Choroby jednogenowe

Zespoy aberracji chromosomowych

Choroby wieloczynnikowe
 Wystpuj u ok. 2,5 % populacji.
Wyrniamy nastpujce sposoby ich
dziedziczenia:
autosomalny dominujcy (Aa, czasem te AA)
autosomalny recesywny (aa)
recesywny sprzony z chromosomem X
dominujcy sprzony z chromosomem X
 Zesp Marfana
Choroba Huntingtona
Achondroplazja
 Spowodowany mutacj w obrbie genu FBN1.
Polega na zaburzeniach biosyntezy skadnikw tkanki cznej.
 Mutacja w genie FGFR3.
Jedna z najczciej wystpujcych postaci niskorosoci u ludzi.
 Mukowiscydoza mutacja w genie CRF prowadzca
do zaburze wydzielania gruczow
zewntrzwydzielniczych
Fenyloketonuria choroba mataboliczna
spowodowana mutacjami w obrbie genu PAH, w
przebiegu ktrej dochodzi do kumulacji aminokwasu
fenyloalaniny we krwi i pynach ustrojowych
Homocystynuria - zaburzenie metabolizmu
aminokwasu homocysteiny na skutek mutacji w genie
CBS, nastpstwem czego jest wzrost stenia tego
zwizku w surowicy krwi
Hemochromatoza - chorob metaboliczn wtroby
spowodowan mutacjami w genie HFE
 Hemofilia A (spowodowana mutacj w genie
F8C) i hemofilia B (spowodowana mutacj w
genie F9) choroby te nale do zaburze
krzepnicia krwi
Dystrofia miniowa Duchennea -
spowodowana mutacjami w genie dystrofiny
(DMD), najczstsza i najcisza z postaci
dystrofii miniowych
 Zesp Blocha-Sulzbergera - jego przyczyn
jest mutacja w genie NEMO, nazywany jest
take zespoem nietrzymania barwnika
Krzywica hipofosfatemiczna - spowodowan
mutacj genu PHEX i jest najczstsz postaci
krzywicy opornej na witamin D
Zesp Retta (spowodowany mutacjami genu
MECP2, jest to postpujce zaburzenie
neurorozwojowe i jedna z najczstszych
przyczyn upoledzenia umysowego u
dziewczynek)
 Aberracj chomosomow nazywamy zaburzenie zwizane
ze zmian liczby bd struktury choromosomw w
komrce.
Zaburzenia spowodowane zmian w liczbie chromosomw
autosomalnych s na og letalne.
Istniej jednak pewne wyjtki, wrd ktrych dominuj
trisomie, polegajce na wystpowaniu w komrce trzech
chromosomw homologicznych zamiast dwch. Mona tu
wymieni takie choroby jak:
Zesp Downa trisomia 21 chromosomu
Zesp Pataua trisomia 13 chromosomu
Zesp Edwardsa trisomia 18 chromosomu
Zaburzenia spowodowane zmian w liczbie
chromosomw pci czsto nie daj istotnych
nieprawidowoci. Przykadem moe by
wystpowanie dodatkowego chromosomu Y u
mczyzn (YYX - supersamiec), objawiajce si
wysokim wzrostem oraz nadpobudliwoci,
czy trisomia chromosomu X u kobiet (XXX -
supersamica), ktra powoduje uwydatnienie cech
pciowych i nisk inteligencj.
Zesp Turnera - przyczyn jest wystpowanie tylko jednego
chromosomu X (monosomia, X0). Osoby dotknit t
przypadoci maj niski wzrost, liczne znamiona
barwnikowe na ciele, szeroki kark. Nie rozwijj sie u nich
drugorzdowe cechy pciowe takie jak owosienie onowe,
czy piersi, s to osoby bezpodne.

