URZĄDZENIA POMIAROWE DLA GAZU

ZIEMNEGO – GAZOMIERZE TURBINOWE –

POMIARY PALIW GAZOWYCH

oczyszczalnia pic2.jpg

Politechnika Warszawska
Wydział Inżynierii Środowiska
Inżynieria Komunalna
Paweł Polkowski
1
 GAZOMIERZ TURBINOWY
• Jest to urządzenie pomiarowe, w którym siły
dynamiczne przepływającego gazu wprawiają w ruch
obrotowy wirnik turbiny z prędkością, będącą funkcją
strumienia objętości. Liczba obrotów wirnika stanowi
podstawę wskazania przepływającej przez gazomierz
objętości gazu.
• Zmierzona objętość gazu jest przeliczana na warunki
normalne wg wzoru redukcyjnego:
N
 p1 
Vn  2,69578  f PTZ    V1  
i 1  T1  K 1 

2
 ZASTOSOWANIE GAZOMIERZA
Gazomierz turbinowe stosowane są do:
• pomiaru objętości gazu w celach rozliczeniowych,
pomiary gazów technicznych: m.in. powietrza, propanu-
butanu, acetylenu, wodoru,
• pomiaru gazu dla odbiorców takich jak lokalne
kotłownie, drobne zakłady pracy, handel, aż po
opomiarowanie zakładów chemicznych, hut, całych
aglomeracji przemysłowych,
• opomiarowania stacji redukcyjnych układów
przesyłowych pomiarów kontrolnych, np. ciągów
wyposażonych w zwężki pomiarowe,
• układów rozliczeniowych i technologicznych systemów
przesyłowych i dystrybucyjnych gazu, transgranicznych
stacji pomiarowych.
3
BUDOWA GAZOMIERZA

4
 
KLASYFIKACJA GAZOMIERZY

Gazomierze turbinowe klasyfikuje się według:

• maksymalnego i minimalnego strumienia gazu,
• średnic nominalnych,
• funkcji jaką ma spełniać w określonym odcinku
pomiarowym określonego rodzaju układu
pomiarowego.

5
 
PARAMETRY GAZOMIERZA
Gazomierz turbinowy ma następujące parametry:
• Qmin – minimalny przepływ, przy którym pomiar jest
ważny
• Qmax – maksymalny dozwolony przepływ
(konstrukcja)
• Qt – granica dopuszczalnego błędu 1% i 2%
• Zakresowość = Qmin : Qmax
• Przepływ – 0,8 do 25 000 m3/h (wg ZN do 6500)
• Średnice – DN50 do DN750 (normalne prędkości)
• Ciśnienia – PN10 do PN420
6
 
ZAKRESOWOŚĆ (I)
• Zakresowość gazomierza jest definiowana jako stosunek
strumienia minimalnego do strumienia maksymalnego.
• Zakresowość zależy od gęstości gazu, im większa tym bardziej
wzrasta zakresowość gazomierza.
• Ze wzrostem gęstości gazu wzrasta moment obrotowy,
pozwalający pokonać opory tarcia.
• Dolno zakres pomiar gazomierza zmniejsza się odwrotnie
proporcjonalnie do pierwiastka gęstości gazu według zależności:

pn 1
Qmin  Qmin pow  
p sg

• Wyższe ciśnienie umożliwia zmniejszenie minimalnego

strumienia gazu przepływającego przez gazociąg.
7
  ZAKRESOWOŚĆ (II)

Zgodnie z normą ZN-G-4005 oraz PN-EN12261 gazomierz turbinowy o

stosunku obciążeń minimalnych do maksymalnych dla zakresowości
1:20 i 1:30 i 1:50, powinien pracować przy strumieniu przejścia Qt
równym odpowiednio:

Zakresowość Qt
1:20 0,2Qmax
1:30 0,15Qmax
>=1:50 0,10Qmax

8
 
BŁĘDY POMIAROWE
• Gazomierze turbinowe charakteryzują się wysoką dokładnością
pomiaru. Błąd pomiaru, nawet przy małych przepływach nie
przekracza +/-1%.
• Błąd wskazania gazomierza wyrażony w wartościach
bezwzględnych, powinien być mniejszy od błędów granicznych
dopuszczalnych.
• Jeżeli błędy między Qt i Qmax mają ten sam znak, to nie powinny
przekraczać 0,5%.
• Dopuszczalny błąd graniczny zależy od wielkości strumienia
objętościowego i zakresowości danego gazomierza.

Strumień gazu Q Błędy graniczne

dopuszczalne
Qmin <=Q<Qt 2%
Qt<=Q<=Qmax 1%
9
 CHARAKTYRYSTYKA BŁĘDU GAZOMIERZA W FUNKCJI
STRUMIENIA PRZEPŁYWU I CIŚNIENIA

Linią ciągła przedstawiono badanie niskociśnieniowe, zaś

przerywana – badanie na wysokim ciśnieniu z
uwzględnieniem obniżenia Qmin.
Wartości Qmin i Qt zależą od strumienia maksymalnego i
zakresowości gazomierza. 10
 BŁĄD POMIAROWY GAZOMIERZA W FUNKCJI STRUMINIENIA
PRZEPŁYWU I CIŚNIENIA

K Q  
Re 


Błąd jest zależny od liczby Reynoldsa.

