Trastornos do equilibrio ácido-base

1. Consideracións fisiolóxicas
2. Trastornos metabólicos
• Acidose metabólica
• Alcalose metabólica
3. Trastornos respiratorios
• Acidose respiratoria
• Alcalose respiratoria
• Trastornos mixtos

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base

Conceptos
Acidose: Aumento da pCO2 ou diminución do -HCO3
Alcalose: Diminución da pCO2 ou aumento do -HCO3
Acidemia: pH < 7.35
Alcalemia: pH > 7.45
Trastorno metabólico: alteración do bicarbonato
Trastorno respiratorio: alteración da pCO2

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
astorno primario Compensación secundaria
idose metabólica: ↓ -HCO3 ↓ pCO2
calose metabólica: ↑ -HCO3 ↑ pCO2

idose respiratoria: ↑ pCO2 ↑ -HCO3

calose respiratoria: ↓ pCO2 ↓ -HCO3

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Acidose metabólica

Acidose metabólica: ↓ -HCO3 ↓ pCO2

Compensación
1 ∆pCO2 = 1.2 ∆-HCO3
pCO2 = 1.5·-HCO3 + 8

EXEMPLO:
-
HCO3 = 15 (25→15; ∆=10) pCO2= (1.5×15)+8= 30.5

10/1.2=8.3, 40-8.3=31.7

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Acidose metabólica
Anión GAP: Na+ - [Cl- + -HCO3]

Catións = Anións
K+ Mg2+ Ca2+ Outros
Globulinas GAP = 12 ± 2
anións Sulfatos
Fosfatos
HCO3
-
Lactatos
Cetoácidos
Na+ Outros ácidos orgánicos
Cl-

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Acidose metabólica
cidose metabólica con anión GAP normal (hiperclorém
Acidose metabólica con anión GAP aumentado
Catións Anións
(Suxetos 1,2,3) 1 2 3
Normal A.Hiperclorémica A.orgán
Outros Outros Outros
icaOutros
catións anións anións anións
A.G.= 10 A.G.= 10-HCO3 A.G.= 20Non-Cl -

-
HCO3 10
15 -
HCO3
25
15

Na+ Cl- Cl- Cl-

140 105 115 105

Na+ 140 mEq/L 140 mEq/L 140 mEq/L

K+ 4 mEq/L 4 mEq/L 4 mEq/L
Cl- 105 mEq/L 115 mEq/L 105 mEq/L
-
HCO3 25 mEq/L 15 mEq/L 15 mEq/L
A.GAP 10 mEq/L 10 mEq/L 20 mEq/L

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
 Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Acidose metabólica
se metabólica con anión GAP aumentado (anión GAP > 1
or diminución da excreción renal de ácidos (PO42-, SO42-
IRC, FAR (acidose urémica)
or acúmulo de ácidos orgánicos
Por alteración da respiración celular (lactato)
Acidose láctica
Hipoxia tisular (Shock, sepse, anemia)
Fallo hepático
Convulsións
Fármacos/Tóxicos (Fenformina, CO)
Por acúmulo de cetoácidos (βOH butirato, acetoacetato)
Diabete mellitus, alcohol, inanición
inxestión de sustancias que aumentan os ácidos non v
Metanol (a.fórmico), salicilatos
toloxía Xeral e Propedéutica Clínica
of. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Acidose metabólica
se metabólica con anión GAP aumentado (anión GAP > 1

∆ -HCO3 = ∆ anión GAP ⇒ Acidose orgánica pura

∆ -HCO3 > ∆ anión GAP ⇒ Acidose metabólica mixta

(orgánica + hiperclorémica)

Ácido orgánico < ∆ anión GAP ⇒ Acidose orgánica mix

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Acidose metabólica
ose metabólica con anión GAP normal (anión GAP < 14)
1. Por fallo na reabsorción proximal de bicarbonato
• ART proximal
2. Por fallo na rexeneración de bicarbonato
• ART distal
• Hipoaldosteronismo (Addison, hiporreninémico, IECA
• Fármacos: D. aforradores K+, AINEs
• Nefropatías intersticiais
3. Por perdas extrarrenais de bicarbonato
• Diarrea, drenaxe ileal, ureterosigmoidostomía
4. Hiperalimentación

