dr hab. inż.

Joanna Hucińska

Katedra Inżynierii Materiałowej

Wydział Mechaniczny

Gmach Żelbetu
I piętro, p. 128 (104 domofon)
E-mail: jhucinsk@pg.gda.pl
 1. WPROWADZENIE
MATERIAŁOZNAWSTWO – dziedzina nauki stosowanej
obejmująca badania zależności między składem
chemicznym, syntezą i strukturą materiałów a ich
właściwościami i zastosowaniem.
Struktura = Budowa
Właściwości = Własności
Materiały metalowe (czyste metale i ich stopy) = Metale
Materiały niemetalowe = Niemetale

Zalecane skrypty:
10. Praca zbiorowa: Metaloznawstwo. Gdańsk: Wyd. Politechniki Gdańskiej
1996
11. Praca zbiorowa: Metaloznawstwo. Materiały do ćwiczeń laboratoryjnych.
Gdańsk: Wyd. Politechniki Gdańskiej 1995
 PROGRAM WYKŁADÓW

1. Wprowadzenie. Znaczenie znajomości materiałoznawstwa

dla osoby zarządzającej przedsiębiorstwem przemysłowym
2. Budowa materiałów, metody badań
3. Właściwości materiałów, metody badań
4. Niektóre metody kształtowania wyrobów
5. Badania materiałów w laboratoriach przemysłowych
6. Badania nieniszczące obiektów przemysłowych
7. Charakterystyka wybranych materiałów metalowych
· Zależności między strukturą, właściwościami mechanicznymi
i zastosowaniem
· Metody poprawiania właściwości mechanicznych
· Niszczenie materiałów w wyniku oddziaływania środowiska
 PREZENTACJE PP DO WYKŁADU
2. Wprowadzenie, budowa materiałów
3. Budowa materiałów: makrostruktura, mikrostruktura,
mikroskopia świetlna
4. Mikroskopia elektronowa
5. Właściwości mechaniczne materiałów
6. Metody kształtowania wyrobów metalowych
7. Badania materiałów konstrukcyjnych w laboratoriach
przemysłowych
8. Przegląd przemysłowych metod badań nieniszczących
9. Budowa stopów
10. Stopy żelaza
11. Korozja metali
 PODZIAŁ MATERIAŁÓW

METALE NIEMETALE
 Zwykle ciała stałe w t. pokojowej  Ciała stałe, ciekłe i
 Świeżo odsłonięta powierzchnia jest gazowe w t. pokojowej
błyszcząca  Świeżo odsłonięta
 Zwykle plastyczne powierzchnia ciała
 Dobrze przewodzą elektryczność i stałego jest zwykle
matowa
ciepło
 Nieprzezroczyste
 Kruche
 Tworzą stopy
 Izolatory
 Przezroczyste i
Stop – tworzywo składające się z
nieprzezroczyste
metalu stanowiącego osnowę, do
którego wprowadzono co najmniej  Tworzą związki
jeden pierwiastek (metal lub chemiczne
niemetal) w celu zmiany jego
właściwości w żądanym kierunku.
 2. BUDOWA MATERIAŁÓW

ELEMENTY BUDOWY

3. Wiązania miedzy atomami

4. Układ atomów w przestrzeni
5. Makrostruktura
6. Mikrostruktura
 2.1. WIĄZANIA MIĘDZY ATOMAMI

Siły oddziaływania między Energia potencjalna pary

atomami atomów
 Wiązanie jonowe
 Wiązanie atomowe
 Wiązanie metaliczne

rdzenie atomowe elektrony

 2.2. UKŁAD ATOMÓW W PRZESTRZENI

Ciała krystaliczne
Ciała bezpostaciowe
 Układ atomów/cząstek (a/cz) w (amorficzne)
przestrzeni jest statystyczne
uporządkowany, symetryczny.
 Położenie a/cz wyznacza się
 Układ atomów w
przy pomocy metod przestrzeni jest
rentgenowskich. nieuporządkowany,
 Położenie a/cz odwzorowuje chaotyczny.
model geometryczny – sieć
przestrzenna.
 Elementy sieci przestrzennej

Sieć przestrzenna utworzona przez translację: a) punktu, b)

prostej, c) płaszczyzny
 Opis sieci przestrzennej

 Układ współrzędnych
krystalograficznych
 Komórka sieciowa
 Zmiana stanu skupienia: ciekły - stały

Krzywe krzepnięcia: 1-3 materiały krystaliczne, 4 materiał

amorficzny
Krystalizacja: proces przejścia ciał krystalicznych ze
stanu ciekłego w stały

Etapy krystalizacji : A – zarodki krystalizacji, B – dendryty, C-

ziarna
 Dendryty i ziarna

 Dendryt
Granica
ziarna
Granica
ziaren

Kierunek wzrostu
Kierune
Kierunek
Kierunek wzrostu
k
wzrostu wzrostu
 Wady (defekty) struktury krystalicznej: punktowe,
liniowe, złożone
 Punktowe: wakanse, atomy w  Liniowe: dyslokacje
pozycji międzywęzłowej

Atom
międzywęzłowy

Wakans

 Złożone: granice ziaren

 Wpływ układu atomów w przestrzeni na właściwości
ciał stałych

Przykład 1

 W metalach elektrony walencyjne są swobodne – tworzą gaz

elektronowy. Przewodnictwo elektryczne powinno więc
zwiększać się przy wzroście temperatury. Jest natomiast
odwrotnie: przewodnictwo maleje. To zjawisko tłumaczy
regularna budowa metali. Chmura elektronowa porusza się
falą, która łatwiej przechodzi przez regularny układ atomów
niż przez nieregularny. Wzrost temperatury powoduje, że
amplituda drgań atomów jest większa. W konsekwencji,
budowa zostaje zaburzona, a przewodnictwo maleje.
Przykład 2

 Przewodnictwo elektryczne czystego metalu silnie maleje, gdy

zawiera on nawet minimalne ilości zanieczyszczeń, czyli
obcych atomów. Obecność zanieczyszczeń zakłóca
regularność struktury, a zatem obniża przewodnictwo.

Przykład 3

 Dzięki zwartej, krystalicznej budowie metali i obecności wad w

tej budowie możliwe jest łatwe przesuwanie się warstw
metalu względem siebie – metale są więc plastyczne (łatwo
ulegają odkształceniu plastycznemu).