Eksperymenty fizyczne, chemiczne i optyczne

przeprowadzi
10 - letni Karolek Gajtkowski
pod okiem mamy i taty.

28 padziernika 2013
Jakie eksperymenty
przeprowadzi?

MAMA
 E - jak ELEKTRYCZNY SNOPEK

Dowiadczenie tumaczy czym jest energia elektrostatyczna.

Co potrzeba?

somki do napojw ok. 10 sztuk

iga z nitk
duy patyk szaszykowy
ziemniak
 E - jak ELEKTRYCZNY SNOPEK
Wykonanie

Ziemniak obcinamy tak, aby powsta

z niego statyw. Wbijamy w niego
patyk szaszykowy, na ktrym
bdziemy zawiesza somki.
Przebijamy ig z nitk grn cze
somki i zawizujemy nitk, tak aby
mc j zawiesi na statywie.
Czynno powtarzamy na
wszystkich 10 somkach.
E - jak ELEKTRYCZNY SNOPEK
Pocieramy somk o wosy i zawieszamy je na
statywie. Czynno powtarzamy na wszystkich
10 somkach. Somki bd odpychay si od
siebie tworzc tzw. snopek.
E - jak ELEKTRYCZNY SNOPEK
Wniosek

Prd elektryczny jest ruchem czstek obdarzonych

adunkiem. Wszystko co nas otacza skada si z czstek
obdarzonych energi. Zwykle przepuszczamy elektryczno
przez przewody, po czym dany przedmiot si rusza albo
wieci. adunki elektryczne mog by ujemne lub dodatnie
(oczywicie w sporym uproszczeniu).
adunki o tych samych znakach: + i + lub - i - bd si
odpycha, a adunki o znakach przeciwnych, czyli + i - bd
si przyciga.
Somki, ktre "stary" cze adunkw z wosw, maj
adunki ujemne wic wzajemnie si odpychaj.
 K - jak KOLOROWA KAPUSTA

Dowiadczenie pokazuje wasnoci antocyjanw

czyli naturalnych barwnikw zawartych w czerwonej kapucie.

Co potrzeba?

li czerwonej kapusty
gorca woda
3 szklanki
kwasek cytrynowy lub ocet
soda oczyszczona
K - jak KOLOROWA KAPUSTA
Wykonanie

Do szklanki wkadamy li czerwonej

kapusty (mona go rozdrobni)
i zalewamy go gorc wod. Czekamy
do ostudzenia pynu. Przez ten
czas soki z kapusty przedostaj si
do wody.

Nalewamy wycig z kapusty do trzech

naczy.

W pierwszym rozcieczamy kolorowy

pyn za pomoc wody z kranu.
Kolor pozostaje fioletowy.
K - jak KOLOROWA KAPUSTA
Do drugiego naczynia nalewamy
kilka kropel rozpuszczonego
kwasku cytrynowego lub octu.
Po dodaniu do soku, kolor cieczy
zmienia si na czerwony.

Sok w trzecim naczyniu

rozcieczamy za pomoc wody
z sod oczyszczon.
Roztwr staje si wwczas
niebieskozielony.
K - jak KOLOROWA KAPUSTA
Wniosek

Czerwona kapusta zawiera antocyjany. To zwizki,

ktre s naturalnymi wskanikami pH, ktre
przybieraj inn barw w roztworach kwanych,
a inn w zasadowych.
Barwnik z czerwonej kapusty jest fioletowy
w wodzie (pH ok. 7,0). W kwanym rodowisku jego
kolor zmienia si na czerwony (przy pH poniej 3,6).
Natomiast w rodowisku zasadowym sok z kapusty
staje si niebieski (pH ok. 7,5), niebieskozielony
(pH ok. 10).
 S jak SAMOPOMPUJCY
BALONIK
Dowiadczenie pokazuje, e balonik mona napompowa
bez uycia puc.
Co potrzeba?

soda oczyszczona lub proszek do pieczenia

kwasek cytrynowy
zlewka lub szklanka
rkawiczka lateksowa
yka
 S jak SAMOPOMPUJCY
BALONIK
Wykonanie
Zlewk lub szklank
napeniamy do poowy wod
i wsypujemy do niej yk
kwasku cytrynowego. Cao
mieszamy, a do
rozpuszczenia.