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Acidose metabólica
Clínica
Hiperventilación Respiración de Kussmaul

minución da contractilidade miocárdica e

s resistencias periféricas
Hipotensión
Arritmias ventriculares

Obnubilación
Trastornos neurolóxicos Estupor
Coma

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Alcalose metabólica

Ganancia de bases -
↑ HCO3 Hipoventilación ↑pCO2
Perda de ácido

Compensación
10 ∆ -HCO3 = 6 ∆ pCO2
Exemplo
Si –HCO3 = 35 (25 → 35, ∆= 10)

Entón pCO2 = 46 (40 + ∆=6)

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS METABÓLICOS
Alcalose metabólica
Etiopatoxenia
ausas desencadenantes
Ganancia de alcali Mecanismos manteñedores
Administración de alcali
Alcalose post-hipercapnia
↑ Intercambio Na+ por H+ en TCP
Perda de ácido (H ) + Contracción VEC ↑ reabsorción –HCO3
Vómitos
Hipopotasemia ↑ Intercambio Na+ por H+ en TCD
Diuréticos
Diarrea Cl- ↑ intercambio K+ por H+ en TCD
Exceso de mineralcorticoides
↑ reabsorción Na+ en TCD

Clínica
Hipoventilación, arritmias
Debilidade muscular e hiporreflexia (hipopotasemia)
Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica
Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS RESPIRATORIOS
Acidose respiratoria

Hipoventilación ↑pCO2 ↑ -HCO3

Compensación
Aguda 10 ∆ pCO2 = 1 –HCO3
Si pCO2 = 70 mmHg (∆= 30)
Entón –HCO3 = 28 (25 + [1×3])
Crónica10 ∆ pCO2 = 3.5 –HCO3
Si pCO2 = 70 mmHg (∆= 30)
Entón –HCO3 = 35.5 (25 + [3.5×3])

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS RESPIRATORIOS
Acidose respiratoria
Acidose respiratoria aguda
Depresión do SNC: narcóticos, anestésicos
Hipopotasemia, miastenia gravis
Obstrucción da vía aérea: broncospasmo
Acidose respiratoria crónica
EPOC
Cifoescoliose
S. De Pickwick
Somonolencia, confusión, narcose
Clínica
Asterixis
Fondo de ollo: Dilatación arterial, edema de pa
Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica
Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS RESPIRATORIOS
Alcalose respiratoria

Hiperventilación ↓pCO2 ↓ -HCO3

Compensación
Aguda 10 ∆ pCO2 = 2 –HCO3
Si pCO2 = 20 mmHg (∆= -20)
Entón –HCO3 = 21 (25 - [2×2])
Crónica 10 ∆ pCO2 = 5 –HCO3
Si pCO2 = 20 mmHg (∆= -20)
Entón –HCO3 = 15 (25 - [5×2])

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS RESPIRATORIOS
Alcalose respiratoria
Etioloxía
Ansiedade
Dano dos centros respiratorios
ICC, TEP, sepse por gram (-), encefalopatía hepática
Salicilatos
Clínica
or descenso do Ca++ iónico:
Parestesias acras e circunorais, cambras, espasmos carpop

↓pCO2 Vasoconstricción cerebral

↓ Fluxo cerebral

↓ Nivel conciencia, síncope

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica
Prof. D. Araújo Vilar
Trastornos do equilibrio ácido-base
TRASTORNOS MIXTOS

pH pCO2 -
HCO3 Exemplos
Acidose metabólica Salicilatos
V ↓↓ ↓
Alcalose respiratoria Sepses

Acidose metabólica Shock cardioxénico

↓↓ ↑ ↓
Acidose respiratoria EPOC + uremia
Acidose metabólica Vómitos + uremia
N N N
Alcalose metabólica Vómitos + diarrea
Acidose respiratoria
Alcalose metabólicaV ↑ ↑ Diuréticos + EPOC

Patoloxía Xeral e Propedéutica Clínica

Prof. D. Araújo Vilar