Wpływ na wartość liczby Reynoldsa mają strumień przepływu
gazu i gęstość zależna od ciśnienia. 11
 WPŁYW PULSCJI PRZEPŁYWU NA
DOKŁADNOŚĆ REJETRACJI GAZOMIERZA
• Dla dużej częstotliwości zmian przepływu o charakterze
sinusoidalnym turbina nie nadąża za zmianami i obraca się
prawie ze stałą prędkością.
Błąd pomiaru w takich warunkach opisuje zależność:

Q
  0,5  I 2
gdzie: I
Q
Q – amplituda pulsacji strumienia
Q – średni strumień przepływu
• Zmiany przepływu o sinusoidalnym charakterze dla
małych częstotliwości wahań przepływu, można pominąć,
gdyż turbina nie nadąża za tymi zmianami z dostateczną
dużą dokładnością.

12
  WZORCOWANIE GAZOMIERZY

• Z normy na gazomierz turbinowy PN-EN12261, wynika że

gazomierz przeznaczony do pracy przy ciśnieniach o powyżej
4 bar powinien być wzorcowany przy ciśnieniu zbliżonym do
roboczego.
• Ciśnienia przy którym wykonuje się wzorcowanie, powinno
zawierać się w granicach (0,5–2)-krotnej wartości ciśnienia
roboczego.
• Obecnie normy zakładowe PGNiG SA stosowane powszechnie
w gazownictwie dopuszczają np. różnicę wskazań miedzy
gazomierzem roboczym i kontrolnym równą 2%.
• Niepewność wzorcowania na stanowiskach
wysokociśnieniowych szacuje się na poziomie 0,2–0,25%.

13
 LEGALIZACJA I KALIBRACJA
• Gazomierz wraz z innymi przyrządami pomiarowymi (przetwornik
temperatury i ciśnienia), musi być poddany legalizacji pierwotnej przed
dopuszczeniem do eksploatacji.
• Legalizacja wtórna samego gazomierza, powinna być wykonywana co 5 lat
dla gazomierzy turbinowych. Legalizacja jest stwierdzeniem, że przyrząd
spełnia wymagania metrologiczne określone w przepisach i może być
stosowany do celów rozliczeniowych. Legalizacji dokonują akredytowane
laboratoria (np. Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze PGNiG).
• Legalizacja polega na porównaniu wskazania badanego gazomierza z
gazomierzem wzorcowym, zwanym etalonem. Etalon jest przyrządem o
wyższej klasie metrologicznej, a zatem niższej niepewności pomiaru. W
procesie legalizacji wskazania etalonu przyjmuje się umownie jako wartości
dokładne, względem których jest obliczany błąd pomiaru gazomierza
badanego.
• Kalibrację gazomierza, która może być wykonana przez operatora
gazociągów (a nie przez laboratorium akredytowane) wykonuje się w celu
wstępnej oceny, czy dany gazomierz kwalifikuje się do ponownej legalizacji.
.

14
 PODSUMOWANIE – pomiar i błędy (I)

• Dla przeprowadzenia pomiaru strumienia

objętościowego należy dobierać gazomierz turbinowy
tak aby pomiar odbywał się w zakresie strumienia
między strumieniem przejścia, a strumieniem
maksymalnym.
• Pomiar przepływu gazu przy wysokich ciśnieniach
powinien odbywać się przy wydajnościach odniesionych
do warunków normalnych (powyżej kilkudziesięciu tys.
m3/h w zależności od ciśnienia).
• Pomiary po stronie wysokiego ciśnienia są dodatkowo
obciążone błędami pomiarowymi, wynikającymi ze
znacznych zmian strumieni przepływającego gazu.
15
 PODSUMOWANIE – pomiar i błędy (II)

• Aby mierzyć przepływający gaz z odpowiednią

dokładnością na wysokim ciśnieniu należy
posiadać gazomierz o bardzo wysokiej klasie
dokładności.
• Niewielki błąd pomiary gazomierza na wysokim
ciśnieniu generuje duże straty w postaci
niezmierzonego gazu.
• Pomiary na wysokim ciśnieniu powinny być
prowadzone generalnie dla dużych, nie
zmieniających się wydajności przepływu.
16
 ZALETY GAZOMIERZY

Zastosowanie gazomierzy pracujących na

wysokim ciśnieniu umożliwia:
• Zmniejszenie instalacji pomiarowej, co obniża
znacznie jej koszty,
• Rozszerzenie zakresowości (jest proporcjonalne
do pierwiastka ciśnienia i wynika z obniżenia
dolnej granicy zakresu obciążeń gazomierza)
gazomierzy oraz poprawę liniowości ich
charakterystyki.

17
 WADY GAZOMIERZY
Instalowanie gazomierzy na wysokim ciśnieniu ma
swoje mankamenty:
• Gaz po redukcji ma stałe ciśnienie, natomiast przed
redukcją występują wahania powodujące trudności z
doborem gazomierza,
• Charakterystyki gazomierzy wzorcowanych na
niskociśnieniowych stanowiskach powietrznych mogą
się znacznie różnić od ich charakterystyk przy wysokim
ciśnieniu,
• Brak stanowiska wysokociśnieniowego w kraju. Koszt
wzorcowania gazomierza na ciśnieniu wysokim za
granicą może być porównywalny z kosztem samego
gazomierza. Koszty przedsięwzięcia zwiększa transport
i zapewnienie gazomierza zastępczego.

18
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 

19