Do rkawiczki wsypujemy
yk sody oczyszczonej.
 S jak SAMOPOMPUJCY
BALONIK
Nastpnie rkawiczk nakadamy na zlewk (szklank)
w taki sposb by soda nie jeszcze si z niej nie
wysypaa.
 S jak SAMOPOMPUJCY
BALONIK
Kiedy otwr wylotowy zlewki (szklanki) jest szczelnie
zakryty wsypujemy zawart w rkawiczce sod do cieczy.
 S jak SAMOPOMPUJCY
BALONIK

Nastpuje gwatowne bulgotanie, w trakcie ktrego

wydobywa si duo gazu. Jego wzrastajca ilo pompuje
rkawiczk w sporego rozmiaru balonik.
 S jak SAMOPOMPUJCY
BALONIK

Kiedy gaz ju nie mieci si

w rkawiczce, wwczas
nastpuje jej wystrzelenie
w powietrze.
 S jak SAMOPOMPUJCY
BALONIK
Wniosek

Podczas dowiadczenia zachodzi reakcja sody (czyli

wodorowglanu sodu) z kwasem cytrynowym. Jest to
reakcja wymiany, przy ktrej wydzielaj si znaczne
iloci dwutlenku wgla.
Poniewa gaz ma ograniczon drog
rozprzestrzeniania wypeniania rkawiczk, ktra
ronie niczym pompowany balonik. Jeli uyjemy
wikszej iloci skadnikw wwczas w reakcji
powstanie wicej gazu, co moe sprawi, e nasz
balonik - rkawiczka wystrzeli w powietrze.
 P jak PLASTYCZNA MASA

Dowiadczenie odpowie na pytanie,

czy ciecz moe by twarda ?

Co potrzeba?

klej w pynie, np. polimerowy

kwas borny
barwnik do jajek
woda
szklanka
yeczka
P jak PLASTYCZNA MASA
Wykonanie
Do szklanki wlewamy ok. 10 ml kleju
w pynie. Dosypujemy 2 miarki
(kocwk yeczki) kwasu bornego.

Do tego dodajemy barwnik do jajek

w dowolnym kolorze i odrobin wody.
P jak PLASTYCZNA MASA
Wszystko razem
mieszamy.

Nastpnie odkadamy
na ok. 6 godzin, aby
cao stwardniaa.
P jak PLASTYCZNA MASA
Wniosek

Z powstaej masy plastycznej moemy formowa dowolne ksztaty,

np. kulk, stworki itp. Zatem ciecz moe by twarda.
Masa ma jedn wad pocztkowo farbuje. Wystarczy j jednak
dobrze wypuka w wodzie i super zabawa zapewniona.
 E jak EFEKT TYNDALLA
Dowiadczenie prezentuje jedn z waciwoci wiata, tzw. efekt
Tyndalla zjawisko fizyczne polegajce na rozpraszaniu wiata
przez przezroczyste mieszaniny niejednorodne (koloidy).

Co potrzeba?

woda
mleko lub biako kurze
szklanka
latarka lub inne rdo wiata o
skoncentrowanym strumieniu
 E jak EFEKT TYNDALLA
Wykonanie

Wlewamy wody do szklanki i ustawiamy j w pobliu ciany.

Wczamy latark i przykadamy do naczynia z wod (warto
zgasi owietlenie i zaciemni pomieszczenie). wiato
przechodzi przez naczynie jak na poniszym zdjciu.
E jak EFEKT TYNDALLA

Nastpnie dodajemy kilka kropel

mleka do wody i dokadnie
mieszamy. Ponownie wczamy
latark i przykadamy do
naczynia.
E jak EFEKT TYNDALLA
wiato przechodzc przez naczynie
staje si widoczne w postaci stoka,
tzw. stoka Tyndalla.
 E jak EFEKT TYNDALLA
Wniosek

Jeeli przez roztwr koloidalny (w naszym

przypadku mleko) przepuci si wizk
wiata, to nastpuje ugicie si promieni
na czstkach fazy rozproszonej Tworzy si
wwczas stoek Tyndalla - zjawisko
opisane przez irlandzkiego badacza Johna
Tyndalla.
 R jak RAKIETA BALONOWA
Dowiadczenie prezentuje jedn z waciwoci powietrza.