Zesp Klinefeltera - zwizany jest z wystpowaniem u

mczyzn dodatkowego chromosomu X ( XXY), co
powoduje wyduenie koczyn, niedorozwj
drugorzdowych cech pciowych oraz bezpodno,
zwizan z zaburzeniami wytwarzania spermy.Chorob t
mona leczy poprzez doylne podawanie testosteronu od
12 roku ycia.

 Zmiany w strukturze chromosomw s wynikiem pkni

chromosomw i poczenia pknitych fragmentw w zej
kolejnoci, wynikiem czego jest zmiana skadu nukleotydowego
DNA. Podczas tego procesu mog zdarzy si takie zaburzenia
jak:

DELECJA czyli utrata fragmentu chromosomu, bdca przyczyn

powstania m.in. zespou kociego krzyku (delecja w obrbie
chromosomu 5), zespou Wolfa-Hirschhorna (delecja w obrbie
chromosomu 4), zespou Angelmana (delecja w obrbie
chromosomu 15) oraz zespou Williamsa (delecja w obrbie
chromosomu 7)

DUPLIKACJA czyli podwojenie fragmentu chromosomu w

wyniku bedw w procesie replikacji

TRANSLOKACJA - przeniesienie fragmentu jednego

chromosomu na inny, nie bdcy jego odpowiednikiem (tzw.
chromosom niehomologiczny). Wystpienie tego rodzaju mutacji
obserwuje si wrd chorb nowotworowych takich
jak biaaczki, choniaki oraz misaki
 Powstaj pod wpywem wspdziaania czynnikw genetycznych
oraz rodowiskowych. Choroby powstajce w ten sposb s
determinowane s przez liczne mutacje w wielu genach oraz
szkodliwy wpyw rodowiska
 Do wystpienia tego typu cukrzycy przyczynia si
wiele genw wystpujcych na rnych
chromosomach, do najwaniejszych nale HLA-DR,
HLA-DQ, PTPN22, CTLA-4.
 Do rodowiskowych czynnikw zwikszajcych
ryzyko cukrzycy typu nale :

niewaciwe odywianie
infekcje wirusowe, np. Coxsackie
niska masa urodzeniowa
stres
naduywanie alkoholu
niektre leki (przeciwdepresyjne, steroidy)
 W rozwoju tej choroby udzia bior mutacje w genach
odpowiedzialnych za prawidowe wydzielanie
insuliny, zmniejszenie wraliwoci komrek na
insulin lub regulacj szlakw metabolicznych
zwizanych z gospodark weglowodanow i lipidow
(geny SLC30A8, CDKLA1, KCNJ11, CAPN10, PPAR)
 Do rodowiskowych czynnikw zwikszajcych ryzyko
cukrzycy typu II nale :

siedzcy tryb ycia, maa aktywno fizyczna

otyo

alkoholizm

palenie tytoniu
 Jest najczstsz przyczyn otpienia starczego, a
czynniki genetyczne odgrywaj du rol, szczeglnie
w wystpieniu tej choroby przed 64 rokiem ycia. S to
mutacje w genach BAPP, locus AD2 (APOE) oraz locus
AD4. Czynnikami rodowiskowymi sprzyjajcymi
wczesnemu pojawieniu si otpienia s brak ruchu i
brak aktywnoci umysowej
 Udzia czynnikw genetycznych w rozwoju tych
chorb jest rny w zalenoci od typu nowotworu. Do
genw odgrywajcych najwiksz rol zaliczy mona
geny BRCA 1 i 2 (rak piersi i jajnika), CHEK2 (rak
tarczycy, jelita grubego, nerki, piersi), CDKN2A (rak
trzustki, czerniak), NBN (rdzeniak, rak piersi,
czerniak), APC (rak jelita grubego), HOXB13 (rak
prostaty).
 Ryzyko zachorowania mona ograniczy poprzez
zastosowanie odpowiedniej diety i aktywno fizyczn
oraz unikanie substancji mutagennych i
kancerogennych.
 Izabela Kaliszuk
Kamil Chrociski