OCENIANIE I

SPOSTRZEGANIE LUDZI
Model sprawdzania hipotez cz. II
Rola hipotez w przetwarzaniu
informacji (danych)
 Przetwarzanie danych zgodnych z hipotezą

zjawiska (np. zachowania) zgodne z

przewidywaniami są przetwarzane za pomocą
teorii, która posłużyła do wygenerowania
przewidywania (np. Heniek ma słabą głowę).
Przetwarzanie jest powierzchowne, polega na
poszukiwaniu informacji na temat obecności
domniemanego („teorią”) czynnika sprawczego, a
nie na analizowaniu współzmienności
Rola hipotez w przetwarzaniu
informacji (danych
 Przetwarzanie danych wieloznacznych
Allport – człowiek z brzytwą
Wojciszke i Musiał – ładna vs nieładna
wrażliwa czy nadwrażliwa?
konsekwentna czy uparta?
niejednoznaczne „próbki” zachowań (Anna przez
cały dzień była pod wrażeniem swego
niepokojącego snu; Kiedy Anna chciała kupić
budzik….)
Zdjęcie „przed” lub „po” próbkach zachowań
Atrakcyjność a ocena
zachowania
i osoby(a: -4 +4)
Moment prezentacji zdjęcia
Przed Po
Interpretacja
zachowań (A)
nieładna 0,19
ładna -0,34
Ocena glob (B) -0,82
nieładna 1,15
-0,26 -1,53
ładna 4,57 6,13
Atrakcyjność a ocena
zachowania
i osoby
Moment prezentacji zdjęcia

Korelacje
interpretacji Przed Po
zachowań z:
Oceną globalną 0,55 0,16

Atrybucją cechy 0,52 0,19

Krytycznej
Przetwarzanie danych
wieloznacznych
 Dane wieloznaczne są interpretowane jako
potwierdzenie dla hipotezy (asymilacja danych do
hipotezy)
 Podobnie: teoria (hipoteza) zakładająca istnienie
związku między jakimiś zmiennymi (np. cechami:
„brunetki są namiętne”) prowadzi do efektu
„pozornej korelacji”; dostrzegania
współzależności w całkowicie losowym materiale
(Chapmanowie)
Przetwarzanie danych
sprzecznych z hipotezą
 Intensywniejsze i trwające dłużej niż
przetwarzanie danych zgodnych

Co może wynikać z:
- procesu rewidowania i zmiany hipotezy
- ukierunkowania procesu przetwarzania danych tak,
aby w subiektywnie wiarygodny sposób mogły
one zostać odrzucone (obrona hipotezy)
Przetwarzanie danych
sprzecznych z hipotezą
 Odrzucanie danych sprzecznych

1. pomniejszanie wagi danych sprzecznych

2. kwestionowanie wiarygodności danych
sprzecznych
3. selektywne zapominanie danych
sprzecznych
Odrzucanie danych sprzecznych

pomniejszanie wagi danych sprzecznych

Kaplan – badani o uogólnionej koncepcji
natury ludzkiej („dobra” vs „zła”); opisy
osób składających się z przymiotników
negatywnych i pozytywnych; jak ważny
każdy przymiotnik dla oceny osoby?
Kaplan: wyniki
35

30

25

20 Ocena glob
waga cech +
15
waga cech -
10

0
Człwiek jest dobry Człowiek jest zły
Kaplan: wyniki, c.d.
Taki wzór wyników uzyskano tylko u tych
badanych, których informowano, że dane
(przymiotniki) o osobie pochodzą z różnych
źródeł (od różnych znajomych) o
niejednakowej wiarygodności (różny
stopień znajomości osoby). Nie było tak,
gdy nie pojawiały się sygnały pozwalające
na deprecjonowanie źródeł informacji
Odrzucanie danych sprzecznych

 Kwestionowanie wiarygodności danych

-wyniki badań reakcji na pozytywne i

negatywne sprzężenia (informacje zwrotne)
na temat własnej osoby (Frey, testy
„inteligencji”, ich wiarygodność w świetle
dwuznacznego raportu ekspertów)
Kwestionowanie wiarygodności
danych; Frey – cd.
 Zapamiętanie argumentów „za” i „przeciw”
testom: lepsze zapamiętanie argumentów
sprzecznych z własną hipotezą;
prawdopodobnie było to konsekwencją
dokładniejszego przetwarzania informacji
sprzecznej, którego celem było
zdezawuowanie informacji (danych)
sprzecznych.
Odrzucanie danych sprzecznych

 Selektywne zapominanie danych

sprzecznych z hipotezą

Zapominanie??? Przecież pamiętali lepiej!!??