Co potrzeba?

dugi kawaek sznurka

balon
tama klejca
somka
krzeso
klamka od drzwi
 R jak RAKIETA BALONOWA
Wykonanie

Link przecigamy
przez somk. Jeden
jej koniec mocujemy
do klamki przy
drzwiach, a drugi do
oparcia krzesa. Linka
powinna by bardzo
mocno naprona.
R jak RAKIETA BALONOWA

Nadmuchujemy balon
i mocno zaciskamy ustnik.
Szczelnie zatykajc otwr
balonu, przymocowujemy go
do somki tam klejc.
Trzymajc wylot,
umieszczamy balon na
jednym kocu linki,
nastpnie odtykamy ustnik i
puszczamy balon.

Poleci on wzdu linki.

R jak RAKIETA BALONOWA
 R jak RAKIETA BALONOWA
Wniosek

Pod wpywem wylatujcego

powietrza balon bdzie
przesuwa si do przodu.
 Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE
Dowiadczenie pogldowo objania interferencj
fal wietlnych.

Co potrzeba?

folia aluminiowa
iga
ramka od przezroczy lub samodzielnie zbita z deski
uchwyt ze statywem (np. z zestawu do optyki)
soczewka o krtkiej ogniskowej (rzdu 10 cm)
latarka lub laser
 Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE
Wykonanie

Za pomoc igy wykonujemy w folii aluminiowej

mae otworki, lece blisko siebie. Tak wykonan
przeson umieszczamy w ramce i mocujemy
w statywie.
W drugiej ramce osadzamy soczewk.
Zestawiamy ze sob ukad sucy do pomiaru
wzajemnej odlegoci rodkw otworw
w nastpujcej kolejnoci: latarka, przesona
z otworami, soczewka, ciana.
Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE
 Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE
Najpierw ustawiamy soczewk tak, aby otrzyma obraz
otworkw na cianie, a nastpnie przesuwamy soczewk
w stron ciany.
 Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE

Podczas przesuwania soczewki w stron ciany

widzimy, jak powikszaj si plamy wietlne.
Gdy oddalamy si od otworw przesony,
zbliajce si do siebie plamy wietlne nakadaj
si na siebie. Powstaj jednak miejsca
wygaszania si wiata (tam, gdzie spotykaj si
fale wietlne w przeciwnej fazie) i miejsca
wyranego wzmocnienia (tam, gdzie spotykaj
si fale wietlne w zgodnej fazie).
Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE
Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE
Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE
 Y jak YOUNG I JEGO
DOWIADCZENIE

Wniosek

Dowiadczenie to ilustruje falowy

charakter nakadajcych si wizek
wietlnych, wychodzcych z otworw
przesony.
M jak MLECZNA PLASTELINA
Dowiadczenie pokazuje, e mleko jest
mieszanin rnych substancji.

Co potrzeba?

mleko
ocet
garnek do gotowania
kawaek gazy lub cierki
durszlak lub sitko
yka
M jak MLECZNA PLASTELINA
Wykonanie

Do garnka wlej 0,5 litra mleka i zagotuj je (konieczna

jest kontrola dorosego).
M jak MLECZNA PLASTELINA

Odczekaj 1 minut
i dodaj 3 yki octu,
jeli dodasz wicej nic
si nie stanie, tylko
plastelina bdzie
pachnie octem.

Teraz naley odczeka

ok. 1 godziny, a
mikstura ostygnie.
M jak MLECZNA PLASTELINA

Przygotuj sitko i wyciel je gaz.

Przeced mikstur. Na gazie powinna
zatrzyma si biaa pozostao po
mleku. Ciecz, ktr od niej oddzielisz
bdzie prawie przezroczysta to
gwnie woda. Biay osad mona nieco
podsuszy i nasza plastelina jest gotowa!
M jak MLECZNA PLASTELINA
M jak MLECZNA PLASTELINA
Teraz wystarczy uruchomi wyobrani i do dziea.
Lolkowi marzy si ju zima, a wic zrobi bawanka.
Czapeczk wykona z masy plastycznej. Reszta to
zawarto mamusinej kuchni.
M jak MLECZNA PLASTELINA
M jak MLECZNA PLASTELINA
Wniosek
Mina Lolka tumaczy wszystko.
 E jak ELEKTRONIKA
Dowiadczenie, ktrego nie mogo zabrakn.

