabycia szlachectwa
osobistego lub dziedzicznego
PODZIA (w obrbie stanu):
szlachta rodowa
dworska
prowincjonalna
szlachta urzdnicza
CECHY ZEWNTRZNE:
herby, tytuy, styl ycia, posugiwanie si kodeksami
honorowymi i
obyczajowymi, ordery, noszenie pewnych rodzajw ubiorw i
broni
 STANOWA STRUKTURA SPOECZNA
- DUCHOWIESTWO
PRZYNALENO:
przyjcie wice kapaskich
zoenie lubw zakonnych
PRZYWILEJE DUCHOWIESTWA:
odrbne prawo kanoniczne
wasne sdownictwo kocielne ( privilegium fori )
zwolnienie od danin i suebnoci (wolnoci podatkow)
wyczne prawo do korzystania z beneficjw kocielnych
PODZIA (w obrbie stanu):
wysze duchowiestwo (grupowao: arcybiskupw, biskupw,
opatw i przeorw)
nisze duchowiestwo (grupowao: kler parafialny - w kociele
katolickim oraz popw - w kociele prawosawnym
 STANOWA STRUKTURA SPOECZNA
- MIESZCZANIE
POWSTANIE STANU MIESZCZASKIEGO zw. byo z:
pojawieniem si zawodw pozarolniczych (kupcw, rzemielnikw)
rozwojem gospodarki towarowo-pieninej
PODZIA (w obrbie stanu):
patrycjat
najbogatsi kupcy, bankierzy oraz czonkowie wadz
miejskich
zrzeszali si w miastach o organizacje kupieckie zwane
gildiami
posplstwo
rzemielnicy, czeladnicy i drobni kupcy
zrzeszali si w miastach o organizacje rzemielnikw zwane
cechami
plebs
suba najemna, wczdzy, ebracy
 STANOWA STRUKTURA SPOECZNA
- CHOPI
PODZIA (w obrbie stanu):
poddani:
osobicie
gruntowo
wolni chopi (czynszownicy, wolni posiadacze)
podlegali prawu dworskiemu, ksztatowanemu przez panw,
ich dominialnych zwierzchnikw
podlegali prawu
stopniowo wizy zalenoci poddaczej w Europie Zachodniej
systematycznie zaczn si rozlunia, przynoszc im coraz wikszy
zakres swobd i coraz mniej cis zaleno od panw feudalnych
w Europie rodkowo-wschodniej zaznaczy si od przeomu XV/XVI
wieku proces odwrotny, co bdzie zwizane z rozwojem w tej czci
Europy gospodarki ekstensywnej i folwarku paszczynianego
 ZGROMADZENIA STANOWE:
MODEL KOLEGIW STANOWYCH (KONTYNENTALNY)
uczestniczyy wszystkie stany reprezentujce nard polityczny", wic
duchowiestwo, szlachta i stan trzeci, czyli gwnie mieszczastwo
klasycznymi (reprezentatywnymi) modelem tego typu zgromadze byy:
Stany Generalne (zbierajce si we Francji od 1302 r. )
Reichstag, czyli Sejm Rzeszy w Niemczech
kady stan obradowa osobno
kady stan (zgromadzony w odrbnym kolegium) mia jeden gos
zgoda wszystkich kolegiw (wraz akceptacj monarchy), decydoway

o przyjciu uchway
separacja uatwiaa wadzy monarszej osignicie jej celw, gdy stany
obradoway niezalenie od siebie
ten typ zgromadze stanowych by charakterystyczny dla krajw o silnej
wadzy monarszej
ograniczone kompetencje reprezentacji stanowej sprowadzay si do:
uchwa podatkowych
petycji przedstawianych tronowi.
 ZGROMADZENIA STANOWE:
PARLAMENT ANGIELSKI
W odrnieniu od obradujcych w odrbnych kolegiach, angielski
parlament ju w XIV w. podzieli si a dwie izby:
Izba Parw/Lordw o skadzie arystokratycznym; miejsca zajmowane
w nim byy na zasadzie dziedzicznoci lub w drodze nominacji
krlewskiej
Izba Gmin pochodzca z wyborw i grupujca przedstawicieli:
redniej i niszej szlachty
mieszczastwa
technika obrad - przyj si zwyczaj kolejnego rozpatrywania przez izby
mandat reprezentacyjny:
zasada reprezentowania (caego) narodu
brak skrpowania instrukcjami wyborcw
ochrona prawna (mir krlewski) jako zapowied (przyszego)
immunitetu poselskiego
szerszy zakres kompetencji:
ustawodawstwo
kompetencje sdowe i kontrolne wobec urzdnikw krlewskich
(zwaszcza impeachment )
PODSTAWOWE CECHY MONARCHII ABSOLUTNEJ

SZCZEGLNA POZYCJA MONARCHY:

legitymizacja (uzasadnienie praw panujcego)
boskie pochodzenie wadzy (MONARCHA dei gratia )
KONCEPCJA WYCZNEJ SUWERENNOCI - jedynym,
wycznym i penym suwerenem w pastwie jest
monarcha
NIEOGRANICZONY (absolutny) ZAKRES WADZY (i jej
ograniczenia)
OMNIPOTENCJA WADZY
ORGANIZACJA ADMINISTRACJI:
rozbudowa i CENTRALISTYCZNY charakter
zasada KOLEGIALNOCI URZDW
EKSPANSJONIZM
FUNDAMENTALNE ZASADY
ANTYCZNEJ ATESKIEJ
DEMOKRACJI

RWNO PRAW POLITYCZNYCH

WOLNO
IDEA RZDW PRAWA
EXCLUZYWIZM
" (...) WOLNO POLEGA
NA TYM, E RAZ SI
SUCHA, INNYM RAZEM
ROZKAZUJE

Arystoteles