Pamieć:
funkcje reproduktywne
funkcje generatywne
(„wkroczenia” danych ze schematu)
Selektywne zapominanie danych
sprzecznych z hipotezą
 Dane wskazujące na lepsze pamiętanie
danych sprzecznych z hipotezę dotyczą
krótkich okresów przechowywania
 Kiedy odtwarzanie informacji następowało
wkrótce po ich ekspozycji, dane niezgodne
pamiętano lepiej niż zgodne; po sześciu
tygodniach dane zgodne przypominano
lepiej niż niezgodne
Pamięć danych zgodnych i sprzecznych
(rola upływu czasu:Pieńkowski)
16
14
12
10
8 Dane zgodne
Dane sprzeczne
6
4
2
0
Po ekspozycji Po sześciu tygodniach
Selektywne zapominanie danych
sprzecznych z hipotezą
 Selektywne zapominanie danych
sprzecznych z hipotezą może wynikać z
generatywnej funkcji pamięci; dane
sprzeczne są przetwarzane jednokrotnie
(gdy sprzeczność jest rozwiązywana), a
zgodne – wielokrotnie i podczas tych
przypomnień następuje ich utrwalanie, a
nawet „wzbogacanie” o dane pochodzące z
„wkroczeń” ze schematu (hipotezy)
Pseudoakceptacja danych
sprzecznych
Oprócz mechanizmów prowadzących do
odrzucania danych sprzecznych z hipotezą,
możliwe są również takie zabiegi, które
pozwalają na zaakceptowanie danych
sprzecznych przy jednoczesnym
podtrzymaniu pierwotnej hipotezy
Mechanizmy pseudoakceptacji
 Atrybucja zachowań/wyników osoby
spostrzeganej przyczynom
zewnętrznym/zmiennym
 Kodowanie danych sprzecznych jako
wyjątków od reguły
 Wyodrębnianie podtypów schematu
(kategorii), będących źródłem hipotezy
Mechanizmy pseudoakceptacji
 „Zewnęrzne” atrybucje
Przyczyny niegrzeczności ładnych i
brzydkich dzieci; „Przypadek” przyczyną
sukcesów kobiety w „męskim” zadaniu (a
uzdolnienia mężczyzny); znaczenie
reputacji (rasy, płci, itp.) osoby dla
atrybucji jej sukcesów i niepowodzeń;
dostrzeganie (lub nie) presji sytuacyjnej
Mechanizmy pseudoakceptacji
 Wyjątek od reguły i podkategorie

Kaftan bezpieczeństwa (Bond, DiCandia,

MacKinnon)
Jeśli cechy znacznej części przedstawicieli jakiejś
grupy okazują się sprzeczne z jej stereotypem,
jednostka może wytwarzać reprezentacje pewnego
podtypu członków grupy, wobec której jest
uprzedzona („Dobry Niemiec”; „Uczciwy Żyd”).
Rewizja i trwanie hipotez
 Kiedy hipoteza trwa, kiedy jest odrzucana lub
modyfikowana?

Zmiany hipotez – kiedy dane sprzeczne z pierwotną

hipotezą, a hipoteza słaba (efekty te szczególnie
silne w początkowej fazie sprawdzania hipotezy)
Otrzymanie danych niejednoznacznych nie prowadzi
do rewizji hipotezy, ale raczej ją nasila
Rewizja i trwanie hipotez
 Perseweracja (utrzymywanie) hipotezy
(przekonania) – niefalsyfikowalność hipotezy
(wiele cech przypisywanych ludziom ma charakter
nieobserwowalny – „nieferekwencyjne” –
postawy, motywy, cechy moralne (wnioskowane z
intencji)
 Generalnie – podstawowym wyznacznikiem
trwania lub rewizji hipotezy jest relacja między
siłą hipotezy a dowodową siłą danych
uzyskiwanych w trakcie jej sprawdzania
Wpływ hipotezy na wytwarzanie
danych
 Samospełniające się proroctwo
- Rosenthal i Jacobson (inteligencja)
- Snyder, Tanke i Berscheid (rozmowa tel)
- Rosenthal i Fode (szczury)
- C. Steele i J. Aronson jr. (inteligencja)
- Skarżyńska (mądry/głupi uczeń)
Samospełniające się proroctwo w
szkole- mechanizm
Oczekiwania nauczyciela
Zróżnicowane traktowanie uczniów
-klimat („dobra atmosfera”, więcej wsparcia)
-sprzężenie zwrotne (precyzja, staranność)
-wkład (więcej, trudnego materiału,większe
wymagania)
-wydajność (więcej okazji do wypowiedzenia się)
Odmienne reakcje uczniów