Co potrzeba?
podstawka
2 silniczki
2 miga
zasobnik na baterie
2 zczniki 3 punktowe
2 zczniki 2 punktowe
wcznik
wycznik
2 baterie 1,5 V
bezpiecznik rurkowy

Elementy pochodz z zestawu Sekrety elektroniki.

 E jak ELEKTRONIKA
Wykonanie
Wszystkie elementy czymy z sob tak, jak na zdjciu.
 E jak ELEKTRONIKA
Wniosek
Powsta mini wentylator, ktrego mona uy do chodzenia
otoczenia w upalne jesienne dni.
N jak NURKUJCE RODZYNKI
Dowiadczenie wyjania, czym jest zjawisko adsorpcji.

Jeli kto chcia mie kiedy rybki,

a rodzice nie wyraali zgody, to
to dowiadczenie jest dla wanie dla niego.

Co potrzeba?

rodzynki
przezroczyste naczynie
woda gazowana
N jak NURKUJCE RODZYNKI
Wykonanie

Do naczynia wlewamy wod gazowan

i wrzucamy kilka rodzynek. S one cisze od wody,
wic opadaj na dno.
N jak NURKUJCE RODZYNKI
Po kilku sekundach gazowe bbelki otaczaj
rodzynki, ktre zaczynaj wypywa na
powierzchni, po czym ponownie opadaj na dno.
N jak NURKUJCE RODZYNKI
Rodzynki wdruj w gr i w d jakby nurkoway.
Proces powtarza si, a do spadku zawartoci gazu.
 N jak NURKUJCE RODZYNKI
Wniosek
W wodzie gazowanej rozpuszczony jest dwutlenek wgla. Gaz ten
przedostaje si do powietrza, co widzimy w postaci bbelkw.
Gdy do wody wrzucimy rodzynki, gaz zaczyna gromadzi si na ich
powierzchni.
Jest to tak zwany proces adsorpcji.

Dzieje si tak dlatego, e rodzynki maja porowat powierzchni,

na ktrej gromadz si czsteczki dwutlenku wgla.
Do usadowionych czsteczek przyczaj si kolejne. Im
bardziej porowata powierzchnia, tym wicej substancji moe si
osadzi. Dwutlenek wgla dziaa na rodzynki, jak balonik. Przy
nagromadzeniu duej iloci gazu unosi go do gry. Na powierzchni
cieczy nastpuje uwolnienie czsteczek gazu, tzw. desorpcja, co
powoduje ponowne zanurzenie rodzynki.
N jak NURKUJCE RODZYNKI
 T jak TUBA
Dowiadczenie tumaczce pojcie skupienia dwiku.

Co potrzeba?

kartka papieru A 4
duy lejek
tama klejca
krtki i dugi kawaek karbowanej rury lub plastikowego
wa
 T jak TUBA
Wykonanie

Z kartki papieru formatu A - 4 naley zrobi lejek.

Kartk zwijamy w rulon
pozostawiajc z jednej
strony duy, a z drugiej may
otwr.
Tak zwinit kartk sklejamy
tam klejc.
 T jak TUBA
Przygotowan w ten sposb tub naley kierowa w rne
strony:
stojc przodem do drugiej osoby
przodem do ciany
bokiem do drugiej osoby
przodem do ciany

Podobnie robimy z lejkiem.

T jak TUBA
 T jak TUBA
Wniosek

W ten sposb dzieci mog opowiada jak dowiadczaj

dwiku (np. kiedy lepiej, a kiedy gorzej sysz).

Tuba moe suy nie tylko

do gonego mwienia,
ale take do kierowania
dwiku.
T jak TUBA
T jak TUBA

Tam, gdzie
skierujemy tub
bdzie wyraniej
sycha.

Podobne moliwoci
ma plastikowy w.
T jak TUBA
T jak TUBA
 Do przeprowadzenia eksperymentw rdem inspiracji
byy zasoby internetowe pod nastpujcymi adresami:

http://www.dzieciecafizyka.pl/index.html

http://www.totylkofizyka.pl

http://klubnaukowca.pl/index.php?option=com_content&vie
w=category&layout=blog&id=31&Itemid=59

http://www.edukacja.edux.pl/p-11400-mali-badacze-
doswiadczenia-i-eksperymenty.php

oraz

Materiay zdobyte w trakcie zaj Klubu Modego Naukowca

Materiay wasne.